De Slechtvalk. Thuis bij GDF SUEZ Energie Nederland

Transcriptie

1 De Slechtvalk Thuis bij GDF SUEZ Energie Nederland

2 2 De Slechtvalk Latijnse naam: Falco peregrinus. Peregrinus betekent reiziger/zwerver/trekker. In het Duits wordt de valk daarom Wanderfalke genoemd en in het Engels Peregrine falcon. De Nederlandse naam Slechtvalk komt waarschijnlijk van het oud-hollandse woord slecht wat destijds gewoon betekende. Vermoedelijk was de slechtvalk eeuwen geleden in Nederland de meest voorkomende valkensoort en werd hij om die reden slechtvalk genoemd. DE FERRARI ONDER DE ROOFVOGELS Nietsvermoedende stadsduiven, merels of spreeuwen, zijn dagelijks een prooi van slecht valken. De Ferrari onder de roofvogels ontwikkelt (val)snelheden tot driehonderdtwintig kilometer per uur. Die snelheid is dodelijk voor de prooi dieren.vliegend bereikt de slechtvalk snelheden tot 110 kilometer per uur. Tijdens zijn duikvlucht sluit de slachtvalk de vleugels en loopt de snelheid op tot driehonderd twintig kilometer per uur. Die snelheid dankt de vogel aan zijn goede stroomlijn, gedrongen bouw en spitse vleugels. Mannetje: grootte cm; spanwijdte cm; gewicht gram Vrouwtje: grootte cm; spanwijdte cm; gewicht: gram Kleur: staalgrijze bovenzijde, opvallend lichte borst met vlekkenpatroon en baardstrepen aan de kop Leeftijd: tot circa vijftien jaar Prooidieren: vogels die in de vlucht worden gevangen Aantal eieren: 3-5 Broedduur: 30 dagen Nesttijd jongen: dagen Vliegsnelheden: normaal: km/uur Top horizontaal: km/uur Duikvlucht: tot 320 km/uur Vindplaats: Zeventien ondersoorten verspreid over de gehele wereld, met uitzondering van Antarctica en Nieuw Zeeland. In West-Europa is de slechtvalk een standvogel. Scandinavische slechtvalken trekken in het najaar naar gematigder gebieden, van Denemarken tot zelfs Noord-Afrika.

3 3 De elektriciteitscentrales van GDF SUEZ Energie Nederland blijken een uitstekend terrein voor de slechtvalken. Sinds midden jaren negentig van de vorige eeuw hebben de vogels de hoogste delen van de centrales ontdekt. Ze zochten de nestkasten zelf op. Uit zetten van de slechtvalken op centrales heeft namelijk geen zin: ze kiezen zelf hun territorium. Sinds 1995 zijn inmiddels 109 slechtvalken uitgevlogen vanuit GDF SUEZ Energie Nederland-centrales. Slechtvalk herovert land vanuit centrales GDF SUEZ Energie Nederland Het broeden door slechtvalken past in de totale terugkeer van de vogel in ons land. In een groot deel van Europa was de slechtvalk in de tweede helft van de vorige eeuw bijna uitgestorven. Deze dramatische achteruitgang werd hoofd zakelijk ver oorzaakt door het grootschalig gebruik van resistente pesticiden in de landbouw, zoals bijvoorbeeld DDT. De gifstoffen kwamen via organismen in de prooidieren van de slechtvalk en eisten uiteindelijk ook hun tol onder deze roof vogel. Het gif had vooral een negatieve invloed op de kalkafzetting; de eischalen werden steeds dunner en het gevolg was dat tijdens het broeden de eieren stuk gingen. Een verbod in de zeventiger jaren op gebruik van die pesticiden, aangevuld met algemene beschermingsmaatregelen, keerde het tij. Vanaf 1980 begon een langzaam herstel van de soort in veel Europese landen. In 1990 broedde het eerste paartje slechtvalken weer in Nederland. Slechtvalken bouwen zelf geen nest. Ze broeden op rotsrichels of nesten gebouwd door andere vogels maar ze hebben in elk geval voorkeur voor hoge plaatsen in gebieden waar ze veel voedsel kunnen vinden. Elektriciteitscentrales bleken een grote aantrekkingskracht op de vogels te hebben door hun grote en hoge gebouwen, schoorstenen en koeltorens. De vogels herkenden de gebouwen als een rots om te kunnen wonen. In 1993 werd de Werkgroep Slechtvalk Nederland (WSN) opgericht. Naar Duits en Engels voorbeeld werden in samenwerking met (elektriciteits-) bedrijven in Nederland tal van nestkasten geplaatst op geschikte locaties. Ook in België werden op bijna alle centrales nestkasten geplaatst waarbij GDF SUEZ Energie Nederland samenwerkte met de Belgische organisatie Fonds voor de Instandhouding van Roofvogels (FIR). Het plaatsen van de nest kasten bleek een groot succes en de één na de andere kast werd betrokken door een paartje slechtvalken.

4 4 Het ringen van valken Als jongen in de nestkasten van GDF SUEZ Energie Nederland circa drie weken oud zijn, worden ze geringd. Dankzij het ringen van de slechtvalken komt in latere jaren volop informatie beschikbaar over de vogels. Aan beide poten van de slechtvalk wordt een ring aangebracht. De ene ring (van metaal) vermeldt het specifieke identificatienummer van de vogel. Dat nummer kan worden afgelezen als de vogel wordt gevangen of bijvoorbeeld dood wordt aangetroffen.

5 5 Om ook van grotere afstand de vogel te kunnen identificeren, krijgen de slecht valken een tweede ring. Deze wat hogere ring heeft een bepaalde kleur en is voorzien van een unieke cijfer-letter code. Ieder land heeft zijn eigen vaste kleur zodat direct herkend kan worden uit welk land de vogel afkomstig is. In de Nederland worden de jongen geringd door de WSN en krijgen licht metalen oranje ringen, gecodeerd met zwarte letters. In België ringt het FIR de jongen en worden witte kunststof ringen gebruikt, ook met zwarte codering. Met een krachtige telescoop is aflezing van de code op de kleurring mogelijk tot op 200 meter afstand. De waar nemingen geven een goed inzicht in het leefgedrag van de slechtvalken. Niet alleen het vlieg gedrag wordt vastgelegd, maar bijvoorbeeld ook waar jongen blijven als ze zijn uitgevlogen, of koppels monogaam zijn en hoe lang de slechtvalken leven. MEER WETEN? Wil je meer weten over de slechtvalk en diverse projecten, dan is volop aanvullende informatie verkrijgbaar bij de Werkgroep Slechtvalk Nederland. Die werkgroep volgt sinds 1990 de ont wikkeling van de slechtvalk- populatie in Nederland op de voet. De website van de werkgroep toont live-beelden van elf nestkasten. Op meerdere locaties zijn zelfs twee camera s geplaatst. Behalve de live-beelden bevat de site ook een archief met beelden van voorgaande jaren. De website meldt bovendien waar nemingen van slechtvalken die zijn aan gemeld vanuit het hele land.

6 6 Tientallen slechtvalken geboren In de afgelopen jaren zijn 109 slechtvalken uitgevlogen vanuit nestkasten van GDF SUEZ Energie Nederland. De centrales zijn overigens ook aantrekkelijk voor torenvalken. Daarvan maakten 67 hun eerste vlucht vanaf de centrales. De vogels vlogen uit vanaf de start van het nestkastenproject in 1995.

7 7 HARCULO Totaal uitgevlogen: 23 Slechtvalken ontdekten eerder al de Centrale Harculo, maar in 2008 hebben ze er voor het eerst gebroed. Overwinterende slechtvalken vertrokken voorheen in maart weer richting Scandinavië en gaven daarmee Nijlganzen kans de leeg staande nestkast te gebruiken. In 2003 verscheen een mogelijk broedpaar slechtvalken in de nestkast. Een ontsnapte giervalk (groter dan een slechtvalk) verjoeg het paartje. Maar op 18 april 2007 zaten plotseling twee nieuwe slechtvalken bij de nestkast. De uit Duitsland afkomstige vogels, beide geboren in 2005, zagen kans de giervalk weg te jagen. Op 18 maart 2008 werden de eerste van vier Harculo-eieren gelegd. De drie jaren daarna werden telkens vier eieren gelegd en vlogen er ook vier jongen uit. NIJMEGEN Totaal uitgevlogen: 34 Op de Centrale Gelderland broeden sinds 1997 slechtvalken. De eerste jaren waren bijzonder succesvol maar de laatste jaren zijn de broedresultaten minder positief. Dit is het gevolg van een toenemende populatie slecht valken in Nederland, in combinatie met een heel gunstig gelegen nestkast in Nijmegen. Broedende vrouwtjes worden regelmatig lastig gevallen door concurrentes waardoor eieren stuk gaan of niet uit komen. De gevechten zijn soms zo hevig dat één van de vechtende vrouwtjes het niet overleeft. FLEVO Totaal uitgevlogen: 6 In 2006 werd de slechtvalknestkast geplaatst in het gebouw van Flevo 30. Hier heeft zich geen paartje slechtvalken gemeld. Wel ontdekten in 2007 toren valken de nestkast en jaarlijks brengen zij hier hun jongen groot. In het voorjaar van 2011 werd op één van de schoorstenen van de Maximacentrale een tweede nestkast geplaatst. Deze staat op een betere plaats. In 2012 werd hier voor de eerste maal gebroed door slechtvalken. EEMS Totaal uitgevlogen: 40 In 1998 vloog het eerste jong uit op de Eemscentrale. Sindsdien wordt er jaarlijks gebroed. Ook in 2009 begon het paartje slechtvalken voortvarend. Er werden vier eieren gelegd, maar nadat de normale broedduur van circa 30 dagen was verstreken, bleek dat de eieren niet uitkwamen. In 2010 werd wederom tevergeefs gebroed en kwamen de eieren niet uit. Spannend was het in 2011 toen de eieren uit zouden moeten komen. En ja hoor, van de vier eieren kwamen er drie uit en deze jongen vlogen ook uit toen ze ruim vijf weken oud waren. Het mislukken van de broedsels in 2009 en 2010 had vermoedelijk te maken met het mannetje slechtvalk, want in 2011 was er een ander mannetje. BERGUM Totaal uitgevlogen: 6 De nestkast voor slechtvalken werd in 2007 geplaatst. Direct werd de kast ingepikt door torenvalken die er sindsdien jaarlijks jongen groot brengen. Toch komen af en toe slechtvalken kijken bij de nestkast. In 2013 werd hier voor de eerste maal gebroed door slechtvalken.

8 8 Het jaar van een slechtvalk Voor een slechtvalk begint het broedseizoen in februari. Tijdens de balts zoekt het mannetje grote hoogtes op en maakt duikvluchten naar een geschikte broedgelegenheid om het vrouwtje hier op attent te maken. Ook toont het mannetje zijn jachtkunst om het vrouwtje te bewijzen dat hij een goede partner is. Tijdens het broeden immers moet hij vrouwtje voorzien van voedsel. Als nestplaats wordt bij voorkeur een hoge en veilige plek gekozen. De valken maken geen nest maar krabben een kuiltje of gebruiken een oud nest dat werd gebouwd door andere vogels. In de loop van maart begint de eileg. Met tussenpozen van één dag worden meestal vier, soms vijf eieren gelegd. Nadat het tweede of derde ei is gelegd begint het vrouwtje te broeden en komen de eieren na ongeveer 30 dagen uit. s Nachts broedt het vrouwtje en overdag lossen de valken elkaar regelmatig af. Vooral het mannetje jaagt in de broed periode en als de jongen nog klein zijn. Zes weken opgroeien Tijdens de eerste vier weken hebben de jongen een donskleed en groeit vooral hun lichaam. Na deze periode zijn de jongen bijna net zo groot als hun ouders.

9 9 Vanaf vier weken zijn het vooral de veren die groeien en verdwijnt het donspak. Na veel vleugeloefeningen vliegen de jongen na 42 dagen uit. De eerste weken worden vooral besteed aan het perfectioneren van de vliegkunst. Je ziet ze dan ook regelmatig boven en rond de gebouwen met elkaar spelen in de lucht. Voor hun voedsel zijn ze dan nog volledig afhankelijk van de oude vogels. In het begin dragen de ouders de prooi nog tot bij de jongen maar steeds meer worden de jongen gestimuleerd de prooi op te komen halen. De volgende stap is dat de ouders de dode prooi in de lucht laten vallen zodat de jongen deze moeten vangen. Tenslotte worden ook nog levende prooien bij de jongen los gelaten zodat ze ook de laatste fase van het vangen onder de knie krijgen. Vanaf half juli kunnen de jongen zelf standig jagen en beginnen ze het broedgebied te verlaten, op zoek naar een eigen territorium. Tijdens het uitvliegen en zelfstandig worden lopen de jongen veel risico s en ook de eerste winter eist vaak slachtoffers. Waarschijnlijk overleeft ongeveer de helft van de jonge valken het eerste levensjaar. Daarna stijgen de overlevingskansen aanzienlijk en kunnen slechtvalken wel 10 tot 15 jaar oud worden (in gevangen - schap wel tot 20 jaar). Jonge slecht valken verspreiden zich in alle richtingen en in Nederland geringde jongen zijn als broedvogel aangetroffen in Nederland, Duitsland, België, Frankrijk en zelfs in Polen op ruim 1000 kilometer afstand!

10 10 Slechtvalken passen in Elektriciteitsproductie en het milieu zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Op de centrales van GDF SUEZ Energie Nederland is milieuzorg dan ook een belangrijk aandachtsgebied. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen krijgt veel aandacht. En in dat beleid passen ook slechtvalken en nestkasten op centrales. De bedrijfsvoering op de centrales is optimaal afgestemd op milieubelangen. Alle centrales voldoen aan de geldende milieuwetgeving. Elke operationele centrale van GDF SUEZ in Nederland heeft een ISO gecertificeerd bedrijfs intern milieuzorgsysteem. Die systemen helpen GDF SUEZ Energie Nederland om de zorg voor het milieu steeds verder te verbeteren. Op de centrales van GDF SUEZ Energie Nederland zijn geavanceerde technische maatregelen genomen om de milieueffecten te beperken. De meeste gasgestookte ketels hebben speciale branders die de vorming van stikstof oxiden drastisch verminderen. Ook stoominjectie op gasturbines verlaagt de vorming van deze stoffen. Belangrijk aandachtspunt voor GDF SUEZ Energie Nederland is het terugdringen van de uitstoot van het broeikasgas CO 2 (koolstofdioxide).

11 11 milieubeleid MEER INFORMATIE: Door rendementsverbetering en de ontwikkeling van duurzame initiatieven wil GDF SUEZ Energie Nederland bijdragen aan het bereiken van de doelstellingen uit Kyoto. De milieuprestaties van de centrales van GDF SUEZ Energie Nederland in Nederland worden jaarlijks gepubliceerd de milieuverslagen van de centrales. Werkgroep Slechtvalk Nederland Werkgroep Roofvogels Nederland Vogeltrekstation Arnhem Vogelbescherming Nederland Sovon Vogelbescherming België

12 our values drive commitment daring cohesion Bezoekadres: Grote Voort BL Zwolle gdfsuez.nl Postadres: Postbus GB Zwolle Tel +31 (0) C110814v01