ORFEO ED EURIDICE van Christoph Willibald von Gluck

Transcriptie

1 1

2 2 ED EURIDICE van Christoph Willibald von Gluck zondag 19 november 2017 kerk Sint-Jan de Doper, Waalwijk u openingszang; inleiding door Jan van Oudheusden u Eerste bedrijf: VERDRIET verteller, koorstukken, soli u pauze u Tweede bedrijf: STRIJD verteller, koorstukken, soli Derde bedrijf: VERTROUWEN EN WANTROUWEN verteller, koorstukken, soli ± u einde uitvoerenden: Drunens Gemengd Koor Vivace, o.l.v. dirigent Annemiek van der Niet Maarten van den Hoven: piano Marijke Koopmans-Jonkers: alt (Orpheus) Hannie van Huijgevoort: sopraan (Eurydice, Amor) Anja Spee-IJpelaar: verteller Ymke Hollemans: fluit Jan van Oudheusden: inleiding, script en PowerPointpresentatie Dank aan: Vrienden van Sint-Jan de Doper voor hun logistieke steun

3 3 Geacht publiek! Namens het Drunens Gemengd Koor Vivace heet ik u hier in de St.- Jan in Waalwijk van harte welkom. Wij koorleden vinden het fijn deze prachtige muziek van Christoph Willibald von Gluck te mogen uitvoeren. In 2014 hebben wij in Drunen al eens delen van de opera ten gehore gebracht. Met veel inzet en met steun van gastzangers heeft het koor hard gerepeteerd om een mooi concert neer te zetten, geïnspireerd door Jan van Oudheusden die de tragedie van Orpheus en Eurydice prachtig tot leven kan brengen! Laat dus Orfeo ed Euridice tot leven komen door de inleiding, de teksten en vooral de muziek! Rest mij veel dank uit te spreken aan alle mensen die zich ingezet hebben om dit concert mogelijk te maken. Thea Messemaker, voorzitter D.G.K. Vivace Christoph Willibald von Gluck en de opera Orfeo ed Euridice De opera Orfeo ed Euridice uit 1762 is gebaseerd op het oeroude tragische liefdesverhaal van Orpheus en Eurydice. De zanger Orpheus weet met zijn stem en snarenspel de wilde dieren te temmen en de stenen te bewegen. Zijn liefde voor de schone Eurydice is grenzeloos. Maar op hun huwelijksdag sterft zij aan een slangenbeet. Orpheus kan niet in haar dood berusten. Met zijn zang en lier weet hij de goden te bewegen zijn bruid weer uit het dodenrijk terug te halen. Maar onder één voorwaarde: op die lange terugweg mag hij niet omkijken naar Eurydice, anders verliest hij haar voorgoed

4 4 De librettist van Gluck, Calzabigi, gaf een verrassende draai aan de afloop van de mythe. Gluck oogstte in Wenen (1762) en later in Parijs veel lof met zijn gedurfde, toen volstrekt nieuwe interpretatie. Zijn muzikale meesterwerk betekende niets minder dan een revolutie in de operawereld. Mozart, Beethoven, Verdi en andere componisten zouden hierop voortbouwen. C.W. von Gluck Annemiek van der Niet, dirigent Annemiek studeerde Schoolmuziek aan het Conservatorium te Utrecht en Koor- en Orkestdirectie in Rotterdam bij Barend Schuurman. Zij nam diverse keren deel aan de Kurt Thomascursus voor koordirigenten; hier volgde zij de groepen voor Kamerkoor en voor groot koor met orkest bij o.a. Jos van Veldhoven en Daniël Reuss. Zij was als dirigent verbonden aan diverse koren in Utrecht en omgeving. Met de Christelijke Oratoriumvereniging te Arnhem en Toonkunstkoor Gorinchem voerde zij o.a. het Requiem van Mozart, de Johannes Passion van Bach en The Messiah van Händel uit. Sinds 2004 organiseert zij zomerse zangwandelreizen in de Zwitserse en Franse Alpen voor koorzangers die van bergwandelen houden. Daarnaast werkt zij als loopbaan- en wandelcoach voor haar eigen bedrijf Hart & Stem en organiseert ze koorprojecten en zangworkshops. Annemiek heeft zangles bij Esther Putter. Maarten van den Hoven, pianist Maarten is een telg uit een muzikale familie en weet niet beter dan dat muziek maken hoort bij de dagelijkse bezigheden. Hij begon op zijn zevende met pianospelen, waarbij hij aanvankelijk les kreeg van zijn vader Frans van den Hoven. Daarna heeft hij zes jaar lang privé-pianoles gehad in Drunen. In 2000 begon hij met zijn studie aan het Fontys Conservatorium in Tilburg met als hoofdvak piano

5 5 klassiek bij Joop Albracht. Een aantal mooie studiejaren sloot hij in 2006 af met een prachtig eindexamenrecital. Maarten is als docent piano actief via Centrum voor de Kunsten de Aleph in Drunen en Vlijmen, Phoenix Cultuur in Veghel, stichting MuzeBox in Boxtel en stichting Médèz in Den Dungen. Daarnaast is Maarten ook een veelzijdig begeleider, die al vele concerten op zijn naam heeft staan. Thans is hij vaste dirigent/begeleider van drie zangverenigingen in Oss, Nieuwkuijk en Haarsteeg, en regelmatig begeleidt hij vocale en instrumentale solisten. Maarten beschikt ook over een voortreffelijke zangstem. Zingen is, naast pianospelen, een van zijn favoriete bezigheden geworden. Hij heeft zich de laatste jaren dan ook geprofileerd als een allround-musicus, die op meerdere muzikale gebieden inzetbaar is. Hannie van Huijgevoort, sopraan Liefde voor muziek was er vroeg; beoefening van de zangkunst kwam later. Mezzosopraan Hannie van Huijgevoort zingt klassiek lied, opera en oratorium, als soliste en in vele samenstellingen met collegaamateurs en beroepsmusici. Zij werkte mee aan muziekproducties in theater De Leest in Waalwijk. Zij zong met vocaal ensemble Chamaret Chantant werk van Hahn, Mozart, Purcell, Rossini en Verdi op diverse locaties in Nederland. Met zus Mieke vormt Hannie een vocaal duo. Op uitnodiging trad het op in kastelen en kerken in de regio. Organisten als Jamie de Goei en Véronique van den Engh begeleidden de zangeressen. Het duo bracht eigen concertprogramma s met componist-pianist Evert van Merode, klavecinist Eelco Kooiker en slagwerker Wouter De Winne. Bij gelegenheid verzorgt Hannie coaching taal en literatuur bij Franstalige zangprojecten voor solisten en koren. Als solo-, ensemble- en koorzangeres neemt zij regelmatig deel aan masterclasses en zangprojecten in Nederland, Engeland en Frankrijk. Hannie zingt daarnaast bij Kamerkoor Tourdion Waalwijk. Zij laat zich coachen door sopraan Francis van Broekhuizen. hvanhuijgevoort@kpnplanet.nl

6 6 Marijke Koopmans-Jonkers, alt Marijke stamt uit een muzikale familie. Geboren en getogen in Tilburg, kwam ze als kind in het kinderkoor van parochie Broekhoven I, met Cees van Gorp als dirigent. Niet veel later ook in jeugdkoor De Wolstad en tenslotte in het kerkkoor. Aan het einde van de middelbare school nam ze op aanraden van sopraan Thea Vermeulen-Peek haar eerste zanglessen. Ze besloot van het zingen niet haar beroep te maken (dat werd fysiotherapie), maar te streven naar een hoog niveau als amateur. Ze heeft zanglessen gevolgd bij Joep Bröcheler, Riet Kallen, Lia Ligthart, Joop Gietema, Tineke te Velde en Geertje Kuypers. Door de jaren heen heeft zij solistisch, in een klein ensemble en in (project) koren gezongen, voornamelijk met klassiek repertoire. Sinds eind vorig jaar is ze lid van Kamerkoor Tourdion te Waalwijk. In de samenwerking met Vivace kijkt zij ernaar uit om met de andere uitvoerenden en publiek te genieten van een mooie uitvoering. Anja Spee-IJpelaar, verteller Anja is geboren en getogen in Drunen. Zij werkt op Kindcentrum De Hoven in Rosmalen. Anja: Mijn grote hobby is toneelspelen. Ik speel in theatergroep Vanthuis. Ieder jaar maken we met elkaar een mooie voorstelling. Het ene jaar spelen we in het theater en het andere jaar op locatie. Tijdens mijn werk op school geniet ik het meest van de vele voorlees-en vertelmomenten met de kinderen. Vandaag hoop ik dat u geniet van het vertelde liefdesverhaal van Orpheus en Eurydice. ============================================================= Wij van koor Vivace zien u graag terug bij ons optreden Kerst met Vivace op zondagmiddag 10 december a.s. bij Partycentrum Wijnand van Delft te Drunen. Wilt u een repetitie van Vivace bijwonen, bent u van harte welkom in de Open Hof te Drunen op dinsdagavond van uur tot uur. Vooral tenoren en bassen ontvangen wij met open armen! Dankzij donateurs zijn wij in staat concerten te geven. Wilt u ons steunen? Al voor 20,- per jaar kunt u donateur worden. Zie:

7 7 EERSTE BEDRIJF: VERDRIET verteller Eurydice sterft. De bruiloft van Orpheus en Eurydice is wreed verstoord. Een groep herders treurt bij het lichaam van Eurydice. 1. Ah, se intorno a quest urna funesta (dl. 1 en 2) CORO Ah, se intorno a quest urna funesta Euridice, ombra bella, t aggiri Euridice! CORO Odi i pianti, i lamenti, i sospiri Che dolenti si spargon per te Euridice! CORO Ed ascolta il tuo sposo infelice Che piangendo ti chiama Euridice! CORO E si lagna: come quando la dolce compagna Tortorella amorosa perdé! KOOR Ach, als jij rond deze onheils-urn waart, Eurydice, schone schim Eurydice! KOOR Hoor dan de snikken, klachten, zuchten waarmee wij om jou rouwen. Eurydice! KOOR En luister naar je ongelukkige gemaal, die jou wenend roept Eurydice! KOOR En zich beklaagt: zoals de verliefde tortelduif die zijn tedere gezellin verloor! verteller vergeefs roept Orpheus zijn gestorven geliefde aan 2. aria Chiamo il mio ben cosi Chiamo il mio ben cosi Quando si mostra il dì, Quando s asconde. Ma, oh vano mio dolor! L idol del mio cor Non mi responde Zo roep ik mijn geliefde aan, bij het naken van de dag, het vallen van de avond. Maar o, tevergeefs is mijn smart! De godin van mijn hart antwoordt mij niet.

8 8 3. recitatief Euridice ombra cara Euridice! Euridice! Ombra cara, ove sei? Piange il tuo sposo. Ti domanda agli dei. A mortali ti chiede E sparse a venti Son le lagrime sue, I suoi lamenti! Eurydice! Eurydice! Beminde schim, waar ben je? Je bruidegom weent. Smeek de goden, stervelingen je terugkeer af en spilt in de wind zijn tranen, weeklachten! 4. aria Cerco il mio ben così Cerco il mio ben così In queste, ove mori, Funeste sponde! Ma solo al mio dolor, Perché conobbe amor, L eco risponde. Zo zoek ik mijn geliefde op deze geliefde oevers, waar zij het leven liet! Maar Echo is de enige die mijn smart beantwoordt, omdat zij zelf heeft liefgehad. verteller Maar dan verschijnt AMOR op het toneel, doet een belofte maar stelt een voorwaarde 5. recitatief T assiste Amore AMORE T assiste Amore! Orfeo, della tua pena Giove senta pietà. Ti si concede le pigre Onde di Lete vivo varcar! Del tenebroso abisso sei sulla via: Se placar puoi col canto le Furie, I mostri, e l empia morte, Al giorno la diletta Euridice Farà teco ritorno! AMOR Amor staat je bij! Orpheus, met jouw ellendige lot is Jupiter begaan. Het is je vergund de trage golven van de Lethe levend over te steken! Ga op weg naar de duistere afgrond; zo jouw gezang de Furiën, de monsters en de wrede dood weet te vermurwen, zal jouw beminde Eurydice met je terugkeren naar het daglicht!

9 9 Ah, come? Ah, quando? E possibil sarà? Spiegati! AMORE Avrai valor che bastì A questa prova estrema? Mi prometti Euridice, E vuoi ch io tema? AMORE Sai però con qual patto L impresa hai da compir! Parlà! AMORE Euridice ti si vieta il mirar Finché non sei fuor dagli antri di Stige! E il gran divieto rivelarle non dei! Se no, la perdi e di nuovo e per sempre E in abbandono al tuo fiero desio Sventurato vivrai! Pensaci, addio! 6. aria Gli sguardi trattieni AMORE Gli sguardi trattieni, Affrena gli accenti: Rammenta se peni Che pochi momenti Hai più da penar! Ach, hoe? Ach, wanneer? Is het mogelijk? Leg het me uit! AMOR Zul je genoeg moed hebben voor deze opperste beproeving? Je belooft me Eurydice en denkt dat ik terugdeins? AMOR Hoor dan op welke voorwaarde je deze opgave volbrengen moet! Spreek! AMOR Het is je verboden Eurydice aan te kijken zolang je de spelonken van de Styx niet verlaten hebt! En dit hoge verbod mag je haar niet onthullen! Anders verlies je haar opnieuw en voorgoed; en overgeleverd aan je vurig verlangen zul je een ellendig leven leiden! Denk daaraan, vaarwel! AMOR Bedwing je blikken, beheers je tong: bedenk, als het je zwaar valt, dat je beproeving van korte duur is! Sai pur che talora Confusi, tremanti Con chi gl innamora, Son ciechi gli amanti, Non sanno parlar! Je weet toch dat verliefden soms zo verward en angstig zijn dat ze blind en sprakeloos voor hun geliefde staan! verteller Er is hoop. Maar zal Orpheus deze beproeving doorstaan? pauze

10 10 TWEEDE BEDRIJF: STRIJD verteller Orpheus daalt af in de onderwereld, een barre tocht vol hindernissen. Dan staat hij oog in oog met de Furiën 7. Chi mai dell Erebo CORO Chi mai dell Erebo Fra le caligini, Sull orme d Ercole E di Piritoo Conduce il piè? Chi mai dell Erebo Fra le caligini, Sull orme d Ercole E di Piritoo Conduce il piè? D orror l ingombrino Le fiere Eumenidi E lo spaventino Gli urli di Cerbero, Se un Dio non è! KOOR Wie is het die, in het spoor van Hercules en van Pirithoüs, door de nevelen van de Erebus naderbij komt? Wie is het die, in het spoor van Hercules en van Pirithoüs, door de nevelen van de Erebus naderbij komt? Mogen de woeste Eumeniden hem met afschuw vervullen en laat het gebrul van Cerberus hem doen ijzen als hij geen god is! verteller Orpheus smeekt om doortocht, maar de Furiën tonen geen genade 8. Misero giovane! Che voi, che mediti? CORO Misero giovane! Che voi, che mediti? Altro non abita Che lutto e gemito In queste orribili Soglie funeste! KOOR Ellendige jongeling! Wat wil je, wat ben je van plan? Hier huizen enkel rouw en zuchten, in dit gruwelijke onheils-oord!

11 11 verteller maar dan begint Orpheus te zingen, begeleid door zijn lier 9. aria Mille pene Mille pene, ombre moleste, Come voi sopporto anch io; Ho con me l inferno mio, Me lo sento in mezzo al cor! Duizend smarten, akelige schimmen, heb ik net als jullie te verduren; mijn hel draag ik met me mee, ik voel haar diep in mijn hart! verteller Orpheus weet een tere snaar te raken 10. Ah, quale incognito affetto flebile CORO Ah quale incognito Affetto flebile, Dolce a sospendere Vien l implacibile Nostro furor? Ah quale incognito Affetto flebile, Dolce a sospendere Vien l implacibile Nostro furor? Le porte stridano Su i neri cardini; E il passo lascino Sicuro e libero Al vincitor! KOOR Ach, welk onbekend, mild gevoel komt stilaan onze onverbiddelijke woede verdrijven? Ach, welk onbekend, mild gevoel komt stilaan onze onverbiddelijke woede verdrijven? Laten de poorten knarsen in hun zwarte hengsels en de overwinnaar veilig en vrij doorgang verlenen! verteller: Orpheus komt aan in de Elyseese velden 11. instrumentaal Dans van de zalige geesten verteller: Orpheus zoekt wanhopig

12 arioso Che puro ciel Che puro ciel! che chiaro sol! Che nuova serena luce è questa mai! Che dolce, lusinghiera armonia Formano insieme Il cantar degli augelli, Il correr de ruscelli, Dell aure il susurrar! Questo è il soggiorno De fortunati Eroi Qui tutto spira un tranquillo contento, Ma non per me. Se l idol mio non trovo, Sperar non posso! I suoi soavi accenti, Gli amorosi suoi sguardi, il suo bel riso, Sono il mio solo, il mio diletto Eliso! Ma in qual parte ei sarà? (guardando per la scena) Chiedasi a questo, Che mi viene a incontrar, stuolo felice, (inoltrandosi verso il Coro) Euridice dove è? Wat een klare lucht, en heldere zon, nooit zag ik een zo zuiver licht! Wat een bekoorlijke harmonie vormen tezamen het gezang van de vogels, het kabbelen van de beekjes, ruisen der briesjes! Dit is het domein van de gezegende helden. Alles hier ademt kalme vreugde, maar niet voor mij. Als ik mijn liefste niet vind, rest mij geen hoop! Haar beminnelijke stem, liefdevolle blikken, tedere lach zijn mijn enige, mijn dierbare Elysium! Maar waar kan ze toch zijn? (om zich heen kijkend) Laat ik het vragen aan die gelukkige schare die me tegemoet komt. (op het Koor af lopend) Waar is Eurydice? verteller: het besluit is gevallen 13. Vieni a regni del riposo CORO Vieni a regni del riposo Grand eroe, tenero sposo; Raro esempio in ogni età! Euridice Amor ti rende; Già risorge, già riprende La primiera sua beltà KOOR Treed binnen in dit vreedzaam oord, grote held, tedere gemaal, die elke tijd tot voorbeeld strekt! Amor geeft je Eurydice terug; ze herleeft al, herwint al haar schoonheid van weleer. verteller het gezelschap richt zich tot Eurydice

13 Torna, o bella, al tuo consorte CORO (ad Euridice) Torna, o bella, al tuo consorte Che non vuol che più diviso Sia da te, pietoso il ciel. Non lagnarti di tua sorte, Che può dirsi un altro Eliso Uno sposo sì fidel! KOOR (tegen Eurydice) Keer terug, jij schone, naar je gemaal, want de barmhartige hemel wil niet dat hij langer van jou gescheiden is. Beklaag je lot niet, want een zo trouwe echtgenoot mag wel een tweede Elysium heten! DERDE BEDRIJF: VERTROUWEN EN WANTROUWEN verteller: Orpheus en Eurydice gaan op weg, de wanhoop slaat toe 15. duet Vieni, appaga il tuo consorte! Vieni, appaga il tuo consorte! EURIDICE No, più cara è a me la morte, Che di vivere con te! Ah crudel! EURIDICE Lasciami in pace! No, mia vita, ombra seguace, Verrò sempre intorno a te! EURIDICE Ma perché sei sì tiranno? Ben potrò morir d affanno Ma giammai dirò perché!, EURIDICE Grande, o Numi, è il dono vostro Lo conosco e grata/grato io sono! Ma il dolor, che unite al dono, È insoffribile per me! Kom, doe wat je gemaal wil! EURYDICE Nee, de dood is me liever dan te leven met jou! O, hardvochtige! EURYDICE Laat me met rust! Nee, mijn liefste, als een schaduw zal ik je altijd volgen! EURYDICE Maar waarom ben je zo harteloos? Ook al moest ik van ellende sterven, nooit zal ik je zeggen waarom., EURYDICE Groot, o goden, is uw gift! Ik erken het en ben dankbaar! Maar ondraaglijk is het verdriet waarvan u het vergezeld doen gaan!

14 14 verteller: Eurydice is de wanhoop nabij 16. recitatief Qual vita è questa mai EURIDICE Qual vita è questa mai Che a vivere incomincio! E qual funesto, Terribile segreto Orfeo m asconde! Perché piange, e s affligge? Ah, non ancora troppo Avvezza agli affanni, Che soffrono i viventi! A sì gran colpo Manca la mia costanza; Agli occhi miei Si smarrisce la luce, Oppresso in seno, mi Diventa affannoso Il respirar. Tremo, vacillo, E sento fra l anguiscia e il terrore Da un palpito crudel vibrarmi il core EURYDICE Wat is dit voor een leven dat nu voor mij begint! En wat voor noodlottig, gruwelijk geheim houdt Orpheus voor me verborgen? Waarom huilt hij, is hij bedroefd? Ach, nog ben ik niet gewend aan de smarten die de levenden moeten doorstaan! Tegen zo n zware slag ben ik niet bestand; het schemert me voor de ogen; door de beklemming in mijn borst kan ik amper adem krijgen. Ik beef, wankel en voel hoe mijn hart woest klopt van angst en vrees. 17. aria Che fiero momento! EURIDICE Che fiero momento! Che barbara sorte! Passar dalla morte A tanto dolor! Avvezzo al contento D un placido oblio, Fra queste tempeste Si perde il mio cor. EURYDICE O, gruwelijk ogenblik! O, boosaardig lot! De dood te moeten verruilen voor zoveel verdriet! Gewend aan de vreugde van een zalige vergetelheid, begeeft mijn hart het in deze woelingen.

15 15 verteller: Orpheus draait zich om, Eurydice verdwijnt, Orpheus kermt zijn verdriet uit 18. aria Che farò senza Euridice? Che farò senza Euridice? Dove andrò senza il mio ben? Euridice! Oh Dio! Rispondi! Io son pure il tuo fedel! Euridice!... Ah! non m avanza Più soccorso, più speranza, Né dal mondo, né dal ciel! Wat moet ik zonder Eurydice? Waarheen te gaan zonder mijn lief? Eurydice!... O God! Antwoord me! Ik blijf je toch altijd trouw! Eurydice!... Ach! er rest mij geen hulp, geen hoop meer, van de aarde, noch van de hemel! verteller: Amor verschijnt, en geeft Eurydice aan Orpheus terug 19. slotkoor Trionfi Amore, AMORE, EURIDICE, CORO Trionfi Amore! E il mondo intiero Serva all impero della beltà! Si sua catena talvolta amara Mai fu più cara la libertá! Talor dispera, talvolta affanna D una tiranna la crudeltà! Ma poi la pena Oblia l amante Nel dolce istante della pietà! La gelosia strugge e divora Ma poi ristora, la fedeltà. E quel sospetto che il cor tormenta Alfin diventa felicità Trionfi Amore! E il mondo intiero Serva all impero della beltà!, AMOR, EURYDICE, KOOR Laat Amor zegevieren! En laat heel de wereld het rijk der schoonheid dienen! Zijn ketens zijn soms zwaar, maar worden toch altijd boven de vrijheid verkozen! De wreedheid van een liefdeloze doet soms vertwijfelen, soms lijden! Maar de verliefde vergeet zijn kwellingen op het zoete moment van genade! Jaloezie martelt, verscheurt, maar het is de trouw die daarna heelt. En de argwaan die het hart kwelt, slaat uiteindelijk om in geluk. Laat Amor zegevieren! En laat heel de wereld het rijk der schoonheid dienen! EINDE

16 16 Over de stichting 'Vrienden van Sint Jan de Doper' Wilt u gratis en geheel vrijblijvend op de hoogte gehouden worden van onze activiteiten, vult u dan het strookje in wat achter in de kerk beschikbaar is, of stuur een naar: cultureleactiviteiten@vriendensintjanwaalwijk.nl De stichting streeft ernaar het christelijke cultuurmonument Sint-Jan de Doper' in Waalwijk als levend cultuur-historisch centrum voor de hele regio in stand te houden. Samen met het parochiebestuur heeft de Stichting één gezamenlijk doel: het behoud van de Sint-Jan. Ook voor volgende generaties. De kerkdeuren open voor iedereen! De stichting is een door de belastingdienst erkend goed doel (met zogeheten ANBI-status), en daarom zijn alle giften door particulieren (verhoogd met 25%) fiscaal aftrekbaar. Deze uitvoering kwam tot stand onder auspiciën van de Commissie Historie en Culturele Activiteiten van de Stichting. Bezoek ook onze website en facebook-pagina: