123cursus-fotografie.nl. Portretfotografie

Transcriptie

1 .nl

2 Jacques Kamps Hans Ros

3 Inhoud 1 Introductie Wat hebben we nodig (Studio)ruimte Fototoestel Camera-instellingen Achtergrond Statieven Vloerstatieven Muurbevestiging Plafond railsystemen Licht(bronnen) Natuurlijk licht Bouwlampen Fotolampen TL-buizen en Gloeilampen Flitsers Flitstriggers Reflectieschermen Lichtvormers Vergroten van de lichtbron Gerichter maken van de lichtbron Het model voorbereiding Vertrouwen Veel voorkomende fouten Lichtmeting Werken met flitslicht en een lichtmeter Camera lichtmeter externe lichtmeter Belichting Lichtpatronen Gesplitst licht (split lighting) Rembrandt belichting (Rembrandt lighting) i

4 5.1.3 Cirkel belichting (loop Light) Vlinder belichting (Butterfly lighting) Afstand en maat van het licht Kwaliteit van het licht Lichtbronnen Voorbeeld lichtopstellingen One light set-up Two light set-up Twee licht beauty opname Drie lichtbronnen met achtergrond- en invullicht Vier lichtbronnen Volledig lichaam Op locatie Low Key High Key ii

5 1 Introductie Allemaal worden we wel eens geraakt door een portret, het krachtige beeld van een mens dat ons hart raakt en ons inspireert. Het is erg moeilijk een portret te maken waarbij het idee dat de fotograaf heeft wordt overgebracht in de foto. Veel aspecten kunnen hieraan bijdragen, zoals make-up, kapsel en kleding maar één van de belangrijkste aspecten is de belichting. Belichting is een moeilijk onderwerp maar het is wel beheersbaar. Er zijn vele gereedschappen en technieken waarvan gebruik gemaakt kan worden en een aantal daarvan wordt in de cursus behandeld. Licht of belichting kan textuur, gratie en schoonheid van het onderwerp benadrukken. Licht kent drie belangrijke kenmerken, dat zijn de richting van het licht, de kwaliteit van het licht en de diepte(werking) van het licht. De richting van het licht definieert het beeld en bepaalt waar de hooglichten (highlights) en schaduwen (shadows) op het model vallen. De kwaliteit van het licht, een hard licht is of juist een zachter licht, helpt om de sfeer van de foto te bepalen en geeft de textuur van het onderwerp weer. De diepte van het licht bepaalt de hoeveelheid en diepte van de schaduwen. Diepe schaduwen geven het beeld een zwaardere donkere uitstraling in tegenstelling tot weinig en lichte schaduwen die het beeld meer open en helderder maken. In een volgend hoofdstuk wordt de belichting uitgebreid behandeld. Voordat de foto gemaakt wordt moet de fotograaf een beeld hebben van hoe en wat de foto moet uitstralen. Als er geen idee is wat de foto moet uitstralen dan helpen zelfs de meest geavanceerde technieken niet. Het idee bepaalt wat de fotograaf wil uitdrukken en hoe de verschillende technieken worden gebruikt om dit idee vorm te geven. Het doel daarbij is om de kijker een bepaald beeld te tonen waarvan de impact is dat dit gevoel ook wordt overgebracht op de kijker. Eén van de aspecten hierbij is ook de aanpak. Moet het onderwerp natuurlijk belicht overkomen? De belichting lijkt erop alsof natuurlijk licht is gebruikt zonder de toevoeging van kunstlicht. Of is het streven een meer geflatteerd beeld te maken waarbij het beste van het model naar voren wordt gebracht en de nadruk op de pluspunten wordt gelegd. Een zogenaamde glamourfoto. Of misschien wordt een bepaald effect nagestreefd waarbij impact en drama een belangrijke rol spelen. 1

6 2 Wat hebben we nodig Voordat begonnen wordt met fotograferen moet er een locatie worden gekozen. Dit kan bijvoorbeeld een studio zijn. Vervolgens worden voor de belichting de nodige voorbereidingen getroffen. Er wordt een keuze gemaakt voor het soort en type licht en de opstelling van de verschillende lichtbronnen voordat het model binnenkomt. De belichting moet goed zijn geregeld, want de belichting is uiteindelijk mede verantwoordelijk voor het beeld dat wordt vastgelegd. Met de belichting kan een persoon geflatteerd tot zeer hard worden neergezet. Het gevoel dat moet worden overgebracht kan met een goede belichting worden bereikt. Door de keuze voor een bepaalde belichting kan het model er als een duivel of als een engel uitzien. Verschillende type gezichten hebben eveneens een bepaalde belichting nodig. Tot slot kan met het licht diverse uitdrukkingen en sferen oproepen. Als de basis set-up van de lichtbronnen klaar staat kan op de vloer een markering worden aangebracht waarop het model wordt gepositioneerd. Eventueel kan met behulp van een assistent ook de belichting al grotendeels worden ingesteld. Door deze voorbereiding kan bij binnenkomst van het model snel worden begonnen en kunnen de eerste redelijke resultaten getoond worden. Hierdoor zal het vertrouwen van het model in de fotograaf toenemen en zal het model zich sneller op het gemak voelen. Bij studiofotografie gaat het vaak om gereedschappen zoals flitsers en reflectieschermen die helpen een beeld te creëren. Daarnaast zijn er nog vele andere hulpmiddelen die kunnen helpen om het idee dat in de foto wordt nagestreefd over te brengen. 2.1 (Studio)ruimte De ruimte die in eerste instantie vaak beschikbaar is, is (een deel van) de huiskamer, een lege slaapkamer, zolder of garage. In deze gevallen kan de inrichting permanent zijn, maar meestal moet de opstelling na een fotoshoot weer worden opgeruimd. De beschikbare ruimte is dan ongeveer 3 bij 3 meter met een hoogte van 2,5 meter. Dit is dan ook gelijk het minimale oppervlak dat nodig is. De ruimte staat al snel vol met flitsers, reflectieschermen, de achtergrondrollen en de fotograaf. En het model moet zich daar dan prettig in voelen en vrij kunnen bewegen. Veel ruimte voor attributen zoals een poseerkrukje zal er dan niet zijn. Een nadeel van een beperkte ruimte is ook dat geen gebruik gemaakt kan worden van een tele-objectief om wat afstand tot het model te bewaren. De voorkeur gaat dan ook uit naar een ruimte met een groter oppervlak. Het is prettig als er tussen de fotograaf en het model voldoende ruimte is en tussen het model en de achtergrond. Tussen het model en de achtergrond is een afstand van twee tot twee en halve meter wenselijk. Er is dan voldoende ruimte om de achtergrond goed te belichten. Tevens kan het model van de achtergrond worden losgemaakt door het toepassen van belichting van achteren. Hiervoor is al snel een grondoppervlak van vijf bij vijf meter nodig. 2

7 2.2 Fotocamera Het type camera dat het meest wordt gebruikt voor studiofotografie is een spiegelreflex camera in het kleinbeeldformaat. Professionals gebruiken vaak een middenformaat camera. Voordelen van genoemde typen is de flexibiliteit van het camerasysteem. Er kan voor verschillende lenzen gekozen worden en de camera is volledig naar de wensen van de fotograaf in te stellen Camera-instellingen In het geval dat er gebruik wordt gemaakt van een cameramerk gebonden flitssysteem kan er ook gebruik gemaakt worden van de specifieke kenmerken van dat systeem. Nikon kent bijvoorbeeld een aantal flitsers dat vanuit de camera aangestuurd kunnen worden. Deze flitsers zijn ook afzonderlijk vanuit de camera in te stellen. Hiermee creëert de fabrikant een bepaalde afhankelijkheid die een fotograaf vaak juist niet wilt hebben. Het grote voordeel van het systeem is dat veel automatische functies van de camera blijven werken en de belichting wordt ondersteund. De hoeveelheid licht die reflecteert van het onderwerp wordt in een fractie van een seconde gemeten en aangepast, hierdoor wordt een beeld meestal correct belicht. De camera - bijvoorbeeld bij diafragmavoorkeur laat de flitsers de juiste hoeveelheid licht afgeven. In alle andere gevallen wordt camera handmatig ingesteld. Dit betekent dat de fotograaf zelf voor de sluitertijd en het diafragma moet kiezen. Hierop wordt in latere paragrafen ingegaan Witbalans De witbalans van de camera moet zo goed mogelijk ingesteld worden om later tijd te besparen bij het nabewerken van de foto s in photoshop. Zowel de belichting als de witbalans moeten in orde zijn anders moet iedere foto worden nabewerkt. Vooral in situaties met verschillende lichtbronnen kan niet worden uitgegaan van een standaard witbalans van de camera. De witbalans kan op verschillende manieren worden bepaald. Bijvoorbeeld met een witkaart, deze wordt door het model in de richting van de camera gehouden en beeldvullend gefotografeerd. Deze opname wordt gebruikt om in de camera de custom witbalans in te stellen. Een tweede mogelijkheid is het gebruik van een witfilter. Deze wordt voor het objectief gehouden en er wordt een proeffoto gemaakt vanaf de plaats van het onderwerp richting de plaats waar de camera komt te staan. In dit geval worden alle lichtbronnen tussen de camera en het model gemeten. Ook deze wordt in de camera als custom witbalans ingesteld. Het is ook mogelijk om een kaart met wit, grijs en zwart bij de eerste foto dicht bij het onderwerp te fotograferen. Deze kaarten kunnen in photoshop worden ingemeten en deze meting kan als standaard op alle andere beelden worden toegepast. In het geval dat kunstlichtbronnen worden gebruikt kan de kleurtemperatuur hiervan worden ingesteld. De kleurtemperatuur kan eventueel ook met een aparte colorimeter worden bepaald. Of één van de preset witbalans opties van de camera kan worden gekozen, omdat bij kunstlicht de kleurtemperatuur redelijk constant is. Het instellen van de goede witbalans is essentieel omdat deze doorwerkt in alle foto s. Indien de witbalans niet goed is ingesteld moeten alle foto s bewerkt worden voordat deze kunnen worden gepresenteerd. 3

8 Sluitertijd In het geval van studioflitsers is de kortste sluitertijd een bepaald gegeven. Iedere camera kent een zogenaamde synchronisatie snelheid (sync.speed). Dit is de snelheid waarbij het sluitergordijn volledig openstaat en de flits kan worden afgegeven om de sensor volledig te belichten. Inmiddels is de sync.speed al van 1/60s opgevoerd naar 1/250s bij de moderne camera s, omdat portretfotografie relatief statisch is, is de sluitertijd minder relevant. De explosie van het flitslicht dat de uiteindelijke belichting maakt wordt bepaald door het gebruikte diafragma. De sluitertijd is alleen nodig om de sensor deze uitbarsting van licht op te kunnen laten nemen. Onder normale omstandigheden met objectieven tot 100mm wordt gekozen voor 1/125s (of sneller). 1/60s is ongeveer het minimum waarmee normaal gesproken zonder bewegingsonscherpte kan worden gefotografeerd. Een flits duurt maar 1/500s of korter en bevriest dus eventuele beweging. Bij langere sluitertijden is het toch aan te raden gebruik maken van een statief omdat omgevingslicht vooral in een niet studio-omgeving een rol kan gaan spelen Diafragma Het diafragma is bepalend voor de hoeveelheid licht op de sensor en de scherptediepte van het beeld. Nadat de juiste sluitertijd is gekozen wordt met behulp van het diafragma de scherpte en sfeer van de foto gemaakt. De keuze voor het diafragma is vrij, echter de scherptediepte die bij het gekozen diafragma hoort is een factor waarmee rekening moet worden gehouden. Veelal is het doel om het model scherp op de voorgrond neer te zetten en de achtergrond onscherp. Dit betekent dat de keuze voor een groot diafragma voor de hand ligt Objectief Voor portretfotografie worden veelal gematigde teleobjectieven gebruikt van ongeveer 85mm tot 200mm als maximum. In het analoge tijdperk werd 135mm als een ideale brandpuntsafstand gezien. Voor de nieuwe generatie full frame body s gaat dit ook nog op. Ieder cameramerk maakt in de brandpuntafstanden 85mm, 100mm en 135mm wel een speciaal lichtsterk portretobjectief. Soms zelfs met soft focus instelling om de achtergrond nog meer te kunnen vervagen en op deze wijze het model meer te benadrukken Scherptediepte tabellen De brandpuntafstand van een objectief geeft in relatie met het gebruikte diafragma een bepaalde scherptediepte. Zie onderstaande tabellen,waarbij de groene velden een scherptediepte tussen de 20cm en 100cm aangeven. Deze keuze wordt veel gemaakt omdat bij 20cm - indien wordt scherpgesteld op de ogen - het gezicht nog geheel scherp is. Voor 100cm is gekozen omdat hierboven ook de achtergrond te scherp wordt weergegeven en kan afleiden van het model. In de tabellen is te zien dat naarmate de brandpuntafstand toeneemt er minder keuzen zijn voor het te gebruiken diafragma. Natuurlijk zijn de gemaakte keuzen arbitrair en hiervan kan gerust worden afgeweken om het doel van de foto te behalen. 4

9 Brandpuntafstand 50 mm Afstand f/1,4 f/2,0 f/2,8 f/4 f/5,6 f/8 f/11 f/16 tot model Van Tot Bereik Van Tot Bereik Van Tot Bereik Van Tot Bereik Van Tot Bereik Van Tot Bereik Van Tot Bereik Van Tot Bereik (m) (m) (m) (cm) (m) (m) (cm) (m) (m) (cm) (m) (m) (cm) (m) (m) (cm) (m) (m) (cm) (m) (m) (cm) (m) (m) (cm) 1, ,1 11 0,9 1,1 17 0,9 1,1 23 1,5 1,5 1,5 4 1,5 1,5 6 1,5 1,6 10 1,4 1,6 13 1,4 1,6 19 1,4 1,7 27 1,3 1,7 38 1,3 1,8 54 2, ,9 2,1 12 1,9 2,1 17 1,9 2,1 24 1,9 2,2 33 1,8 2,3 48 1,7 2,4 69 1,6 2, ,5 2,4 2,6 13 2,4 2,6 19 2,4 2,6 27 2,3 2,7 37 2,3 2,8 53 2,2 2,9 76 2,1 3, ,9 3, ,0 2,9 3,1 19 2,9 3,1 27 2,8 3,2 38 2,8 3,3 55 2,7 3,4 78 2,5 3, , ,2 4, ,5 3,4 3,6 26 3,3 3,7 36 3,3 3,8 52 3,2 3,9 74 3,1 4, ,9 4, , , ,0 3,8 4,2 34 3,8 4,3 49 3,7 4,4 68 3,6 4,6 98 3,4 4, ,2 5, , ,7 7, ,5 4,3 4,7 44 4,2 4,8 62 4, , ,8 5, ,5 6, ,3 7, ,9 9,8 689 Brandpuntafstand 100 mm Afstand f/1,4 f/2,0 f/2,8 f/4 f/5,6 f/8 f/11 f/16 tot model Van Tot Bereik Van Tot Bereik Van Tot Bereik Van Tot Bereik Van Tot Bereik Van Tot Bereik Van Tot Bereik Van Tot Bereik (m) (m) (m) (cm) (m) (m) (cm) (m) (m) (cm) (m) (m) (cm) (m) (m) (cm) (m) (m) (cm) (m) (m) (cm) (m) (m) (cm) 1,0 1,00 1,00 0 1,00 1,00 0 1,00 1,00 0 0,99 1,01 2 0,99 1,01 2 0,99 1,01 2 0,98 1,02 4 0,97 1,03 6 1,5 1,49 1,51 2 1,49 1,51 2 1,49 1,51 2 1,48 1,52 4 1,48 1,52 4 1,47 1,53 6 1,46 1,55 9 1,44 1, ,0 1,99 2,01 2 1,99 2,01 2 1,98 2,02 4 1,97 2,03 6 1,96 2,04 8 1,94 2, ,92 2, ,89 2, ,5 2,48 2,52 4 2,48 2,52 4 2,47 2,53 6 2,46 2,55 9 2,44 2, ,41 2, ,38 2, ,33 2, ,0 2,98 3,02 4 2,97 3,03 6 2,95 3, ,94 3, ,91 3, ,87 3, ,82 3, ,76 3, ,5 3,47 3,53 6 3,46 3,55 9 3,44 3, ,41 3, ,38 3, ,33 3, ,26 3, ,17 3, ,0 3,96 4,04 8 3,94 4, ,92 4, ,88 4, ,84 4, ,78 4, ,69 4, ,58 4, ,5 4,45 4, ,43 4, ,40 4, ,35 4, ,30 4, ,22 4, ,11 4, ,97 5, Brandpuntafstand 135 mm Afstand f/1,4 f/2,0 f/2,8 f/4 f/5,6 f/8 f/11 f/16 tot model Van Tot Bereik Van Tot Bereik Van Tot Bereik Van Tot Bereik Van Tot Bereik Van Tot Bereik Van Tot Bereik Van Tot Bereik (m) (m) (m) (cm) (m) (m) (cm) (m) (m) (cm) (m) (m) (cm) (m) (m) (cm) (m) (m) (cm) (m) (m) (cm) (m) (m) (cm) 1,0 1,00 1,00 0 1,00 1,00 0 1,00 1,00 0 1,00 1,00 0 0,99 1,01 2 0,99 1,01 2 0,99 1,01 2 0,99 1,01 2 1,5 1,50 1,50 0 1,50 1,50 0 1,49 1,51 2 1,49 1,51 2 1,49 1,51 2 1,48 1,52 4 1,48 1,52 4 1,47 1,53 6 2,0 1,99 2,01 2 1,99 2,01 2 1,99 2,01 2 1,98 2,02 4 1,98 2,02 4 1,97 2,03 6 1,96 2,04 8 1,94 2, ,5 2,49 2,51 2 2,49 2,51 2 2,48 2,52 4 2,48 2,52 4 2,47 2,54 7 2,45 2, ,43 2, ,41 2, ,0 2,99 3,01 2 2,98 3,02 4 2,97 3,03 6 2,96 3,04 8 2,95 3, ,93 3, ,90 3, ,86 3, ,5 3,48 3,52 4 3,48 3,52 4 3,47 3,54 7 3,45 3, ,43 3, ,40 3, ,37 3, ,31 3, ,0 3,98 4,02 4 3,97 4,03 6 3,95 4, ,94 4, ,91 4, ,88 4, ,83 4, ,76 4, ,5 4,47 4,53 6 4,46 4,54 8 4,44 4, ,42 4, ,39 4, ,34 4, ,28 4, ,19 4, Achtergrond Als geschikte achtergrond kan worden gekozen tussen verschillende varianten. Het meest gebruikt is het zogenaamde achtergrondpapier of -doek. Dit doek is leverbaar in verschillende breedten en lengten. De meest gekozen kleur voor de achtergrond is wit. Deze achtergrond kan door verschillende belichtingen meerdere grijstinten aannemen. Met veel licht op de achtergrond wordt deze spierwit, met minder licht grijs en zonder licht zelfs tot zwart. En met behulp van kleurenfilters voor de lichtbron kan iedere gewenste kleur worden bereikt. Naast de witte papieren achtergrond zijn er nog vele andere kleuren, motieven en materialen verkrijgbaar. Voor het bevestigen van de achtergrondrol zijn er verschillende systemen in de handel. Het eenvoudigst is een vast systeem aan de muur. In de meeste gevallen is dit echter niet wenselijk vanwege de beperkte ruimte die ter beschikking is. In dat geval kan de achtergrondrol ook worden bevestigd op twee statieven met een dwarsverbinding waarover de achtergrondstof of het achtergrondpapier wordt opgehangen. Eventueel kan hierbij ook een oprolsysteem voor één of meerdere rollen al dan niet elektrisch worden gemonteerd. Het voordeel van een systeem met statieven is dat het slechts tijdelijk ruimte inneemt en eigenlijk overal kan worden gebruikt. Achtergrondmateriaal is in verschillende afmetingen 5

10 verkrijgbaar. Het voordeel van een smalle achtergrond, van bijvoorbeeld 2m, is dat het systeem kan worden meegenomen op locatie. Een veel gebruikte afmeting is 3m breed. Dit is voldoende ruim voor portretfotografie maar ook voor kleine groepjes personen. Het voordeel van een egale achtergrond is dat deze eenvoudig is uit te knippen in photoshop om er vervolgens een andere achtergrond achter te plakken. Voor fotografen die veel knipwerk moeten doen zijn er ook achtergronden te koop in groen of blauw; de zogenaamde green of blue screens. Deze kleuren zijn speciaal ontwikkeld in de filmindustrie om op eenvoudige wijze de achtergrond achter acteurs te kunnen aanpassen. Deze techniek wordt ook gebruikt bij het weerbericht op televisie, waarbij de weerkaarten niet echt achter de weerman staan maar direct digitaal worden ingevuld. 2.4 Statieven Vloerstatieven De meest gebruikte manier om lampen, flitsers en reflectieschermen in een studio te gebruiken is deze op statieven te plaatsen. Deze kunnen worden verzwaard met zandzakjes om de stabiliteit te verhogen. Bij de meeste flitssets worden statieven standaard meegeleverd. Deze statieven voldoen, maar zijn niet zo stevig als professionele uitvoeringen. Professionele statieven zijn zwaarder hebben meer stabiliteit, zijn (lucht)geveerd en hebben soms ook wielen. De met de flitsset meegeleverde statieven voldoen over het algemeen goed, echter bij het gebruik van grotere softboxen of andere light modifiers kan het geheel minder stabiel worden. Hiermee moet rekening worden gehouden bij de aanschaf van grotere softboxen, want vaak resulteert dit in de noodzakelijke aanschaf van een zwaarder statief. Het gebruik van geveerde statieven heeft de voorkeur, dit om schade te voorkomen indien de verschillende statiefelementen niet voldoende strak zijn vastgezet. Als het statief dan inschuift wordt de impact van de klap verkleind door een veer of het samenpersen van lucht Het voordeel van vloerstatieven is maximale flexibiliteit. De statieven kunnen eenvoudig verplaatst worden, zeker als deze zijn uitgerust met wieltjes. Ingeklapt nemen de statieven weinig ruimte in en kunnen eenvoudig worden meegenomen op locatie. Aan het statief kan een arm worden bevestigd waarmee het licht ook achter het model kan worden gebracht, bijvoorbeeld als haarlicht. Een van de nadelen van het gebruik van vloerstatieven is dat veel vloeroppervlak wordt gebruikt door de poten van het statief. Naast goede statieven voor de lampen is ook een goed stabiel camerastatief noodzakelijk, dat tegen een stootje kan. Een dure camera op een goedkoop statief plaatsen kan er toe leiden dat als het statief omvalt/waait er een aanzienlijke schade ontstaat. 6

11 2.4.2 Muurbevestiging Een andere oplossing om flitsers in de studio te gebruiken is deze aan de muur te bevestigen met behulp van een draaiarm. Hierop wordt vervolgens de flitser geplaatst. Dit is een prima oplossing als permanente opstellingen, omdat de flexibiliteit van dit systeem beperkt is. Het voordeel is dat het systeem minder vloeroppervlak en ruimte inneemt dan een vloerstatief en bij juiste bevestiging ook steviger is Plafond railsystemen Tot slot kan ook gebruik worden gemaakt van een plafondrailsysteem. Deze zijn er in verschillende maten en nemen geen vloeroppervlak in. De flitsers worden middel een pantograaf (schaararm) aan het railsysteem bevestigd. De pantograaf zit op zijn beurt weer met wieltjes aan de rails en zo ontstaat een flexibel lichtsysteem. Het plafondsysteem is een permanente oplossing, waarbij de pantografen wel van de rails genomen kunnen worden. Het grote voordeel van dit systeem is dat er niets meer op de vloer staat, ook de kabels lopen langs de rail en het licht komt altijd van boven waarbij bijna de volledige hoogte van de studio gebruikt kan worden. 2.5 Licht(bronnen) Het belangrijkste aspect van fotografie is licht, immers fotografie betekent het schrijven van licht. Op de sensor wordt het licht dat reflecteert van het model opgenomen en vastgelegd. Naast het natuurlijke licht kan ook gebruik worden gemaakt van verschillende typen externe lichtbronnen. Hierbij kan gedacht worden aan bouwlampen, studiolampen, cameraflitsers of studioflitsers. Voor modelfotografie in de studio worden studioflitsers het meest gebruikt. Daarnaast zijn ook de kleinere flitsers die normaal gesproken op de camera worden geplaatst sterk in opkomst. Wat in de workshop behandeld wordt kan in principe met enige beperking met ieder lichtbron worden bereikt Natuurlijk licht Natuurlijk licht is afkomstig van de zon en kan prima worden gebruikt voor portretfotografie buiten. Het zonlicht is meestal ruim voldoende aanwezig om een foto te kunnen maken, maar kent helaas ook een paar nadelen zoals de verandering van kleurtemperatuur gedurende de dag, de wisselende intensiteit en het licht komt van één kant hoog boven het onderwerp. Dit laatste is op te lossen door gebruik te maken een of meerdere reflectie schermen die het licht op de gewenste plaats terugkaatsen op het model. 7

12 2.5.2 Bouwlampen Het voordeel van bouwlampen is de prijs. In de bouwmarkt kan al voor een klein bedrag een aantal bouwlampen al dan niet met statief worden aangeschaft. Deze lampen variëren in capaciteit van 300 tot 1000 watt of meer. Een van de grote nadelen van bouwlampen is dat deze erg heet worden en dus ook de studio en het model. Een ander nadeel is dat in de loop van de tijd de kleur van het licht verandert. Dit is te ondervangen door de lampen eerst goed warm te laten worden voor gebruik en regelmatig de juiste witbalans in te stellen. Voor bouwlampen zijn geen accessoires te koop dus als er een ander lichtbeeld gewenst is bijvoorbeeld een spot dan wordt een beroep gedaan op de creativiteit en handigheid van de fotograaf Fotolampen Studio- of fotolampen geven ook veel warmte af maar zijn consistenter van kleur. De lichttemperatuur komt veelal overeen met daglicht en verandert niet meer zodra deze goed warm zijn. Voor studiolampen zijn verschillende accessoires te koop om het lichtbeeld te veranderen bijvoorbeeld voor diffuser licht of gericht licht als een spot TL-buizen en Gloeilampen TL-buizen en gloeilampen hebben een beperkte capaciteit en zijn als hoofdlicht niet goed bruikbaar. Er moet een (groot) aantal van deze bronnen naast elkaar worden geplaatst om voldoende licht te krijgen voor een goede belichting ook al lijkt het licht erg fel. Daarnaast is de kleurtemperatuur afwijkend van daglicht. TL-buizen geven een groene kleurzweem en gloeilampen geven daarentegen een oranje kleur af. Bij gebruik van deze lichtbronnen of in combinatie met andere lichtbronnen moet extra aandacht besteed worden aan het instellen van de witbalans Flitsers Flitsers geven in principe een kleur gelijk aan daglicht af. Flitsers worden niet warm en de kleur blijft gedurende de levensduur van de flitsbuis redelijk gelijk. Het grote voordeel van het werken met flitser is ook de enorme lichtopbrengst die deze heeft en de korte duur van de flits waardoor bewegingsonscherpte tot het verleden behoort. Flitsers zijn in twee categorieën onder te verdelen namelijk flitsers die in principe op de camera worden geschoven en studioflitsers Reportage flitsers Op de meeste camera's zit bovenop een zogenaamde hot shoe waarop accessoires bevestigd kunnen worden zoals flitsers, flitstriggers en zelfs voor enkele merken een GPS module. De reportage flitser kan merkgebonden zijn maar ook van andere leveranciers zoals Metz of Sunpak. Camerafabrikanten geven niet alle specificaties vrij met betrekking tot de mogelijkheden van de camera, hierdoor zijn flitsers van andere merken vaak beperkt in hun gebruiksmogelijkheden. Merkgebonden flitsers zijn optimaal op de camera afgestemd en 8

13 kunnen vaak ook onderling met elkaar communiceren. Zo kunnen vanaf de camera meerdere flitsers worden aangestuurd. Per merk verschilt de uitvoering maar zijn wel dezelfde resultaten te bereiken. De flitser wordt door de camera aangestuurd. Vlak voordat de foto wordt gemaakt geeft de flitser een korte flits af (pre flash) op basis waarvan de camera bepaalt welke hoeveelheid licht noodzakelijk is voor een goede belichting afhankelijk van de omgeving en de afstand tot het onderwerp. Op de achterkant van de flitser zijn de gekozen instellingen af te lezen. Dit is alleen het geval als de flitser met de camera kan communiceren. Is dit niet het geval dan moeten zowel de camera als de flitser handmatig worden ingesteld. Dit kan door gebruik te maken van een aparte lichtmeter. Dit werkt op zicht het snelst en meest precies. Uiteraard kan er ook gebruik worden gemaakt van de lichtmeter in de camera maar dan vergt een goede belichting wat meer uitproberen. Direct licht van bovenaf de camera is weinig flatteus, zeker als het direct op het model wordt gericht. Het veroorzaakt harde schaduwen achter het model en het model ziet er daardoor vlak uit. Als de omgeving het toelaat kan bijvoorbeeld een lichte muur of plafond worden gebruikt om het licht via deze reflector naar het model te sturen. In plaats van een kleine harde lichtbron is een grote diffuse lichtbron ontstaan die het model egaler en zachter uitlicht. De capaciteit van deze flitsers wordt uitgedrukt in het zogenaamde richtgetal. Dit richtgetal zegt iets over de kracht van de flits volgens een vastgestelde berekeningsmethode. Een richtgetal van 40 betekent dat bij een gevoeligheid van 100iso met een 50mm objectief een onderwerp op 40m nog belicht kan worden. Ook al is dit een standaard manier voor het berekenen en weergeven bestaan er tussen merken verschillen. Het gebruik van deze kleine flitser waarbij deze niet meer op de camera zit maar met behulp van een kabel met de camera is verbonden neemt steeds meer toe. Met deze kleine flitsers kunnen effecten worden bereikt die op studioflitsers lijken. De toename van dit soort gebruik wordt veroorzaakt door: de hoge capaciteit (hoog richtgetal) die door deze flitser geleverd kan worden, de mogelijkheid door aansturing van meerdere flitsers vanaf de camera, de onafhankelijkheid van stroom en de flexibiliteit door het formaat. Omdat deze flitsers klein zijn, werken op batterijen en gemakkelijk geplaatst kunnen worden is in kleine ruimtes of op locatie een opstelling met deze flitsers - in plaats van studioflitser - het overwegen zeker waard. Door genoemde voordelen is het gebruik van deze flitsers is voor zowel binnen- als buitenshuis erg in opkomst en wordt Strobist genoemd. Voor deze flitsers zijn tegenwoordige ook veel accessoires te koop voor spotlicht, diffuus licht en gekleurd licht Studioflitsers Studioflitsers zijn er in vele verschillende merken, kwaliteiten en capaciteiten. Maar uiteindelijk is de werking gelijk. Door de afgifte van een grote hoeveelheid licht in een zeer korte tijd 9

14 wordt de sensor belicht. Deze hoeveelheid licht is afhankelijk van de capaciteit van de flitskop. Ook bij flitsers wordt, net als bij alle andere apparatuur, onderscheid gemaakt in A-merken, B-merken en nog een stap daaronder A-merken zijn bijvoorbeeld Bowens, Multiblitz of Elinichrom. Waarom zijn dit A-merken? In de eerste plaats omdat ze al lange tijd bestaan en door de jaren heen met vallen en opstaan en goed luisteren naar gebruikerseisen en wensen hun apparatuur steeds robuuster en bedrijfszekerder is geworden. Deze apparatuur kan over het algemeen goed tegen een stootje, bevat hoogwaardige componenten en kan lang en intensief gebruikt worden. Ook is de servicegraad bij deze merken vaak hoog. Dit alles vertaalt zich echter ook in een hoge aanschafprijs. Een professioneel fotograaf moet te allen tijde op zijn apparatuur kunnen vertrouwen en veelal gaat bij professionals de voorkeur dan ook uit naar de A-merken. Omdat er tegenwoordig en zeker met de opkomst van de digitale fotografie meer vraag is naar voor de amateur/hobbyist betaalbare flitser zie je dat ook bij deze merken goedkopere lijnen ontstaan om ook in dit marktsegment een graantje te kunnen meepikken. Merken als Falcon eyes, Linkstar etc. kunnen gezien worden als B-merken. Dit wil echter niet zeggen dat deze kwalitatief onderdoen voor de A-merken. De toplijnen van deze merken kunnen zich goed meten met de A-merken. In een aantal gevallen worden ze zelfs beter beoordeeld. Deze merken zijn korter op de markt dan de A-merken. En richtten zij zich op een ander marktsegment, namelijk de prosumer markt. De landen van productie van deze merken zijn veelal China, Japan, Taiwan en soms ook India. De productiekosten liggen in deze landen beduidend lager dan bijvoorbeeld in Engeland en Duitsland. Vaak zijn ook de gebruikte componenten goedkoper. Al met al resulteert dit in een lagere kostprijs en dus ook verkoopprijs. Waar te beginnen bij de aanschaf van een studioset? Het is in de eerste plaats belangrijk te bepalen waarvoor de flitsset gebruikt gaat worden en welk budget ter beschikking staat. Er is namelijk een groot verschil of het gaat om het fotograferen van kleine producten zoals sierraden of dat er een groep personen moet worden uitgelicht. Ook de grootte van de ruimte waarin gewerkt wordt is van belang of beter gezegd de afstand van de flitser die tot het model moet worden overbrugd. Studioflitsers zijn er in verschillende sterkten van 150w/s tot meer dan 1200w/s en zijn verkrijgbaar in verschillende prijsklassen. Zogenaamde instapsets zijn al te koop voor minder dan 400 inclusief statieven, paraplu en/of softbox. De professionele merken kostten al snel het dubbele voor alleen de flitskop. Door deze instapsets komt studio en/of portretfotografie binnen ieders bereik. De flitskop bestaat uit de flitsbuis, een instellicht en instelknoppen voor het dimmen van het vermogen van de flitser, het aan/uitschakelen van de instellamp en op de meer luxe flitsers een LCD-display met een aantal gegevens over de toestand van de flitser. Bij aanschaf is het verstandig erop te letten dat de knoppen voldoende groot zijn om eenvoudig te bedienen. Verlichte knoppen zijn ook prettig omdat het toch vaak in een studio vrij donker is. Flitskoppen worden meestal geleverd met interne stroomvoorziening. De flitser gaat dan rechtstreeks met een voedingskabel in het stopcontact. Het is ook mogelijk om flitskoppen aan te schaffen zonder eigen stroomvoorziening hierbij levert een zogenaamd powerpack dan de spanning. Aan een powerpack kunnen meerder flitsers worden aangesloten. Het voordeel van een powerpack is dat de flitsers centraal gestuurd kunnen worden, dus ook de 10

15 intensiteit van de flits kan op afstand worden ingesteld. Een bijkomend voordeel is dat de flitskop lichter is dan een flitskop met interne voeding. Bij flitskoppen met een interne voeding moet de lichtopbrengst op de flitser zelf worden ingesteld. Na de flits heeft de flitskop - afhankelijk van het tijdens de flits afgegeven vermogen - tijd nodig om opnieuw op te laden. Bij afgifte van het volle vermogen mag de oplaadtijd niet langer dan 2s duren anders werkt dit zeer verstorend tijdens het fotograferen. Vermogen Een flitsset bestaat uit één of meerdere flitskoppen van een bepaald vermogen. Dit vermogen wordt uitgedrukt in WattSeconde (Joule). Dit moet niet verward worden met Watt per Seconde want dit is een andere eenheid. Voorbeeld 300ws is het vermogen dat in een flits geleverd kan worden en is vergelijkbaar met de hoeveelheid licht die een 300 Watt lamp in één seconde levert. Echter een flits duurt slechts een fractie van een seconde (1/500s of korter) en al het vermogen wordt in dit ene moment vrijgegeven. In de specificaties van de flitskoppen wordt ook vaak de flitsduur aangegeven. Het is ook een misvatting dat drie lampen van 100W dezelfde lichtopbrengst hebben als een 300W lamp. De lichtopbrengst van de 300W lamp is aanzienlijk hoger dan de drie 100W lampen. De hogere natuurkunde hierachter wordt hier verder achterwege gelaten. Voor studioflitser wordt het richtgetal - zoals bij cameraflitsers - over het algemeen niet gebruikt, de wattseconde (ws) is een betere en meer zuivere meeteenheid. In beschrijvingen en folders wordt vaak wel het richtgetal genoemd om de lezer enigszins een idee te geven hoe sterk de flitser is in de standaard geleverde configuratie. Afhankelijk van het type worden bij 300ws flitsers richtgetallen tussen de 40 en 60 genoemd. Bij de kleine flitsbuizen worden vaak lagere richtgetallen genoemd dan bij de grote. Dit komt omdat het richtgetal alleen iets zegt over de aftstand die haalbaar is bij een gevoeligheid van 100iso met een 50mm objectief. In een studio van ongeveer 6m is dit altijd ruim voldoende. De lichtopbrengst is ook afhankelijk van de verschillende hulpstukken of accessoires (light modifiers) die bij studioflitsers worden gebruikt. Het gebruik van bijvoorbeeld een softbox om het licht diffuser te maken zorgt ervoor dat de lichtopbrengst afneemt en afhankelijk van de grootte van de softbox kan dit wel meer dan 2 stops bedragen. Dus voor een grote softbox heb je meer vermogen nodig. Als een snuit (snoot) of honingraat (honey comb grid) gebruikt wordt het licht meer gericht en zou met een kleiner vermogen kunnen worden volstaan. De flitskop moet proportioneel instelbaar zijn tot minimaal 1/32 van de maximale output. Hierdoor is de hoeveelheid licht nauwkeurig in te stellen en goed aan te passen aan de verschillende accessoires die de lichtopbrengst veranderen. Voor een gemiddelde studio is een vermogen van ongeveer 450ws ruim voldoende. De flits die wordt afgeven is dan nooit maximaal. Het voordeel hiervan is dat de flitskop sneller is opgeladen, er voldoende speelruimte in de belichting gecreëerd kan worden en het vermogen voldoende groot is voor de meeste accessoires. Instellicht Studioflitsers moeten zijn uitgerust met een zogenaamd instellicht, hierdoor is te zien op welke manier het licht het onderwerp raakt. Het instellicht geeft een redelijk idee van de lichtval en de daarbij behorende schaduwen. Het instellicht geeft ook voldoende licht om de camera automatisch op het onderwerp scherp te laten stellen. Het instellicht moet proportioneel dimbaar zijn en in verhouding tot de flits. Tijdens de flits gaat het instellicht uit en komt 11

16 weer op als de flitser voldoende opgeladen is voor de volgende foto. Hierdoor is het mogelijk dat het even donker in de studio is Ringflitser Een speciaal type flitser is de zogenaamde ringflitser. Deze flitser wordt als een ring om het objectief heen geplaatst en geeft een schaduwarm beeld waarbij het model egaal wordt belicht. Dit is ook gelijk een van de minpunten van dit type flitser want het geeft een vlak beeld met weinig diepte. Een ringflitser wordt dan ook meestal in combinatie gebruikt met ander flitsers om meer diepte in het beeld te brengen Flitstriggers Om de flitser af te laten gaan moet deze aan de camera gekoppeld worden. Dit kan op twee manieren, met een kabel of draadloos. Om met een kabel te werken is het nodig dat de camera via het synchronisatiecontact verbonden kan worden met de flitsers of het powerpack. Deze kabel wordt meestal meegeleverd bij de aanschaf van een studiokit. Het nadeel van het werken met een kabel is dat deze over de grond loopt waardoor gevaar bestaat om erover te struikelen en de fotograaf beperkt is in zijn bewegingsvrijheid. Aan de andere kant is een kabel bedrijfszeker en zijn de kosten laag. Bij een draadloze oplossing wordt gebruik gemaakt van een zender op de camera en een ontvanger op de flitser. Zodra de ontspanknop wordt ingedrukt wordt een radiosignaal verzonden naar de ontvanger die de flitser laat afgaan. Studioflitsers zijn meestal ook uitgerust met een lichtgevoelig sensor die de flitser ook kan laten afgaan. Door deze sensor is het niet nodig om alle flitsers met de camera te verbinden maar is één voldoende. Dit geldt echter niet voor de kleine flitsers die door de Strobist worden gebruikt, hiervoor is voor iedere flitser wel een eigen ontvanger noodzakelijk, omdat de lichtsensor op deze flitsers ontbreekt. Deze sensors zijn los te koop. De automatische functies van deze flitsers werken dan echter niet meer. De flitsers worden dan net zo ingesteld als studioflitsers. Draadloze systemen hebben meerdere kanalen waarop zij kunnen werken meestal 4 en soms ook 16. Zowel de zender als de ontvanger moeten op hetzelfde kanaal staan om te kunnen samenwerken. Het voordeel van meerdere kanalen is dat fotografen die tegelijk aan het werk zijn elkaar niet hinderen door de andere flitser te ontsteken. Er zijn verschillende merken draadloze systemen in de handel waarvan Pocket Wizard de bekendste is en de de facto industriestandaard. Pocket Wizard s zijn echter behoorlijk duur en daarop wordt ingespeeld door andere fabrikanten. Steeds vaker worden de zogenaamde E-bay triggers gebruikt. Deze worden gefabriceerd in China en kosten een fractie van een Pocket Wizard. Ondanks het feit dat deze sets minder betrouwbaar zijn dan de Pocket Wizard s weegt dit ongemak voor velen minder zwaar dan de prijs. Ook deze triggers ontwikkelen zich in een snel tempo steeds verder en worden meer betrouwbaar. 12

17 2.5.7 Reflectieschermen Naast het gebruik van echte lichtbronnen (zoals studioflitsers) zijn reflectoren een welkome aanvulling in de studio. De reflector - zoals de naam al zegt - reflecteert het gebruikte licht terug op het onderwerp. De reflector kan dienst doen als een tweede licht, omdat de reflector licht toevoegt aan de overliggende zijde van het hoofdlicht. Hiermee kunnen niet wenselijke schaduwen opgeheven worden. De meeste reflectoren zijn zilver/wit of zilver/goud. Zilver geeft een neutrale weergave net als wit, dat echter minder sterk reflecteert. Het goud geeft een warme gloed en wordt voornamelijk gebruikt bij portretten die buiten worden gemaakt. Reflectoren zijn er in verschillende maten van ongeveer 60cm rond tot 100*150cm of nog groter. Bij portretten wordt ook wel gebruik gemaakt van een reflector onder de kin van het model. Deze reflector zorgt voor minder contrast, eventuele rimpels in het gezicht worden hierdoor minder diep Flag s of cutter Het tegenover gestelde van een reflectiescherm is een zogenaamde flag of cutter. Deze zorgen ervoor dat tegenlicht en invallend licht van de zijkant wordt voorkomen. Er mag immers geen strooilicht in de lens terecht komen. Om het licht te blokkeren wordt gebruik gemaakt van een zwart karton of een mat zwarte stof. Er wordt voor zwart gekozen omdat deze kleur het meeste licht absorbeert en dus geen hinderlijke of ongewenste reflectie op de foto veroorzaakt. 2.6 Lichtvormers Een van de aspecten van licht is dat het een bepaalde grootte heeft. Ten opzichte van de basisreflector is het mogelijk om met accessoires de lichtbron te vergroten en het licht, zachter, diffuser en meer verspreid te maken. Ook is het mogelijk om juist het licht te concentreren, het harder en gerichter te maken Vergroten van de lichtbron Voor het vergroten van de lichtbron is een aantal accessoires beschikbaar zoals de paraplu, de softbox, de beauty disc en het reflectiescherm. Zowel de paraplu als de softbox zijn bedoelt om het licht dat het onderwerp raakt diffuser zachter te maken. Zacht licht geeft minder schaduwen en een daarmee ook een meer egale belichting van het onderwerp. Beide hulpmiddelen hebben echter wel eigen karakteristieken waardoor soms de keus op de een of de ander kan vallen afhankelijk van het gewenste resultaat Paraplu's Iedereen moet eigenlijk een witte paraplu hebben als basis lichtreflector. Het is een erg veelzijdig hulpmiddel waar het licht uit terugkaatst. De paraplu wordt dan ook het meest gebruikt om de lichtbron te vergroten. Een paraplu heeft de vorm van een boog en verspreidt 13

18 het licht breed. Het verpakt het model als het ware in het licht. Door dit brede en zachte lichtbeeld is een paraplu ook zeer geschikt om groepen mee te belichten. De paraplu kan op twee manieren worden gebruik namelijk als reflector of als diffuser. In het geval de paraplu wordt gebruikt als reflector wordt de flits in de paraplu gestuurd en kaatst via de open kant van de paraplu op het model. Bij gebruik als diffuser is de paraplu met de dichte kant naar het model gericht en ook hier wordt in de paraplu geflitst echter nu gaat het licht door de paraplu heen en verlicht het onderwerp. Hoe groter de paraplu hoe groter de lichtbron is die het model belicht. Reflectie paraplu Er worden drie kleuren paraplu s binnen de portretfotografie voor reflectie gebruikt namelijk wit, zilver en goud. Een witte paraplu zorgt voor een mooie huidskleur, maakt de huid zachter en geeft een mooi neutraal kleurbeeld. De zilveren paraplu kaatst meer licht terug en geeft een wat harder beeld. Hierdoor worden de kleuren meer verzadigd en wordt meer detail zichtbaar. De gouden versie wordt het minst gebruikt omdat deze een warme kleur terugkaatst. Voor portretten kan dit prettig zijn omdat het gezicht van het model er dan wat zonniger uitziet. Diffuser paraplu Een andere manier om een paraplu te gebruiken is als shoot through hierbij wordt de flitser achter de paraplu geplaatst en wordt door de paraplu heen geflitst. Het licht kan goed gericht worden door achter het model te gaan staan en op het oog de paraplu te richten. Doordat door de paraplu wordt geflitst ontstaat er een diffuus licht. Het diffuse licht zorgt ervoor dat de hooglichten iets minder worden. Aan de voorkant van de paraplu is te zien dat de lichtbron breder wordt. Het voordeel hiervan is dat in kleine ruimten gebruik gemaakt wordt van de reflectie van plafond en wanden. Het licht komt ook directer op het model en dit resulteert in meer licht. Dit is zowel te zien aan het model als aan de achtergrond die lichter is geworden. Er zijn verschillende mogelijkheden om dit te ondervangen bijvoorbeeld het diafragma kan één stop hoger worden ingesteld maar dit resulteert ook in meer scherptediepte wat eigenlijk niet wenselijk is en het risico hierbij is dat de structuur van de achtergrond zelfs scherp wordt. Een betere manier is om de lichtopbrengst van de flitser terug te brengen. Afhankelijk van het gebruikte objectief is f/8 ongeveer het maximale diafragma dat wordt gebruikt. Hierbij is de scherptediepte bij 100mm al snel 60cm. Dit is meer dan voldoende voor een net portret Softboxen Een andere veel gebruikte manier om het licht aan te passen is het gebruik van een softbox. Een softbox is een rechthoekige of achthoekige flexibele doos (box) met reflecterend mate- 14

19 riaal - meestal zilver - aan de binnenkant, vaak een diffuser binnenin en diffuus wit materiaal aan de voorzijde. Met een softbox wordt ook één grote lichtbron gemaakt en wordt het licht verspreid. Een softbox geeft hierdoor een zacht licht. Met het licht uit een softbox kan het onderwerp meer gecontroleerd worden belicht dan met een paraplu. Ook hier geldt hoe groter de softbox hoe meer de verstrooiing dus hoe meer het licht egaal wordt verspreid. Softboxen worden geleverd in verschillende maten van relatief klein tot menshoog en in verschillende speciale uitvoeringen zoals het striplicht dat wordt gemaakt met een lange dunne softbox. De vorm van de softbox geeft bij het uitlichten een speciaal effect. Een octagon softbox heeft een groter voor oppervlak waardoor het licht zachter wordt en het catch lichtje dat vaak in het oog te zien is wordt door een 8 hoekige vorm wel fraaier. Een striplicht kan aan weerszijden van het model schaduwen werpen waardoor het model slanker lijkt. Plaats het licht zo dichtbij mogelijk zonder dat de lichtbron in het beeld komt. De schaduwen worden dan minder en het licht omringt het model als het ware. Een vuistregel is dat de flitser met softbox ongeveer even ver van het model moet staan als de softbox groot is bijvoorbeeld een softbox van 50cm bij 80cm staat ongeveer 80cm van het model Beauty Dish Een andere light modifier die zorgt voor een beauty and fashion effect is de beauty dish. Dit is een grote reflecterende schaal met een reflector voor de lamp die het licht te in de grote schaal terug kaatst. De beauty dish geeft een zacht maar toch enigszins dramatisch licht dat zeer geschikt is voor huidskleuren en licht het gezicht fraai uit. Hierdoor stralen de foto s een licht, blij gevoel uit met een gedefinieerde schaduw onder de kin. Omdat beeld zo sprankelend is deze belichting prima geschikt voor jonger modellen. En geeft ze daarbij een fashion and glamour look Gerichter maken van de lichtbron Snoot's Naast hulpmiddelen die het licht verstrooien zijn er ook die het licht bundelen zoals de snuit (snoot), een rond voorzetstuk dat taps toeloopt en een smalle lichtbundel op het onderwerp plaatst. De snoot kan worden gebruikt als haarlicht of als tegenlicht bij de portretfotografie. Hierbij wordt alleen het hoofd en de schouders van achteren of boven verlicht om het onderwerp los te maken van de achtergrond. Snoot s zijn er in twee uitvoeringen gewone en met optische elementen waardoor er andere effecten kunnen worden bereikt. 15

20 Kleppensets Een andere manier om het licht te bundelen met een kleppen set (barndoors). Dit is een accessoire met twee of vier kleppen om (delen) van het licht af te schermen of af te buigen. In een kleppenset kan ook vaak een grid worden geschoven of kleurfilters. Het kleppenset wordt veelal op de standaard reflector geklemd Grids Grids zorgen voor een gerichte ronde lichtbundel ook al is de vorm van de flitser of reflector niet rond. Grids zijn aanvullende accessoires voor zowel Snoot s, Softboxen en Barndoors. Grids kunnen zorgen voor accentlicht op de achtergrond, dienen als haarlicht en kan ook als hoofdlicht worden gebruikt als een dramatisch effect wordt nagestreefd. De sterkte van de lichtbundeling hangt samen met de grootte en de lengte van de gridkanalen. Van een grid wordt dan ook vaak de hoek genoemd waaronder het licht door de grid kan en een indicatie is voor het lichtbeeld. Hoe groter de hoek hoe wijder de cirkel is. 16

21 3 Het model 3.1 voorbereiding Als het model in de studio komt dan is er een aantal zaken van belang bepalend voor het uiteindelijke resultaat. Ten eerste de plaats van het model ten opzichte van de camera want dit is medebepalend voor de lichtopstelling. Daarnaast is de afstand van het model tot de achtergrond van belang. 2 tot 2,5 meter is voldoende om gebruik te kunnen maken van een achtergrondlicht of een haarlicht. Op deze afstand geeft ook het hoofdlicht weinig tot geen schaduw op de achtergrond. Hoe meer ruimte gebruikt kan worden hoe eenvoudiger het wordt om spullen op te zetten en het model uit te lichten. Dus maak zo optimaal mogelijk gebruik van de beschikbare ruimte. Het model wordt bestudeerd door goed te kijken. Welke vorm heeft het hoofd en hoe ziet het gezicht eruit. Bij portretten waar ook een deel van het lichaam is te zien wordt ook naar de vorm van het lichaam gekeken. Meestal is het streven een flatteus portret te maken waarbij de schaduwen zoveel mogelijk worden beperkt zonder het gezicht plat te maken. Schaduwen geven namelijk diepte aan het beeld en karakter aan het model. Camerastandpunt De eerste foto s maken we met de camera op ooghoogte van het model. Dit geeft het juiste perspectief en komt natuurlijk over. Dit komt door de manier waarop we naar onszelf en andere personen kijken. Als de camera lager wordt gehouden dan ooghoogte dan wijzigt het perspectief en zorgt ervoor dat bijvoorbeeld bij iemand met een lang gezicht of lange neus deze korter lijken. De camera iets boven ooghoogte laat de pupillen groter lijken en met de kin iets omhoog vallen de schaduwen wat mooier. Maar meestal is ooghoogte een goede keus. Standpunt hoofdlicht Als de vorm en uitstraling van het model bekeken zijn moet besloten worden waar het hoofdlicht vandaan komt. Dit wordt bepaald door goed naar het gezicht en het haar van het model te kijken. De wijze waarop het haar valt of gekapt is kan van belang zijn. Bijvoorbeeld als het model een kruin aan de voorkant heeft kan dit iets meer voorhoofd laten zien door het haar heen en zo een hooglicht (high light) op de foto geven. Het is dan verstandiger om deze zijde van het licht af te draaien. Ook onvolmaaktheden in het gezicht zoals een litteken kan beter aan de schaduwkant van het gezicht worden gehouden. Een moedervlekje dat een beetje uitsteek kan juist beter aan de lichte zijde worden gehouden omdat het dan wordt omringd door licht en geen extra schaduwen werpt waardoor het minder opvalt. Omdat gezichten meestal niet symmetrisch zijn is het van belang de goede kant van het gezicht te kiezen. Vaak weet het model zelf ook wel wat zijn/haar goede kant is. De positie van het lichaam van het model ten opzichte van de camera verdient ook de aandacht. Als het model recht vooruit zit komt het lichaam op de foto vlak en plat over. Dit is niet erg flatteus. Door het lichaam iets te verdraaien richting het licht met één schouder naar de camera komt er meer diepte in het beeld. De schouders krijgen meer vorm en komen meer als vloeiende lijnen in het beeld. 17