FIRST LEGO League. Coach Wegwijzer. De route naar een succesvol team!

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "FIRST LEGO League. Coach Wegwijzer. De route naar een succesvol team!"

Transcriptie

1 FIRST LEGO League Coach Wegwijzer De route naar een succesvol team!

2 COPYRIGHT EN GEREGISTREERDE HANDELSMERKEN 2012 Stichting Techniekpromotie, FIRST en the LEGO Group. Officiële FIRST LEGO League (FLL) Teams en deelnemende organisaties zijn bevoegd om reproducties van deze handleiding te maken voor de deelnemende teams en organisaties. Elk gebruik, reproductie of duplicatie van deze handleiding voor doeleinden anders dan direct gerelateerd aan het FLL team is ten strengste verboden zonder nadrukkelijke schriftelijke toestemming van FIRST LEGO League. LEGO, MINDSTORMS, FLL, Robotics Invention System, RCX, NXT, Team Challenge Set en RoboLab zijn handelsmerken van the LEGO Group. FIRST, het FIRST logo, FIRST Robotics Competition, FRC, FIRST Tech Challenge, FTC, Gracious Professionalism zijn handelsmerken van US FIRST. FIRST LEGO League, Junior FIRST LEGO League, FLL, Jr FFL, themanamen en themalogo s, zoals Body Forward en het Body Forward Logo zijn gezamenlijke handelsmerken van US FIRST en the LEGO Group. Elk gebruik of reproductie van het FLL logo is beperkt zonder specifieke toestemming van the LEGO Group. FLL Benelux wordt georganiseerd door Stichting Techniekpromotie in Eindhoven onder licentie van FIRST en the LEGO Group. Geschreven en vertaald door Suzanne Raaijmakers in opdracht van Stichting Techniekpromotie. Versie maart 2012.

3 FIRST LEGO League Core Values (FLL kernwaarden) Wij zijn een team. Met hulp van onze coaches en mentoren doen wij het werk om oplossingen te vinden. We zijn ons ervan bewust dat onze coaches en mentoren niet alles weten. We leren samen. We respecteren het principe van een vriendschappelijke competitie. Wat we ontdekken is belangrijker dan wat we winnen. We delen onze ervaringen met anderen. We laten Gracious Professionalism en Coöpertition zien in alles wat we doen. We hebben plezier! FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 3

4 De FLL Coach Belofte Als FIRST LEGO League (FLL ) coach ben je verantwoordelijk voor het uitdragen van de FLL Core Values (FLL kernwaarden) naar de teamleden, vrijwilligers en andere betrokkenen. Van alle FLL teams wordt verwacht dat zij zich houden aan de FLL regels en richtlijnen zoals die nu bestaan en zoals ze tijdens het seizoen uitgevaardigd kunnen worden. Teamregels, richtlijnen, en beleid en procedures worden beschreven in deze wegwijzer. Als er vragen en/of onduidelijkheden zijn, aarzel dan niet om een te sturen naar FLL techniekpromotie.nl. Het belang van de kinderen staat voorop. Bij de FLL gaat het er om dat kinderen plezier hebben en geprikkeld worden door wetenschap en technologie. Alles wat mijn team doet begint en eindigt met dat principe. De kinderen doen het werk. Dit is hun kans om te leren en zich te ontwikkelen. De kinderen in mijn team doen al het onderzoek, lossen problemen op en bouwen aan oplossingen. Volwassenen mogen hen helpen bij het vinden van de antwoorden, maar mogen de antwoorden niet geven noch de besluiten nemen. Mijn team bestaat uit maximaal tien leden, alle teamleden nemen deel in slechts één officieel geregistreerd FLL team. Kinderen die op 1 november van het jaar van de bekendmaking van de Challenge de leeftijd van 9 t/m 15 jaar hebben mogen meedoen als teamlid. Elk team mag maximaal 2 teamleden hebben die op 1 november van het jaar van de bekendmaking van de Challenge 15 jaar zijn. Ik ben verantwoordelijk voor het lezen en doorgeven van alle onderdelen van de FLL richtlijnen en regels aan mijn team, andere coaches, vrijwilligers en ouders. (De FLL heeft contact met je team viahet adres van de coach) Ik zal mijn teamleden, andere coaches, vrijwilligers en team supporters aanmoedigen om de FLL Core Values (FLL kernwaarden) te ontwikkelen en te beoefenen. Door het inspireren van anderen met woorden en dadenweegspiegelt het team het doel van FIRST om de cultuur in positieve zin te veranderen. 4 FIRST LEGO League Coach Wegwijzer

5 1. Inleiding FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 5

6 1. Inleiding Je staat aan het begin van een waanzinnige ervaring voor jou en je team; meedoen aan de FIRST LEGO League (FLL ) in de Benelux. Of het nu de eerste keer is dat je als coach meegaat doen of je bent een doorgewinterde FIRST LEGO League coach; ieder jaar is de FLL* weer een sensatie op zich. De FIRST LEGO League is een wedstrijd die jongeren tussen de 9 en 15 jaar uitdaagt om de maatschappelijke rol van techniek en technologie te onderzoeken aan de hand van verschillende opdrachten. De opdrachten worden elk jaar opgehangen aan een thema en gedefinieerd in de jaarlijks wisselende Challenge. De kinderen werken in teams van maximaal tien deelnemers om de opdrachten zo goed mogelijk te vervullen en laten het resultaat zien tijdens regionale en nationale finales. FIRST staat voor For Inspiration and Recognition of Science and Technology. De stichting FIRST is opgericht door de uitvinder Dean Kamen om jonge mensen te inspireren deel te nemen aan de boeiende wereld van technologie en wetenschap. Ook dit jaar worden meer dan jonge kinderen uitgedaagd om te ervaren hoe het is om problemen op te lossen door middel van de technologie van vandaag en de toekomst. De FLL bestaat uit vier onderdelen waarop de teams worden beoordeeld: a Het ontwerpen en programmeren van de robot. b De robotwedstrijd op de wedstrijdtafel. c Het onderzoeksproject rondom de Challenge van het seizoen. d De Kernwaarden (Core Values) In deze Coach Wegwijzer vind je informatie die jou en je team kan helpen enorme sprongen te maken in de wereld van techniek en wetenschap. Een wereld vol spanning, samenwerken, plezier, enthousiasme, creativiteit, vernieuwing en succes. 6 FIRST LEGO League Coach Wegwijzer

7 Deze Coach Wegwijzer dient gebruikt te worden als naslagwerk tijdens het project. In de Coach Wegwijzer vind je verschillende tips en voorbeelden voor leuke en nuttige activiteiten. Uitgebreide informatie vind je op Wij wensen jou en je team enorm veel plezier tijdens de voorbereidingen en de uitvoering van de FIRST LEGO League! Organisatie FIRST LEGO League Benelux Stichting Techniekpromotie *Voor de leesbaarheid van het document wordt de afkorting FLL gebruikt voor FIRST LEGO League. FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 7

8 2. Inhoud 1. Inleiding 6 2. Inhoud 8 3. Samenstelling van het FLL team 9 4. Teamactiviteiten Praktische zaken Het project Robot Slotwoord Bijlagen 75 8 FIRST LEGO League Coach Wegwijzer

9 3. Samenstelling van het FLL team Aan de FLL kan iedereen meedoen! Meisjes en jongens, communicatie spetters en technische kanjers, kritische tijgers en snelle praatjesmakers. Het mooiste is wanneer je een divers gezelschap hebt die taken en verantwoordelijkheden met elkaar delen. In dit hoofdstuk zijn verschillende fases van het project gekoppeld aan talenten van kinderen. Daarnaast zijn er verschillende tips en Brainwaves opgenomen die je tijdens je voorbereiding kunt gebruiken. FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 9

10 Het vormen en begeleiden van een FLL team vraagt om enthousiasme, organisatievermogen en een flinke dosis humor. Dit hoofdstuk geeft je inzicht in de verschillende rollen en taken die coaches, mentoren, experts en vrijwilligers kunnen vervullen en op welke manier je het team kunt samenstellen. Coach De belangrijkste eigenschap die je als coach moet hebben om een team te kunnen begeleiden, is vertrouwen in de talenten van je team. Daarnaast moet je minimaal 18 jaar zijn om een groep kinderen officieel te mogen begeleiden. T VACATURE COACH Als coach heb je overzicht over de organisatie van de FLL. Je stimuleert kinderen samen op onderzoek uit te gaan en daagt ze uit samen te werken, verder te kijken en door te gaan wanneer het even niet mee zit. Je bent gedreven en wilt leren van kinderen. Je hebt een reflectieve houding en kunt kinderen positieve feedback geven. Je stelt vragen en laat kinderen zelf nadenken om tot een oplossing te komen. Je staat open voor te gekke ideeën en betrekt experts bij je team. Samen met kinderen, vrijwilligers, mentoren en ouders haal je het beste uit de kinderen en jezelf in een veilige omgeving. Belangrijk is dat je de kinderen het werk laat doen. Het is het project van de kinderen, dus geef hen de ruimte om te ontdekken, maar ook om te leren van fouten. Als coach heb je de taak om ervoor te zorgen dat de kinderen zelf leren om te gaan met de frustraties die ontwerpen en onderzoeken met zich mee kunnen brengen. Als coach ontwikkel je net als de teamleden kennis en vaardigheden waardoor je met andere ogen naar uitdagingen kijkt, problemen omdraait naar kansen en het beste in jezelf en anderen naar boven haalt. In dit hoofdstuk lees je welke rollen je als coach allemaal hebt en op welke manier je als coach je team kunt begeleiden naar verschillende succeservaringen. 10 FIRST LEGO League Coach Wegwijzer

11 Groepsvorming Heb je je team bij elkaar en kent iedereen elkaar al, dan is het goed om te beseffen dat er weer een andere groepsdynamiek ontstaat wanneer de samenstelling van de groep verandert. De brainwaves die in de Coach Wegwijzer staan beschreven, kunnen je ideeën geven om het groepsgevoel te vergroten. Verderop, in hoofdstuk 4, zijn enkele activiteiten t.b.v. groepsvorming genoemd. Regels en afspraken Regels en afspraken zijn er om de samenwerking prettig te laten verlopen. Afspraken maak je het beste met elkaar, zodat het de regels van de groep zijn en niet alleen jouw regels. Spreek met elkaar af dat je elkaar mag aanspreken op de gemaakte afspraken. In hoofdstuk 4 vind je enkele activiteiten t.b.v. het omgaan met regels en afspraken. Proces en resultaat Als coach begeleid je je team op inhoud en op het proces. Wanneer je hier op coacht, zul je ervaren dat het resultaat letterlijk het resultaat is van inhoud + proces. Het belangrijkste is dat het meedoen aan de FLL een feest is voor jou en de kinderen. g Natuurlijk innoveren Het maken van de robot gebeurde stap voor stap. We hebben veel veranderd en geëxperimenteerd. Er waren leuke momenten en ook zogenaamde leerervaringen die op het moment zelf niet altijd even handig waren. De robot, én wat hij allemaal kon, was voor ons een logisch vervolg op dat wat we allemaal gedaan en meegemaakt hadden. Voor de toeschouwers was het bijna revolutionair en konden nauwelijks bevatten dat we dit met elkaar gedaan hadden. FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 11

12 g Begeleiden op inhoud Kim: Hoe kan ik de robot deze kant op laten draaien? Coach: Hoe deed je dat tijdens het oefenen? Kim: Dat weet ik niet meer. Coach: Hoe liet je hem rechtdoor gaan? Kim: Om rechtdoor te gaan deden we het zo (ze laat zien dat ze beide motoren draaide). Coach: Weet Bram het nog? Die hielp je tijdens het programmeren. Bram: Volgens mij deden ze het maar met één motor. Coach: Kun je het me laten zien? Doelen stellen Om met je team iets te bereiken is het aan te raden een gezamenlijk doel te stellen. Het behalen van een doel, betekent een succeservaring. Deze succeservaringen zijn enorm belangrijk voor het opbouwen van zelfvertrouwen. Zorg dat je voor jezelf en je team dus haalbare doelen stelt. Wellicht ben je al bekend met het SMART-principe. Het is een manier die je kunt gebruiken doelen duidelijk te maken voor jezelf en anderen. S Specifiek. Wat wil je precies bereiken? Beschrijf dit zo gedetailleerd mogelijk. M Meetbaar. Wanneer weet je dat je je doel bereikt hebt? A Acceptabel. Is het doel acceptabel; past het binnen de opdracht? R Realistisch. De doelstelling moet haalbaar zijn. T Tijdgebonden. Wanneer (in tijd) moet het doel bereikt zijn? Een aanvulling op SMART kunnen de volgende vragen zijn: Wat ervaar je als je het doel bereikt? Wat hoor, zie, ruik, voel en proef je allemaal? Krijg je energie wanneer je je doel voor ogen ziet? Dit is belangrijk om voor je doel te gaan en ervoor te zorgen dat je je doel bereikt. Is het halen van je doel goed voor jezelf en voor je omgeving? 12 FIRST LEGO League Coach Wegwijzer

13 ENKELE VOORBEELDEN VAN DOELEN: Lol hebben Aandacht van de (lokale) pers krijgen Voltooi altijd de helft van de missies Los twee missie op een unieke manier op Gebruik een idee van ieder teamlid Maak mensen aan het lachen. Het hoeft dus niet alleen te gaan om het winnen van prijzen, maar doelen kunnen ook meer op het procesniveau liggen, zoals het deelnemen aan alle onderdelen van de FLL. FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 13

14 Als je een schip wilt bouwen zoek dan niet de beste timmerlieden, maar degene met het meeste verlangen naar de zee. Bespreek bij iedere bijeenkomst wat je wilt bereiken en hoe jullie dit gaan doen. Het maakt kinderen bewust dat ze zelf stappen maken om het resultaat te bereiken. Vragen stellen Vragen stellen is misschien wel de belangrijkste vaardigheid die je als coach kunt ontwikkelen. Door het stellen van vragen zorg je ervoor dat kinderen hun eigen probleem oplossen en er op een andere manier tegenaan kijken waardoor ze meer mogelijkheden zien. Belangrijk bij het stellen van vragen is luisteren en observeren. Het lichaam liegt nooit en reageert eerder dan wat iemand zegt. Laat je eigen verwachting los en ben verwachtingsvol in plaats van vol van verwachting. Voorbeeldvragen; Wat zou er gebeuren als? Hoe zou een technicus naar deze uitdaging kijken? Op welke manier heeft dit invloed op Stel dat het zo zou zijn, hoe zou het dan voor jou zijn? Wat zorgt ervoor dat jij denkt dat dit zo zou kunnen? Wat zou jou helpen het anders te zien? Hoe kun je het probleem wel oplossen? Als het opgelost is, hoe is het dan? Wat heb je allemaal al gedaan? Welke vraag zou jij stellen? Hoezo? Hoe bedoel je? Kun je me uitleggen waarom? 14 FIRST LEGO League Coach Wegwijzer

15 Bevorderen van de creativiteit Creativiteit is essentieel om te komen tot vernieuwing. Creatief zijn en creatief denken, betekent anders zijn dan anderen. Doen wat niet iedereen doet. Iedereen kan zijn eigen creativiteit bevorderen. Enkele creativiteitskillers zijn: ja maar; daar hebben we geen tijd voor; dat kan niet; dat is te moeilijk; dat mag vast niet. Creativiteitaanjagers zijn: vragen stellen; een compliment geven wanneer iemand met een idee komt; onderzoeken wat wel kan; zorgen voor ontspanning en andere activiteiten dan serieus werken ; humor. T EVEN ANDERS Wat levert het op? Je krijgt de kans om buiten een bepaald patroon te denken en dat kan heel ontspannend zijn. Hoe? Heel kort staan hier een paar ideeën beschreven: Ga naar de speeltuin en schommel even. Doe allemaal je schoenen uit en loop lekker op je sokken of blote voeten. In tweetallen: teken een kras of snelle rare vorm op een stukje papier en laat de ander er iets van maken. Neem twee voorwerpen in gedachten en maak van deze twee voorwerpen er één. Schrijf een woord achterstevoren op en probeer het uit te spreken. Ruik wat je om je heen ruikt. Kom je tot drie geuren? Zet muziek op en dans met elkaar. Ga staan en buig naar voren. Kun je voorstellen dat je nu op het plafond loopt? Kijk naar de wolken. Kun je vormen herkennen? Maak grappen zoals: het is geel met rode stippen (een banaan met de mazelen). FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 15

16 g Coach: Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de robot sneller gaat op het rechte stuk? Boba (9 jaar): Als we er nou een lucifer aan vastmaken dan gaat ie vast sneller. Coach: Waarom denk je dat? Boba: Dat zie ik bij een raket ook, en die gaat heel snel. Ties (11 jaar): Nee een raket gaat niet door het vuur sneller, maar door de druk volgens mij. Daar hebben we een keer een proefje over gedaan. Coach: Wie wil onderzoeken en daarna aan ons uitleggen hoe het komt dat een raket snel gaat? Dan kunnen we daarna experimenteren of we onze robot met deze informatie sneller kunnen laten gaan. Kim (die heeft meegeluisterd): Dat wil ik wel doen. Rijke leeromgeving De voorbereiding en de wedstrijd van de FLL vindt plaats in een fysieke en sociaal emotionele, rijke leeromgeving. Dat wil zeggen een omgeving waar een kind zich op beide vlakken veilig voelt, zich kan ontplooien en talenten verder kan ontwikkelen. >> SOCIAAL EMOTIONELE RIJKE LEEROMGEVING Een plaats waar een kind zichzelf kan zijn en eigen verantwoordelijkheid krijgt is een sociaal emotionele rijke leeromgeving. Dit betekent voor de coach dat hij kinderen vertrouwt en uitgaat van hun talent en ze ruimte geeft om zich te ontwikkelen. Er is een basis van wederzijds respect waar kinderen en volwassenen van elkaar leren op gelijk niveau. Door het woord maar in een zin te zetten ontkracht je alles wat je vóór de maar gezegd hebt. Vervang het woordje maar eens door en in je zinnen en je kunt alles zeggen. Bijvoorbeeld: Je hebt dit helemaal top gedaan, en als je de spullen opruimt, zodat we ze de volgende keer weer eenvoudig terug kunnen vinden vind ik het helemaal geweldig. 16 FIRST LEGO League Coach Wegwijzer

17 Zeg eens een keer niets, en neem afstand om te kijken wat er allemaal gebeurt. Het levert je veel informatie op. Fysieke rijke leeromgeving Het is fijn wanneer de kinderen in een prettige ruimte kunnen werken aan de voorbereidingen van de FIRST LEGO League. Als coach heb je de verantwoordelijkheid dat deze ruimte in ieder geval schoon en veilig is voor kinderen. Wanneer je de woordvelden, collages, logo s, ontwerptekeningen en dergelijke van de kinderen op kunt hangen in de ruimte waar je werkt, draagt dit bij aan een positieve beleving en betrokkenheid van de kinderen. Daarnaast heeft het ook een functie dat je de informatie die je verzamelt deelt met anderen die de ruimte ook gebruiken. Maak je gebruik van een klas, dan zou je een prikbord voor de FLL kunnen reserveren en dit als etalage gebruiken. Teambuilding Een lichaam liegt nooit. Als er iets niet snor zit, zie je het eerder dan dat je het hoort. Kijk naar kinderen wanneer ze praten. Heb je het gevoel dat het niet klopt wat ze zeggen omdat je het anders ziet of voelt, zeg dit dan tegen ze, of houd ze even in de gaten. De kracht van leeftijdsverschillen Er is geen vaste regel over hoe je met jongere teamleden tot 12 jaar en teamleden van 12 en ouder om moet gaan. Uit de praktijk lijkt wel naar voren te komen dat een team met verschillende leeftijden, net als in een gezin, goed presteert. Kinderen leren van elkaar en het verschil in leeftijd maakt dat er minder concurrentie is. Voor kinderen van 12 jaar en ouder zijn de sociale aspecten zoals erbij horen erg belangrijk. Is de groep gemixt, dan valt dit in zekere zin weg. FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 17

18 In normale omstandigheden is een leeftijdsverschil van drie jaar prima omdat er zo, voor zowel de jongere als de oudere deelnemers, voldoende leerervaringen zijn. Echter kan het zijn dat een zeer getalenteerde jonge FLL-er zich aansluit bij een oudere groep en hier prima uit de verf komt. Voor alle kinderen (en vaak ook volwassenen) geldt: Uitleg, ondersteunt met voorbeelden en afbeeldingen, komt beter over. g In het begin liet ik de bijeenkomsten heel erg vrij, maar het werd voor mij te onoverzichtelijk. Bij een volgende bijeenkomst heb ik dit met de kinderen gedeeld. We hebben toen samen een manier bedacht om een structuur in de bijeenkomsten te brengen. We beginnen met te zeggen of er dingen zijn, die belangrijk zijn voor de groep om te weten; dit mag ook iets persoonlijks zijn. Daarna kijken we terug op de vorige bijeenkomst. We bepalen wat er deze bijeenkomst gedaan moet worden en iedereen weet wat hij moet doen. Afhankelijk van de tijd, komen we tussentijds weer samen en laten aan elkaar zien wat we gedaan hebben en kijken hoe we het verder gaan aanpakken. De afsluiting is ook gezamenlijk. We noemen hier de dingen die super gingen. Uiteindelijk bleek dit niet alleen voor mij, maar ook voor verschillende kinderen heel goed te werken. Reflectie Geregeld reflecteren helpt je om inzicht te krijgen in dat wat je doet en is een vaardigheid die je als coach bij jezelf en de kinderen verder wilt ontwikkelen. Reflectievragen kunnen je hierbij helpen. Voorbeelden van reflectievragen zijn: 18 FIRST LEGO League Coach Wegwijzer

19 Voorbeelden van reflectievragen: Wat wilde ik? Hoe heb ik dit gedaan? Hoe voelde ik me hierbij? Wat dacht ik? Welke gedachten helpen me mijn doel te bereiken? Hoe ga ik om met de mensen binnen het project? Wat vind ik prettig in het contact met mijn teamgenoten? Welke problemen zijn er opgelost? Wat wil ik een volgende keer anders doen? Reflectiemaatje Het coachen van een FLL team is een uitgelezen kans om je eigen vaardigheden als coach en als professional verder te ontwikkelen. Vraag een collega of bekende of hij je reflectiemaatje wil zijn. Laat deze persoon je vragen stellen, zodat je zelf meer inzicht krijgt in wat je doet en wat je anders wilt gaan doen. Eigentijds onderwijs; klaar voor de toekomst De FLL is uitermate geschikt om te integreren in eigentijds en ondernemend onderwijs. De Challenge leent zich ervoor om er taalonderwijs aan te koppelen. Kinderen lezen teksten, komen andere en moeilijkere woorden tegen, leren discussiëren en zich mondeling uit te drukken. Voor het basisonderwijs kunnen verschillende werkvormen die aan bod komen, tegen het licht van de kerndoelen gehouden worden. Enkele kerndoelen waaraan werken aan de FLL voldoet zijn o.a. mondelinge taalvaardigheid, leesvaardigheid, schrijfvaardigheid en natuurlijk diverse reken-kerndoelen. Het voortgezet onderwijs kan de FLL als thema opgepakt worden en gekoppeld worden aan het vak techniek, maar bijvoorbeeld ook aan het vak Nederlands (de presentatie). Op deze manier wordt het eenvoudiger om de FLL heel bewust in te zetten om het onderwijs rijker en betekenisvoller te maken. FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 19

20 >> VAARDIGHEDEN Met het werken aan de FLL ontwikkelen kinderen en coaches zich op verschillende aspecten zoals: werkhouding; werken volgens plan; gebruik van uiteenlopende leerstrategieën; zelfbeeld; sociaal gedrag. Deze vaardigheden zijn uitgebreid terug te vinden in de bijlagen. Ook voor het voortgezet onderwijs ontwikkelen kinderen zich op deze gebieden. >>ONDERNEMERSCHAP De echte ondernemer is innovatief, reflecteert, weegt risico s tegen elkaar af en neemt stappen, hij kijkt wat anderen doen en maakt een plan. Hij onderzoekt, maakt keuzes, presenteert zijn ideeën aan anderen en verzamelt mensen om zich heen die hem kunnen helpen zijn doel te bereiken. De FLL is een programma dat kinderen en coaches de mogelijkheid biedt zich in deze vaardigheden en ondernemende houding verder te ontwikkelen. Nodig een ondernemer uit die vol passie vertelt over zijn bedrijf. Wat doet hij om zich te onderscheiden en vernieuwend te blijven? Hoe biedt hij zijn klanten kwaliteit? Maak zelf een vertaalslag naar de FLL. >> UITGAAN VAN DE OMGEVING VAN HET KIND De verbinding tussen techniek en de eigen omgeving van de jongeren staat centraal binnen de FLL. Zowel het thema als de betrokken experts, sponsoren en vrijwilligers komen uit de omgeving van het kind. Op deze manier staat techniek en wetenschap niet ver weg, maar dicht bij de kinderen. 20 FIRST LEGO League Coach Wegwijzer

21 T OP SURVIVAL Wat levert het op? Je krijgt inzicht in je eigen talenten. Hoe? Stel je voor dat je samen met een groep jongeren op survival bent. Jij bent de beste begeleider die ze konden vinden uit de honderden aanmeldingen van getalenteerde coaches, daarom ben je mee. Wat is de reden dat de directeur van de organisatie jou gevraagd heeft? g De eerste keer dat ik coach was van een team had ik de wildste plannen. Uiteindelijk was het meer mijn idee dan het idee van de kinderen wat was uitgewerkt. Ik heb geleerd afstand te nemen en kinderen hun gang te laten gaan; de ideeën die toen ontstonden had ik nooit zelf kunnen bedenken. Mentor Een mentor is vaak een tweede teamcoach. Hij is degene die de coach en het team ondersteunt gedurende de voorbereidingen en de wedstrijd, maar niet altijd bij de voorbereidingen zelf aanwezig hoeft te zijn. Experts Experts kunnen het team en de coach ondersteunen met kennis en vaardigheden uit hun eigen vakgebied. Experts delen vol passie hun kennis met jou en de rest van het team. Je zoekt experts uit die je helpen een optimaal resultaat te krijgen. Zoek je experts niet te ver. Dicht bij huis is meer expertise te vinden dan je denkt. Maak gebruik van de netwerken die ouders en kinderen hebben. FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 21

22 Enkele voorbeelden: Technici of ingenieurs die veel weten van programmeren en robots. Experts die veel weten van de Challenge van dit seizoen. Ervaringsdeskundigen die te maken hebben met de Challenge. Bijvoorbeeld vanuit het thema mobiliteit zijn mensen in een rolstoel bijvoorbeeld ervaringsdeskundige. Een expert kan een fysiotherapeut zijn. Grafisch ontwerpers of vormgevers die je helpen met de presentatie van het project of het ontwerpen van jullie wedstrijd T-shirt. Studenten van een universiteit die iets vertellen over het uitvoeren van een onderzoek. Verkopers die je team helpen hun idee zo goed en aantrekkelijk mogelijk te presenteren en te verkopen. Iemand uit de gemeenteraad die beoordeelt of jullie idee een bijdrage is voor de maatschappij. g Mijn input als coach is vooral organisatorisch en het enthousiasmeren van mijn team. Na twee jaar weet ik meer van Mindstorms, maar schiet te kort bij de echte technische ideeën waar mijn team mee komt. Ik heb een student van het ROC gevraagd ons team te ondersteunen. Dit heb ik gedaan door, via de administratie van de school, een mail te sturen aan alle studenten van de studierichting techniek. De eerste keer reageerde er een jongen van 17 jaar; in één woord geweldig! Vrijwilligers Vrijwilligers zijn onmisbaar bij een geslaagde deelname aan de FLL. Zo kunnen ouders en ook opa s en oma s ingezet worden bij bijvoorbeeld: vervoer; het zorgen voor een gezond tussendoortje; maken van een wedstrijdtafel; bijhouden van actuele informatie via FIRST LEGO League Coach Wegwijzer

23 Maak voor jezelf een lijst van taken en kijk wat daarvan door vrijwilligers gedaan kan worden. De tijd die je overhoudt door de inzet van vrijwilligers kan jij gebruiken om de kinderen te begeleiden. g Voordat ik besloot echt mee te doen aan de FLL, heb ik eerst gepolst of er voldoende vrijwillige ouders waren die ons team konden ondersteunen. De hele klas deed mee aan de Challenge. Uiteindelijk hebben we twee groepjes van vier kinderen aangemeld voor de FLL en had ik voldoende hulpouders. Teamleden >> AANTAL TEAMLEDEN Het opdoen van teamervaring vormt een belangrijk onderdeel van de FLL, daarom mag je team uit maximaal tien personen bestaan. Minder dan vier teamleden wordt afgeraden. Uit ervaring blijkt dat een team van zeven personen veel kan bereiken, waarbij iedereen evenveel input heeft. In het volgende hoofdstuk gaan we uitgebreid in op de talenten van kinderen in je team. >> LEEFTIJD Hoewel je vrij bent je team samen te stellen op basis van leeftijd tussen 8 en 15 jaar, raden wij aan om een leeftijdsverschil van maximaal 3 jaar aan te houden om het samenwerken goed te laten verlopen en ervoor te zorgen dat iedereen voldoende leerervaringen op kan doen. Kijk voor de precieze leeftijdregels op FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 23

24 T VAN NIETS NAAR IETS Wat levert het op? Kinderen krijgen inzicht in kennis en vaardigheden die nodig zijn om samen te werken en iets voor elkaar te krijgen. Wat heb je nodig? Flip-over of groot stuk papier Stiften Hoe? Kies een elektrisch voorwerp dat de kinderen allemaal kennen, zoals een IPod of een Nintendo DS. Bedenk samen welke mensen er allemaal aan te pas zijn gekomen voordat het eerste apparaat in de winkel lag. Schrijf al deze beroepen op. Je kunt je team op gang helpen door vragen te stellen. Een goede mix tussen meisjes èn jongens in je team zorgt voor creatieve en innovatieve oplossingen! Onderzoeken De onderzoekers in je team herken je aan hun nieuwsgierigheid. Ze hebben veel vragen en komen zelf met ideeën. Bij het onderzoeken kun je denken aan: onderzoek doen naar het thema van de Challenge; waar liggen problemen binnen het thema? zijn er al bedrijven en organisaties die zich met het thema bezig houden? 24 FIRST LEGO League Coach Wegwijzer

25 T OP LOCATIE Wat levert het op? Je verbreedt je blikveld en dat van de kinderen op het onderwerp van de Challenge. Je komt op innovatieve ideeën en haalt de kennis die de kinderen al hebben over het onderwerp naar boven. Hoe? Ga met kinderen naar een andere locatie; dit kan midden in een stad zijn waar zich veel mensen bevinden, of juist een plek in de natuur. Neem het thema van de Challenge in gedachten. Laat ieder voor zich om zich heen kijken en de dingen opschrijven waarbij hij op geen enkele manier aan het onderwerp van de Challenge denkt. Geef het blaadje door aan iemand anders. Deze persoon schrijft erbij, op welke manier hij juist wel aan het onderwerp denkt. Bespreek samen wat er uit is gekomen. Geef eerst zelf een voorbeeld, of doe de eerste samen. Net even anders Andere locaties zijn: De speelplaats De winkel Het ziekenhuis Een druk kruispunt Een bejaardentehuis T INTERVIEW JE SUF Wat levert het op? Om te onderzoeken waar kansen liggen binnen het thema is het goed om het onderwerp van de Challenge van meerdere kanten te bekijken. Door het uitvoeren van deze activiteit kom je zelf wellicht op andere ideeën. Hoe? Bedenk drie korte vragen rondom het thema die je aan willekeurige mensen kunt stellen. Voorbeeldvragen zijn: Waar denkt u aan bij dit onderwerp? Wat zou u anders willen? Wat vindt u op dit moment het allerbelangrijkste in uw leven? De reacties neem je mee in je vooronderzoek. FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 25

26 Ideeën bedenken De creatieve geesten binnen je team zijn geen meelopers. Ze hebben een eigen mening en zijn vaak creatief in de dingen die ze maken en bedenken. Ze kunnen je team helpen om buiten de kaders te denken. Stimuleer dit creatief denken bij al je teamleden, het is een voorwaarde om tot innovatieve ideeën te komen. Ideeën komen in je op, wanneer je er niet mee bezig bent en je gedachten de vrije loop krijgen. Bijvoorbeeld, als je net wakker wordt en nog half slaapt, op de wc zit of lekker onder de douche staat. Ook een wandeling is een goed moment voor een creatief idee. Achter je computer heb je weinig kans om een enorme brainwave te krijgen; dus kom in actie! Wist je dat: Het beste idee, meestal niet het idee is dat als eerste bedacht wordt. Het idee dat niemand ziet zitten, de moeite waard is verder te onderzoeken; hier zitten vaak de meest innovatieve ideeën bij. T IDEEËNWISSEL Voor deze werkvorm heb je minimaal negen kinderen nodig. Heb je in je groep vier kinderen, kijk dan hoe je de werkvorm kunt aanpassen met hetzelfde resultaat. Wat erg leuk is, is om ook experts of ervaringsdeskundigen uit te nodigen. Wat heb je nodig? Notitieblaadjes en pennen. Informatie over het thema van de Challenge. Wat levert het op? Je krijgt veel ideeën en komt samen tot een van de beste ideeën. Kennis en ervaring wordt gedeeld. >>> verder 26 FIRST LEGO League Coach Wegwijzer

27 >>> vervolg Hoe? Verdeel het team in groepjes van drie kinderen. Ieder groepje krijgt notitieblaadjes en een pen. De groep kiest een schrijver. Leg de vraag voor in de groep. Bijvoorbeeld: Welk probleem dat past bij de Challenge wil je aanpakken? Ronde 1 Iedere groep bedenkt nu ideeën. Degene die schrijft, noteert ieder idee op een notitieblaadje (je kunt zachtjes muziek aanzetten). Er is géén discussie tijdens het brainstormen. Na 5 minuten stopt de muziek en blijft er één iemand aan de tafel zitten. De rest schuift door. Ronde 2 Degene die is blijven zitten vertelt tegen de drie nieuwelingen de ideeën van de vorige groep. Nu ga je de kaartjes verdelen; welk idee kun je alleen uitvoeren en voor welk idee heb je meerdere mensen nodig? Wanneer iemand zegt: Je hebt meer mensen nodig., dan hoort dit bij deze stapel. Er hoeft geen gelijk gehaald te worden tijdens deze ronde. Ook nu blijft er een iemand aan de tafel zitten en schuiven de anderen door. Degene die net is blijven zitten, schuift in ieder geval door. Ronde 3 De stapel met kan alleen uitgevoerd worden wordt door de coach van de tafel gehaald. Degene die is blijven zitten legt de ideeën uit aan de anderen. De groep gaat nu overleggen van welk idee ze een project zouden willen maken, omdat ze wel iets in het idee zien. Ronde 4 De ideeën die de groep niet ziet zitten blijven op tafel liggen. Ronde 5 Je kunt de brainstormsessie nu afronden. Wanneer je besluit door te gaan, ga je verder met de ideeën die nog op tafel liggen. Het zijn de ideeën die waarschijnlijk het minst voor de hand liggen, maar die wel innovatief zijn. FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 27

28 T IK ZIE EN ASSOCIEER Wat levert het op? Kinderen komen op andere ideeën omdat ze op ideeën gebracht worden, waar ze zelf niet aan dachten. Wat heb je nodig? Tijdschriften Krant Hoe? Iedereen knipt willekeurige plaatjes uit. Leg de plaatjes (eventueel op aparte kaartjes geplakt) ondersteboven op tafel. Draai een voor een het plaatje om. Degene die een link kan maken met de afbeelding pakt het plaatje op en legt uit welk verband hij ziet. Regels voor de ideeënfabriek zijn: Ieder idee is een goed idee. Kraak geen ideeën af, maar verzin een nieuw idee. Combineer twee bestaande ideeën (fototoestel en een telefoon). >> BETREKKEN VAN DE DIRECTE OMGEVING IN DE VORM VAN SPONSORING Meedoen aan de FLL kost geld. Je hebt een bijdrage voor deelname, maar ook met het vervoer tijdens de wedstrijddagen zijn kosten gemoeid. Zoek bedrijven die jullie deelname wil sponsoren. De gemeente waar je woont heeft vaak potjes om techniek en jeugd te sponsoren. Informeer bij een wethouder hoe dit precies zit. Houd een actie om geld in te zamelen. Soms willen bedrijven geen geld sponsoren, maar je wel helpen door gratis goederen of diensten aan te bieden. Kijk of je hier gebruik van kunt maken. Bijvoorbeeld de groenteboer die fruit sponsort tijdens jullie bijeenkomsten. 28 FIRST LEGO League Coach Wegwijzer

29 Reclame maken Ontwerp een logo voor je team; Bedenk een pakkende naam en een slagzin voor je idee; Maak een reclameposter; Bel de plaatselijke en regionale krant om een ontwerpsessie mee te maken; Maak een ontwerp voor je team T-shirt T COLLAGE Wat levert het op? Je krijgt een beeld en gevoel bij het onderwerp van de Challenge. Wat heb je nodig? Oude tijdschriften Kranten Foldertjes Plak Hoe? Maak een collage van afbeeldingen en pakkende teksten die de kinderen bij het onderwerp van de Challenge vinden passen. Laat kinderen in tweetallen de collage maken. Presenteer de collages aan elkaar. Door ze naast elkaar te hangen krijg je een gezamenlijke collage. Presenteren Bij de presentatie voor de jury is het belangrijk dat iedereen een aandeel heeft in de presentatie. Presenteer je idee eerst aan ouders en andere kinderen op een pakkende manier; Geef een interview voor de regionale tv- of radio-omroep. FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 29

30 T EEN PEN, MAAR DAN ANDERS. Wat levert het op? Je leert kort en krachtig te vertellen wat het is, wat het doet, wat het oplevert en waar je het nog meer voor kunt gebruiken. Je leert op een andere manier naar een voorwerp te kijken. Hoe? Geef ieder kind een voorwerp dat ze dagelijks gebruiken. Ze krijgen de opdracht om dit product te verkopen aan de anderen. Je mag de gebruikelijke naam en functie van het voorwerp niet gebruiken. Voorbeeld: Je krijgt een pen. Een pen mag dan geen pen heten, maar wel de ballobal. Je mag hem niet gebruiken om mee te schrijven, maar wel om achter je oor te zetten, zodat je slimmer lijkt. Daarnaast kun je er ook mee op je hoofd krabben als je jeuk hebt. Geef kinderen een paar minuten de tijd om iets te bedenken. Ze hebben maximaal 2 minuten om het voorwerp te verkopen. g Iedere bijeenkomst start ik met een korte presentatieronde. Iedereen legt aan de andere kinderen uit wat hij gedaan heeft en waarom. Degenen die luisteren mogen vragen stellen, geen opmerkingen geven. Op deze manier leren de kinderen hun idee stapje voor stapje te presenteren en worden ze gestimuleerd zelf na te denken. 30 FIRST LEGO League Coach Wegwijzer

31 Programmeren Kinderen krijgen steeds meer plezier in programmeren wanneer ze ervaren dat het helemaal niet zo moeilijk is. De kinderen die het programmeren leuk vinden, zullen het ook snel in de vingers hebben. Belangrijk bij het programmeren is dat de ideeën uit de groep omgezet worden in programmeertaal, dit kan een uitdaging zijn voor de groep én de coach. Ga uit van de sterke kwaliteiten van je team en ontwikkel deze. Probeer liever van een acht een tien te maken, dan van een vier een zes. Bouwen De doeners in het team zijn vaak ook de echte bouwers. Het zijn de kinderen die je tot groep 8 in de zandbak kon vinden. Het zijn die kinderen die graag buiten spelen en met doe-oplossingen komen. De bouwers hebben goed contact met de programmeurs. Het kan zijn dat er een bemiddelaar nodig is om ervoor te zorgen dat wat de bouwers bedoelen ook zo aankomt bij de programmeurs. Organiseren In iedere groep heb je wel iemand die de organisatie naar zich toe trekt. Maak gebruik van de organisatietalenten in je groep. Maak voor jezelf een draaiboek voor de tijd die je hebt als voorbereiding. Hierin schrijf je per week op wat je mijlpalen zijn. Ook staan hier de gegevens in van de vrijwilligers en de deelnemers. Een goede voorbereiding, levert je veel tijd op. Een voorbeeld van de voorbereiding kun je vinden in de bijlagen. FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 31

32 Laat kinderen een plan maken voor de minimale acht weken die jullie werken aan het voorbereiden van de FLL. Help ze verder door vragen te stellen. Wat is ons doel? Hoe gaan we dit doen? In welke tijd gaan we dit doen? Wat hebben we nodig? Wie hebben we nodig? Wie gaat wat doen? Hoe weten we dat wat er gedaan wordt, dat dit naar onze wens is? Documenteren Het verzamelen van informatie, presenteren wat er gebeurd is en opschrijven wat je hebt gedaan, is informatie die je enorm goed van pas komt tijdens je presentatie aan de jury. Kwaliteitscontroles De Pietjes Precies binnen het team komen je goed van pas bij de kwaliteitscontroles die uitgevoerd moeten worden. Zij zorgen ervoor dat de puntjes op de i gezet worden en dat je team zich onderscheidt van andere groepen. Geef tijdens de kwaliteitscontroles de opdracht om zo kritisch mogelijk te zijn. Je kunt naderhand met elkaar bepalen wat je met alle feedback doet. Complimenteer een kritisch teamlid met zijn opmerkzaamheid. Bij het brainstormen echter, komt zijn kritische blik niet altijd van pas. Het kan dan een innovatiekiller zijn. Vraag ze hun kritisch oog te bewaren voor een later tijdstip in de voorbereiding; dan is het heel waardevol. 32 FIRST LEGO League Coach Wegwijzer

33 4. Teamactiviteiten In dit hoofdstuk hebben wij een aantal activiteiten verzameld. Deze activiteiten zijn onderverdeeld in activiteiten voor groepsvorming en activiteiten voor het omgaan met regels en afspraken. FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 33

34 4.1 Activiteiten t.b.v. groepsvorming Hieronder staan een aantal voorbeeldactiviteiten die helpen bij de groepsvorming van het team. T GEEF JE TEAM EEN NAAM Wat levert het op? Een naam van een team zorgt voor het wij gevoel. Dit gevoel kan een enorme stimulans zijn wanneer er iemand even extra hulp nodig heeft. De teamgeest wordt versterkt door een teamnaam. Hoe? In een groep zijn er altijd kinderen die de kar trekken. Om ook andere kinderen de kans te geven hun stem te laten horen, laat je iedereen namen opschrijven die ze vinden passen bij het team. Verzamel de namen en noem ze per twee op. Laat de kinderen stemmen welke naam doorgaat naar de volgende ronde. Vervolgens neem je een andere naam erbij en ga je verder met de afvalrace. Uiteindelijk blijft de winnende naam over. Net even anders Maak een logo, verzin een yell, een reclameboodschap en maak een advertentie of spandoek 34 FIRST LEGO League Coach Wegwijzer

35 T IN DE RIJ Wat levert het op? Deze oefening geeft je de kans de groep te observeren. Wie is de leider, wie heeft er de goede ideeën, wie komt niet op voor zijn idee, wie zijn de meelopers en de dwarsliggers? Daarnaast leren de kinderen elkaar anders kennen. Hoe? Geef de opdracht een rij te formeren, zonder met elkaar te praten. De rij is gerangschikt op de voornaam van de deelnemers en op alfabetische volgorde. Bespreek naderhand wat er goed ging en hoe ze het nog beter zouden kunnen aanpakken. Net even anders De rangschikking kun je ook wisselen bijvoorbeeld op lengte of geboortedatum. Je kunt ook een zin in stukken knippen en ieder een woord geven. De rij moet dan in volgorde staan, zodat de zin goed loopt. Bepaal zelf of de deelnemers gedurende de oefening met elkaar mogen praten. T WIE BEN JE? Ieder kind heeft een briefje. Hierop laat je ze onder elkaar woorden opschrijven die betrekking hebben op een vraag die ze aan elkaar kunnen stellen. Zoals bijvoorbeeld: dromen, hobby, familie, vakantie, leukste vak op school, favoriete eten, beste tv programma. Vervolgens gaan kinderen aan elkaar vragen stellen. Iedere keer maar één vraag per ronde en het mag in willekeurige volgorde. Je sluit gezamenlijk af door iedereen om de beurt iets te laten vertellen over iemand dat wat hij of zij nog niet wist. FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 35

36 T COMPLIMENT Wat levert het op? Het geven van complimenten levert je een goed gevoel op. Wist je dat je van ieder compliment wat je krijgt en geeft, je zelfvertrouwen groeit. Hoe? Noem iemand bij zijn naam en zeg wat en waarom je iets goed/ fijn/ aardig/ knap vond van die persoon. Het is mooi wanneer je aan het einde van iedere bijeenkomst een complimentenrondje doet. Schrijf de complimenten op, zodat iedereen ze kan lezen. T NEWSFLASH Wat levert het op? Kinderen ervaren dat ze veel doen en goed bezig zijn en krijgen een compliment, of geven zichzelf of de ander een compliment. Hoe? Bij een Newsflash vertelt iemand in het kort een positief stukje over de stand van zaken. Het gaat er om dat je in nog geen 30 seconden iets vertelt over de FLL. Je kunt de Newsflash ook aan het einde doen van iedere bijeenkomst, zo heb je meteen een beknopte samenvatting. 36 FIRST LEGO League Coach Wegwijzer

37 4.2 Activiteiten t.b.v. regels en afspraken Hieronder staan een aantal voorbeeldactiviteiten die helpen bij het maken en leren omgaan met regels en afspraken. T NIET, NIET Wat levert het op? Van deze oefening krijg je een glimlach op je gezicht en je krijgt inzicht op welke manier je kinderen aan kunt spreken om het beste in ze naar boven te halen. Hoe? Ronde 1 Bedenk samen met de kinderen afspraken. Zorg dat het er niet te veel zijn, voeg eventueel een paar afspraken samen. Voorbeelden van afspraken kunnen zijn: We gaan netjes om met onze eigen spullen en de spullen van anderen. We luisteren naar elkaar. Ronde 2 Handig om te weten is dat onze hersenen het woordje niet niet kennen. Vraag kinderen om precies te doen wat je vraagt. Vraag ze NIET te denken aan een roze olifant met paarse stippeltjes. Je ziet zeker één glimlach. Ronde 3 Formuleer nu de regels zo dat het woordje niet er niet in voorkomt. We praten niet door elkaar heen, wordt: we luisteren naar elkaar. We maken niets kapot wordt: we zijn zuinig op de spullen. FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 37

38 T HOE LEER JIJ? Vul onderstaande lijst in op de schaal van 0-100%. Wij (kinderen en volwassen) onthouden:. % van wat we lezen. % van wat we horen. % van wat we zien. % van wat we horen en zien. % van wat we met anderen bespreken. % van wat we evalueren en nabespreken. % van wat we aan anderen uitleggen. Zie de oplossing pagina 40. Laat de programmeur aan de andere kinderen uitleggen wat hij gedaan heeft en vraag de kinderen dit weer aan een ander uit te leggen. 38 FIRST LEGO League Coach Wegwijzer

39 T ROLLENSPEL Wat levert het op? Je gaat je oplossing kritisch bekijken. Je stelt vragen die je daarna zelf gaat beantwoorden. Wat heb je nodig? Naambordjes met hierop: Directeur van de fabriek De milieuorganisatie De minister De kinderen De ouders De rector van een universiteit Hoe? Een kind presenteert het idee dat de groep bedacht heeft als oplossing voor de Challenge van dit jaar. Ieder ander kind heeft een of twee naambordjes (je mag ook andere rollen verzinnen). Om de beurt zetten de kinderen die luisteren een naambordje voor zich neer en stellen zich voor dat ze die persoon zijn. De kinderen stellen, in de rol die ze op dat moment spelen, een kritische vraag. Als degene die presenteert het antwoord niet weet, zegt deze: Ik kom hier later bij u op terug. De vragen worden opgeschreven en aan het einde met de groep besproken. FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 39

40 T OPLOSSING BRAINWAVE: We leren door: 10% van wat we lezen 20% van wat we horen 30% van wat we zien 50% van wat we horen en zien 70% van wat we met anderen bespreken 80% van wat we evalueren en nabespreken 90% van wat we aan anderen uitleggen. 40 FIRST LEGO League Coach Wegwijzer

41 5. Praktische zaken Om mee te doen aan de FLL heb je naast een team en een flinke dosis humor nog enkele zaken nodig. In dit hoofdstuk staan een aantal praktische tips beschreven. FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 41

42 Website Via de website houd je contact met de FLL gemeenschap. Daarnaast is de website de plaats waar je de gegevens van je team aanpast en waar updates en nieuwe berichtjes staan. Je kunt hier terecht voor meer informatie die niet in deze coachhandleiding staat, zoals meer informatie over de Challenge en extra informatie over het programmeren. >> LAPTOP Bij ieder evenement heb je een computer nodig; een laptop is eerder een must dan een aanrader. >> DE OEFENRUIMTE Je krijgt een uitrolbare speelmat van 2,5 bij 1,25 meter. Deze moet op een gladde oppervlakte liggen. Op de website staat een tekening op welke manier je een goede wedstrijdtafel kunt maken, zodat je niet de hele tijd op de grond hoeft te werken. Zorg voor een veilige en gezellige ruimte. >> TIJD Aangeraden wordt om gedurende minimaal 8 weken 2 à 3 bijeenkomsten per week te organiseren voor de Challenge, het programmeren, bouwen, presenteren etc. Het advies is om minimaal 2 uur per bijeenkomst te reserveren. >> ONDER SCHOOLTIJD Wanneer de FLL tijdens schooltijd plaats vindt, is het zinvol om de FLL te integreren in het lesprogramma. Projecten als de FLL passen prima in een nieuwe manier van lesgeven, waarbij lesstof direct in de praktijk wordt gebracht. Onderzoeken hebben aangetoond dat kinderen sneller en met meer plezier leren wanneer zij het geleerde direct in de praktijk toe kunnen passen. Binnen het basisonderwijs zijn Taal, techniek en wereldoriëntatie vakken die eenvoudig binnen het project passen. Voor het voortgezet onderwijs zal de nadruk vooral op techniek liggen. 42 FIRST LEGO League Coach Wegwijzer

43 >> VERVOER Het vervoeren van de robot is een lastige klus. Het is belangrijk dat je ervoor zorgt dat de robot niet kan beschadigen onderweg. Zorg voor een goede kist, met opvulmateriaal, waardoor de robot zo stabiel mogelijk vervoerd kan worden naar de wedstrijdlocatie. Meedoen is belangrijker dan winnen! Wij willen benadrukken dat het bij de FLL niet om het winnen gaat, maar om de ontwikkeling die kinderen doormaken in de weken vooraf en het plezier wat zij beleven aan het samen werken aan wetenschap en techniek. Stel haalbare doelen, focus je op ontwikkeling en plezier; dan scoor je altijd bij de regiofinales! FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 43

44 NOTITIES: 44 FIRST LEGO League Coach Wegwijzer

45 6. Het project In dit onderdeel vind je meer informatie over het aanpakken van de projectopdracht binnen de Challenge. Je krijgt inzicht in de verschillende fases binnen het project en de wijze van jurering tijdens de wedstrijden. FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 45

46 Het thema Het thema van de Challenge is iedere jaar anders. Binnen het thema ga je op zoek naar problemen en gelijktijdig ook naar kansen die zich binnen dit gebied bevinden. Vervolgens ga je met je team aan de slag om met een vernieuwende oplossing te komen. Deze oplossing deel je met mensen en organisaties in je eigen omgeving. Dit proces en resultaat presenteer je aan de jury tijdens de wedstrijd. Jury Het project is een van de vier punten waarop het FLL team, door middel van jureringen, wordt beoordeeld tijdens de regionale en Benelux finale. De andere onderdelen zijn: Robotwedstrijd Robotontwerp & programmeren Core Values De juryformulieren met de te beoordelen punten worden voorafgaand aan de finales gepubliceerd op Na weken voorbereiden en hard werken, is dit de kans voor kinderen om trots te kunnen zijn op hun werk! De jury zal er alles aan doen om kinderen te laten ervaren dat ze een enorme prestatie neergezet hebben. Tijdens de presentatie van het project presenteer je de onderstaande drie delen van het project aan de jury en op welke manier jullie zijn omgegaan met de Challenge. De jury beoordeelt de volgende onderdelen van het project: Het onderzoek De creatieve oplossing De presentatie, zowel naar jullie omgeving, als voor de jury 46 FIRST LEGO League Coach Wegwijzer

47 Tijd van de presentatie Jullie zullen in korte tijd het project moeten laten schitteren voor de jury. Je hebt namelijk slechts 5 minuten om je project te presenteren. Dit is inclusief de opbouwtijd; oefenen dus! Voor meer informatie over de jurycriteria, op de website is meer informatie te vinden. Hier zijn ook de juryformulieren zoals die gebruikt worden als download beschikbaar. Identificeer het probleem In de projectbeschrijving van het thema van dit seizoen, vind je de exacte omschrijving. Tijdens de fase van het identificeren van het probleem kun je gebruik maken van de stappen die in de projectomschrijving van de Challenge beschreven zijn. De projectomschrijving is na het bekendmaken van de Challenge te vinden op de website.. In het vorige hoofdstuk staan verschillende brainwaves beschreven die tijdens deze fase zinvol kunnen zijn. T HERSENSPINSELS Wat levert het op? Deze manier van inzichtelijk maken van de Challenge laat je ervaren wat je allemaal al weet én wat je meer te weten bent gekomen. Wat heb je nodig? Het liefst een heel groot stuk papier. Gekleurde stiften Hoe? In het midden schrijf je het onderwerp van de Challenge. Schrijf hier om heen waar je allemaal aan denkt. Las nu een informatie verzamel tijd in. Kinderen gaan opzoek naar meer info, via telefoon, boeken en internet. Stop na 10 minuten en kom weer bij elkaar. Vul het woordveld aan met een andere kleur met de nieuwe informatie die te voorschijn is gekomen. Als je het woordveld al wat kunt ordenen, geeft dit nog meer overzicht. FIRST LEGO League Coach Wegwijzer 47

FIRST LEGO League. Coach Wegwijzer. De route naar een succesvol team!

FIRST LEGO League. Coach Wegwijzer. De route naar een succesvol team! FIRST LEGO League Coach Wegwijzer De route naar een succesvol team! COPYRIGHT EN GEREGISTREERDE HANDELSMERKEN 2012 Stichting Techniekpromotie, FIRST en the LEGO Group. Officiële FIRST LEGO League (FLL)

Nadere informatie

Reflectiegesprekken met kinderen

Reflectiegesprekken met kinderen Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen

Nadere informatie

PROJECT 2014 FLL WORLD CLASS SM

PROJECT 2014 FLL WORLD CLASS SM PROJECT 2014 FLL WORLD CLASS SM In het FLL World Class SM Project zal jullie team: Een onderwerp kiezen waar jullie enthousiast over zijn of altijd al meer over hebben willen weten. Een innovatieve oplossing

Nadere informatie

De lol van wetenschap en technologie ontdekken,

De lol van wetenschap en technologie ontdekken, FIRST LEGO League Informatie voor jongeren en coaches De lol van wetenschap en technologie ontdekken, samen met leeftijdsgenoten uitdagende problemen oplossen, je kennis vergroten en vooral heel veel spanning,

Nadere informatie

en zelfbeeld Lichamelijke ontwikkeling Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Kinderboeken: Les 1: Wie ben ik Lesoverzicht

en zelfbeeld Lichamelijke ontwikkeling Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Kinderboeken: Les 1: Wie ben ik Lesoverzicht I Lichamelijke ontwikkeling en zelfbeeld Les 1: Wie ben ik Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen worden zich meer bewust van eigen talenten en eigenschappen en ontwikkelen een positief zelfbeeld. Kinderen kunnen

Nadere informatie

lesmateriaal Taalkrant

lesmateriaal Taalkrant lesmateriaal Taalkrant Toelichting Navolgend vindt u een plan van aanpak en 12 werkbladen voor het maken van de Taalkrant in de klas, behorende bij het project Taalplezier van Stichting Wereldleren. De

Nadere informatie

OPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID

OPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID OPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID Beleid is alleen nodig als je iets gaat veranderen. INLEIDING Het beleid van een organisatie bepaalt hoe je moet werken en wat de bestuurders belangrijk vinden. Dat beleid

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering.

Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. Bij SNAP leren we ouders en kinderen vaardigheden om problemen op te lossen en meer zelfcontrole te ontwikkelen. Deze folder legt uit hoe je SNAP kan gebruiken voor een blijvende verandering. SNAP (STOP

Nadere informatie

Communiceren is teamwork

Communiceren is teamwork Communiceren is teamwork Je werkt vaak zelfstandig, maar blijft altijd onderdeel van je team. Samen met je collega s zorg je zo goed mogelijk voor jullie cliënten. Samenwerken vereist veel communicatie.

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,

Nadere informatie

OPA EN OMA DE OMA VAN OMA

OPA EN OMA DE OMA VAN OMA Hotel Hallo - Thema 4 Hallo opdrachten OPA EN OMA 1. Knip de strip. Strip Knip de strip los langs de stippellijntjes. Leg de stukken omgekeerd en door elkaar heen op tafel. Draai de stukken weer om en

Nadere informatie

3 Hoogbegaafdheid op school

3 Hoogbegaafdheid op school 3 Hoogbegaafdheid op school Ik laat op school zien wat ik kan ja soms nee Ik vind de lessen op school interessant meestal soms nooit Veel hoogbegaafde kinderen laten niet altijd zien wat ze kunnen. Dit

Nadere informatie

Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken

Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken Huiswerk Spreekbeurten Werkstukken - 2 - Weer huiswerk? Nee, deze keer geen huiswerk, maar een boekje óver huiswerk! Wij (de meesters en juffrouws) horen jullie wel eens mopperen als je huiswerk opkrijgt.

Nadere informatie

Instructie 1. Heb jij je voelsprieten uitstaan? De relatie met je cliënt

Instructie 1. Heb jij je voelsprieten uitstaan? De relatie met je cliënt Instructie 1 De relatie met je cliënt Heb jij je voelsprieten uitstaan? Met behulp van dit werkblad onderzoek je of je je voelsprieten hebt uitstaan naar de cliënt. Kies een cliënt en vul met die cliënt

Nadere informatie

Workshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?

Workshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent? Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt

Nadere informatie

Creatief en flexibel toepassen van Triplep. Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus

Creatief en flexibel toepassen van Triplep. Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus Creatief en flexibel toepassen van Triplep Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus Programma Overzicht Kennismaking Persoonlijke werving van ouders Een goede relatie opbouwen met de ouders

Nadere informatie

3. Wat betekent dat voor de manier waarop lesgegeven zou moeten worden in de - voor jou - moeilijke vakken?

3. Wat betekent dat voor de manier waarop lesgegeven zou moeten worden in de - voor jou - moeilijke vakken? Werkblad: 1. Wat is je leerstijl? Om uit te vinden welke van de vier leerstijlen het meest lijkt op jouw leerstijl, kun je dit simpele testje doen. Stel je eens voor dat je zojuist een nieuwe apparaat

Nadere informatie

De FIRST LEGO League (FLL ) is sinds 1986 een welbekend mondiaal spektakel. Ruim 200.000 jongeren

De FIRST LEGO League (FLL ) is sinds 1986 een welbekend mondiaal spektakel. Ruim 200.000 jongeren INFORMATIEBROCHURE De FIRST LEGO League (FLL ) is sinds 1986 een welbekend mondiaal spektakel. Ruim 200.000 jongeren van 9 tot en met 15 jaar uit 62 landen worden tijdens dit evenement geïnspireerd de

Nadere informatie

De Stilte danst Alice

De Stilte danst Alice Lesbrief Alice Als in het boek begint de voorstelling met het boottochtje op de Theems van Lewis Carroll met de drie zusjes Liddell. Wat er daarna gebeurt? De schrijver verandert in een konijn en de achtervolging

Nadere informatie

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben

Ik-Wijzer Ik ben wie ik ben Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,

Nadere informatie

Het houden van een spreekbeurt

Het houden van een spreekbeurt Het houden van een spreekbeurt In deze handleiding staan tips over hoe je een spreekbeurt kunt houden. Waar moet je op letten? Wat moet je wel doen? En wat moet je juist niet doen? We hopen dat je wat

Nadere informatie

Waarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen

Waarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen week 17 20 april 2015 - Schrijfopdrachten niveau A, les 1 Les 1: Een overtuigende tekst schrijven Beantwoord deze vragen: Een mooie manier om te herdenken 1. Waarom is het volgens jou belangrijk om de

Nadere informatie

Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld

Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Nationaal Gevangenismuseum Gevangen in beeld Groep 8 Les 1. Boeven in beeld Les 1. Boeven in beeld Nationaal Gevangenismuseum Groep 8 120 minuten Samenvatting van de les De les begint met een klassikaal

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

4 Denken. in het park een keer gebeten door een hond. Als Kim een hond ziet wil ze hem graag aaien. Als

4 Denken. in het park een keer gebeten door een hond. Als Kim een hond ziet wil ze hem graag aaien. Als 4 Denken In dit hoofdstuk vertellen we hoe jij om kan gaan met je gedachten. Veel gedachten maak je zelf. Ze bepalen hoe jij je voelt. We geven tips hoe jij jouw gedachten en gevoelens zelf kunt sturen.

Nadere informatie

FIRST LEGO League als onderwijsprogramma

FIRST LEGO League als onderwijsprogramma FIRST LEGO League als onderwijsprogramma In dit document staat beschreven hoe je de FIRST LEGO League kunt integreren in het lesprogramma en hoe het aansluit op de kerndoelen voor de onderbouw van het

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

Een uitvinding hoeft niet alleen je eigen leven een stukje makkelijker te maken, denk ook aan de wereldproblemen

Een uitvinding hoeft niet alleen je eigen leven een stukje makkelijker te maken, denk ook aan de wereldproblemen Wat is jouw uitvinders naam? INTRODUCTIE Als je dit boekje in handen hebt, ben je waarschijnlijk iemand die al een uitvinding heeft bedacht en daarmee de wereld gaat veranderen voor jezelf en anderen,

Nadere informatie

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid 18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid Goed, gezond en gemotiveerd aan het werk tot je pensioen? Dat bereik je door kansen te pakken op het werk. Leer aan de hand van onderstaande punten hoe je

Nadere informatie

SPELVARIANTEN. Heb je vragen, feedback of wil je op weg geholpen worden, neem contact met ons op. info@talentengenerator.nl.

SPELVARIANTEN. Heb je vragen, feedback of wil je op weg geholpen worden, neem contact met ons op. info@talentengenerator.nl. SPELVARIANTEN Je ontdekt meer in een uur spelen dan in een jaar converseren Plato Het klinkt zo simpel we gaan bouwen aan het vertrouwen maar is het wel zo simpel? Zomaar vanuit het niets het thema vertrouwen

Nadere informatie

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 JE ONBEWUSTE PROGRAMMEREN VOOR EEN GEWELDIGE TOEKOMST De meeste mensen weten heel goed wat ze niet willen in hun leven, maar hebben vrijwel geen

Nadere informatie

WERKVORMEN MAGAZIJN. Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo

WERKVORMEN MAGAZIJN. Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo WERKVORMEN MAGAZIJN Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo Voorwoord Voor u heeft u Thema boekje 1 Wat is netwerken? Dit themaboekje is een onderdeel van de lessenserie Netwerken.

Nadere informatie

leer-actief werkboek Naam: www.leer-actief.nl 1

leer-actief werkboek Naam: www.leer-actief.nl 1 leer-actief werkboek Naam: www.leer-actief.nl 1 actief leren WWW.leer-actief.nl Dit is Wybo. Wybo was vroeger een heel gewoon jongetje, maar hij was wel erg lui. En dat...werd zijn redding. Hij had nooit

Nadere informatie

Een overtuigende tekst schrijven

Een overtuigende tekst schrijven Een overtuigende tekst schrijven Taalhandeling: Betogen Betogen ervaarles Schrijftaak: Je mening geven over een andere manier van herdenken op school instructieles oefenlesles Lesdoel: Leerlingen kennen

Nadere informatie

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft!

150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft! Scott de Jong http://www.positiefleren.nl - 1 - Je leest op dit moment versie 2.0 van het Ebook: 150 Tips om kinderen te laten zien dat je om ze geeft.

Nadere informatie

Eenzaam. De les. Inhoud. Doel. Materiaal. Belangrijk. les

Eenzaam. De les. Inhoud. Doel. Materiaal. Belangrijk. les 8 Inhoud 1 Eenzaam De Soms ben je alleen en vind je dat fijn. Als alleen zijn niet prettig aanvoelt, als je niet in je eentje wilt zijn, dan voel je je eenzaam. In deze leren de leerlingen het verschil

Nadere informatie

In je kracht. Werkboek voor deelnemers

In je kracht. Werkboek voor deelnemers In je kracht Werkboek voor deelnemers Uitleg Mijn toekomst! Benodigdheden: Werkblad Mijn toekomst! (je kunt het Werkblad meegeven om thuis na te lezen, maar dit is niet noodzakelijk) Voor iedere deelnemers

Nadere informatie

Spelregels voor de kaarten Beroepskwaliteiten en Leerpunten. Het Beroepskwaliteitenspel

Spelregels voor de kaarten Beroepskwaliteiten en Leerpunten. Het Beroepskwaliteitenspel Het Beroepskwaliteitenspel Het Beroepskwaliteitenspel is een leermiddel voor de loopbaanoriëntatie van mensen in de leeftijd van twaalf jaar en ouder. Het spel heeft als doel de speler bewust te maken

Nadere informatie

Mijn doelen voor dit jaar

Mijn doelen voor dit jaar Mijn doelen voor dit jaar Een nieuw schooljaar betekent nieuwe kansen. Aan het begin van een nieuw kalenderjaar maken veel mensen goede voornemens. Dat gaan wij nu ook doen: het maken van voornemens of

Nadere informatie

Voor jezelf? Les 1 Welkom!

Voor jezelf? Les 1 Welkom! Voor jezelf? Les 1 Welkom! Welkom! Dit is de cursus Voor jezelf? Wil je voor jezelf beginnen? Droom je ervan een eigen bedrijfje te starten? Zou je dit ook kunnen? In deze cursus ga je dit onderzoeken.

Nadere informatie

De nieuwe zorgmedewerker

De nieuwe zorgmedewerker Werkblad De nieuwe zorgmedewerker De zorg verandert in snel tempo. Ook jouw rol als verzorgende of helpende verandert: meer aandacht voor individuele cliënten en hun netwerk. Werken met een zorg-leefplan

Nadere informatie

Les 17 Zo zeg je dat (niet)

Les 17 Zo zeg je dat (niet) Blok 3 We hebben oor voor elkaar les 17 Les 17 Zo zeg je dat (niet) Doel blok 3: Leskern: Woordenschat: Materialen: Leerlingen leren belangrijke communicatieve vaardigheden, zoals verplaatsen in het gezichtspunt

Nadere informatie

Waar een wil is, is een Weg!

Waar een wil is, is een Weg! 5 tips om moeiteloos voor jezelf te kiezen en een stap te zetten. Waar een wil is, is een Weg! - Lifecoach http://www.facebook.com/arlettevanslifecoach 0 Je bent een ondernemende 40+ vrouw die vooral gericht

Nadere informatie

> TAALWERKBLAD PARTICIPATIE

> TAALWERKBLAD PARTICIPATIE TAALWERKBLAD PARTICIPATIE aanpak coach cultuur deelnemen doel eigenschappen heden integreren kwaliteiten meedoen mentor nu plan samenleving toekomst vaardigheden verleden verwachtingen wensen DE WERKWOORDSTIJDEN

Nadere informatie

Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting

Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Zwijsen Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Inhoud Inleiding 3 Materialen 3 Voor het eerst naar school 4 Doelstelling 4 Opbouw prentenboek en plakboek 4 Werkwijze 5 Ouders 5 2 Inleiding Voor

Nadere informatie

Handleiding Werkvormen Vragen stellen

Handleiding Werkvormen Vragen stellen Handleiding Werkvormen Vragen stellen Inhoud 1. Inleiding 2. Vragen stellen 3. Werkvormen 3.1. Vragenvuurtje 3.2. Geen Ja / Geen Nee 3.3. Doorzagen 3.4. De onbekende weg 1. Inleiding Voor de dialoog is

Nadere informatie

Inhoud Voor de leerling Voor de leraar Algemeen

Inhoud Voor de leerling Voor de leraar Algemeen Vogel ABC Inhoud Voor de leerling... 2 Inleiding... 2 Aanpak... 2 Opdracht... 3 Evaluatie-formulier (groep 3-4)... 4 Voor de leraar... 5 Instructie en feedback... 5 Verbinding met hele groep... 5 Beoordeling...

Nadere informatie

Team 6: Zonnepanelen. Onderzoek naar het gebruik van zonnepanelen

Team 6: Zonnepanelen. Onderzoek naar het gebruik van zonnepanelen Zonnepanelen op school Team 6: Zonnepanelen Onderzoek naar het gebruik van zonnepanelen Jullie gaan onderzoeken welke producten er zijn op zonnecellen 1. SAMENWERKEN IN EEN TEAM Jullie gaan samenwerken

Nadere informatie

Spel: Wat heb ik geleerd dit jaar?

Spel: Wat heb ik geleerd dit jaar? Spel: Wat heb ik geleerd dit jaar? Inleiding Traditioneel staat de decembermaand in het teken van jaaroverzichten en top 100 of top 2000 lijstjes. Allemaal bedoeld om terug te kijken op het afgelopen jaar.

Nadere informatie

Mijn lichaam is goed! Doe-opdrachten rond lichaamsbeeld voor 5-6 BaO

Mijn lichaam is goed! Doe-opdrachten rond lichaamsbeeld voor 5-6 BaO Mijn lichaam is goed! Doe-opdrachten rond lichaamsbeeld voor 5-6 BaO Hieronder vind je een lesvoorbereiding voor twee lesuren rond lichaamsbeeld bij kinderen van 10 tot 12 jaar. Het bevat verschillende

Nadere informatie

Lesbrief voor leerlingen: hoe ontwerp je een omslag voor een boek

Lesbrief voor leerlingen: hoe ontwerp je een omslag voor een boek Lesbrief voor leerlingen: hoe ontwerp je een omslag voor een boek KIEZEN Een goed begin is het kiezen van het juiste boek. Er zijn zo veel mooie verhalen waardoor het soms lastig is om een goede keuze

Nadere informatie

Zelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld.

Zelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Zelfbeeld Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Een kind dat over het algemeen positief over zichzelf denkt, heeft meer zelfvertrouwen.

Nadere informatie

Persoonlijk én succesvol bloggen vanuit jouw passie

Persoonlijk én succesvol bloggen vanuit jouw passie Leer authentiek bloggen en trek meer klanten aan Persoonlijk én succesvol bloggen vanuit jouw passie Persoonlijk én succesvol bloggen vanuit jouw passie Backhuijs Communicatie 1 Les 2: Onderwerpen Les

Nadere informatie

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W

Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W 1 Naam student: Studentnummer: Datum: Naam leercoach: Inleiding Voor jou ligt het meetinstrument ondernemende houding. Met dit meetinstrument

Nadere informatie

- Een docent controleert of jij je huiswerk op hebt geschreven. - Je hebt aanmoediging nodig om je huiswerk te noteren.

- Een docent controleert of jij je huiswerk op hebt geschreven. - Je hebt aanmoediging nodig om je huiswerk te noteren. Schoolse competenties Competentie 1: Agendagebruik - Je schrijft je huiswerk in je agenda als dit wordt opgegeven. - Je agenda ziet er verzorgd uit. - Een docent controleert of jij je huiswerk op hebt

Nadere informatie

De nieuwe zorgmedewerker

De nieuwe zorgmedewerker Werkblad De nieuwe zorgmedewerker De zorg verandert in snel tempo. Ook jouw rol als verzorgende of helpende verandert: meer aandacht voor individuele cliënten en hun netwerk. Werken met een zorg-leefplan

Nadere informatie

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN

HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN E-blog HEY WAT KAN JIJ EIGENLIJK GOED? VERKLAP JE TALENT IN 8 STAPPEN In talent & groei Het is belangrijk om je talent goed onder woorden te kunnen brengen. Je krijgt daardoor meer kans om het werk te

Nadere informatie

Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Prentenboeken: Les 10: Hoe zeg ik nee. Lesoverzicht. Basis

Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Prentenboeken: Les 10: Hoe zeg ik nee. Lesoverzicht. Basis Les 10: Hoe zeg ik nee Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen weten het verschil tussen prettige en onprettige situaties en kunnen deze herkennen. Kinderen weten dat ze onprettige aanrakingen mogen weigeren.

Nadere informatie

Een goed leven voor.

Een goed leven voor. Een goed leven voor. Juultje Holla - Perspectief - maart 2013 Als onderdeel van het ZonMW project Zeggenschap en Inclusie Met dank aan Rob, die mij hierbij enorm geholpen heeft. Een goed leven voor. Een

Nadere informatie

Verantwoordelijkheid ontwikkelen. Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress

Verantwoordelijkheid ontwikkelen. Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress Verantwoordelijkheid ontwikkelen Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress 1 Inhoud Inleiding 3 A Verantwoordelijkheid nemen voor jezelf 4 - Goede afspraken maken - Stel

Nadere informatie

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal,

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal, Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal, Veel te laat krijgen jullie deze nieuwsbrief. Ik had hem al veel eerder willen maken/versturen, maar ik

Nadere informatie

FRC Team 5412 Challenging the impossible

FRC Team 5412 Challenging the impossible FRC Team 5412 Challenging the impossible FIRST Impossible Robotics is opgericht in augustus 2014 en is een non-profit organisatie. Het team bestaat uit vijftien leden die hoofdzakelijk uit het noorden

Nadere informatie

Uitleg boekverslag en boekbespreking

Uitleg boekverslag en boekbespreking Uitleg boekverslag en boekbespreking groep 7 schooljaar 2014-2015 Inhoudsopgave: Blz. 3 Blz. 3 Blz. 3 Blz. 4 Blz. 6 Blz. 7 Blz. 7 Stap 1: Het lezen van je boek Stap 2: Titelpagina Stap 3: Inhoudsopgave

Nadere informatie

Leidraad om een onderzoek te maken dat aan alle voorwaarden van de FLL voldoet.

Leidraad om een onderzoek te maken dat aan alle voorwaarden van de FLL voldoet. Leidraad om een onderzoek te maken dat aan alle voorwaarden van de FLL voldoet. Verwonderen.. Werkvorm Welk plaatje voelt warmer of kouder aan? Noteer dit Controleer met infrarood thermometer Wat gaat

Nadere informatie

Hoe kunnen we WAT ACTIE zodat IETS VERANDERT

Hoe kunnen we WAT ACTIE zodat IETS VERANDERT Anouk Nooteboom Hand-out Cultuurhelden Delft Werkvormen creatief proces & passende vragen In dit document zijn een aantal werkvormen te vinden die toe te passen zijn binnen het creatief proces. Bij de

Nadere informatie

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg Stap 6: Deel 2 6.2.1 Dealen met afleiding onderweg In het tweede deel van jullie experiment ga je verder met het ondernemen van ACTies die je met de anderen hebt afgesproken te doen. Daarnaast krijg je

Nadere informatie

De kracht van momentum

De kracht van momentum De kracht van momentum Wist je dat 95 % van de mensen die goede voornemens hebben, bijvoorbeeld rondom nieuwjaar, deze nooit waar gaan maken. De reden hiervoor is, dat de meeste mensen helemaal niet begrijpen

Nadere informatie

Waarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen

Waarom ga je schrijven? Om de directeur te overtuigen week 17 20 april 2015 - Schrijfopdrachten niveau B, les 1 Les 1: Een overtuigende tekst schrijven Beantwoord deze vragen: Een mooie manier om te herdenken 1. Waarom is het volgens jou belangrijk om de

Nadere informatie

MODULE #7 CORE PURPOSE

MODULE #7 CORE PURPOSE MODULE #7 CORE PURPOSE Welkom bij het 90 dagen mindset coachings programma. Dit programma heeft de potentie om jouw leven compleet te veranderen de komende 90 dagen. Daarin is het belangrijk dat je de

Nadere informatie

Checklist Sollicitatiebrief schrijven 2F - handleiding

Checklist Sollicitatiebrief schrijven 2F - handleiding Checklist Sollicitatiebrief schrijven 2F - handleiding Inleiding De checklist Sollicitatiebrief schrijven 2F is ontwikkeld voor leerlingen die moeten leren schrijven op 2F. In deze handleiding wordt toegelicht

Nadere informatie

Training. Vergaderen

Training. Vergaderen Training Vergaderen Halide Temel 1-5-2014 Inhoudsopgave Inleiding 3 Doelen 4 Deelnemers 4 Werkvormen 4 Programma 4 Voorstellen & introductie 5 Opdracht Luciferspel 6 Theorie 7 Opdracht - Vergaderen 12

Nadere informatie

! LERAREN HANDBOEK!!! 1e Editie, 2014

! LERAREN HANDBOEK!!! 1e Editie, 2014 LERAREN HANDBOEK 1e Editie, 2014 1. Je eerste Workshop Om te beginnen In dit Leraren Handboek vind je een paar tips en tricks die je kunnen helpen bij het voorbereiden van je workshop. Als je nog nooit

Nadere informatie

Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel

Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel Workshop voorbereiden Authentieke instructiemodel Workshop voorbereiden Uitleg Start De workshop start met een echte, herkenbare en uitdagende situatie. (v.b. het is een probleem, een prestatie, het heeft

Nadere informatie

Ik wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren.

Ik wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren. 1/5 Fase 1: Wat wilde ik bereiken? Handelen/ ervaring opdoen Ik wilde een opdracht ontwikkelen voor leerlingen die voldoet aan de uitgangspunten van competentiegericht leren. De opdracht wilde ik zo ontwikkelen,

Nadere informatie

Lesbrief bij Mijn broer is een boef van Netty van Kaathoven voor groep 7 en 8

Lesbrief bij Mijn broer is een boef van Netty van Kaathoven voor groep 7 en 8 Lesbrief bij Mijn broer is een boef van Netty van Kaathoven voor groep 7 en 8 Inhoud van deze lesbrief - Thema s in het boek - Lesopzet - Doel van de les - Uitwerking - Bijlage: opdrachtenblad Thema s

Nadere informatie

SPELVARIANTEN. Bonus: Ondertussen oefen je met het geven en ontvangen van feedback en bouw je aan het vertrouwen in jouw team.

SPELVARIANTEN. Bonus: Ondertussen oefen je met het geven en ontvangen van feedback en bouw je aan het vertrouwen in jouw team. SPELVARIANTEN Wil jij weten waar je in jouw huidige werk goed in bent? Hoe jij communiceert en je gedraagt en vooral hoe de ander dat ziet? En wil jij dit graag uitwisselen met je teamgenoten zodat jullie

Nadere informatie

(Vak)teksten lezen in vmbo - mbo - Handleiding

(Vak)teksten lezen in vmbo - mbo - Handleiding (Vak)teksten lezen in vmbo - mbo - Handleiding Aan de slag met lezen in beroepsgerichte vakken Voor de verbetering van leesvaardigheid is het belangrijk dat leerlingen regelmatig en veel lezen. Hoe krijg

Nadere informatie

DO'S EN DON'TS VOOR OUDERS

DO'S EN DON'TS VOOR OUDERS WWW.PESTWEB.NL DO'S EN DON'TS VOOR OUDERS Kinderen en jongeren willen je hulp, als je maar (niet)... Wat kinderen zeggen over pesten Kinderen gaan over het algemeen het liefst met hun probleem naar hun

Nadere informatie

Training Creatief denken

Training Creatief denken Training Creatief denken Creatief denken: een oplossing voor elk probleem Creatief denken is vandaag de dag een must. De markt verandert razendsnel en als je niet innovatief bent, loop je achter de feiten

Nadere informatie

Meten van mediawijsheid. Bijlage 6. Interview. terug naar meten van mediawijsheid

Meten van mediawijsheid. Bijlage 6. Interview. terug naar meten van mediawijsheid Meten van mediawijsheid Bijlage 6 Interview terug naar meten van mediawijsheid Bijlage 6: Het interview Individueel interview Uitleg interview Ik zal je uitleggen wat de bedoeling is vandaag. Ik ben heel

Nadere informatie

JUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou.

JUST BE YOU.NL. Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen. Marian Palsgraaf - www.justbeyou. JUST BE YOU.NL Het mooiste wat je kunt worden is jezelf! 23 tips voor direct meer zelfvertrouwen Marian Palsgraaf - www.justbeyou.nl Het mooiste wat je kunt worden is jezelf. Mijn passie is mensen te helpen

Nadere informatie

Benodigdheden: A. Inleiding: kringgesprek 15 minuten.

Benodigdheden: A. Inleiding: kringgesprek 15 minuten. Handleiding Groep Les Thema Wat zie je en wat vind je ervan? Weet wat je ziet Welkom bij de eerste les van het Nationaal Media paspoort voor uw groep! De kinderen (en u als leerkracht) worden zich in deze

Nadere informatie

Oefenen 1 punt verdienen Onderwerpen van de presentaties

Oefenen 1 punt verdienen Onderwerpen van de presentaties Presenteren vmbo-4 Presenteren is aan de ene kant een kunst de één is er beter in dan de ander maar aan de andere kant valt of staat elke presentatie met een goede voorbereiding en veel oefening. Bij presenteren

Nadere informatie

Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek

Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek. Ontdek de Bibliotheek Ontdek de Bibliotheek Ontdek de Bibliotheek Ontdek de Bibliotheek Welkom in de bibliotheek. Je gaat op ontdekking in de bibliotheek. Hierbij doe je een onderzoek naar verschillende soorten media; zoals

Nadere informatie

China Pagina 1. - Wie nodig jij uit voor een Chinese maaltijd? -

China Pagina 1. - Wie nodig jij uit voor een Chinese maaltijd? - China Pagina 1 Colofon Uitnodiging voor maaltijd in Chinees Les voor groep 6-8 150-180 minuten Handvaardigheid Let op! In deze les opzet werken leerlingen in tweetallen, en maken samen 1 werkstuk, maar

Nadere informatie

DE NATIONALE WETENSCHAPSAGENDA VOOR SCHOLIEREN - DEEL 1 HAVO

DE NATIONALE WETENSCHAPSAGENDA VOOR SCHOLIEREN - DEEL 1 HAVO DEEL 1 DE NATIONALE WETENSCHAPSAGENDA VOOR SCHOLIEREN - DEEL 1 In Nederland wordt veel wetenschappelijk onderzoek gedaan. Maar wie bepaalt wat er onderzocht wordt? In het voorjaar van 2015 hebben Nederlanders

Nadere informatie

De Klankhof t Kofschip waar iedereen tot zijn recht komt

De Klankhof t Kofschip waar iedereen tot zijn recht komt Positionering De Klankhof en t Kofschip, Etten-Leur Kernwoorden: Je mag er zijn Vertrouwen Positief kijken naar jezelf en anderen Meervoudige intelligentie Samen de merkbelofte van De Klankhof t Kofschip:

Nadere informatie

Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële

Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële uitingen. Als startend ondernemer is alles nieuw. De boekhouding,

Nadere informatie

Ontwikkellijn 1: Ik zorg ervoor dat ik aan het werk ga en blijf!

Ontwikkellijn 1: Ik zorg ervoor dat ik aan het werk ga en blijf! Ontwikkellijn 1: Ik zorg ervoor dat ik aan het werk ga en blijf! Het gaat erom dat je laat merken dat jij zélf verantwoordelijk bent voor het leren: jij kiest de opdrachten, workshops en klussen zélf,

Nadere informatie

TRAINING 1. Tijd: Onderwerp: Waarom Resultaat Werkvorm Materiaal

TRAINING 1. Tijd: Onderwerp: Waarom Resultaat Werkvorm Materiaal DRAAIBOEK TRAINING 1, 2,3,4,5 REALISTEN ROADMOVIE De prezi presentatie voor de trainingsbijeenkomsten vindt u via de onderstaande link. https://prezi.com/0txqqdqmauta/training-realisten-roadmovie-5-bijeenkomsten/

Nadere informatie

Begeleide interne stage

Begeleide interne stage Ik, leren en werken Begeleide interne stage Deel 2 Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteur: Marian van der Meijs Inhoudelijke redactie: Titel: Ik, leren

Nadere informatie

Uitwerking workshop Creatief reflecteren met kinderen

Uitwerking workshop Creatief reflecteren met kinderen Uitwerking workshop Creatief reflecteren met kinderen 4 november 2011 NJPV Conferentie door Welmoed Lockefeer Onderwijs Maak Je Samen Waarom reflecteren met kinderen? Roepvraag met hele groep, bij aanvang

Nadere informatie

GASTLES ONDERNEMERSCHAP. Handreiking. voor ondernemers. Ondernemerschap in de klas

GASTLES ONDERNEMERSCHAP. Handreiking. voor ondernemers. Ondernemerschap in de klas GASTLES ONDERNEMERSCHAP Handreiking voor ondernemers Ondernemerschap in de klas Ondernemerschap in de klas WAAROM ALS GASTDOCENT VOOR DE KLAS Er zijn allerlei redenen te noemen waarom praktijkmensen als

Nadere informatie

PeerEducatie Handboek voor Peers

PeerEducatie Handboek voor Peers PeerEducatie Handboek voor Peers Handboek voor Peers 1 Colofon PeerEducatie Handboek voor Peers december 2007 Work-Wise Dit is een uitgave van: Work-Wise info@work-wise.nl www.work-wise.nl Contactpersoon:

Nadere informatie

Maak van je kind een maker!

Maak van je kind een maker! Maak van je kind een maker! En word er zelf ook één. Zes regels waarmee dat waarschijnlijk best wel lukt. 1 Welkom In dit boekje vertellen we over maken. Het is speciaal gemaakt voor ouders die samen met

Nadere informatie