SBB Barometer. In dit nummer Goed inzicht helpt Peiling december 2012 Trends arbeidsmarkt Trends stagemarkt

Transcriptie

1 SBB Barometer In dit nummer Goed inzicht helpt Peiling december 2012 Trends arbeidsmarkt Trends stagemarkt van de stageplaatsen- en leerbanenmarkt december 2012

2 Goed inzicht helpt Inzicht in stage- en arbeidsmarkt helpt bij gerichte activiteiten in huidige neergaande conjunctuur Negatieve indicaties blijven Er blijven signalen dat de arbeidsmarkt zich nog niet goed herstelt. Het afgelopen kwartaal is de economie in Nederland met 1,1% gekrompen. Dit heeft geleid tot een banenkrimp van banen. De grootste krimp was er bij de bouw en zakelijke diensten terwijl de zorg, handel en horeca nog licht groeiden. (bron: CBS) Het aantal openstaande vacatures blijft volgens het CBS op hetzelfde lage niveau ( ) als een kwartaal eerder. Dit aantal blijft dan nog net boven het laagste punt van de 21e eeuw dat in 2003 werd bereikt. Nieuwe vacatures worden steeds minder gemeld en de vacaturegraad (aantal vacatures per werkenden) blijft gestaag dalen. Jeugdwerkloosheid neemt toe Ook de jeugdwerkloosheid laat nog steeds een stijgende tendens zien. Het aantal werkzoekende jongeren is in een jaar gestegen van naar Het aandeel jongere werkzoekenden met een mbo-opleiding is fors gestegen: van naar bijna Vooral het aantal jongere werkzoekenden op mbo-niveau 4 is gegroeid, met name onder de groep kortdurend werkzoekend (minder dan 6 maanden). Dit blijkt uit de meting van UWV in oktober 2012: Aanbod stageplaatsen en leerbanen nog steeds onder druk In diverse sectoren melden kenniscentra sombere signalen, zoals in de zorg en welzijn, en economisch administratieve beroepen. Als gevolg van de neergaande conjunctuur loopt het aanbod van stageplaatsen terug. Sectoren die normaal veel bbl-trajecten aanbieden, laten stabilisatie maar vaker nog een teruggang in het aanbod van leerbanen zien. Dit is vooral zichtbaar in de sectoren bouw en infra, hout en meubel, schilderen en afbouw en transport en mobiliteit. De meeste kansen blijven liggen in o.a. de detailhandel (supermarkten en warenhuizen), horeca en gezondheidstechniek. Hier is juist voldoende aanbod. Het aantal leerbedrijven groeit ondanks de crisis licht tot Leerbedrijven zijn dus terughoudend in het aanbieden van stageplaatsen en leerbanen, maar laten zich nog niet uitschrijven als leerbedrijf. Inzicht door monitoring stage- en arbeidsmarkt Het mbo vervult een belangrijk scharnier naar de arbeidsmarkt. Van de ongeveer mbo-gediplomeerden gaan de meesten, ca een plek zoeken op de arbeidsmarkt, de rest kiest voor doorleren in het mbo of het hbo. dan 80%! Veel leerbedrijven zijn mkbbedrijven die studenten vaak direct een baan aanbieden als zij na hun diplomering aangeven werk te zoeken. Kans op werk is een toekomstgerichte typering in het verlengde van de nominale opleidingsduur. Kans op stage is een typering van de stagemogelijkheden in het lopende schooljaar. Uit bijgevoegde tabel blijkt dat er op landelijk niveau, per kwalificatie, een relatie is te leggen tussen de kans op stage en de kans op werk. Een goede kans om een stageplaats te vinden betekent vaak een goede kans op werk. Maar de tabel laat ook zien dat er andere verbanden zijn: er zijn opleidingen die voldoende of goede kans op stage bieden en toch geen goede kans op werk. Voorbeelden hiervan zijn de opleidingen directiesecretaresse of pedicure. De omgekeerde situatie komt ook voor: een matige kans op stage kan soms betekenen dat er goede Aantal jeugdige werkzoekenden ( < 27 jaar ) groeit totaal 2011: totaal 2012: Kenniscentra voor beroepsonderwijs en bedrijfsleven houden de ontwikkelingen op de stage- en arbeidsmarkt voor de afzonderlijke kwalificaties goed in de gaten. Jaarlijks onderzoeken de kenniscentra het benodigd aantal stageplaatsen en de kans op werk in het verlengde van de opleiding. Brancheonderzoek, onderwijsdeelname en diplomering, onderzoek onder leerbedrijven en vacature-informatie zijn belangrijke bouwstenen voor deze inzichten mbo-1 bron: UWV mbo-2 mbo-3 mbo-4 onbekend Relatie kans op stage en kans op werk Afgestudeerden die een baan zoeken worden sterk geholpen door hun stageplaats of leerbaan. Uit alumni-onderzoek blijkt dat meer dan 50% van de bol-studenten een arbeidsplaats vindt bij hun stagebedrijf. Bij bbl-studenten is dat meer Foto Hollandse Hoogte 2

3 Goede kans op stage niet altijd goede kans op werk kans op werk is. Dit komt onder andere voor in de zorg, zoals bij de opleiding tandartsassistent. Omdat gegevens ook per regio beschikbaar zijn heeft bijvoorbeeld ROC van Twente deze informatie gebruikt als een monitoringinstrument voor de regio Twente. Voorbeelden van activiteiten om knelpunten te bestrijden In diverse sectoren worden op dit moment activiteiten ondernomen om het gebrek aan stageplaatsen en leerbanen op te vangen. Het stimuleringsfonds Bouw is in Nijmegen gestart om stageplaatsen in de techniek te creëren. De komende jaren ontstaat er een groot tekort aan technisch geschoold personeel. Door een drastische daling van de instroom van technische studenten op vmbo/mbo niveau wordt er in 2014 een tekort van mbo ers Relatie tussen kans op werk en kans op stage per kwalificatie Kans op stage >>> Kans op werk >>> gering matig voldoende ruim voldoende goed totaal gering matig voldoende ruim voldoende goed totaal kwalificaties bron: SBB/kenniscentra verwacht. Het creëren van arbeidsplaatsen leren/werken is van groot belang voor het op peil houden van nieuw technisch personeel met goede praktijkvaardigheden. Stagemarkt.nl trok na de zomer fors meer bezoekers. De laatste 12 maanden hebben ruim unieke bezoekers de website bezocht, een stijging van 10%. Opleidingsplaatsen leren/werken zijn moeilijker te realiseren voor kleinere bedrijven waardoor er een ongelijkheid in de verdeling van kosten voor opleiden ontstaat. Door het oprichten van een Stimuleringsfonds Leren/Werken Gebouwde omgeving streven de betrokken partijen binnen dit fonds ernaar om een deel van deze ongelijkheid weg te nemen, meer leer/werkplekken te genereren en de kansen binnen de sector techniek voor Via White Label Stagemarkt.nl kunnen onderwijsinstellingen binnen de eigen infrastructuur beschikken over gegevens van stages en leerbanen bij alle erkende leerbedrijven. Het aantal onderwijsinstellingen dat via White Label gebruik maakt van Stagemarkt.nl is toegenomen van 40 tot 70 onderwijsinstellingen. Het White Label-systeem is het afgelopen jaar ruim 5 miljoen keer geraadpleegd. scholing en opleiding te verhogen. Informatie: Op MBO City is de Stagemarkt.nl App geïntroduceerd en daarmee is de toegankelijkheid voor het vinden van stages en leerbanen verder verbeterd. Deze app is in de Appstore gratis te downloaden. Informatie: Het Wijkleerbedrijf Utrecht Overvecht begeleidt stagiairs die werkervaring willen opdoen in de wijk waar ze wonen. Werkervaring die aansluit bij de opleiding die ze volgen. De stagiairs helpen de vaak kwetsbare bewoners bij allerlei handen spandiensten. Bij klusjes die ze zelf niet meer kunnen doen, maar waarvoor ze geen thuiszorg of ondersteuning via de gemeente krijgen. Stagiairs die een opleiding (niveau 1 en 2) volgen in zorg en welzijn bieden de hulp. De concrete activiteiten zijn ook voor jongeren die in deze wijk woonachtig zijn. Informatie: Via het SBB stage- en leerbanenoffensief wordt door versterking van sectorale/regionale initiatieven van kenniscentra, sectoren, onderwijsinstellingen en gemeenten op gecoördineerde wijze gewerkt aan het behoud van stages en leerbanen. Informatie: 3

4 Stage- en leerbanenmarkt Hoewel het totaal aantal leerbedrijven licht stijgt, worden er nog steeds knelpunten op de stage- en leerbanenmarkt gesignaleerd. Er zijn duidelijke verschillen per sector, zoals blijkt uit de navolgende sectorale toelichting. Zorg, Welzijn en Sport In vrijwel alle regio s is het voor studenten moeilijk om een stageplaats te vinden voor de opleidingen Zorghulp, Helpende ZW en Verpleegkundige. Zorginstellingen geven vaker de voorkeur aan studenten op niveau 3 en 4 in plaats van niveau 1 en 2. In de sector welzijn is het moeilijk om een stageplaats te vinden bij pedagogische niveau 4 opleidingen Kinderopvang en met name Jeugdzorg, waar in bijna alle regio s (behalve Noordwest) nijpende tekorten zijn. De voorkeur gaat naar hoger opgeleiden en ervaren personeel. In de zorg, vooral in de ziekenhuizen, is er sprake van een vergelijkbare verdringing (hbo in plaats van mbo niveau 4). Ook bij de opleiding Sociaal maatschappelijke dienstverlening wordt een tekort aan stageplaatsen ervaren. Voor studenten Maatschappelijke zorg is het beeld wisselend. In een aantal regio s is er een tekort aan stageplaatsen en in andere regio s is er sprake van evenwicht. Doktersassistenten in opleiding hebben landelijk te maken met een tekort aan stageplaatsen. In de regio s Noord en Zuidwest is er een tekort aan stageplaatsen voor tandartsassistenten en in de regio Noord voor apothekersassistenten in opleiding. Voor de meeste sportopleidingen zijn er voldoende stageplekken. Economisch-Administratief, ICT en Veiligheid Het aantal stageplaatsen en leerbanen bij financieel administratieve opleidingen op niveau 2 en 3 is beperkt. Automatisering, bedrijfssluitingen en centralisering van financiële administraties zijn hiervan de oorzaak. Door bezuinigingen en reorganisaties zijn er ook minder stageplaatsen bij overheidsorganisaties voor studenten van de opleidingen Medewerker sociale zekerheid en Juridisch medewerker openbaar bestuur. Bij de opleiding Juridisch medewerker zakelijke dienstverlening is er sprake van overbelasting op de stagemarkt door eerstejaars stagiaires in aanliggende rocgebieden. Doordat de evenementenbranche onder druk staat en de instroom van studenten hoog is, is het voor studenten moeilijk om een stageplaats te vinden. Roc s wordt geadviseerd om terughoudend te zijn met wervingscampagnes en afspraken te maken over de instroom van studenten. De kans op een stageplaats in de publieke veiligheid is beperkt. Bij de opleiding Particulier digitaal onderzoeker (niveau 4) is het aanbod aan studenten groter dan het aantal beschikbare stageplaatsen. Bij de opleiding Assistent accountant op niveau 4 is er sprake van verdringing door hbo ers. Accountantskantoren bieden minder stageplaatsen aan, met uitzondering van de kleinere kantoren. Bij administratiekantoren zijn er voldoende mogelijkheden. Ook zijn er in sommige regio s onvoldoende leerplaatsen voor secretariële opleidingen op niveau 2. De plaatsing van studenten is vaak maatwerk vanwege het vereiste niveau. Er is een tekort aan stageplaatsen bij ICT-opleidingen op niveau 2. Installatie-, Elektro- en Metaaltechniek Het aantal bbl-studenten is wat lager dan in vorige jaren, vooral op niveau 2. Het aantal bol-studenten blijft vrij constant. Waarschijnlijk is dit een tijdelijk effect van de economische conjunctuur. De afgelopen jaren nam het aandeel bbl-studenten namelijk juist toe, en het aandeel bol-studenten af. Het aanbod van bpv-plaatsen is voldoende voor de meeste kwalificaties. Het minst ruim is het in de installatietechniek. Handel, Mode en Textiel In de detailhandel zijn er voor bijna alle opleidingen nog steeds meer dan voldoende leerplaatsen beschikbaar in bijvoorbeeld supermarkten, modewinkels en warenhuizen, vooral voor verkoopfuncties op niveau 1, 2 en 3. Bij de opleiding interieuradviseur (niveau 4) is er sprake van een tekort aan stageplaatsen. In de groothandel is het perspectief op een leerplaats sterk verbeterd ten opzichte van medio Met name bij de niveau 4 opleidingen (Junior) accountmanager en Vestigingsmanager groothandel zijn er meer leerplaatsen gecreëerd. Ondanks de verbeterde situatie geven steeds meer bedrijven aan dat ze geen of minder stageplaatsen kunnen bieden als gevolg van het teruglopen van werk en onvoldoende mogelijkheden voor goede begeleiding. In de regio Oost is voor havo- en vwo-leerlingen een tweejarige mbo-niveau 4 opleiding gestart (Assistent manager internationale handel/ Vestigingsmanager groothandel). Hierdoor is het aantal studenten in verhouding sterk toegenomen, terwijl er (nog) onvoldoende leerbedrijven zijn. In de regio s Noordwest en Zuidwest is het voor studenten lastiger geworden om voor logistieke opleidingen op niveau 1 of 2 een leerbaan te vinden. In de mode- & interieurindustrie blijft het aantal leerplaatsen gering ten opzichte van het aantal studenten. Vooral bij de opleidingen Medewerker mode/maatkleding is het aanbod van studenten groter dan het aantal beschikbare leerplaatsen. In de tapijt- & textielindustrie wordt slecht een kleine groep studenten (vooral bbl) opgeleid, hiervoor zijn voldoende leerplaatsen beschikbaar. Voedsel, Natuur en Leefomgeving Door de economische situatie en een veranderd bestedingspatroon van de consument is de detailhandel in het groene domein (bloemendetailhandel, dierenspeciaalzaak) zwaar getroffen. Ook de hoveniers- en loonwerksector merken de gevolgen van de crisis. Vooralsnog heeft dit weinig effect op het vinden van een leerplaats. Leerbanen en stageplaatsen Waar in de barometer de term leerbaan wordt gebruikt wordt de beroepspraktijkvorming bedoeld zoals die vorm krijgt in bbl-opleidingen: meestal vier dagen werkend leren met een arbeidsovereenkomst en één dag naar school. Waar stageplaats wordt gebruikt wordt de beroepspraktijkvorming bedoeld zoals die vorm wordt gegeven in de bol-opleiding: een periode van een aantal weken tot een half jaar onafgebroken werkzaam in een bedrijf, maar zonder arbeidsovereenkomst op enig moment tijdens de opleiding. Waar leerplaats wordt gebruikt, wordt beide bedoeld: een beschikbare plaats bij een bedrijf voor een leerling.

5 In de meeste regio s zijn er voldoende stageplaatsen en leerbanen. Behalve voor opleidingen Dierverzorging, Dierenartsassistent paraveterinair, Manager natuur en recreatie en Natuur en vormgeving. Bij de opleiding Dierverzorging leidt tot dit stagetekorten. Maar ook in de paardenhouderij is er in een aantal regio s een tekort aan stageplaatsen en leerbanen. Uiterlijke verzorging De toename van het aantal zzp ers in de uiterlijke verzorging zet het aanbod van bpv-plaatsen onder druk. Zzp ers hebben doorgaans minder mogelijkheden om bpv-plaatsen aan te bieden dan bedrijven met personeel. Door de economische crisis vormt het uitbetalen van stagevergoedingen aan bol-studenten conform CAO, een belemmerende factor. Bij de schoonheidsspecialisten verloopt het vinden van bpvplaatsen moeizamer dan voorheen, mede door de sterke stijging van het aantal leerlingen op niveau 4. In de kappersbranche zijn er voldoende bpv-plaatsen beschikbaar door een toename van het aantal erkende leerbedrijven en een afname van het aantal studenten. Alleen voor studenten op niveau 2 is het in bepaalde regio s moeilijker om een stageplaats te vinden. Er zijn voldoende stage- en leerplaatsen voor de opleiding Pedicure. Hout en Meubel Het aantal studenten dat voor deze opleidingen kiest is relatief klein. In de richting hout en meubel doen zich over het algemeen geen grote stagetekorten voor, maar het slechte economische klimaat blijft de branche parten spelen. Het beperkte aanbod van leerbanen (bbl) leidt er toe dat studenten noodgedwongen een bol-opleiding volgen. Stagetekorten doen zich voor bij de opleidingen Machinaal houtbewerker, Meubelmaker/scheepsinterieurbouwer en Montagemedewerker timmerindustrie, maar dit verschilt per regio. Bouw en Infra Er is op de infra- en bouwarbeidsmarkt in het hele land op dit moment een tekort aan leerplaatsen. Doordat er minder productie is, is er minder ruimte voor studenten. De tendens is dat het werknemersbestand en het aantal studenten in de bouw en infra verder afnemen vanwege de achterblijvende productie en de (mede daardoor) onder druk staande prijzen. Ook is de flexibilisering van invloed waardoor zzp ers een groter deel van de werkzaamheden uitvoeren. De instroom van studenten is in 2011/ 2012 in vergelijking met 2008/2009 voor kwalificaties in de bouwopleidingen meer dan gehalveerd en bij de infraopleidingen met ongeveer 40% afgenomen. Op termijn zal de behoefte aan jonge goed gemotiveerde vakmensen echter weer toenemen om de uitgestelde productie uit te kunnen voeren. Momenteel proberen roc s studenten zoveel mogelijk te laten starten in een bol-opleiding om het tekort aan leerplaatsen te beperken. Creatieve industrie In de creatieve industrie zijn over het algemeen voldoende leerplaatsen. Vooral leerbedrijven voor de opleiding Artiest hebben last van de economische situatie en overheidsbezuinigingen. Het aantal beschikbare leerplaatsen voor Artiest is op zich voldoende. Dat komt ook door de aanwezigheid van productiehuizen en impresariaten die bpv-plaatsen aanbieden. Leerbedrijven in de av-productie en in de podium- en evenemententechniek zijn vaak op meerdere niveaus geaccrediteerd. Dit leidt tot concurrentie op de stage- en leerbanenmarkt. Door verdringing is het voor studenten op de lagere niveaus lastiger om een leerplaats te krijgen. Zowel het aantal studenten aan de opleiding Game artist als het aantal leerplaatsen neemt verder toe. Het aantal beschikbare leerplaatsen bij gamebedrijven staat onder druk. Veel studenten vinden nog een leerplaats bij een bedrijf in een aanpalende branche. Schilderen, Afbouw, Onderhoud en Reclame en Presentatie Als gevolg van de economische situatie daalt de productie in de bouwgerelateerde sectoren en loopt de opleidingscapaciteit bij bedrijven terug. Daardoor daalt het aantal leerbanen en is er sprake van een verschuiving van bbl naar bol. De kans op stage in de sector afbouw en onderhoud is in deze periode matig gezien het beschikbare werkaanbod in de winter. Daarom worden studenten in deze periode opgeleid op de locaties van de samenwerkingsverbanden en vakcentra. In de sector schilderen en onderhoud zijn recentelijk de bbl-salarissen verlaagd om het aantrekkelijker te maken voor bedrijven om bbl ers in dienst te nemen. Ook in de afbouw is het via een stimuleringsmaatregel makkelijker en goedkoper gemaakt voor bedrijven om via een samenwerkingsverband studenten in de lenen. In de sector reclame, presentatie en communicatie is de leerbanenmarkt ondanks de crisis over het algemeen in evenwicht. In sommige regio s is er sprake van concurrentie vanuit het hbo. Ook in de schoonmaak is er over het algemeen nog voldoende aanbod. Gezondheids-, Creatieve en Ambachtelijke techniek Binnen de gezondheidstechniek zijn er over het algemeen voldoende leerplaatsen. Met name bij de opleidingen Optiek en Audicien is het aantal leerbanen hoger dan het aantal studenten. In de creatieve en ambachtelijke techniek is de leerbanenmarkt over het algemeen in evenwicht, maar waar met name zzp-ers werkzaam zijn, is het vinden en organiseren van leerplaatsen vaak lastig. Proces-, Laboratoriumtechniek en Fotonica In de procestechniek staat het aanbod van stageplaatsen en de begeleiding van stagiaires bij bouwgerelateerde productiebedrijven onder druk. Op termijn wordt het voor studenten op niveau 1 en 2 moeilijker om een stageplaats te vinden, bedrijven zijn meer gericht op niveau 3 en 4. Die verschuiving is duidelijk zichtbaar in het Rotterdams havengebied. In regio Oost is er een tekort aan stageplaatsen bij de opleiding Medewerker operationele techniek op niveau 2. In regio Zuidoost is het moeilijker om stageplaatsen te vinden voor studenten Basisoperator en Operator A. In regio Noord zijn er voldoende stagemogelijkheden op niveau 4 in de chemie, olie- en gaswinning en voor Operator B in de voedingsmiddelenindustrie. Binnen de laboratoriumtechniek valt op dat stu- Lees verder op pagina 8. 5

6 Kans op stage- en leerbanen in de verschillende regio s in Nederland december 2012 Branche Noord Oost Middenwest Noordwest Zuidwest Zuidoost Nederland Zorg Welzijn Dokter-, Apotheek-, Tandartsassistenten Sport Economisch Administratief ICT Veiligheid Installatie-, Elektro- en Metaaltechniek Detailhandel Food en Non Food Groothandel Food en Non Food Textielindustrie Mode-industrie Groene ruimte Bloemen en Tuincentra Voedingsindustrie Plantenteelt Dierverzorging Veehouderij en Paardenhouderij Kapper Schoonheidspecialist Pedicure Bouw en Infra Hout en Meubel Uitgeven, Vormgeven en Printmedia AV, Multimedia en Gaming Artiesten, Theater en Evenementen Gezondheidstechniek Creatieve en Ambachtelijke techniek Afbouw en Onderhoud Reclame en Presentatie Schoonmaak en Glazenwassen Carrosserie Mobiliteit Procestechniek Laboratoria Fotonica Transport en Logistiek Scheepvaart Horeca Bakkerij Reizen Recreatie Facilitaire dienstverlening Versdetailhandel, -groothandel en -industrie 6

7 Kenniscentrum Aantal leerbedrijven per kenniscentrum* waarvan buitenlands Gemiddelde situatie van kans op stage- en leerbanen per regio in Nederland 1 Calibris : Regio Noord 2: Regio Oost ECABO Kenteq : Regio Middenwest 4: Regio Noordwest KC Handel : Regio Zuidwest Aequor : Regio Zuidoost KOC Fundeon SH&M GOC Legenda tabel Er zijn meer dan voldoende stageplaatsen en leerbanen t.o.v. het aantal studenten. SVGB Over het algemeen zijn er meer dan voldoende stageplaatsen en leerbanen, bij sommige opleidingen is er evenwicht. Savantis Over het algemeen is er evenwicht, bij sommige opleidingen zijn er meer dan voldoende stageplaatsen en leerbanen. VOC Innovam PMLF VTL Kenwerk De vraag naar en het aanbod aan stageplaatsen en leerbanen zijn in evenwicht. Over het algemeen zijn er meer dan voldoende stageplaatsen en leerbanen, in sommige opleidingen is er een tekort. Over het algemeen is er evenwicht, bij sommige opleidingen is er een tekort aan stageplaatsen en leerbanen. Over het algemeen is er een tekort aan stageplaatsen en leerbanen, in sommige opleidingen is er evenwicht. SVO Totaal Er is een tekort aan stageplaatsen en leerbanen t.o.v. het aantal studenten. * In dit aantal zijn de leerbedrijven die bij meerdere kenniscentra erkenningen hebben vaker meegeteld. Het totaal aantal unieke leerbedrijven in december 2012 is

8 Vervolg van pagina 5. denten bereid zijn verder te reizen voor een goede stageplek. In regio Zuidwest is er een tekort aan stageplaatsen voor Microbiologisch analist. Bij de opleiding Fotonica zijn er voldoende stagemogelijkheden, behalve in Friesland voor studenten op niveau 2. Horeca, Bakkerij, Recreatie, Reizen en Facilitaire dienstverlening In de horeca is de kans op stage over het algemeen goed, vooral voor gastheren/- vrouwen, koks en medewerkers fastservice in opleiding. Bedrijven lijken in toenemende mate de voorkeur te geven aan bol-stagiairs in plaats van bbl-studenten. In de bakkerijbranche is de kans op stage ruim voldoende tot goed, maar voor bbl ers is het lastiger om een leerbaan te vinden. In een aantal regio s (Drenthe, IJssel-Vechtstreek, Groot-Amsterdam en West-Brabant) is het aantal studenten zo fors gestegen dat zij buiten de eigen regio een leerplaats moeten zoeken. De kans op stage bij opleidingen Leisure & hospitality wisselt sterk per regio en is vaak seizoensafhankelijk. In regio s met veel recreatiebedrijven, zoals Midden-Gelderland en Zeeland, is het perspectief goed. In andere regio s, zoals Groot-Amsterdam en Rijnmond, is er een tekort aan leerplaatsen. Ook in de reisbranche wisselen de stagekansen per regio. In sommige regio s, zoals Groot-Amsterdam, zijn meer dan voldoende leerplaatsen. In andere regio s is sprake van een tekort aan leerplaatsen, met name op niveau 4. Er zijn over het algemeen meer dan voldoende leerplaatsen voor opleidingen Facilitaire dienstverlening. Het aantal studenten is gedaald en het nieuwe kwalificatiedossier biedt ruimere mogelijkheden voor het invullen van de bpv. Transport, Logistiek en Scheepvaart De aanhoudende recessie zorgt er voor dat bedrijven in de sector transport en logistiek minder leerplekken aanbieden. Er zijn stagetekorten bij de opleidingen Chauffeur goederenvervoer en Logistiek medewerker. Het beeld varieert per regio. In de scheepvaart zijn er over het algemeen voldoende stagemogelijkheden. Mobiliteit Bedrijven zijn terughoudend met het aanbieden van leerplaatsen en bieden minder stageplaatsen en leerbanen aan. Bij de opleidingen Bedrijfsmanager Mobiliteitsbranche en Werkplaatsmanager is er tekort aan stageplaatsen. In de tweewielerbranche is er een tekort aan stageplaatsen bij de opleiding Scootertechnicus. Carrosserie Door een teruglopend werkaanbod is er bij bedrijven steeds minder ruimte om stageplaatsen en leerbanen aan te bieden, met name voor autoschadeherstellers en autospuiters. Voor studenten in de regio s Noord en Midden-Nederland is het moeilijker dan in andere regio s om een leerbaan te vinden, ondanks de daling van het aantal studenten in deze regio s. Via beleid en stimulering vanuit het O&O fonds wordt geprobeerd meer studenten een leerplaats aan te bieden. Verssectoren Er is voldoende aanbod van leerbanen in de versdetailhandel voor verkoopmedewerkers versspeciaalzaak- en productiemedewerkers. In de industrie en groothandel neemt het aanbod van leerbanen toe. Startende studenten hebben in de meest gevallen al een baan wanneer ze aan de opleiding beginnen. Bbl-trajecten worden over het algemeen door de werkgever geïnitieerd. Vanwege de druk op productiekosten en innovatie zijn kleinere bedrijven in de voedingsindustrie minder opleidingsbereid dan voorheen. Arbeidsmarkt De arbeidsmarkt laat nog geen tekenen van herstel zien. De uitstroom van vertrekkend personeel leidt nog niet tot een grote vraag naar nieuw, jong personeel. Dit geldt ook voor de perspectieven van de mbo-afgestudeerden. Overall ziet het beeld er niet positief uit, maar er zijn zeker ook sectoren waar nog kansen liggen. 8 Zorg, Welzijn en Sport Als gevolg van de vergrijzing neemt de vraag naar personeel in de ouderenzorg toe. Het aantal gediplomeerden Verzorgende op niveau 3 en in mindere mate Verpleegkundige op niveau 4 blijft achter bij de vraag. Over het algemeen is het perspectief op werk in de zorg op niveau 3 en 4 beter dan op niveau 2. Het ingrijpen van de overheid in de jeugdzorg (decentralisatie), maatschappelijke dienstverlening en geestelijke gezondheidszorg (bezuinigingen) leidt tot minder vraag naar personeel. De verwachting is dat vooral in de kinderopvang, maatschappelijk dienstverlening en jeugdzorg de vraag naar personeel daalt. Binnen de welzijnssector is de kans op werk beperkt voor gediplomeerden Pedagogisch werk, Sociaal cultureel werk, Onderwijsassistent en Sociaal maatschappelijk dienstverlener. In de sector zorg en welzijn zullen de voorgenomen veranderingen in de AWBZ, WMO en zorgverzekeringswet (Regeerakkoord) naar verwachting leiden tot grote verschuivingen in taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden. In de assisterende gezondheidszorg zijn er voldoende baankansen. In de sport is er duidelijk minder werk voor gediplomeerden op niveau 2 dan voor gediplomeerden op niveau 3 of 4. Economisch-Administratief, ICT en Veiligheid Het aantal vacatures voor Commercieel medewerker (niveau 3) en Contactcentermedewerker (niveau 3) is veel groter dan het aanbod op de arbeidsmarkt, hoewel recente ontwikkelingen doen vermoeden dat deze krapte in de praktijk minder gevoeld zal worden. In de regio Noordwest is er een tekort is aan gediplomeerden Commercieel medewerker bank- en verzekeringswezen (niveau 4). Het aantal vacatures is veel hoger dan het aanbod op de arbeidsmarkt. In de ICT-sector is de arbeidsmarkt voor Applicatieontwikkelaars en Netwerkbeheerders (beiden niveau 4) in de regio s Noordwest en Zuidoost krapper dan in de overige regio s.. Installatie-, Elektrotechniek- en Metaal Het aantal jonge werkloze mbo-studenten dat een baan zoekt in de elektro-, instal-

9 latie- en metaaltechniek is sinds mei sterk gestegen. Daardoor is het peil van begin 2010 bijna weer bereikt. Er is dit jaar weinig veranderd in de verwachtingen die bedrijven in de metaal- en elektrotechnische industrie hebben m.b.t. de ontwikkeling van de werkgelegenheid. Er zijn meer bedrijven die een afname verwachten, dan bedrijven die groei voorzien. Het aantal vacatures is sinds voorjaar 2011 duidelijk gedaald. Dit geldt niet alleen voor de installatietechniek, maar ook voor de elektro- en metaalberoepen. Het perspectief voor gekwalificeerd personeel blijft op langere termijn gunstig, vanwege een geringe instroom en een hoge vervangingsvraag. Handel, Textiel en Mode In de detailhandel is de kans op werk nog steeds gunstig. Het aantal vacatures loopt wat terug, maar vooral voor verkopers (niveau 2), verkoopspecialisten (niveau 3) en afdelings- en filiaalmanagers (niveau 4) zijn er nog veel vacatures. Ook de vraag naar aankomend verkoopmedewerkers (niveau 1) is groot. In de groothandel zijn er meer dan voldoende vacatures voor (assistent) logistiek medewerker (niveau 1 en 2) en commercieel medewerker binnendienst en buitendienst (niveau 3). Ook voor logistiek teamleider (niveau 3) en logistiek supervisor (niveau 4) is het arbeidsmarktperspectief gunstig. Er zijn voldoende vacatures voor gediplomeerden (junior) accountmanager. Het aantal studenten aan deze opleiding is explosief gestegen. Dat kan in de toekomst zorgen voor een minder groot vacatureaanbod. In de mode- & interieurindustrie zijn weinig vacatures. Een groot aantal studenten zal (moeten) doorstromen naar het hbo of binnen een andere sector een baan zoeken. De tapijt- & textielindustrie is een relatief kleine bedrijfstak. Er zijn voldoende arbeidsmarktkansen voor (bbl-) gediplomeerden. is toegenomen. De huidige economische situatie wordt hiervoor als oorzaak genoemd. Binnen de teelt, veehouderij en voedingsindustrie zijn in verhouding veel vacatures en weinig studenten. De benoeming van de topsectoren Agri & Food en Tuinbouw & Uitgangsmaterialen benadrukt het (economisch) belang van deze sectoren. Hierdoor ontstaan initiatieven en middelen om te innoveren of te investeren. Er is ruim voldoende kans op werk voor gediplomeerden. Uiterlijke verzorging De jarenlange stijging van de werkgelegenheid in de uiterlijke verzorging lijkt af te nemen, met name bij kappers en schoonheidsspecialisten. Bij de kappers zijn de kansen op werk nog redelijk door de lichte daling van het aantal studenten en gediplomeerden. Bij de schoonheidsspecialisten lijken zich meer knelpunten op de arbeidsmarkt voor te doen door de sterke stijging van het aantal studenten en gediplomeerden. Schoonheidsspecialist en pedicure zijn beroepen die vrijwel volledig door zzp ers worden uitgeoefend. In de uiterlijke verzorging is het aandeel van zzp ers flink toegenomen. De vraag naar personeel (en de vervangingsvraag) is beperkt. Hout en Meubel In de hout- en meubelbranche houdt de crisis aan. Pas als de bouw weer aantrekt, zal ook de situatie voor deze branche er beter uitzien. De werkgelegenheid in de gehele branche is op dit moment gering, al zijn er wel verschillen per regio. Wanneer de economie herstelt, worden er in de nabije toekomst tekorten verwacht op de arbeidsmarkt, vooral vanwege de vergrijzing van het personeelsbestand in de branche. Bouw en Infra Het beeld dat het CBS schetst in haar berichtgeving op 15 november jl. over de bouw is weinig rooskleurig: de dalende lijn in de productie zet door en lijkt op korte termijn niet tot stilstand te komen. Dit heeft effect op de werkgelegenheid in de bouwnijverheid. De aanhoudende recessie, de strengere regelgeving van banken m.b.t. de hypotheekverstrekking, de teruglopende bouwproductie, het aantal faillissementen en ontslagen maakt dat op korte termijn geen herstel valt te verwachten in de bouwsector. Het aantal ww-gerechtigden met een bouw- of infraberoep is in het derde kwartaal met 27% toegenomen t.o.v. het derde kwartaal van Het EIB verwacht herstel van de werkgelegenheid vanaf Dit is met name positief voor de bouwberoepen. Als gevolg van de vergrijzing ontstaat er vervangingsvraag. De infra kent vaak een meer gematigde ontwikkeling. Daar hangt veel af van de maatregelen die de overheid neemt. Creatieve industrie Met name de branches printmedia, mediavormgeving, av-productie, podium- en evenemententechniek en artiest hebben last van de huidige economische situatie en overheidsbezuinigingen. Dit vertaalt zich in een lastige arbeidsmarkt. Schoolverlaters kunnen momenteel moeilijker een baan vinden in de branches/beroepen binnen de creatieve industrie. Schilderen, Afbouw, Onderhoud en Reclame en Presentatie Door de economische situatie zijn er weinig tot geen vacatures in de bouwgerelateerde sectoren, behalve in sommige Lees verder op pagina 11. Voedsel, Natuur en Leefomgeving De werkgelegenheid in de detailhandel in het groene domein (bloemendetailhandel, dierenspeciaalzaak) en de hoveniers- en loonwerksector is afgenomen. De werkloosheid onder mbo-groen gediplomeerden, die anderhalf jaar na diplomering zijn toegetreden tot de arbeidsmarkt, SBB Barometer Vier keer per jaar brengt SBB de partijen in het veld van arbeidsmarkt en beroepsonderwijs op de hoogte van de actuele stand van zaken op de stageplaatsen- en leer-banenmarkt. Alle SBB Barometers kunt u vinden op Kansopwerk.nl. Ruim 800 medewerkers van de zeventien kenniscentra verzamelen de informatie die leidt tot 264 branche-regioscores van 44 branches in zes districten. De vorige rapportage was in oktober De volgende SBB Barometer komt uit in maart

10 Kansrijke beroepen Beroep Niv. Sector Tekorten aan leerplaatsen Beroep Niv. Sector Verzorgende 3 Zorg en Welzijn Verpleegkundige 4 Zorg en Welzijn Maatschappelijke Zorg (GHZ/VW) 4 Zorg en Welzijn Commercieel medewerker binnendienst 3 Economisch-administratief Contactcenter medewerker 3 Economisch-administratief Telefonist/receptionist 2 Economisch-administratief Servicemonteur installatietechniek 3 Techniek Servicemonteur elektrotechniek 3 Techniek Servicetechnicus werktuigbouw 4 Techniek Verkoopspecialist (wonen) 3 Detailhandel Commercieel medewerker buitendienst 3 Groothandel (Junior) accountmanager 4 Groothandel Dierverzorger hokdieren 3 Veehouderij Vakbekwaam medewerker/ manager teelt 3,4 Plantenteelt Allround operator/manager voeding 3,4 Voedingsindustrie Allround interieurbouwer 3 Hout en Meubel Webdeveloper/gamedeveloper 4 AV, Multimedia en Gaming Allround Schoonmaker/ Glazenwasser 2 Schoonmaak en Glazenwassen Opticien 4 Gezondheidstechniek Audicien 4 Gezondheidstechniek Medewerker steriele medische hulpmiddelen 3 Gezondheidstechniek Chemisch fysisch analist 4 Laboratoriumtechniek Analist klinische chemie/ pathologie 4 Laboratoriumtechniek Operator B,C 3,4 Procestechniek Allround operationeel technicus 4 Procestechniek (Zelfstandig werkend) gastheer/ -vrouw 2,3 Horeca (Zelfstandig werkend) kok 2,3 Horeca (Eerste) medewerker fastservice 2,3 Horeca Chauffeur Goederenvervoer 2 Transport en Logistiek Planner wegtransport 3 Transport en Logistiek Logistiek medewerker 2 Transport en Logistiek Eerste autotechnicus 3 Mobiliteit Verkoopadviseur mobiliteitsbranche 3 Mobiliteit Fietstechnicus 2 Mobiliteit Carrosseriebouwer 2 Carrosserie Autoschadetechnicus 3 Carrosserie Verkoopmedewerker versspeciaalzaak 2 Verssector Productiemedewerker versdetailhandel/versindustrie 2 Verssector Voedingsoperator 2 Verssector Pedagogisch werker jeugdzorg 4 Zorg en Welzijn Doktersassistent 4 Zorg en Welzijn Helpende zorg en welzijn 2 Zorg en Welzijn Verpleegkundige 4 Zorg en Welzijn Medewerker ICT 2 Economisch-administratief Bedrijfsadministratief medewerker 2 Economisch-administratief Medewerker sociale zekerheid 4 Economisch-administratief Interieuradviseur 4 Detailhandel Allround medewerker mode/ maatkleding 3 Mode- & Interieurindustrie Specialist mode/maatkleding 4 Mode- & Interieurindustrie Manager natuur en recreatie 4 Groene ruimte Natuur en vormgeving 3,4 Bloemen en Tuincentra Dierverzorger 2 Dierverzorging Schoonheidsspecialist 3,4 Uiterlijke verzorging Kapper 2 Uiterlijke verzorging Meubelmaker (scheeps)interieurbouwer 2 Hout en Meubel Machinaal houtbewerker 2 Hout en Meubel Montagemedewerker timmerindustrie 2 Hout en Meubel Timmerman 2,3 Bouw en Infra Metselaar 2 Bouw en Infra Middenkaderfunctionaris bouw en infra 4 Bouw en Infra Game artist 4 AV, Multimedia en Gaming Mediavormgever 4 Uitgeven, Vormgeven en Printmedia Desk Top Publishing (DTP) 2 Uitgeven, Vormgeven en Printmedia Stukadoor 2 Afbouw en Onderhoud Microbiologisch analist 4 Laboratoria Verkoper/manager verkoop reizen 3,4 Reizen Manager/ondernemer horeca 4 Horeca Chauffeur Goederenvervoer 2 Transport en Logistiek Logistiek medewerker 2 Transport en Logistiek Werkplaatsmanager 4 Mobiliteit Scootertechnicus 2 Mobiliteit Bedrijfsmanager mobiliteitsbranche 4 Mobiliteit Autoschadehersteller 2 Carrosserie Autospuiter 2 Carrosserie Kijk op barometer.s-bb.nl voor het volledige (regionale) overzicht. Kijk op barometer.s-bb.nl voor het volledige (regionale) overzicht. 10

11 Vervolg van pagina 9. regio s voor personeel in de schoonmaakbranche. Vanaf het voorjaar van 2013 kan de balans opgemaakt worden voor wat betreft nieuwe vacatures in de afbouw en onderhoud. Door de wintergevoeligheid van bedrijven in combinatie met de huidige economie maken bedrijven momenteel een pas op de plaats. Vanaf 2014 wordt voor alle sectoren verwacht dat het arbeidsmarktperspectief verbetert door groei van de werkgelegenheid en de vervangingsvraag als gevolg van de vergrijzing van personeel. In de schoonmaak is momenteel over het algemeen nog voldoende vraag naar arbeid. Gezondheids-, Creatieve en Ambachtelijke techniek In een aantal gezondheidstechnische branches is de vraag naar gekwalificeerde vakmensen groter dan het aanbod, zoals schoenherstellers, opticiens en audiciens. Bij overige gezondheidstechnische branches is er evenwicht tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. De verwachting is dat de vraag naar gekwalificeerde vakmensen de komende jaren blijft stijgen. In de meeste creatieftechnischeen ambachtelijke branches, waar veel zzp ers werkzaam zijn, is er een beperkte vraag naar gekwalificeerde vakmensen. De huidige economische ontwikkelingen zijn ongunstig voor de arbeidsmarktpositie van starters. Maar door de vergrijzing en ontgroening in deze branches, zijn er kansen voor goed opgeleide creatieve vakmensen, met name voor (jonge) ondernemers. Proces-, Laboratoriumtechniek en Fotonica Bedrijven in de kunststof, bouw, energie, papier en karton hebben het moeilijk. In regio Noord is er een grote vraag naar gediplomeerden operationele techniek op niveau 4 in de olie- en gaswinning. In de voedingsmiddelenindustrie is er sprake van groei, in de regio Noord is er grote vraag naar Operators B. Vooral gediplomeerden op niveau 3 en 4 vinden gemakkelijk een baan. Er zijn weinig vacatures voor gediplomeerde fotografen. Horeca, Bakkerij, Recreatie, Reizen en Facilitaire dienstverlening Ondanks de crisis is het arbeidsmarktperspectief in de horeca goed en is er veel vraag naar gediplomeerde gastheren/- vrouwen, koks en medewerkers fastservice. Er is minder vraag naar specialisten, leidinggevenden en managers. De kans op werk in de bakkerijbranche is voldoende. Maar door toenemende concurrentie van supermarkten en economische onzekerheid zijn ondernemers terughoudender in het aannemen van personeel. Het arbeidsmarktperspectief voor banketbakkers is minder gunstig dan voor broodbakkers. Het aantal vacatures in de reisbranche is flink gedaald en een verdere daling van de werkgelegenheid wordt voorspeld. De kans op werk is matig voor gediplomeerden Leisure & hospitality. Het aantal vacatures op mbo-niveau daalt, bedrijven nemen vaker lager geschoold personeel aan. Voor frontofficemedewerkers, receptionisten en frontofficemanagers zijn er ruim voldoende kansen op de arbeidsmarkt. Binnen de facilitaire dienstverlening verschilt de kans op werk per regio. Er zijn signalen dat bedrijven door bezuinigingen liever werkzaamheden herverdelen onder zittend personeel dan dat zij nieuw personeel aannemen. Transport, Logistiek en Scheepvaart In de sector transport en logistiek is de huidige financiële en economische crisis voor veel bedrijven problematisch. Het aantal vacatures is gedaald en er is weinig groei in de sector. Binnen de logistieke dienstverlening is de situatie iets positiever. Mobiliteit Personenwagenbedrijven hebben te maken met teruglopende werkzaamheden in de werkplaats. Dit is het gevolg van het uitstellen van onderhoud en reparaties door consumenten en bedrijven. In de tweewielerbranche hebben vooral de motor- en scooterbranche te kampen met een lagere verkoop en minder reparaties. In de truckbranche hebben transportbedrijven het zichtbaar moeilijk en dit zorgt ervoor dat ook in deze branche het werkaanbod terugloopt. Carrosserie Personenwagenbedrijven hebben te maken met teruglopende werkzaamheden in de werkplaats. Dit is het gevolg van het uitstellen van onderhoud en reparaties door consumenten en bedrijven. In de tweewielerbranche hebben vooral de motor- en scooterbranche te kampen met een lagere verkoop en minder reparaties. In de truckbranche hebben transportbedrijven het zichtbaar moeilijk en dit zorgt ervoor dat ook in deze branche het werkaanbod terugloopt. Verssectoren Kansen op de arbeidsmarkt zijn er in de verssectoren voldoende vanwege een tekort aan personeel als gevolg van de vergrijzing. Ook opvolgingsproblemen in de versdetailhandel spelen hierbij een rol. In de industrie en groothandel neemt de vraag naar gekwalificeerd personeel, met name op niveau 2 toe. Er wordt veelal gestuurd op inzet van flexibele arbeidskrachten. Meldpunt Stagetekorten 11

12 Bedrijfsleven en beroepsonderwijs vormen de stichting Samenwerking Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB). Samen werken ze aan thema s als kwalificatiestructuur, examens, beroepspraktijkvorming en opleidingsaanbod. Daarmee optimaliseert SBB de aansluiting van onderwijs op de arbeidsmarkt. Met als doel: voldoende en deskundige vakmensen. Postbus AG Zoetermeer bb.nl Uitgave SBB, Zoetermeer, december 2012, jaargang 6 Redactie en vormgeving SBB, Zoetermeer Drukwerk Bestenzet, Zoetermeer Foto s Hollandse Hoogte ISSN Voor meer informatie over stage- en leerbanenmarkt: Tamara Schellings (SBB) over de arbeidsmarkt: Ruud Baarda (SBB)