Stadsvogels in Leeuwarden

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Stadsvogels in Leeuwarden"

Transcriptie

1 Stadsvogels in Leeuwarden Huismus Gierzwaluw

2 Inhoudsopgave 1 Samenvatting 3 2 Vogelsoorten in de stad 4 3 Drie V s 5 4 Ontwikkelingen en betrokken partijen Intern Extern 7 5 Flora- en faunawet Gedragscode Flora- en faunawet 8 6 Maatregelen Algemene richtlijnen voor vogelvriendelijk bouwen en renoveren Tellingen Nestvoorzieningen Beplanting Natuur- en Milieueducatie Ludieke actie 12 7 Communicatie 13 8 Landelijke campagne Vogelbescherming 14 Tabel 1 Uitwerking mogelijke maatregelen 15 9 Mogelijke uit te voeren pakketten 16 Pakket 1 16 Pakket 2 17 Kosten pakket 1 en Effecten Advies 19 Bijlage 1: Motie Stadsvogels 20 Bijlage 2: Literatuurlijst 21 Bijlage 3: Vogelsoorten op de Rode Lijst 22 Bijlage 4: MUS meetnet 24 Bijlage 5: Contactgegevens organisaties 25

3 1 Samenvatting In het stedelijk gebied van Leeuwarden is op dit moment weinig bekend over aantallen vogels. In de stad leven natuurlijk verschillende vogelsoorten, maar deze zijn niet geïnventariseerd. Regelmatig doen zich wel meldingen voor van bewoners uit de stad. Hierbij gaat het dan meestal om overlast van vogels. Hierbij kan gedacht worden aan roeken, kraaien, kauwen, meeuwen, spreeuwen en agressieve zwanen. Gelukkig wordt er tegelijkertijd ook geconstateerd dat er vogels zijn die terugkeren naar de stad. Voorbeelden zijn de havik in het Leeuwarder bos en de slechtvalk in de Oldehove. Vogels kunnen een extra dimensie geven aan natuurbeleving in de stad. Vogels appelleren tevens aan vrijheid. Voorafgaand aan werkzaamheden moet de gemeente Leeuwarden of de aannemer zich vergewissen of er nesten van vogels aanwezig zijn. Tijdens de voorbereiding dient hier al rekening mee gehouden te worden. Er behoort een eerste inventarisatie plaats te vinden en tevens dienen de ecologische basiskaart en natuurkalender geraadpleegd te worden. Op deze manier kan de planning onder andere afgestemd worden op de aanwezigheid van broedende vogels. De Flora- en faunawet schrijft voor dat vogels niet verstoord mogen worden, met name tijdens het broedseizoen. Sommige vogels staan zelfs op de rode lijst (zie bijlage 3) en verdienen extra bescherming. In de winter van 2008/2009 is de gemeente Leeuwarden benaderd om mee te doen aan een landelijk project van de Vogelbescherming, te weten Stadsvogels. Leeuwarden kon helaas niet participeren, vanwege het ontbreken van formatie en middelen. Begin november 2009 is door de gemeenteraad de motie Stadsvogels aangenomen. Deze motie is ingediend door ChristenUnie en Pal/Groenlinks. In de motie wordt benadrukt dat de leefomstandigheden van de stadsvogels achteruitgaat, waardoor het aantal stadsvogels vermindert. Mogelijk kan de gemeente Leeuwarden vanaf 2010 met vogelvriendelijk beleid gaan deelnemen aan de jaarlijkse Stadsvogels campagne van Vogelbescherming Nederland. Mogelijkheden ten aanzien van vogelvriendelijk beleid worden in deze nota nader besproken en toegelicht. Allereerst wordt de huidige aanwezige kennis besproken. Het eerste advies is meewerken en coördineren van vogeltellingen, zodat toenames, afnamen en bepaalde trends van vogelsoorten inzichtelijk gemaakt kunnen worden. Vervolgens kan hierop ingespeeld worden met het voeren van vogelvriendelijk beleid. Voorbeelden van maatregelen zijn onder andere vogelvriendelijke nieuwbouw toepassen door middel van het inbouwen van vogelvides en vogelvriendelijke beplanting in nieuwe wijken stimuleren. Door middel van bijvoorbeeld een stadsvogelleskist kan een bijdrage geleverd worden aan natuur- en milieueducatie voor basisschool leerlingen. Een breed draagvalk creëren is één van de doelstellingen. Verder wordt bekeken of de gemeente Leeuwarden kan meedingen naar de Stadsvogelprijs De Stadsvogelprijs wordt jaarlijks uitgereikt door Vogelbescherming Nederland. Bij het vormen van dit beleid zijn verschillende belangenorganisaties betrokken. De contactgegevens van deze organisaties die van belang kunnen zijn bij de uitvoering van dit beleid staan vermeld in bijlage 5. Uiteindelijk worden er twee opties/pakketten genoemd. Het eerste pakket bestaat uit maatregelen die getroffen kunnen worden en waarbij de kosten vaak nihil zijn. Het tweede pakket is uitgebreider en brengt daardoor ook meer kosten met zich mee. Naar alle waarschijnlijkheid zullen de effecten van het tweede pakket groter zijn. Na onderzoek en weging van de 2 pakketten heeft het college besloten te kiezen voor de uitvoering van de maatregelen genoemd in pakket 1. Door deze maatregelen wordt een positieve bijdrage geleverd aan het leefklimaat van stadsvogels, zoals bij de verwachte effecten ook is beschreven. Tevens zijn de beschikbare middelen en ambtelijke inzet in de afweging meegenomen. 3

4 2 Vogelsoorten in de stad Een aantal vogelsoorten vertoont een opmerkelijke voorkeur voor de directe woonomgeving van de mens. Ze komen voor tot in de dichtst bebouwde stadscentra en we kunnen ze typeren als echte stadsvogels. Voorbeelden zijn; slechtvalk, gierzwaluw, zwarte roodstaart, stadsduif en huismus (Kooijmans, 2009). De huismus is wel één van de bekendste stadsvogels. De huismus staat inmiddels op de rode lijst. Het aantal broedparen van de huismus is de laatste decennia gehalveerd. Vogelsoorten als de koolmees, pimpelmees, roodborstje, merel, spreeuw en zanglijster zijn ook vaak in (stads)tuinen te vinden. Deze vogelsoorten worden door mensen in de eigen tuinen gezien, zoals ook blijkt uit de jaarlijks terugkerende tuinvogeltellingen. Een stedelijke omgeving met gevarieerd groen is rijk aan vogels. In het broedseizoen zijn sommige soorten zelfs talrijker dan buiten stad. Dat geldt bijvoorbeeld voor Turkse tortel, braamsluiper, spreeuw, kauw, groenling en putter (Kooijmans, 2009). In parken en grote tuinen komt een gevarieerde groep vogels voor die we kunnen typeren als parkvogels. Voor een deel gaat het om weinig kritische bosvogels zoals grote bonte specht, gaai, boomkruiper, zwartkop, tjiftjaf en vink. Met een meer natuurlijk beheer, het toenemende gebruik van inheemse loofbomen en het ouder worden van deze bomen, is het stedelijk groen ook geschikt voor soorten als bosuil, boomklever en lokaal zelfs de appelvink. Watervogels die zich wonderwel aangepast hebben aan de menselijke omgeving zijn bijvoorbeeld blauwe reiger, meerkoet, fuut en knobbelzwaan (Kooijmans, 2009). In steden is altijd volop werk in uitvoering. Vooral op industrieterreinen en nieuwbouwlocaties. Daar zie je dan ook flinke oppervlakten braakliggend of vers omgezet terrein. Het zijn veelal open, zandige plekken met ruigtekruiden en her en der wat ondiepe waterplassen. Dit terreintype is bij uitstek geschikt voor zogenaamde pioniersvogels als pleviertjes, meeuwen, sterns en kneuen (Kooijmans, 2009). koolmees pimpelmees 4

5 3 Drie V s Er is een handige vuistregel voor wie werk wil maken van vogels in de stad. Of het nu gaat om de vogels in de achtertuin, het vogelvriendelijk maken van een bepaalde wijk of maatregelen voor de stad als geheel. En die vuistregel luidt heel simpel: kijk naar de drie V s. Voedsel, Veiligheid en Voortplantingsmogelijkheden (nestgelegenheid). Al deze drie elementen moeten in onderlinge samenhang aanwezig zijn, je kunt ze niet los van elkaar zien. Als er bijvoorbeeld wel voldoende voedsel voor de huismus is, maar hij kan nergens een nestplek vinden, dan is een leefgebied dus ongeschikt. En stel, de huismus heeft en voldoende voedsel en een dak boven zijn hoofd voor een nest, maar er zijn geen struiken waar hij veilig kan slapen of bij onraad naartoe kan vliegen? Ook dan is het leefgebied ongeschikt voor de huismus. En zo geldt dat voor alle vogelsoorten, in en buiten de stad. En iedere soort heeft weer een andere combinatie van wensen (Kooijmans, 2009). zanglijster spreeuw roodborstje 5

6 4 Ontwikkelingen en betrokken partijen 4.1 Intern Hoewel de gemeente tot nog toe geen expliciet vogelbeleid kende wordt er wel degelijk rekening gehouden met vogels. Dat kan zijn binnen bestaand beleid en bij het ontwerp en beheer en onderhoud van gebouwen en van de openbare ruimte. Veel werkzaamheden van diverse sectoren en projecten sluiten nu al aan bij de visie van deze nota stadsvogels. Dit is o.a. het geval bij de volgende visies en projecten: Duurzaamheidvisie; Beleid ten aanzien van stadsvogels past binnen de integrale duurzaamheidvisie van de gemeente Leeuwarden, die in opdracht van de raad wordt opgesteld. In deze abstracte visie wordt ook aandacht gevraagd voor biodiversiteit in en rond de stad. In het bijbehorende spoorboekje wordt een uitvoeringsprogramma opgenomen met o.a. maatregelen die de vogelstand ten goede moeten komen. Stimuleringsregeling duurzaam bouwen voor woningen op particuliere kavels. In dit kader worden in 2010 voor 20 tot 30 woningen neststenen, nestpannen en vogelvides meegenomen. Werkgroep Woonnatuur, ontwikkeling van de kaart De tuin van Leeuwarden. Dit projectplan beoogt de lancering van een toeristische groenkaart. In deze werkgroep zijn meerdere sectoren vertegenwoordigd. Keuze beplantingen; Bij beplantingsplannen wordt rekening gehouden met de duurzaamheidvisie, waar vogels en natuur een steeds belangrijkere rol in spelen. Zo wordt er momenteel bij de herinrichting groen in Aldlân al rekening mee gehouden. Veel besdragende heesters als bosplantsoen en voor de bijen bodembedekkers die nectar dragen worden gebruikt als beplanting. Door het aanleggen van natuurvriendelijke oevers, zullen er ook wat ruigere plekken ontstaan voor onder andere bijenholen en libellen. Beheer groen; Er wordt al rekening gehouden met de vogels bij het beheer. Er zijn meer differentiaties aanwezig. Deze vorm van beheer biedt meer schuilplaatsen en foerageermogelijkheden aan vogels. Voorbeelden zijn het maai- en snoeibeleid. Dode bomen en snoeiafval worden tegenwoordig minder snel afgevoerd. Plan Groene daken; De gemeente Leeuwarden beschikt over een Plan Groene Daken als onderdeel van het Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan In dit kader wordt subsidie verstrekt voor groene daken. Deze daken kunnen tevens als voedselplaats voor stadsvogels dienen. De gemeente Leeuwarden heeft helaas zelf geen gemeentelijk gebouw voorzien van een groen dak. Beleid ten aanzien van de Flora- en faunawet. De sector Wijkzaken is bezig om de gedragscode groen in te voeren. Volgens deze gedragscode wordt gewerkt met zogenaamd bestendig beheer.. Deze werkwijze zorgt er voor dat planten en dieren niet worden verstoord. Vogels krijgen hierbij extra aandacht, met name waar het gaat om de bescherming van nesten. Geveltuinenproject; De gemeente Leeuwarden is vanaf het voorjaar van 2004 gestart met het geveltuinenproject. Geveltuinen dragen bij aan meer groen in verharde/bestrate gebieden. Klimplanten kunnen door de vogels gebruikt worden om in te nestelen en de vogels kunnen hierin beschutting zoeken. Besdragende klimplanten kunnen dienen als voedsel. 6

7 4.2 Extern In en om Leeuwarden bevinden zich verschillende organisaties die betrokken zijn bij vogels. Zij houden zich bezig met onder andere het geven van voorlichting, bescherming en inventarisatie van vogels. Enkele organisaties waar contact mee geweest is zijn: Vogelbescherming Nederland Vereniging SOVON Vogelonderzoek Nederland (SOVON) Vogelwerkgroep Instituut Voor Natuurbeschermingsorganisaties (IVN) Leeuwarden Vogelwacht Leeuwarden Vogelwerkgroep Hollanderwijk It Fryske Gea Geen van deze organisaties is bekend met de huidige vogelstand in Leeuwarden. Naar aanleiding van deze contacten kwamen wel veel bruikbare tips en ideeën naar voren. Zo zien SOVON en Vogelbescherming Nederland mogelijkheden om de monitoring van broedvogels in stedelijk gebied te verbeteren door het gebruiken van een nieuw meetnet; het zogenaamde Meetnet Urbane Soorten (MUS). Voor meer informatie omtrent het MUS meetnet, zie bijlage 4. Wellicht kan de gemeente Leeuwarden participeren bij het ontwikkelingen van initiatieven op dit gebied in Leeuwarden. De motie van de ChristenUnie en Pal/Groenlinks beoogt de vogelstand in Leeuwarden te bevorderen. Het is belangrijk te meten om welke aantallen stadsvogels het gaat. In de toekomst kan gekeken worden of er sprake is van toename of afname van bepaalde vogelsoorten. Om trends inzichtelijk te krijgen en mogelijke knelpunten te kunnen vaststellen zijn metingen nodig. Op basis van geconstateerde knelpunten kunnen vervolgens maatregelen worden voorgesteld. In het kader van natuur- en milieu educatie, om zo ook de jeugd bij de stadsvogels te betrekken, is contact geweest met: Natuur- en Milieu Educatie (NME) centrum de Klyster te Damwoude Natuurmuseum Fryslân te Leeuwarden Door kinderen te betrekken bij het project wordt getracht een breder draagvlak te creëren. Kinderen zijn de volwassenen van de toekomst. merel 7

8 5 Flora- en faunawet De Flora- en faunawet beschermt alle vogels die van nature in het wild voorkomen op het grondgebied van de Europese Unie (met uitzondering van gedomesticeerde vogels behorende tot bij algemene maatregel van bestuur aangewezen soorten art.4, lid 1 sub b). Vogels die in fokprogramma s zijn gekweekt en later met vergunning in de vrije natuur worden uitgezet, worden als wilde vogels beschouwd en worden dus wel beschermd. Een voorbeeld is de ooievaar, een soort die via een herintroductieproject als broedvogel voor ons land is behouden. De gedomesticeerde nakomelingen van de vogelsoorten grauwe gans, Europese kanarie, rotsduif en wilde eend zijn bij voorbedoelde algemene maatregel van bescherming uitgezonderd (art.4 Besluit aanwijzing dier- en plantensoorten Flora- en faunawet). Dit geldt bijvoorbeeld voor stadsduiven, soepganzen en soepeenden. Exoten, zoals de halsbandparkiet, komen niet van nature hier voor. Het zijn ontsnapte vogels die zich hier hebben weten voort te planten. Ze zijn dus geen beschermde diersoorten. Soorten die eeuwen geleden in Nederland zijn geïntroduceerd, zoals de fazant, worden wel aangemerkt als beschermde vogelsoort (Kooijmans, 2009). Nestplaatsen van bepaalde vogelsoorten zijn in het stedelijk gebied jaarrond beschermd. Een voorbeeld zijn de nesten van gierzwaluwen (Flora- en faunawet, artikel 11). Het gaat hierbij om zogenaamde vaste rust- en verblijfsplaatsen. 5.1 Gedragscodes Flora- en faunawet De gemeente Leeuwarden is bezig voor beheer- en onderhoudswerken in de openbare ruimte de gedragscode groen van de Flora- en faunawet in te voeren. Met de invoering van deze werkwijze bestendig beheer wordt voorkomen dat voor reguliere onderhoudswerkzaamheden in de openbare ruimte steeds weer een ontheffing van de Floraen faunawet moet worden aangevraagd. Bestendig beheer is een dusdanige werkwijze waarin wordt voorkomen dat planten en dieren, waaronder vogels, worden verstoord en/of bedreigd. Voor werkzaamheden in of aan water (baggeren e.d.) wordt de gedragscode blauw gehanteerd. Hierover zijn afspraken tussen de gemeente Leeuwarden en Wetterskip Fryslân. Voor de bouw- en ontwikkelingssector is in 2006 de gedragscode voor de bouw- en ontwikkelingsector uitgegeven. Deze gedragscode richt zich o.a. ook op voorbeelden als vogelvriendelijke dakpannen en vleermuiskasten. grote bonte specht 8

9 6 Maatregelen 6.1 Algemene richtlijnen voor vogelvriendelijk bouwen en renoveren Integreer nestgelegenheid in de gevel. Een gebouw van twee verdiepingen of hoger is in principe geschikt voor gierzwaluwstenen. Bekijk of het gebouw ook geschikt is voor neststenen voor andere soorten. Plaats bij pannendaken standaard de vogelvide. Bekijk of het gebouw ook geschikt is voor nestpannen voor andere soorten. Bij platte daken: zoek naar de meest geschikte vorm van groen of bruin dak. Pas verharding alleen toe waar het nodig is. Op plaatsen die minder intensief worden gebruikt, kan halfverharding worden toegepast. Pas glasmarkering toe op plekken waar de kans op raamslachtoffers aanwezig is (Kooijmans, 2009). 6.2 Tellingen Op dit moment zijn geen gegevens beschikbaar over het aantal stadsvogels in Leeuwarden. Het ontbreekt daardoor ook aan feitelijke gegevens van de ontwikkeling van de stadsvogels. Het tellen van de stadsvogels is daarom wenselijk. Er zijn twee manieren waarop (enig) inzicht kan worden verkregen in de vogelstand, te weten: Optie 1: MUS-methode Een uitgebreide uitleg met betrekking tot het meetnet MUS is terug te vinden in bijlage 4. Voordat er conclusies getrokken kunnen worden over aantallen stadsvogels in Leeuwarden is het advies dat er gestart moeten worden met het tellen en registreren van aantallen stadsvogels. Op basis hiervan kunnen uitspraken gedaan worden. Tevens wordt op deze manier toename of afname van bepaalde soorten gesignaleerd. Daarnaast kunnen knelpunten, wensen en mogelijkheden duidelijker worden aangegeven. De MUS tellingen kunnen gecoördineerd worden vanuit de gemeente Leeuwarden. Hier zal één aanspreekpunt voor moeten zijn en de naam van deze ambtenaar zal ook gecommuniceerd moeten worden naar de verschillende meewerkende organisaties en vrijwilligers. De MUS tellingen kunnen mogelijk ondersteund/georganiseerd worden door IVN Leeuwarden en/of SOVON Leeuwarden. Vrijwilligers van een vogelwerkgroep te Leeuwarden en burgers met kennis van vogels kunnen meewerken aan de tellingen. De registratie en documentatie van alle gegevens kan door de tellers zelf gedaan worden. Echter zal er wel één ambtenaar voor een aantal uren per jaar belast moeten worden met het bekend maken van de telperiodes en het werven van tellers. De MUS meetmethode kan via de gemeente Leeuwarden ook gecommuniceerd worden naar de burgers op verschillende manieren: Informatie verstrekken via de website Persbericht uitgeven Informatie verstrekken aan wijkpanels, wijkcentra en buurthuizen Scholen en de jeugdvogelwachten betrekken bij de tellingen 9

10 Optie 2: Tuinvogeltellingen Indien bovenstaande niet tot de mogelijkheden behoort, zou jaarlijks mogelijk een uitdraai van gegevens van tuinvogeltellingen opgevraagd kunnen worden bij SOVON en/of Vogelbescherming Nederland. Deze gegevens kunnen dan besproken worden met één van bovenstaande organisaties. Mogelijk komen hieruit ook bepaalde trends naar voren. Dit kan voor de gemeente Leeuwarden toch een eenvoudige oplossing zijn die geringe kosten met zich meebrengt 6.3 Nestvoorzieningen Er zijn verschillende alternatieve nestvoorzieningen op de markt. De opties zijn: Optie 1: Vogelvide Artikel van het Bouwbesluit bepaalt dat alle openingen in gebouwen groter dan 1 cm moeten worden gedicht om te voorkomen dat dieren zoals muizen en mussen, een gebouw kunnen binnendringen. Hiervoor wordt bij hellende daken met dakpannen standaard vogelschroot gebruikt. Een vogelvide is een nestruimte voor huismussen onder de dakpannen ter vervanging van de vogelschroot die sinds 1993 wordt toegepast (Kooijmans, 2009). De vogelvide is de afgelopen jaren met goed resultaat getest in Noordwijk, Amsterdam, Alkmaar en Hardenberg. Vogelvides zijn te bestellen bij de bouwgroothandel (voor dichtstbijzijnde adressen, zie de bijlage), voor particulieren te bestellen bij Vivara (voor contactgegevens zie de bijlage). Een vogelvide vergt geen onderhoud en hoeft niet te worden schoongemaakt. vogelvide nest(dak)pan Optie 2: Nestpannen Voor de gierzwaluw en huismus bestaan speciale dakpannen (nestpannen) die het de vogels mogelijk maakt onder daken te broeden. Deze nestpannen kunnen geplaatst worden bij nieuwbouw en renovatie. Bij renovatie van daken kunnen op plaatsen waar oude gierzwaluwnesten gevonden worden, deze nestpannen geplaatst worden. Gierzwaluwen komen vaak ieder jaar op dezelfde plek terug om te broeden. Nestpannen zijn te bestellen bij de bouwgroothandel (voor dichtstbijzijnde adressen, zie de bijlage). De nesten hoeven niet te worden schoongemaakt. Optie 3: Neststenen Neststenen bieden vogels een broedplaats. Voor vrijwel alle soorten holenbroeders die gebruikmaken van gebouwen bestaan neststenen. Het meest gangbaar is een neststeen voor gierzwaluwen. Vrijwel alle gierzwaluwen in Nederland broeden in gebouwen. Neststenen voor deze soort dragen ook wezenlijk bij aan de noodzakelijke bescherming. Neststenen voor gierzwaluwen worden soms eerst bezet door een andere soort, bijvoorbeeld huismus of spreeuw. Dat is geen probleem. Gierzwaluwen hebben doorgaans veel moeite met het ontdekken van nieuwe nestruimte. De aanwezigheid van andere vogels kan gierzwaluwen de weg wijzen. Het aanwezige nestmateriaal wordt vaak door de gierzwaluw verwijderd. Neststenen voor andere vogels zijn nuttig als ook de omgeving voldoet aan biotoopeisen van een bepaalde soort (Kooijmans, 2009). Neststenen zijn te bestellen bij de bouwgroothandel (voor dichtstbijzijnde adressen, zie de bijlage). Voor particulieren tevens te bestellen bij Vivara. 10

11 neststeen gierzwaluw 6.4 Beplanting Een goede vogelstand is gebaat bij een goede biodiversiteit. Het is daarom van belang het openbaar groen en particuliere tuinen vogelvriendelijk in te richten. Twee opties zijn: Optie 1: Vogelvriendelijke beplanting In huidige beplantingsplannen wordt al rekening gehouden met bijvoorbeeld de aanplant van besdragende heesters en de aanleg van natuurvriendelijke oevers. Advies is om dit in de toekomst zoveel mogelijk te doen om voor de verschillende vogelsoorten een geschikte biotoop te ontwikkelen. Groenontwerpers en beheerders kunnen hierbij gebruik maken van bijvoorbeeld de bessenkalender (Buissink, 2009). Ter bevordering van de mussenstand zou in beplantingsplannen het aanplanten van bijvoorbeeld meidoornstruiken en ligusterhagen meegenomen moeten worden. Optie 2: Vogelvriendelijke tuinen stimuleren Minder schuttingen, minder bestrate/verharde tuinen en meer beplanting. Stimuleren van de bevolking om meer groen in de tuinen te creëren. Vogelbescherming Nederland biedt onder andere de gratis brochure Meer vogels in de tuin gratis aan. De gemeente Leeuwarden kan deze brochure bij de burgers onder de aandacht brengen. Voor het aanvragen van deze brochure bestaan antwoordkaarten waarmee de brochure verkregen kan worden. Sinds december 2009 liggen deze antwoordkaarten reeds in de folderkast bij de leeshoek in het Stadskantoor. Een ieder kan deze antwoordkaarten afhalen en/of aanvragen bij Vogelbescherming Nederland. 6.5 Natuur en Milieu Educatie Voor natuur- en milieueducatie heeft overleg plaats gevonden met De Klyster in Damwoude en het Natuurmuseum Fryslân te Leeuwarden. De Klyster opereert in Noordoost Fryslân en vervult een voorbeeldfunctie in de provincie. In Leeuwarden is het Natuurmuseum primair verantwoordelijk voor natuur- en milieueducatie, maar heeft daarvoor niet alle mogelijke middelen. Het museum heeft drie mogelijke opties aangegeven, te weten: Optie 1: Leskist Stadsvogels Groep 5 t/m 8 De leskist kan door docenten geleend worden voor gebruik in de klas en is geschikt voor de groepen 5 t/m 8. De leerlingen maken kennis met de vogels uit hun eigen omgeving door middel van vragen en opdrachten. De leskist is aanwezig in het Natuurmuseum Fryslân (NMF). Er zijn geen kosten verbonden aan de uitleen, maar de leskist zal vier keer per jaar gecontroleerd en zonodig aangepast moeten worden. Optie 2: Voederplank of nestkastje Groep 5 t/m 8 De leerlingen komen in het NMF en maken hun eigen voedertafel of nestkastje. Hierbij kan een lesbrief gemaakt worden, waarbij de kinderen de nestkast en/ of voedertafel bij 11

12 school ophangen en met behulp van een formulier de nestkast en/ of voedertafel goed in de gaten houden (monitoren). Misschien zijn aanpassingen nodig om het schoolplein vogelvriendelijk maken. Voor deze activiteit worden de leerlingen begeleid door medewerkers van het museum. Verdere kosten zijn de aanschaf van de benodigde materialen en de productie van een lesbrief en de toegang tot het museum. Het bedrag komt all in op 10,00 per leerling. Wellicht is een samenwerking met de vogelwerkgroep in de Hollanderwijk te Leeuwarden mogelijk (zie voor de contactgegevens bijlage 5). Optie 3: Museumles stadsvogels Deze les is bedoeld voor groep 7 en 8 van de basisscholen. De leerlingen leren door middel van vragen en opdrachten meer over stadsvogels. Tijdens deze les zullen verschillende thema s, onder andere de verschillende soorten, vogelgeluiden, veren, nesten en eieren, aanbod komen. De leerlingen gaan dieper op de stof in dan bij het gebruik van een leskist. Een museumles duurt ongeveer 90 minuten. Een museumles over stadsvogels wordt speciaal ontwikkeld en bij deze les wordt gebruik gemaakt van de collectie in het NMF. De eenmalige kosten voor de producten van de les bedragen 500,00. Het NMF kan de school in contact brengen met een vogelaar, die in de klas kan komen. Voor een beter resultaat is het van belang de kinderen ook in de praktijk in contact te brengen met de stadsvogels door middel van een excursie. Uit ervaring met eerdere projecten van het NMF geven zij aan dat een combinatie museumles en excursie een unieke ervaring voor de leerlingen is om in contact te komen met de natuur. Daar de kosten van de eerste optie nihil zijn wordt deze meegnomen in pakket 1. De tweede optie geeft onduidelijkheid voor de toekomst met betrekking tot de meerkosten voor de gemeente Leeuwarden. Daarom wordt deze optie niet meegenomen. De derde optie gaat uit van een uitbreiding van de leskosten, waaraan eenmalige kosten verbonden zijn. Deze optie wordt meegenomen in pakket Ludieke actie Een ludieke actie kan het vogelvriendelijk imago van de gemeente Leeuwarden accentueren. Het is tevens belangrijk voor een goede PR en het vogelbewustzijn van de Leeuwarder burger. Gedacht wordt aan: Optie: Organiseren vogelvriendelijkste wijk of dorp Uitschrijven van een opdracht door de gemeente Leeuwarden aan alle wijken en dorpen van de gemeente. Bijvoorbeeld stuur een foto in van vogelvriendelijk beleid dat door de wijk/dorp gevoerd wordt. De prijswinnaar wordt getrokken door de wethouder en wint bijvoorbeeld een zeer uitgebreid overlevingspakket voor vogels, met onder andere een vogelhuisje, vetbollen etc. 12

13 7 Communicatie Persberichten versturen naar verschillende media. Brochure Meer vogels in de tuin van Vogelbescherming Nederland aanbevelen aan particulieren en brochure onder de aandacht brengen via het Stadskantoor. Beleid ten aanzien van Stadsvogels op de website van de gemeente Leeuwarden plaatsen. Twee aparte folders laten maken intern bij de gemeente Leeuwarden. Één folder is specifiek bestemd voor inwoners van de gemeente Leeuwarden. Hierin worden tips gegevens ten aanzien van vogelvriendelijke tuinen. Verder kunnen de meest voorkomende (stads)tuinvogels hierin opgenomen worden. Ook maatregelen die getroffen kunnen worden aan de woning (zoals nestpannen, neststenen en vogelvides) worden hierin opgenomen. Er wordt uitgegaan van een oplage circa stuks. Deze folder kan meegegeven worden aan particulieren bij de aanvraag van een bouwvergunningen (ca. 600 stuks/jaar). Voorts kunnen de folders worden verspreid via het stadskantoor, VVV, bibliotheek en wijk- en buurthuizen. De tweede folder zal specifiek bestemd zijn voor onder andere projectontwikkelaars en woningbouwverenigingen. Hierin worden grotere projecten besproken en worden adviezen als het plaatsen van vogelvides en nestpannen gegeven. Hierin wordt het toepassen van vogelvides en nestpannen geadviseerd. Oplage circa stuks. Deze folder kan o.a. meegegeven worden aan projectontwikkelaars, woningbouwcorporaties en bedrijven bij de aanvraag van vergunningen voor grotere projecten (ca. 100 stuks/jaar). Voorlichting geven aan de Buitendienst. Deskundigen kunnen aangeven welke beheermaatregelen van belang zijn bij beheer van de openbare ruimte. Voorlichtingsbijeenkomst organiseren voor projectleiders en andere betrokkenen van Stadsontwikkeling en -beheer en woningbouwbouwcorporaties. Doel is te kijken hoe tijdens projecten nestgelegenheden als vogelvides, nestpannen, neststenen, zwaluwwanden en dergelijke kunnen worden toegepast. Ook de inrichting en het beheer van de groene ruimte die aansluit bij de behoeftes van vogels moet daarbij aan de orde komen. groenling 13

14 8 Landelijke campagne Vogelbescherming De raad doet in de motie het voorstel mee te doen aan de landelijke campagne van de Vogelbescherming. In de Zuidlanden wordt daar reeds mee gewerkt door bouwers en nieuwe inwoners in contact te brengen met de folders, richtlijnen en werkwijzen van de Vogelbescherming. Het voorstel is om dat nu gemeentebreed in te voeren. Door zelf ook folders voor speciale doelgroepen (burgers en bedrijven) te maken kan een nog breder publiek worden bereikt. De kroon op de stadsvogelcampagne is de Stadsvogelprijs. Deze wordt jaarlijks in november uitgereikt door Vogelbescherming Nederland. De gemeente Leeuwarden kan op basis van deze nota meedingen naar de prijs. De ideeën die zijn opgedaan en de plannen die uitgevoerd zullen worden, kunnen aangemeld worden voor de Stadsvogelprijs De prijs, die volgend jaar voor de vierde keer wordt uitgereikt, bestaat uit een geldbedrag van euro, te besteden aan een nieuw stadsvogelproject (Vogelbescherming, 2009). Voorwaarden voor het inzenden van projecten zijn: Binnen de bebouwde kom. Uitgevoerd of uitvoering in Beoordelingscriteria: Bijdrage aan het beschermen van vogels. Samenwerking met andere organisaties. Innovatie. Voorlichting en enthousiasmering van bewoners. Monitoren van de resultaten. De gemeente Leeuwarden zal zoals afgesproken is met Vogelbescherming Nederland tijdig geïnformeerd worden over wanneer de plannen ingezonden kunnen worden. gaai 14

15 Tabel 1: Uitwerking mogelijke maatregelen Maatregelen Mogelijkheden Kosten Werkzaamheden/door wie uit te voeren MUS tellingen Drie keer per jaar tellingen houden volgens de MUSmethode. Registreren stadsvogels in Leeuwarden. Toenames en afnamen van bepaalde soorten worden waargenomen Beleidsadviseur ca. 80 uur structureel -Gemeente Leeuwarden -SOVON Noord te Leeuwarden (adviesrol) -IVN Leeuwarden -Vogelwerkgroep Hollanderwijk -Jeugdvogelwachten -Overige vrijwilligers Tuinvogeltellingen Vogelvide Jaarlijks worden er in januari landelijk tuinvogeltellingen gehouden. Deze tellingen zijn minder betrouwbaar dan de tellingen volgens de MUSmethode. De vogelvide zou standaard kunnen worden toegepast bij renovatie en nieuwbouw Beleidsadviseur ca. 16 uur structureel Kosten ca. 20,- p/m * en B* (inwoners met vogelkennis) -Gemeente Leeuwarden -SOVON afdeling Noord te Leeuwarden -Vogelbescherming Ned. -Vrijwillige tellers (inwoners van de stad) -Gemeente Leeuwarden, -Woningbouwcorporaties en projectontwikkelaars Nestpannen Neststenen/ inbouwstenen Vogelvriendelijke beplanting Vogelvriendelijke tuinen Stadsvogelleskist Museumles Stadsvogels Communicatie Landelijke campagne Voor de gierzwaluw en huismus bestaan speciale dakpannen (nestpannen) die het de vogels mogelijk maakt onder daken te broeden Voor gierzwaluwen en andere holenbroeders bestaan speciale neststenen Beplantingskeuze en beheer aanpassen aan behoefte vogels; inlandse struiken toepassen en gebruik maken bessenkalender Stimuleren van de bevolking om meer groen in de tuinen te creëren. Maken eigen folder voor burgers. Het NMF heeft stadsvogelleskist Vogels in de eigen omgeving NMF ontwikkelt een museumles, waarmee éénmalig kosten zijn gemoeid. Geven van voorlichting en maken twee folders (particulieren en bedrijven) Op basis van dit beleidsplan en maatregelen meedingen naar Stadsvogelprijs Gierzwaluw dakpan kost ruim 20,- * en B* Neststenen vanaf 20,- p/st. * en B* Regulier budget en B* Kosten voor particulieren en B* Kosten nihil Eenmalige bijdrage van 500, ,- en B* -Gemeente Leeuwarden -Woningbouwcorporaties en projectontwikkelaars -Gemeente Leeuwarden -Woningbouwcorporaties en projectontwikkelaars -Gemeente Leeuwarden, -Woningbouwcorporaties en projectontwikkelaars - Gemeente Leeuwarden, - Wijkpanels - Buurthuizen en wijkgebouwen - Natuurmuseum Fryslân - Natuurmuseum Fryslân - Gemeente Leeuwarden - Woningbouwcorporaties en projectontwikkelaars B* - Gemeente Leeuwarden * Kosten koper of via stimuleringsregeling gemeente Leeuwarden. B* Niet nader genoemde uren beleidsadviseur 15

16 9 Mogelijke uit te voeren pakketten Uiteindelijk worden hier twee pakketten beschreven. De eerste optie, waarvoor het college heeft gekozen, is de meest eenvoudige en brengt de minste kosten met zich mee. Onderstaand worden beide pakketten beschreven. Pakket 1 houdt in: 1. Tuinvogeltellingen stimuleren; de flyer van Vogelbescherming Nederland die jaarlijks wordt toegestuurd aan de gemeente Leeuwarden bij het Stadskantoor in de leeshoek neerleggen. Tevens kan de flyer verspreid worden door het VVV-kantoor en de bibliotheek van Leeuwarden. 2. Tuinvogeltellingen bespreken; met SOVON en/of Vogelbescherming Nederland resultaten bespreken en hier mogelijke trends uit op maken. 3. Folder bewoners; folder uitgeven die geschikt is voor de inwoners van de gemeente Leeuwarden. Kosten 1000,-. 4. Folder projecten; een tweede folder uitgeven welke geschikt is voor onder andere woningbouwcorporaties en projectontwikkelaars. Kosten 1.000,-. 5. Aanbrengen vogelvriendelijke beplanting; Bij beplantingsplannen (nog meer) rekening houden met de natuur met de nadruk op vogels. Hierbij kan specifiek rekening gehouden worden met de huismus, een typerende stadsvogel. 6. Interne voorlichting; meer doen aan voorlichting met betrekking tot de natuur en specifiek gericht op vogels in de stad. Door voorlichtingsbijeenkomsten het draagvlak voor goed vogelbeleid bevorderen bij de betrokken binnendienst- en buitendienstmedewerkers. 7. Natuur- en milieueducatie: Het Natuurmuseum Fryslân beschikt over een leskist Stadsvogels. Deze leskist kan via de website van het Natuurmuseum aangeboden worden. Tevens staat de link naar het Natuurmuseum op de website van de gemeente Leeuwarden. 8. Ludieke actie houden. Een actie uitschrijven voor alle wijken en dorpen van Leeuwarden. Aan de prijswinnaars wordt uiteindelijk bijvoorbeeld een overlevingspakket voor vogels overhandigd door de wethouder. 9. Afspraken maken met interne- en externe projectleiders en corporaties; afspreken voorzieningen voor vogels als vogelvides, neststenen en nestpannen mee te nemen in projecten als nieuwbouw, restauratie en renovatie. Bij (her)inrichtingswerkzaamheden openbare ruimte samen kijken hoe deze ruimte zo vogelvriendelijk mogelijk kan worden ingericht. Bij restauratie van monumentale panden betreft dit vaak hoge gebouwen, waar de gierzwaluw baat bij kan hebben. 10. Natuurvriendelijke oevers aanleggen. In 2010 worden harde oevers in delen Westeinde en Aldlân vervangen door natuurvriendelijke oevers. Hogeschool van Hall Larenstein inventariseert waar elders in Leeuwarden mogelijkheden zijn voor de aanleg van natuurvriendelijke oevers, mede in belang van de watervogels. 16

17 Pakket 2 betreft dezelfde maatregelen als pakket 1, maar met de volgende verschillen en aanvullingen: 1. Tellingen houden volgens de MUS-methode. Dit betreft een meer professionele telmethode. Om vrijwilligers te werven en deze jaarlijks (voor de teldata) drie maal per jaar te benaderen vergt dit meer ambtelijke inzet. (80 uur i.p.v. 16 uur). 2. Stimuleringsregeling vogelvides particulieren; Aan de eerste 100 particulieren, die vogelvides willen aanbrengen bij renovatie of nieuwbouw van hun dak, een eenmalige stimuleringssubsidie ter beschikking stellen van 75% van de aanschafwaarde. Voorwaarde is dat er maximaal 6 meter door de gemeente wordt gesubsidieerd. De vogelvide kost minimaal 20/m, zodat de meerkosten ca ,- bedragen. 3. Stimuleringsregeling nestpannen particulieren; particulieren die een bouwvergunning aanvragen voor de renovatie van hun dak wordt geadviseerd nestpannen voor mussen, gierzwaluwen en andere holenbroeders te plaatsen. Dat geldt in ieder geval op de plaatsen waar oude nesten van gierzwaluwen worden gevonden. Gierzwaluwen keren namelijk in veel gevallen terug naar dezelfde nestplaats. Gierzwaluwen broeden in kolonies, daardoor verdienen meerdere pannen de voorkeur. Voor de eerste 100 nestpannen die particulieren willen aanbrengen bij renovatie of nieuwbouw van hun dak een eenmalige stimuleringssubsidie ter beschikking stellen voor 75% van de aanschafwaarde per pan. De nestpannen kosten minimaal 20, zodat de kosten van dit voorstel beperkt kunnen blijven tot Uitgebreidere leskist Natuurmuseum Fryslân met museumles voor basisscholen; Deze leskist over stadsvogels wordt speciaal ontwikkeld en bij deze les wordt gebruik gemaakt van de collectie in het Natuurmuseum Fryslân. De eenmalige kosten voor de producten van de les bedragen 500,-. Het Natuurmuseum Fryslân kan de school tevens in contact brengen met een vogelaar, die in de klas kan komen. Voor een beter resultaat is het van belang de kinderen in de praktijk in contact te brengen met stadsvogels door middel van een excursie. winterkoning 17

18 Kosten pakket 1: 1. Flyer Vogelbescherming Nederland verspreiden intern 2. Gegevens van de tuinvogeltellingen analyseren 16 uren B* 3. Folder voor inwoners intern en 1.000,- 4. Folder voor woningbouwcorporaties/projectontwikkelaars intern en 1.000,- 5. Rekening houden met vogels bij beplantingsplannen regulier 6. Intern meer draagvlak creëren intern 7. Stadsvogelleskist geen kosten 8. Ludieke actie intern 9. Afspraken maken omtrent nieuwbouw en renovatieprojecten intern en (her)inrichting van openbare ruimte 10. Natuurvriendelijke oevers regulier 11. Maatregelen treffen voor stadsvogels bij groot onderhoud en regulier restauratie monumentale panden Externe kosten pakket 1 incidenteel: 2.000,- Interne kosten beleidsadviseur structureel 4 uur per week ,- Kosten pakket 2: 1. Flyer Vogelbescherming Nederland verspreiden intern 2. MUS telmethode organiseren en analyseren: 80 uren B*l 3. Folder voor inwoners: intern en 1.000,- 4. Folder voor woningbouwcorporaties/projectontwikkelaars: intern en 1.000,- 5. Rekening houden met vogels bij beplantingsplannen: regulier 6. Intern meer draagvlak creëren intern 7. Stimuleringssubsidie Vogelvides intern en 9.000,- 8. Stimuleringssubsidie nestpannen intern en 1.500,- 9. Stadsvogelleskist en museumles Stadsvogels intern en 500,- 10. Ludieke actie: intern 11. Afspraken maken omtrent nieuwbouw en renovatieprojecten intern en (her)inrichting van openbare ruimte 12. Natuurvriendelijke oevers regulier 13. Maatregelen treffen voor stadsvogels bij groot onderhoud en regulier restauratie monumentale panden Externe kosten pakket 2 incidenteel ,- Interne kosten beleidsadviseur structureel 8 uur per week ,- B* uren beleidsadviseur intern betreft niet nader genoemde uren beleidsadviseur 18

19 10. Verwachte effecten maatregelen Pakket/Vogelgroep spec. stadsvogels (mus en gierzwaluw) watervogels overige stad- en tuinvogels Geen Pakket Pakket lichte verslechtering - - sterke verslechtering + lichte verbetering ++ sterke verbetering Als de gemeente geen actief vogelbeleid voert zullen vooral de specifieke stadvogels als de mus en de gierzwaluw verder worden bedreigd. Met name door het ontbreken van goede nestgelegenheid. Dat geldt in mindere mate voor de overige stadsvogels, omdat die vaak wel elders nestgelegenheid kunnen vinden. Voldoende voeding en schuilplaatsen zijn voor deze vogels wel essentieel. Watervogels doen het al steeds beter, mede omdat hier al maatregelen voor worden getroffen. Zo wordt de waterkwaliteit schoner en is er al beleid ingezet van meer natuurvriendelijke oevers. Pakket 1 geeft naar verwachting een plus voor alle stadsvogels. Wil de gemeente echt werk maken om de bedreigde specifieke soorten als mus en gierzwaluw te stimuleren, dan moet worden gekozen voor een meer actief beleid met stimulerende maatregelen. In dat geval is pakket 2 de beste optie. 11. Advies Na onderzoek en weging van de 2 pakketten heeft het college besloten te kiezen voor de uitvoering van de maatregelen genoemd in pakket 1. Door deze maatregelen wordt een positieve bijdrage geleverd aan het leefklimaat van stadsvogels, zoals bij de verwachte effecten ook is beschreven. Tevens zijn de beschikbare middelen en ambtelijke inzet in de afweging meegenomen. Het advies is te kiezen voor pakket 1, omdat: Dit een positief effect heeft op de vogelstand. De eenmalige externe kosten van 2.000,- gedekt kunnen worden uit de begroting Groen. De extra structurele inzet beleidsadviseur (4 uur per week) intern ingevuld kan worden door herprioritering van taken. Doordat de implementatie hondenbeleid steeds meer vorm krijgt kan 2 uur per week worden vrijgemaakt voor honden. Er kan maximaal 2 uur per week worden vrijgemaakt op beleidsadvisering groen. Voor ,- meer externe kosten (pakket 2) geen dekking aanwezig is. Voor nogmaals 4 uur extra herprioritering beleidsadviseur (pakket 2) geen ruimte is. 19

20 20

21 Bijlage 1: Motie Stadsvogels Motie Stadsvogels De raad van de gemeente Leeuwarden, bijeen op 9 en 11 november Behandelde: De programmabegroting Overwegende dat: De aanwezigheid van vogels in onze directe leefomgeving geen vanzelfsprekendheid (meer) is. Het met veel stadsvogels (zoals huismus en gierzwaluw) niet goed gaat. Onze nieuwbouwwijken nauwelijks tot geen nestgelegenheden hebben omdat gaten en kieren zijn dichtgestopt. Privé-tuinen steeds minder groen bevatten en steeds meer stenen en schuttingen. Moderne gebouwen nauwelijks gelegenheid hebben voor vogels om te nestelen en te schuilen. Het hoog tijd is om met deze trend te breken omdat een stad met minder stadsvogels ook een stad met minder kwaliteit betekent. Vogels bijdragen aan de leefbaarheid van onze woon- en werkwoonomgeving. Vogels bijdragen aan de biodiversiteit. De Vogelbescherming Nederland een landelijke campagne heeft waarbij stadsinwoners worden gewezen eenvoudige mogelijkheden zelf iets te ondernemen voor de stadsvogel met concrete vogel-projecten zoals vogelvriendelijk groen, vogelvriendelijke panden, natuurvriendelijke oevers, stimulering nestkasten en natuur- en milieueducatie naar scholen. Vogels kleur brengen aan het bestaan van mensen. Spreekt uit: Het college op te dragen met een voorstel te komen om het leefklimaat van stadsvogels in onze stad te verbeteren. Hierbij zo mogelijk aan te sluiten bij de landelijke Stadsvogelcampagne van de Vogelbescherming. Dit voorstel voor 1 maart 2010 aan de raad voor te leggen. En gaat over tot de orde van de dag; Arco van Daalen ChristenUnie Leeuwarden Gerben Hoogterp Pal/GroenLinks 21

22 Bijlage 2: Literatuurlijst Argeloo, M. et al., Rode Lijst van de Nederlandse broedvogels. Baarn: Tirion uitgevers bv. Brenninkmeijer B., Kooijmans J. L., Kwak R., Steden en dorpen voor vogels en mensen; Handleiding voor een vogelvriendelijke leefomgeving. Vogelbescherming Nederland, Zeist. Buissink, F., Meer vogels in de tuin, tips voor het inrichten van een vogelvriendelijke tuin. Vogelbescherming Nederland, Zeist. Gemeente Groningen (2009). Mus. Gevonden op 24 november, 2009, op Gemeente Sneek (2009). Actieplan Stadsvogels Sneek. Gevonden op 25 november, 2009, op Hoogenstein L., Meesters G., Handboek vogels van Nederland. Zeist, KNNV Uitgeverij. Huigen P., Kooijmans J.L., Brenninkmeijer B., Stadsvogels beste buren 2; Stadsvogelprijs Vogelbescherming Nederland, Zeist. Kooijmans J.L., Stadsvogels, Bouwen, beleven, beschermen. Baarn: Tirion uitgevers bv. Monier (2009). Vogelvide. Gevonden op 1 december, 2009, op Moss, S., Vogelgedrag. Baarn: Tirion uitgevers bv. Müller, P., Mus Natuur & cultuur van de huismus. Baarn: Tirion uitgevers bv. SOVON (2009). MUS. Gevonden op 18 november, 2009, op Van Turnhout C. & van Diek H., Handleiding MUS (Meetbare Urbane Soorten). SOVON Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen. Vivara (2009). Inbouwsteen. Gevonden op 17 november, 2009, op Vivara (2009). Vogelvide. Gevonden op 17 november, 2009, op Vogelbescherming (2009). Stadsvogels. Gevonden op 18 november, 2009, op Vogelbescherming (2009). Rode lijst. Gevonden op 18 november, 2009, op Waveka (2009). Neststenen. Gevonden op 25 november, 2009, op 22

23 Bijlage 3: Vogelsoorten op de Rode Lijst In 2004 heeft de minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit de huidige Rode Lijsten vastgesteld. Op de 'Rode Lijst 2004' voor vogels staan 78 vogelsoorten vermeld. Het betreft alleen Nederlandse broedvogels. Zomer- of wintergasten komen er niet op voor. Blauwe kiekendief GE Kwak VNW Boerenzwaluw GE Kwartelkoning KW Bontbekplevier KW Lachstern VN Bonte strandloper VN Matkop GE Boomvalk KW Middelste zaagbek GE Brilduiker GE Nachtegaal KW Draaihals EB Nachtzwaluw KW Duinpieper EB Oeverloper GE Dwergmeeuw EB Ortolaan EB Dwergstern KW Paapje BE Engelse kwikstaart BE Patrijs KW Gele kwikstaart GE Pijlstaart BE Goudplevier VN Porseleinhoen KW Graspieper GE Purperreiger BE Grauwe gors EB Raaf GE Grauwe kiekendief EB Ransuil KW Grauwe klauwier BE Ringmus GE Grauwe vliegenvanger GE Roerdomp BE Griel VN Roodhalsfuut GE Groene specht KW Roodkopklauwier VN Grote karekiet BE Slechtvalk GE Grote Mantelmeeuw GE Slobeend KW Grote stern BE Snor KW Grote zilverreiger GE Spotvogel GE Grutto GE Steenuil KW Hop VN Steltkluut GE Huismus GE Strandplevier BE Huiszwaluw GE Tapuit BE Kemphaan EB Tureluur GE Kerkuil KW Veldleeuwerik GE 23

24 Klapekster EB Velduil EB Kleine zilverreiger GE Visdief KW Kleinst waterhoen VN Watersnip BE Kneu GE Wielewaal KW Koekoek KW Wintertaling KW Korhoen EB Woudaap EB Kortsnavelboomkruiper GE Zomertaling KW Kramsvogel GE Zomertortel KW Kuifleeuwerik EB Zwarte stern BE Toelichting tabel: VN Soorten die uit Nederland zijn verdwenen Een soort krijgt deze status pas als het eerste jaar dat niet meer in Nederland werd gebroed tien of meer jaar geleden is en de soort sindsdien geen regelmatige broedvogel meer is. VNW In het wild uit Nederland verdwenen soorten In het wild uit Nederland verdwenen (geldt alleen voor de kwak), waarvan in gevangenschap een populatie in stand gehouden wordt. EB BE KW GE Ernstig bedreigde soorten Soorten die zeer sterk zijn afgenomen en zeer zeldzaam zijn. Bedreigde soorten Soorten die sterk zijn afgenomen en zeldzaam tot zeer zeldzaam zijn en soorten die zeer sterk zijn afgenomen en zeldzaam zijn. Kwetsbare soorten Soorten die zijn afgenomen en vrij tot zeer zeldzaam zijn en soorten die sterk tot zeer sterk zijn afgenomen en vrij zeldzaam zijn. Gevoelige soorten Soorten die stabiel of toegenomen zijn en zeer zeldzaam zijn en soorten die sterk tot zeer sterk zijn afgenomen en algemeen zijn. 24

25 Bijlage 4: MUS meetnet Het meetnet MUS heeft de volgende doelstellingen: 1. de aantalsontwikkeling volgen van alle broedvogelsoorten in stedelijke gebieden, 2. (veranderingen in) de verspreiding van broedvogels in stedelijke gebieden vastleggen, 3. dichtheidscijfers van broedvogels in stedelijke gebieden verzamelen. Het veldwerk kent de volgende karakteristieken: gebruik van punt-tellingen; telduur van (exact!) vijf minuten per telpunt; per telgebied minimaal 8 en maximaal 12 telpunten, tenminste 200 meter uit elkaar gelegen; drie tellingen per seizoen; telperioden: 1-30 april, 15 mei-15 juni en 15 juni-15 juli; tellingen uitvoeren tussen een half uur vóór zonsopkomst en twee uur daarna (eerste twee telperioden), dan wel tussen u en zonsondergang (laatste telperiode); alle individuele vogels registreren (leeftijd, geslacht of gedrag onbelangrijk), met uitzondering van overvliegende vogels zonder terreinbinding; afstand tot vogel niet van belang; zelf een telgebied kiezen (gebaseerd op viercijferig postcodesysteem). Van door SOVON geselecteerde 12 telpunten er minimaal 8 en maximaal 12 uitkiezen om jaarlijks te tellen. Toegankelijke telplek zo dicht mogelijk bij aangewezen telpunt uitkiezen; tijdsbesteding per telgebied: drie keer maximaal anderhalf uur per seizoen. MUS wordt volledig digitaal uitgevoerd, van de keuze van het telgebied tot de terugkoppeling van de resultaten (van Turnhout C. & van Diek H., 2007). Voor meer informatie over deze methode en de telgebieden zie: 25

26 Bijlage 5: Contactgegevens organisaties Algemene informatie over vogels en vogelbescherming, maar ook specifieke informatie over bijvoorbeeld stadsvogelprojecten: Vogelbescherming Nederland Jip Louwe Kooijmans, beleidsmedewerker stedelijke milieus Boulevard BM Zeist Contactpersoon IVN Leeuwarden, onder andere organisatie van vogelcursussen en excursies in en om Leeuwarden: Vogelwerkgroep IVN Leeuwarden e.o. Durk Weijma Contactpersoon SOVON Leeuwarden, onder andere informatie met betrekking tot broedvogelinventarisaties en verschillende inventarisatie methoden: SOVON Noord Romke Kleefstra Posthoornsteeg 1C 8911 AS Leeuwarden Tel: Mobiel: Contactpersoon Vogelwerkgroep Hollanderwijk, onder andere informatie over nestkastjes en spreeuwenpotten in de Hollanderwijk te Leeuwarden: Voorzitter Vogelwerkgroep Antoon Groenewoud Tel: Contactpersoon Bond van Friese Vogelwachten: Hidde Frankena Tel: Inventarisaties van onder andere weidevogels in de omstreken van Leeuwarden: -Vogelwacht Leeuwarden en omstreken -Vogelwacht Goutum -Verschillende jeugdvogelwachten Inventarisaties vogelsoorten in omliggende natuurgebieden van Leeuwarden onder ander in de Grutte Wielen kunnen doorgegeven worden aan: It Fryske Gea natuurbeschermingsorganisatie Fryslân Sietske Rintjema, afdeling Natuurkwaliteit 26

27 Adres met betrekking tot natuur- en milieu educatie in Leeuwarden: Natuurmuseum Fryslân te Leeuwarden Ingeborg Meutgeert Adres met betrekking tot natuur- en milieu educatie in de omstreken: NME centrum de Klyster te Damwoude Marjolein Staal, NME-coördinator Informatie aangaande vogelvriendelijke producten als vogelvides, nestkastjes en inbouwstenen en verkoop aan particulieren: Vivara Natuurbeschermingsproducten Keizersveld 53 A 5803 AP Venray info@vivara.nl Waveka Natuurbeschermingsartikelen Postbus CD Zwijndrecht info@waveka.nl Adressen van bouwgroothandels in Leeuwarden die producten van Monier BV verkopen, waaronder vogelvides en verkoop aan bedrijven: NVB Bouwstoffen Leeuwarden BV Slauwerhoffweg BH LEEUWARDEN Holland Tel: 31 (058) Fax: 31 (058) info@nvbbouwstoffen.nl Website: Raab Karcher Bouwstoffen Leeuwarden Drachsterweg BV LEEUWARDEN Holland Tel: 31 (058) Fax:

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels)

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen (vanaf 1-3-2013), aangevuld met informatie uit

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels)

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen (vanaf 1-3-2013), aangevuld met informatie uit

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels)

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen (vanaf 1-3-2013), aangevuld met informatie uit

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels)

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen (vanaf 1-3-2013), aangevuld met informatie uit

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels)

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen (vanaf 1-3-2013), aangevuld met informatie uit

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels)

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen (vanaf 1-3-2013), aangevuld met informatie uit

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels)

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen (vanaf 1-3-2013), aangevuld met informatie uit

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels)

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen (vanaf 1-3-2013), aangevuld met informatie uit

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels)

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen (vanaf 1-3-2013), aangevuld met informatie uit

Nadere informatie

Routekaart 2011. Natura 2000-gebied en Nationaal Park Lauwersmeer 15 mei 2011. Inschrijving Bosschuur Staatsbosbeheer

Routekaart 2011. Natura 2000-gebied en Nationaal Park Lauwersmeer 15 mei 2011. Inschrijving Bosschuur Staatsbosbeheer Natura 2000-gebied en Nationaal Park Lauwersmeer 15 mei 2011 Routekaart 2011 Inschrijving Bosschuur Staatsbosbeheer Welkom op het Frysk Fûgelpaad 2011 Deze vogelspotwandeling wordt gehouden in Nationaal

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels)

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen (vanaf 1-3-2013), aangevuld met informatie uit

Nadere informatie

Tuinvogels. Een interactieve lezing door Vogelwerkgroep Vught

Tuinvogels. Een interactieve lezing door Vogelwerkgroep Vught Tuinvogels Een interactieve lezing door Vogelwerkgroep Vught Gildes: indeling naar omgeving Stadsvogels worden ingedeeld naar gildes: Huizenbroeders (Half)holenbroeders Struikvogels Boomvogels Park- &

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels)

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject (broedvogels) Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen (vanaf 1-3-2013), aangevuld met informatie uit

Nadere informatie

Required species Netherlands Number 1, 2 and 3 are required for pictures and sounds No numbers means not required

Required species Netherlands Number 1, 2 and 3 are required for pictures and sounds No numbers means not required Required species Netherlands Number 1, 2 and 3 are required for pictures and sounds No numbers means not required Species Pictures Sounds Dodaars 2 2 Roodhalsfuut 3 Fuut 2 Kuifduiker 3 Geoorde Fuut 3 Kuhls

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen, aangevuld met informatie uit de Sovon-meetnetten (Netwerk Ecologische

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen, aangevuld met informatie uit de Sovon-meetnetten (Netwerk Ecologische

Nadere informatie

Big Days Groot-Amsterdam

Big Days Groot-Amsterdam Fuut 1 1-2 1-2 1-4 1-4 1-5 x 7 Roodhalsfuut x 1 Geoorde Fuut 1-2 x 2 Dodaars 1 1-2 1-2 1-4 1-4 1-5 x 7 Aalscholver 1 1-2 1-2 1-4 1-4 1-5 x 7 Roerdomp 4 1 Groene Reiger 2-3 1 Kleine Zilverreiger 4 1 Grote

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen, aangevuld met informatie uit de Sovon-meetnetten (Netwerk Ecologische

Nadere informatie

Required species Belgium Number 1, 2 and 3 are required for pictures and sounds No number means not required

Required species Belgium Number 1, 2 and 3 are required for pictures and sounds No number means not required Required species Belgium Number 1, 2 and 3 are required for pictures and sounds No number means not required Species Pictures Sounds Dodaars 2 2 Kuifduiker 3 Geoorde Fuut 3 Kuhls Pijlstormvogel 3 Noordse

Nadere informatie

2012 Rebo International b.v. deze uitgave 2012 Rebo Productions b.v., Lisse www.rebo-publishers.com info@rebo-publishers.com

2012 Rebo International b.v. deze uitgave 2012 Rebo Productions b.v., Lisse www.rebo-publishers.com info@rebo-publishers.com Colofon Inhoud 2012 Rebo International b.v. deze uitgave 2012 Rebo Productions b.v., Lisse www.rebo-publishers.com info@rebo-publishers.com coverfoto s (Roodborst) Michel Geven (voorzijde) Nico van Kappel

Nadere informatie

Birdwatching: hoofdstuk 1/3 evaluatie van de beheersmaatregelen

Birdwatching: hoofdstuk 1/3 evaluatie van de beheersmaatregelen Birdwatching: hoofdstuk 1/3 evaluatie van de beheersmaatregelen Alle bij de NGF aangesloten clubs worden jaarlijks uitgenodigd deel te nemen aan een vogelteldag. De bedoeling is op dezelfde dag eind april

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen, aangevuld met informatie uit de Sovon-meetnetten (Netwerk Ecologische

Nadere informatie

Soortenlijst vogels Vogel- en Florareis Armenië 29 april t/m 10 mei 2015 Kaukasus Plus Reizen pag. 1

Soortenlijst vogels Vogel- en Florareis Armenië 29 april t/m 10 mei 2015 Kaukasus Plus Reizen pag. 1 Aziatische Steenpatrijs 3 x x x Patrijs 1 x Kwartel 1 x Casarca 3 x x x Krakeend 2 x x Wilde eend 6 x x x x x x Slobeend 1 x Zomertaling 2 x x Wintertaling 1 x Krooneend 2 x x Tafeleend 3 x x x Kuifeend

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen, aangevuld met informatie uit de Sovon-meetnetten (Netwerk Ecologische

Nadere informatie

Handleiding online invoer Broedvogel Monitoring Project met autoclustering

Handleiding online invoer Broedvogel Monitoring Project met autoclustering Handleiding online invoer Broedvogel Monitoring Project met autoclustering Inhoudsopgave 1. Contact leggen 3 1.1 Inloggen op www.sovon.nl 3 1.2 Controleer uw informatie 3 2. Aan de slag 4 2.1 Naar WSN

Nadere informatie

Werkgebied VWG-Zutphen Oppervlak: ha

Werkgebied VWG-Zutphen Oppervlak: ha Werkgebied VWG-Zutphen Oppervlak: 19.227 ha Overzicht verdeling werkgebied in Deelgebieden - Telgebieden KN1 KN2 KN3 KN6 KN5 KN4 GE7 GE6 GE5 GE4 GE2 GE3 GE1 VB11 TE5 TE4 TE3 TE2 TE1 HC5 HC4 HC3 HC2 HC1

Nadere informatie

Lepelaar vrij schaars klein aantal klein aantal

Lepelaar vrij schaars klein aantal klein aantal Sectie cursisten In de "nieuwe zakgids vogels" wordt bij veel vogelsoorten helaas verkeerde informatie weergegeven over hun voorkomen in Nederland. In de tabel hieronder vind je de juiste gegevens. Broedvogels

Nadere informatie

Lijst waargenomen vogel, amfibie- en zoogdiersoorten Bulgarije 30 mei - 2 juni 2009 Stichting Natuurreizen

Lijst waargenomen vogel, amfibie- en zoogdiersoorten Bulgarije 30 mei - 2 juni 2009 Stichting Natuurreizen Lijst waargenomen vogel, amfibie- en zoogdiersoorten Bulgarije 30 mei - 2 juni 2009 Stichting Natuurreizen 1 Dodaars X X X X 2 Fuut X X X 3 Roze Pelikaan X X 4 Kroeskoppelikaan X X 5 Aalscholver X X X

Nadere informatie

Broedvogelinventarisatie Noorlaarderbos 2012 M.Wijnhold

Broedvogelinventarisatie Noorlaarderbos 2012 M.Wijnhold Broedvogelinventarisatie Noorlaarderbos 2012 M.Wijnhold Tellers: D.Schoppers, A. Vanderspoel, J. de Vries, W. Woudman, M. Werkman, J. De Bruin, M.Wijnhold Inhoud: 1. Samenvatting 2. Methode: territoria

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen, aangevuld met informatie uit de Sovon-meetnetten (Netwerk Ecologische

Nadere informatie

WETLAND TELLINGEN LEPELAARPLASSEN: 2013

WETLAND TELLINGEN LEPELAARPLASSEN: 2013 1 WETLAND TELLINGEN LEPELAARPLASSEN: 2013 TOTALE KENGETALLEN 50,000 45,000 40,000 35,000 30,000 25,000 20,000 15,000 10,000 Lepelaarsplassen: Totaal aantal vogels per jaar 5,000 Aantal Zonder wilgenbos

Nadere informatie

BMP rapport. Gat van Pinte 2014. Bert van Broekhoven VWG De Steltkluut September 2014

BMP rapport. Gat van Pinte 2014. Bert van Broekhoven VWG De Steltkluut September 2014 BMP rapport Gat van Pinte 2014 Bert van Broekhoven VWG De Steltkluut September 2014 1 van 10 BMP Gat van Pinte 2014 Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Gebiedsbeschrijving Gat van Pinte... 3 3. De telronden...

Nadere informatie

BMP rapport Gat van Pinte 2012

BMP rapport Gat van Pinte 2012 BMP rapport Gat van Pinte 2012 Bert van Broekhoven VWG De Steltkluut Juli 2012 1 van 9 BMP Gat van Pinte 2012 Inhoud: Pagina 1. Inleiding 3 2. Gebiedsbeschrijving 3 3. Telrondes 3 4. De looproute 4 5.

Nadere informatie

Euro Birdwatch 2012 Jaarlijkse trekteldag

Euro Birdwatch 2012 Jaarlijkse trekteldag Euro Birdwatch 2012 Jaarlijkse trekteldag Op 6 oktober jongstleden, was het de 17 e keer dat Vogelwacht-Limburg deelnam aan de ondertussen traditionele, jaarlijkse vogeltrekteldag, de laatste jaren ook

Nadere informatie

Vogelringstation Schiermonnikoog. Verslag activiteiten 2013 voor CCWO

Vogelringstation Schiermonnikoog. Verslag activiteiten 2013 voor CCWO Vogelringstation Schiermonnikoog Verslag activitei 2013 voor CCWO Verslag veldwerk 2013 Inleiding In 2013 zijn de activitei van het Vogelringstation Schiermonnikoog in de onderzoeksopzet voortgezet: 1.

Nadere informatie

Notitie inspectie bomen Molenbeek Sittard 2011

Notitie inspectie bomen Molenbeek Sittard 2011 Notitie inspectie bomen Molenbeek Sittard 2011 Bureau Meervelt, Ecologisch onderzoek en advies Notitie inspectie bomen Molenbeek Sittard (2.1) 2011 Status: definitief In opdracht van: Molenparc bv Contactpersoon:

Nadere informatie

10 jaar stadsvogelonderzoek in Terneuzen

10 jaar stadsvogelonderzoek in Terneuzen 10 jaar stadsvogelonderzoek in Terneuzen Katspolder en Zeldenrust 2008-2017 Natuurbeschermingsvereniging De Steltkluut Foto: Johnny du Burck Alex de Smet 25 februari 2018 Stadsvogels in Nederland het stedelijk

Nadere informatie

Checklist van de vastgestelde vogelsoorten binnen Blokkersdijk

Checklist van de vastgestelde vogelsoorten binnen Blokkersdijk Checklist van de vastgestelde vogelsoorten binnen Blokkersdijk Gegevens bijgewerkt tot 12.12.2008 1. Toelichting Lijst A: alle soorten, uitgenomen die van Lijst B Lijst B: soorten die mogelijk, waarschijnlijk

Nadere informatie

Vogelringstation Schiermonnikoog. Verslag activiteiten 2014 voor CCWO

Vogelringstation Schiermonnikoog. Verslag activiteiten 2014 voor CCWO Vogelringstation Schiermonnikoog Verslag activitei 2014 voor CCWO Verslag veldwerk 2014 Inleiding In 2014 zijn de activitei van het Vogelringstation Schiermonnikoog in de onderzoeksopzet voortgezet: 1.

Nadere informatie

BMP rapport Gat van Pinte 2013

BMP rapport Gat van Pinte 2013 BMP rapport Gat van Pinte 2013 Bert van Broekhoven VWG De Steltkluut November 2013 1 van 9 BMP Gat van Pinte 2013 Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Gebiedsbeschrijving Gat van Pinte... 3 4. De looproute... 5

Nadere informatie

broedwaarde. Wilde eend - 1 zeker broedgeval. 9.05 : 1 w. met 3 pulli - regelmatig worden ongepaarde ex.

broedwaarde. Wilde eend - 1 zeker broedgeval. 9.05 : 1 w. met 3 pulli - regelmatig worden ongepaarde ex. Kleiputten 't Hoge 1983 2013 (2014) In deze kolom krijgen sommige soorten een andere kleur en dus een andere Broedende of waarschijnlijk broedende soorten broedwaarde. Wilde eend - 1 zeker broedgeval.

Nadere informatie

NVWK geeft de erven vleugels. Module 3 vogels tellen

NVWK geeft de erven vleugels. Module 3 vogels tellen NVWK geeft de erven vleugels Module 3 vogels tellen 1 Indeling van de avond Even voorstellen Erfvogels tellen met tuintelling.nl pauze Je erf toevoegen Geluidenquiz 2 Even voorstellen. Werkzaam bij Sovon

Nadere informatie

Broedvogel Monitoring Project. Bakelse Plassen inclusief golfbaan Stippelberg. voorjaar 2012

Broedvogel Monitoring Project. Bakelse Plassen inclusief golfbaan Stippelberg. voorjaar 2012 Broedvogel Monitoring Project Alle soorten (BMP A) Bakelse Plassen inclusief golfbaan Stippelberg voorjaar 2012 Vogelwerkgroep t Vuggelke, IVN Bakel-Milheeze-Rips Dit rapport is opgesteld op verzoek van

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen, aangevuld met informatie uit de Sovon-meetnetten (Netwerk Ecologische

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen, aangevuld met informatie uit de Sovon-meetnetten (Netwerk Ecologische

Nadere informatie

Nieuwsbrief Opvangcentrum voor Vogels en Wilde Dieren Oostende januari 2006

Nieuwsbrief Opvangcentrum voor Vogels en Wilde Dieren Oostende januari 2006 Nieuwsbrief Opvangcentrum voor Vogels en Wilde Dieren Oostende januari 2006 Beste sympathisanten, leden, vrienden, We hebben net de balans van de binnen gebrachte dieren in afgewerkt, zijn wat cijfers

Nadere informatie

De nieuwe Vogelatlas voor Nederland. Hoe staan de vogels in Drenthe er voor? Door Bert Dijkstra

De nieuwe Vogelatlas voor Nederland. Hoe staan de vogels in Drenthe er voor? Door Bert Dijkstra De nieuwe Vogelatlas voor Nederland. Hoe staan de vogels in Drenthe er voor? Door Bert Dijkstra Atlasproject 2013-2015 aanleiding en ambities Opkomende wintervogel Hoe gaat het met? Veranderingen in de

Nadere informatie

Handleiding Vogel Wintertuintelling IVN Zeewolde. Vogelwerkgroep Oriolus

Handleiding Vogel Wintertuintelling IVN Zeewolde. Vogelwerkgroep Oriolus Handleiding Vogel Wintertuintelling 2016-2017 IVN Zeewolde Vogelwerkgroep Oriolus (foto door: Paula van Schaik) Inhoud handleiding: Hoe vogel wintertuinwaarnemingen tellen; Hoe te tellen- Wat te tellen;

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen, aangevuld met informatie uit de Sovon-meetnetten (Netwerk Ecologische

Nadere informatie

Voor die teller die in het broedseizoen boven de 100 soorten in zijn blok uitkomt is er een leuke verrassing (zie hieronder).

Voor die teller die in het broedseizoen boven de 100 soorten in zijn blok uitkomt is er een leuke verrassing (zie hieronder). Introductie Nu er nog een paar weken te gaan zijn voor het einde van de tweede broedvogelperiode is er nog net even tijd voor een nieuwsbrief. Veel tellers hebben ondanks het matige weer de meeste van

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen, aangevuld met informatie uit de Sovon-meetnetten (Netwerk Ecologische

Nadere informatie

Broedvogelinventarisatierapport. Heseveld, Nijmegen. Marc de Bont Nijmegen, september 2010

Broedvogelinventarisatierapport. Heseveld, Nijmegen. Marc de Bont Nijmegen, september 2010 Broedvogelinventarisatierapport Heseveld, Nijmegen 2010 Marc de Bont Nijmegen, september 2010 Inleiding Methode In maart 2010 heb ik besloten om in de omgeving van het complex Berkenoord de broedvogels

Nadere informatie

BMP rapport. Gat van Pinte 2017

BMP rapport. Gat van Pinte 2017 BMP rapport Gat van Pinte Foto: Zingende Tjiftjaf (BvB) Bert van Broekhoven VWG De Steltkluut September 1 van 11 BMP Gat van Pinte Inhoud 2. Gebiedsbeschrijving Gat van Pinte... 3 3. De telronden... 4

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen, aangevuld met informatie uit de Sovon-meetnetten (Netwerk Ecologische

Nadere informatie

Overzicht broedperiode 1) en voorkeur broedgebied (bos)vogels.

Overzicht broedperiode 1) en voorkeur broedgebied (bos)vogels. Overzicht broed 1) en voorkeur broedgebied (bos)vogels. Voorkeur bos Vogelsoorten van Bijlage 1 vogelrichtlijn Gemengd bos Zwarte specht #1 1500-2500 2300-2900 1100-1600 - Naald- en loofbos Wespendief

Nadere informatie

Samenvatting feedback Nationale Vogelweek 2016

Samenvatting feedback Nationale Vogelweek 2016 Samenvatting feedback Nationale Vogelweek 2016 Beste excursieleider, Beste collega, De Nationale Vogelweek 2016 was geweldig met een recordaantal van bijna 10.000 deelnemers bij ruim 300 activiteiten door

Nadere informatie

Vogelwerkgroep Zuid-Kennemerland

Vogelwerkgroep Zuid-Kennemerland Vogelwerkgroep Zuid-Kennemerland www.vwgzk.nl Protocol overtredingen Flora- en faunawet Introductie De Flora- en faunawet (Ffw) is met betrekking tot vogels vrij helder. Nesten van alle vogelsoorten mogen

Nadere informatie

Op de afgesproken plek langs de Knardijk te Lelystad ontmoette ik Jacobien en Annelies omstreeks uur.

Op de afgesproken plek langs de Knardijk te Lelystad ontmoette ik Jacobien en Annelies omstreeks uur. Avondexcursie Oostvaardersplassen, 23 mei 2017 Gids: Pim Op de afgesproken plek langs de Knardijk te Lelystad ontmoette ik Jacobien en Annelies omstreeks 18.00 uur. We maakten eerst een wandeling naar

Nadere informatie

Excursie samen met Flevo Bird Watching uitgevoerd door: Ringheuvels Den Treek en Delta Schuitenbeek. Flevo Birdwatching, Rien Jans

Excursie samen met Flevo Bird Watching uitgevoerd door: Ringheuvels Den Treek en Delta Schuitenbeek. Flevo Birdwatching, Rien Jans Datum van de excursie: 4 mei 2016 Team: Flevo Birdwatching, Rien Jans Bezochte gebied: Ringheuvels Den Treek en Delta Schuitenbeek Vroege ochtend: Het Langeveen op landgoed Den Treek. En late ochtend/middag:

Nadere informatie

BMP Reuzenhoekse Kreek Zaamslag 2011

BMP Reuzenhoekse Kreek Zaamslag 2011 BMP Reuzenhoekse Kreek Zaamslag 2011 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Luchtfoto van het gebied... 3 Algemene Informatie.... 4 Gebiedsbeschrijving... 5 Gebiedsindeling... 6 Info over de telronden... 7 Territoria

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen, aangevuld met informatie uit de Sovon-meetnetten (Netwerk Ecologische

Nadere informatie

Vogellijst Soort / Datum 29.jun 30.jun 1.jul 2.jul 3.jul 4.jul 5.jul 6.jul 7.jul / TOT

Vogellijst Soort / Datum 29.jun 30.jun 1.jul 2.jul 3.jul 4.jul 5.jul 6.jul 7.jul / TOT Soort / Datum 29.jun 30.jun 1.jul 2.jul 3.jul 4.jul 5.jul 6.jul 7.jul / TOT Roodkeelduiker Parelduiker Ijsduiker Geelsnavelduiker Kuifduiker Geoorde Fuut Dodaars 1 1 1 1 Fuut 1 1 1 1 Roodhalsfuut Noordse

Nadere informatie

Reizen met een Plus in de Kaukasus!

Reizen met een Plus in de Kaukasus! Reizen met een Plus in de Kaukasus! FOTOBOEK GEORGIË VOGELREIS 15 T/M 26 SEPTEMBER 2012 KAUKASUS PLUS REIZEN DEELNEMERS Jan Benoist Huub Don Menno Korbijn Martin van Leest Peter Mende Paulien van Ommen

Nadere informatie

Broedvogels van de begraafplaats Soerenseweg in Apeldoorn 2015

Broedvogels van de begraafplaats Soerenseweg in Apeldoorn 2015 Broedvogels van de begraafplaats Soerenseweg in Apeldoorn 2015 Martin Heinen Vogelwerkgroep Oost-Veluwe, Apeldoorn 1 1. Inleiding De gemeente Apeldoorn heeft Vogelwerkgroep Oost-Veluwe gevraagd een inventarisatie

Nadere informatie

extremadura 25 maart - 2 april 2011 een fotoverslag van Jeannet & René van Rossum Trujillo, Extremadura, Spanje, 26 maart 2011 (Jeannet Keijzer)

extremadura 25 maart - 2 april 2011 een fotoverslag van Jeannet & René van Rossum Trujillo, Extremadura, Spanje, 26 maart 2011 (Jeannet Keijzer) extremadura 25 maart - 2 april 2011 een fotoverslag van Jeannet & René van Rossum Trujillo, Extremadura, Spanje, 26 maart 2011 (Jeannet Keijzer) 2 Spaanse Keizerarend, Monfragüe, Extremadura, Spanje, 1

Nadere informatie

BMP Reuzenhoeksekreek Zaamslag

BMP Reuzenhoeksekreek Zaamslag BMP Reuzenhoeksekreek Zaamslag 2016 Hans Molenaar VWG De Steltkluut November 2016 Inhoudsopgave 1. Algemene Informatie... 3 Doelstelling SOVON broedvogelonderzoek.... 3 2. Gebiedsbeschrijving... 4 Luchtfoto

Nadere informatie

Broedvogelinventarisatie ADM terrein

Broedvogelinventarisatie ADM terrein Broedvogelinventarisatie ADM terrein 2016 Van der Goes en Groot ecologisch onderzoeks en adviesbureau G&G Advies Broedvogelinventarisatie ADM terrein Toetsing in het kader van de Flora en faunawet F.M.

Nadere informatie

Streefbeelden Bomen & Bos. Streefbeelden Bomen, Bos & Struweel. Stadsbomen. Van Leefbaarheid & Emotie tot Biodiversiteit & Natuureducatie

Streefbeelden Bomen & Bos. Streefbeelden Bomen, Bos & Struweel. Stadsbomen. Van Leefbaarheid & Emotie tot Biodiversiteit & Natuureducatie Streefbeelden Bomen, Bos & Struweel Van Leefbaarheid & Emotie tot Biodiversiteit & Natuureducatie Streefbeelden Bomen & Bos Van Leefbaarheid & Emotie tot Biodiversiteit & Natuureducatie Stadsbomen Stadsbomen

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen, aangevuld met informatie uit de Sovon-meetnetten (Netwerk Ecologische

Nadere informatie

Nieuwsbrief PTT Januari 2018

Nieuwsbrief PTT Januari 2018 Wind/temperatuur Neerslag Nieuwsbrief PTT Januari 2018 Willem van Manen Het weer tijdens de tellingen Er bestond een indruk dat het weer in 2017 bepaald niet meezat, wat me op het idee bracht om eens te

Nadere informatie

Vogels van weide/boerenland en plas-dras

Vogels van weide/boerenland en plas-dras Vogels van weide/boerenland en plas-dras Vogelherkenningscursus 2017 Bert Geelmuijden Waarnemen en kennis Kun je iets waarnemen dat je niet kent? (5 e symfonie van Beethoven als ezelsbrug voor zang van

Nadere informatie

Vraagprogramma Europese Cultuurvogels

Vraagprogramma Europese Cultuurvogels Vraagprogramma Europese Cultuurvogels Hoofdgroep Soort Kooi Aantal jaar gevraagd 15.001.001 Europese Kanarie Wildkleur Man 2 2 15.001.002 Europese Kanarie Wildkleur Pop 2 2 15.001.003 Citroensijs Wildkleur

Nadere informatie

Gebiedsbeschrijving. Werkwijze BROEDVOGELS VAN WOONWIJK `HET LAAKSE VELD` IN door Henk Jan Hof

Gebiedsbeschrijving. Werkwijze BROEDVOGELS VAN WOONWIJK `HET LAAKSE VELD` IN door Henk Jan Hof BROEDVOGELS VAN WOONWIJK `HET LAAKSE VELD` IN 2006. door Henk Jan Hof In het voorjaar van 2006 heb ik woonwijk Het Laakse Veld op broedvogels geïnventariseerd. Deze kartering is uitgevoerd om aantallen

Nadere informatie

Vogelringstation Schiermonnikoog. Verslag activiteiten 2015 voor CCWO

Vogelringstation Schiermonnikoog. Verslag activiteiten 2015 voor CCWO Vogelringstation Schiermonnikoog Verslag activitei 2015 voor CCWO Verslag veldwerk 2015 Inleiding In 2015zijn de activitei van het Vogelringstation Schiermonnikoog in de onderzoeksopzet voortgezet: 1.

Nadere informatie

B i j l a g e 2 : W e r k p r o t o c o l h u i s m u s

B i j l a g e 2 : W e r k p r o t o c o l h u i s m u s B i j l a g e 2 : W e r k p r o t o c o l h u i s m u s W e r k p r o t o c o l h u i s m u s Z w a r t e w e g 8 t V e l d I n l e i d i n g In december 2012 is een ecologische inventarisatie uitgevoerd

Nadere informatie

Datum: 13 mei Excursie: Brabantse Biesbosch. Gids: Pim

Datum: 13 mei Excursie: Brabantse Biesbosch. Gids: Pim Datum: 13 mei 2019 Excursie: Brabantse Biesbosch Gids: Pim Al rond 7.30 ontmoette ik Peter uit Zoetermeer langs de weg Steurgat buiten de bebouwde kom van Werkendam. Op de achtergrond hoorde we een kakofonie

Nadere informatie

Datum: Vrijdag 5 april Excursie: Oostvaardersplassen ochtendexcursie. Gidsen: Taco & Pim

Datum: Vrijdag 5 april Excursie: Oostvaardersplassen ochtendexcursie. Gidsen: Taco & Pim Datum: Vrijdag 5 april 2019 Excursie: Oostvaardersplassen ochtendexcursie Gidsen: Taco & Pim Op deze fraaie vrijdagochtend waren de gidsen Taco & Pim in de gelukkige omstandigheid om een groep uit Ede

Nadere informatie

Vervolgens reden we via de Torenvalkweg naar de Oostvaardersplassen. We besloten van start te gaan met een wandeling over het Oostvaardersveld.

Vervolgens reden we via de Torenvalkweg naar de Oostvaardersplassen. We besloten van start te gaan met een wandeling over het Oostvaardersveld. Avondexcursie Oostvaardersplassen Datum: 19 mei 2018 Gids: Pim Rond half zes haalde ik Hans en drie, naar later bleek, enthousiaste dames op van het station van Lelystad. Ik kon het niet laten even een

Nadere informatie

SOORTEN DIE GEBRUIKT ZIJN VOOR DE BEPALING VAN DE LIVING PLANET INDEX IN NOORD-HOLLAND

SOORTEN DIE GEBRUIKT ZIJN VOOR DE BEPALING VAN DE LIVING PLANET INDEX IN NOORD-HOLLAND SOORTEN DIE GEBRUIKT ZIJN VOOR DE BEPALING VAN DE LIVING PLANET INDEX IN NOORD-HOLLAND Vlinder Bont zandoogje Sterke toename Vogel Lepelaar Sterke toename Vogel Kolgans Sterke toename Vogel Appelvink Sterke

Nadere informatie

BMP Reuzenhoekse Kreek Zaamslag

BMP Reuzenhoekse Kreek Zaamslag BMP Reuzenhoekse Kreek Zaamslag 2015 Hans Molenaar VWG De Steltkluut November 2015 Inhoudsopgave 1. Algemene Informatie... 4 Doelstelling SOVON broedvogelonderzoek.... 4 2. Gebiedsbeschrijving... 5 Luchtfoto

Nadere informatie

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject

Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Voorlopige verspreidingskaarten Atlasproject Bronvermelding Deze voorlopige verspreidingskaarten zijn gebaseerd op de huidige atlastellingen, aangevuld met informatie uit de Sovon-meetnetten (Netwerk Ecologische

Nadere informatie

BMP rapport. Gat van Pinte 2018 (1 e Concept) Wakende Holenduif. Bert van Broekhoven VWG De Steltkluut Augustus 2018

BMP rapport. Gat van Pinte 2018 (1 e Concept) Wakende Holenduif. Bert van Broekhoven VWG De Steltkluut Augustus 2018 BMP rapport Gat van Pinte (1 e Concept) Wakende Holenduif Bert van Broekhoven VWG De Steltkluut Augustus 1 van 12 BMP Gat van Pinte Inhoud 2. Gebiedsbeschrijving Gat van Pinte... 3 3. De telronden van...

Nadere informatie

10 jaar MUS Meetnet Urbane Soorten. Vogeltelling ook geschikt voor meten kwaliteit van je leefomgeving?

10 jaar MUS Meetnet Urbane Soorten. Vogeltelling ook geschikt voor meten kwaliteit van je leefomgeving? 10 jaar MUS Meetnet Urbane Soorten. Vogeltelling ook geschikt voor meten kwaliteit van je leefomgeving? Jan Schoppers Meetnetcoördinator MUS Netwerk Ecologische Monitoring Inhoud MUS Resultaten landelijk

Nadere informatie

Broedvogelinventarisatierapport. Heseveld, Nijmegen. Marc de Bont Nijmegen, juli 2013

Broedvogelinventarisatierapport. Heseveld, Nijmegen. Marc de Bont Nijmegen, juli 2013 Broedvogelinventarisatierapport Heseveld, Nijmegen 2013 Marc de Bont Nijmegen, juli 2013 Inhousopgave Inleiding Pagina 3 Methode Pagina 3 De telling Pagina 4 Het weer Pagina 4 De resultaten Pagina 4 Bijlage:

Nadere informatie

Datum: Woensdag 26 juni Excursie: Oostvaardersplassen. Gids: Pim

Datum: Woensdag 26 juni Excursie: Oostvaardersplassen. Gids: Pim Datum: Woensdag 26 juni 2019 Excursie: Oostvaardersplassen Gids: Pim Rond de klok van 9.00 uur ontmoette ik de deelnemers aan een excursie in de Oostvaardersplassen langs de Knardijk te Lelystad. Het was

Nadere informatie

KNNV afdeling Voorne Vogelwerkgroep

KNNV afdeling Voorne Vogelwerkgroep KNNV afdeling Voorne Vogelwerkgroep Mededeling nr. 201 Broedvogel inventarisatie Telgebied nr. 8 van het Zuid-Hollands Landschap 2010 Karel Adriaanse 1 Inhoudsopgave Inleiding - doel - waarnemers Gebiedsbeschrijving

Nadere informatie

Broedvogelinventarisatierapport. Heseveld, Nijmegen. Marc de Bont Nijmegen, juli 2012

Broedvogelinventarisatierapport. Heseveld, Nijmegen. Marc de Bont Nijmegen, juli 2012 Broedvogelinventarisatierapport Heseveld, Nijmegen 2012 Marc de Bont Nijmegen, juli 2012 Inleiding Methode In 2012 is voor het derde jaar op rij het gebied op broedvogels geteld. Het wordt begrensd wordt

Nadere informatie

Resultaten van vijf jaar Meetnet Urbane Soorten in Wijchen-Zuid ( )

Resultaten van vijf jaar Meetnet Urbane Soorten in Wijchen-Zuid ( ) Resultaten van vijf jaar Meetnet Urbane Soorten in Wijchen-Zuid (2007-2011) Hans Hollander 18 januari 2012 Rapport 18 ir. Hans Hollander Oudelaan 2005 6605 SC Wijchen 024-6412564 hanshollander@xmsnet.nl

Nadere informatie

Wintertelling 2012/13 voor de Vogelatlas in Noord Holland Noord en Zuid

Wintertelling 2012/13 voor de Vogelatlas in Noord Holland Noord en Zuid Wintertelling 2012/13 voor de Vogelatlas in Noord Holland Noord en Zuid Tussen 1 december 2012 en 1 maart 2013 zijn tientallen tellers in Noord Holland Noord en Zuid druk geweest met de wintertellingen

Nadere informatie

Meetnet Urbane Soorten (MUS)

Meetnet Urbane Soorten (MUS) Meetnet Urbane Soorten (MUS) Nieuwsbrief maart 2012 Het nationale stadsvogelmeetnet MUS is opgezet door SOVON Vogelonderzoek Nederland en Vogelbescherming Nederland om de aantalsontwikkeling en verspreiding

Nadere informatie

Broedvogels Landgoederen Oud en Nieuw Amelisweerd en Rhijnauwen

Broedvogels Landgoederen Oud en Nieuw Amelisweerd en Rhijnauwen Broedvogels Landgoederen Oud en Nieuw Amelisweerd en Rhijnauwen Broedvogels Landgoederen Oud en Nieuw Amelisweerd en Rhijnauwen op basis van Henk Kuiper Utrecht December 2009 COLOFON Tekst en onderzoek:

Nadere informatie

Vogelinspectie. ten behoeve van Hardshock Festival te Zwolle 18 april 2015. Dillerop natuuradvies

Vogelinspectie. ten behoeve van Hardshock Festival te Zwolle 18 april 2015. Dillerop natuuradvies Vogelinspectie ten behoeve van Hardshock Festival te Zwolle 18 april 2015 Dillerop natuuradvies Colofon: Opdrachtgever: Organisatie High Energy Events Contactpersoon: Mevrouw J. Verbeek Veldwerk: Dillerop

Nadere informatie

- er sprake is van een wettelijk geregeld belang (waaronder het belang van land- en bosbouw,

- er sprake is van een wettelijk geregeld belang (waaronder het belang van land- en bosbouw, Bureauonderzoek ecologie, wijzigingsplan IJsseldijk-West Ecologie Bij de voorbereiding van een ruimtelijk plan dient onderzocht te worden of de Flora- en faunawet, de Natuurbeschermingswet 1998 en het

Nadere informatie

broedvogelonderzoek Handleiding Sovon PDF 3: verschillen met vorige handleiding Centraal Bureau voor de Statistiek

broedvogelonderzoek Handleiding Sovon PDF 3: verschillen met vorige handleiding Centraal Bureau voor de Statistiek Handleiding Sovon broedvogelonderzoek PDF 3: verschillen met vorige handleiding Centraal Bureau voor de Statistiek 1 BMP Handleidingen 2011 en 2016: wat is er veranderd? In dit document zetten we de verschillen

Nadere informatie

Inhoud pagina. 1. Inleiding Gebied Werkwijze Resultaten: 5

Inhoud pagina. 1. Inleiding Gebied Werkwijze Resultaten: 5 Inhoud pagina 1. Inleiding 3 2. Gebied 3 3. Werkwijze 4 4. Resultaten: 5 4.1 Resultaten BMP 2006 5 4.2 Vergelijking vorige tellingen 6 4.3 Soortbespreking 8 4.4 Overige waarnemingen 9 4.5 Zoogdieren 9

Nadere informatie

Broedvogelinventarisatie woonwijk De Ziep, Didam in 2007

Broedvogelinventarisatie woonwijk De Ziep, Didam in 2007 Broedvogelinventarisatie woonwijk De Ziep, Didam in 007 Maarten Hageman Inleiding Sinds 00 woon ik in de wijk de Ziep. Een wijk uit eind jaren 60 en begin jaren 70. Benieuwd naar de aantallen en de soorten

Nadere informatie

Het bos, of wat daar van over was, was rijk aan vele vogelsoorten, maar de winterkoning en de gekraagde roodstaart spanden wel de kroon.

Het bos, of wat daar van over was, was rijk aan vele vogelsoorten, maar de winterkoning en de gekraagde roodstaart spanden wel de kroon. Ochtendexcursie Oostvaardersplassen: 26 mei 2017 Gids: Pim Julsing Om 8.00 uur ontmoette ik langs de Knardijk een, zo zou later blijken, vriendelijk stel uit Amsterdam. We besloten eerst de route te lopen

Nadere informatie

BMP Reuzenhoekse Kreek Zaamslag

BMP Reuzenhoekse Kreek Zaamslag BMP Reuzenhoekse Kreek Zaamslag 2014 Hans Molenaar VWG De Steltkluut November 2014 Inhoudsopgave 1. Algemene Informatie... 4 Doelstelling SOVON broedvogelonderzoek.... 4 2. Gebiedsbeschrijving... 5 Luchtfoto

Nadere informatie

BMP Reuzenhoekse Kreek Zaamslag

BMP Reuzenhoekse Kreek Zaamslag BMP Reuzenhoekse Kreek Zaamslag 2012 Hans Molenaar VWG De Steltkluut September 2012 Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Luchtfoto van het gebied... 3 Algemene Informatie.... 4 Gebiedsbeschrijving... 5 Gebiedsindeling...

Nadere informatie

Bijlage 1 Onderzoek ecologie

Bijlage 1 Onderzoek ecologie Bijlage 1 Onderzoek ecologie In dit bureauonderzoek is de bestaande situatie vanuit ecologisch oogpunt beschreven en is vermeld welke ontwikkelingen mogelijk worden gemaakt. Vervolgens is aangegeven waaraan

Nadere informatie