de Vliegende Hollander

Transcriptie

1 de Vliegende Hollander Maandblad voor de Koninklijke Luchtmacht 66 e jaargang - nummer 1 - januari 2010 SPOW OP KRETA GGW, NDMC en gevechtsleiding gezamenlijk aan de slag NIEUWJAARSBOODSCHAP C-LSK JANSEN QRA EN AOCS NM OP BERENJACHT NIEUWE SPORTTEST: DEFENSIE CONDITIE PROEF

2 Foto: Richard Frigge, AVDD COLOFON UITGAVE Commando Luchtstrijdkrachten Bureau Luchtmachtcommunicatie HOOFDREDACTEUR Luitenant-kolonel Willem Bogaard EINDREDACTEUR Arno Marchand REDACTEUR / ARTDIRECTOR June Smit REDACTEUR Ingmar Kooman VORMGEVING EN LITHOGRAFIE OBT bv, Den Haag Alles wat een radar heeft, vliegt, vaart of schiet 6 DRUK en OPLAGE OBT bv, Den Haag ex. REDACTIE Telefoon Fax INTERNET vliegendehollander@mindef.nl BEZOEKADRES Luchtmachttoren, Luchtmachtplein ZB Breda POSTADRES Postbus 8762, 4820 BB Breda Foto: RAF 10 Voor de val van de Muur gebeurde dit bij wijze van spreken dagelijks OMSLAGFOTO Een Patriot verlaat de launcher op weg naar zijn doelwit tijdens SPOW 2009 op Kreta. Foto: Richard Frigge, AVDD ADRESWIJZIGINGEN Actief dienende militairen, reservisten en burgermedewerkers van de Koninklijke Luchtmacht wordt verzocht de adres wijziging te laten muteren in PeopleSoft. Postactieven, reservisten, veteranen, betalende abonnees en alle overige lezers wordt verzocht de adresdrager met vermelding van het juiste adres op te sturen naar het retouradres: Staf Commando Luchtstrijdkrachten CLSK/Kabinet/Bureau Postactieven Abonnementenadministratie Vliegende Hollander Postbus 8762, 4820 BB Breda Telefoon of BOT-militairen en burgermedewerkers die hun contract met Defensie voortijdig beëindigen en BBT-militairen die de dienst verlaten, hebben geen recht op een gratis abonnement horend bij de status van postactieve. Een abonnement op de Vliegende Hollander kost 17,02 per jaar (buitenland 21,55) en kan worden aangevraagd bij: Abonnementenland Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Telefoon: (10 ct per min.) Fax: Opzegtermijn bedraagt zes weken. Aanhaling uit en overname van (delen van artikelen in dit blad is toegestaan, met toestemming van de redactie en mits de bron wordt vermeld. ISSN Ga bij Bureau Sport langs voor een goede voorbereiding 18 3 Interview C-LSK Commandant Luchtstrijdkrachten luitenantgeneraal Jac Jansen kijkt terug naar 2009, en vooruit naar wat dit jaar gaat brengen. 6 Knallen op Kreta Special Project Optic Windmill is meer dan een live firing voor de Groep Geleide Wapens. 10 Berenjacht Twee beren van de Russische luchtmacht kwamen naar de Noordzee. Nieuw Milligen en de Leeuwarder QRA spoorden ze op. 13 Luchtmachtbrede Rijkshuisstijl Met de start van het nieuwe jaar, krijgt de huisstijl van luchtmacht een nieuw gezicht. Een beetje van het Rijk en beetje van de KLu. Foto: Leonie Voets-van Helmond, AVDD 18 Startschot nieuwe sporttest Alle luchtmachters moeten er sinds eind vorig jaar aan geloven: de Defensie Conditie Proef. En die blijkt niet voor iedereen even gemakkelijk. 20 Chef Boord Vliegploeg Adjudant Bart Kraan vertelt over een bewegende landingsbaan en hangar, en zijn werk als technisch manager, vader en moeder. Vaste rubrieken 16 Een dag op stap met Complexe weermodellen produceren ingewikkelde weerkundige puzzels. Aan meteoroloog majoor Paul Broekhuis de taak daar een accurate weersverwachting van te maken. 14 Militaire Luchtvaart Eisen De Afdeling Personeelsontwikkeling en Opleidingen gaf een roadshow met antwoorden op vragen over de MLE s. 22 Mensen en Mutaties 23 Leeswijzer 24 Journaal 31 Fotopagina 2

3 INTERVIEW C-LSK Jansen (m.) in een ontspannen onderonsje bij de brandweer, aan de rand van de flightline op Tarin Kowt. Foto: Dave Doornbos Elke dag beter Tekst: Arno Marchand Op de plaats waar normaliter de column van Commandant Luchtstrijdkrachten luitenantgeneraal Jac Jansen staat, begint hij bij het opmaken van de eindejaarsbalans van 2009 tijdens zijn bezoek aan de missie in Afghanistan, en kijkt hij uitgebreid vooruit naar wat 2010 gaat brengen. Samengevat als een tevreden mens. Want het meeste gaat goed. Als eerste kijk ik dan naar de uitzendgebieden, waar veel werk is verzet. Maar ook bij het uitvoeren van onze taken in Nederland. Er is gebuffeld, en wij als luchtmacht ontvangen grote tevredenheid van hen die het werk van ons verlangen. In paarse of joint operaties hebben we elkaar nodig, en als luchtmacht voegen we ook echt iets toe. Samen met vrouwen en mannen die zijn uitgezonden, heb ik Oud en Nieuw in Kandahar gevierd. Dat deed mij goed. Ik vond dat ik daar moest zijn, bij mensen die klaar staan om anderen te ondersteunen. Iedere dag worden onze vliegtuigen daar ingezet. De Cougars die dag en nacht mensen en of materieel vervoeren in Afghanistan, onze F-16 s en Apaches die klaar staan en bescherming bieden aan de grondtroepen, of onze transportvliegtuigen die heen en weer vliegen vanaf Eindhoven naar de Verenigde Arabische Emiraten of daarvandaan naar Afghanistan. Al het personeel dat daarbij betrokken is, dat in Afghanistan zit of vanuit Nederland of waar dan ook deze missie ondersteunen, daar heb ik respect voor. Zoveel middelen en mensen die worden ingezet voor ISAF, 24 uur per dag, met de feestdagen en tijdens Oud en Nieuw. De Cougars die net na middernacht 1 januari s morgens een aantal mensen terugvlogen vanuit TK, dat is toch geweldig! Het afgelopen jaar is er weer zo enorm gebuffeld om alles goed te laten verlopen. 3

4 INTERVIEW C-LSK Jansen: Er is enorm gebuffeld Kordaat handelen Samen met twee commandanten, commodore Theo ten Haaf en kolonel Wido van de Mast, vloog ik met de Gulfstream op 30 december naar Afghanistan, en maakte een tussenstop bij de eenheid op FSE Mirage. Het huidige detachement zit daar net en ik merk dat ze er veel zin in hebben, en gemotiveerd zijn om de rotaties van mens en materieel zo snel mogelijk te laten verlopen. Via FSE Mirage vloog ik naar Kandahar waar ik met de Commandant Contingentscommando en personeel van de Air Task Force en RC South sprak. Na een kort bezoek bij de Apache eenheid op Tarin Kowt vloog ik terug naar KAF met de Cougar en luidde daar in de Dutch Corner het nieuwe jaar in samen met ander defensiepersoneel. Ik sprak daar ook met de crew van de Cougar die net voor kerst werd beschoten en alleen dankzij kordaat handelen de helikopter veilig aan de grond kon zetten. Dat ze dit zo resoluut deden komt door de vele trainingsuren die ze maken voor het uitvoeren van noodprocedures. Dan blijkt maar weer dat alle vlieguren die we maken niet voor niets zijn. Onze trainingsprogramma s zijn intensief en ik realiseer mij dat dat ook een behoorlijke last is voor het thuisfront. Als crews en techneuten terugkomen moeten ze vaak alweer QRA-diensten draaien of zijn er voorbereidingen en trainingen in binnen- en buitenland. Dat is zwaar en dat realiseer ik mij terdege. Meer dan ISAF Natuurlijk stond tijdens mijn bezoek de missie in Afghanistan en op iedereen die dit mogelijk maakt centraal. Maar ik denk op dit soort momenten ook aan de individueel uitgezonden luchtmachtmilitairen. Zij die in Bosnië, Soedan of waar dan ook werken voor vrede en veiligheid. En aan Ook op de Dutch Compound vond op 1 januari de traditionele Nieuwjaarsduik plaats, georganiseerd door de Goede Doelen- en de activiteitencommissie van ATF-12 met hulp van de Genie. In een behaaglijke 22 graden doken meer dan tweehonderd personen uit vijf landen in het water. Voor KIKA en de stichting Public Health Workers Kandahar werd elk 750 dollar opgedoken. Foto: PAO KAF de eenheden die 24 uur per dag klaar staan voor nationale bijstand: de Search and Rescue helikopters van De Kooy en Leeuwarden, de Quick Reaction Alert met onze F-16 s die 24 uur per dag klaarstaan vanaf vliegbasis Leeuwarden of Volkel, de Dorniers die worden ingezet voor Kustwachttaken, het personeel dat op de C-17 zit in Hongarije of onze mensen op AOCS NM, LMG, OPCEN of waar dan ook. Allemaal luchtmachters die met Oud en Nieuw taken uitvoerden of klaarstonden als op hen een beroep zou worden gedaan. Ik mag als Commandant Luchtstrijdkrachten leiding geven aan deze mensen was mijn eerste volle jaar als commandant en ik moet zeggen dat ik van elk moment heb genoten, van wat we met elkaar leveren en presteren. Daar ben ik trots op. Zeker als je ook de complimenten daarvoor krijgt. Zowel intern en extern, van onze collega s binnen Defensie of van anderen daarbuiten, van politici, burgemeesters of van de mensen op straat. We doen het dus goed, ook al zijn er natuurlijk aandachtspunten. Zorg voor thuisfront en personeel Eén daarvan is het aantal nachten van huis. Ik ben mij er van bewust dat dit een hoge druk op het thuisfront legt. Het thuisfront is een erg belangrijke factor, misschien wel de belangrijkste. Dat moeten we ons goed blijven realiseren. Daarnaast moeten we ook zorgen voor dat thuisfront, want ik zie dit als het verlengstuk van het menselijk kapitaal van de luchtmacht. Heb je dat niet mee, dan eindigen daar je mogelijkheden. Onze collega s moeten zich ook gerespecteerd voelen binnen het CLSK. Ze moeten zich kunnen ontwikkelen voor verdere stappen binnen de organisatie, of juist ter voorbereiding op een baan in de burgermaatschappij. Het is mooi dat we loopbaanbegeleiding hebben neergezet, maar we moeten er ook echt iets mee doen. Dat valt of staat met goed leiderschap, en ik ben ervan overtuigd dat de nieuwe LTV-modules daarvoor niet één, maar meerdere grote stappen voorwaarts zijn. Voor het personeel heeft ook de Medezeggenschapscommissie veel goede plannen. Die zijn, zoals het hoort, ambitieus. 4

5 INTERVIEW om alles goed te laten verlopen We hebben op de laatste MC-dag (zie pagina 24, red.) gesproken over de plannen die we op kortere termijn kunnen verwezenlijken. Ook hierbij valt of staat de uitvoering met leidinggeven. Belangrijk daarbij is dat je mensen moet behandelen (v.l.n.r.) Commandant Air Task Force Kolonel Peter Tankink, Director Support Regional Command South commodore Emile van Duren, C-LSK luitenant-generaal Jac Jansen, Commandant Contingentscommando Afghanistan brigadegeneraal Rob van der Meer, Commandant Joint Support Detachement KAF majoor Mark Sliphorst, en Deputy Commander Kandahar Airfield kolonel Fred van Weverwijk openen de alcoholvrije champagne op KAF. Foto: PAO KAF Groepsfoto van het oud-en-nieuwbezoek met (v.l.n.r.) de Commandant DHC com modore Theo ten Haaf, Plaatsvervangend Commandant Landstrijdkrachten generaal-majoor Marcel van den Broek, Commandant Korps Mariniers brigadegeneraal Rob Verkerk, Commandant TFU brigadegeneraal Marc van Uhm, C-LSK luitenant-generaal Jac Jansen en waarnemend Directeur PRT Jan-Willem Beaujean. Foto: Henry Westendorp, AVDD zoals je zelf behandelt wilt worden. In de vulling van ons personeelsbestand zie ik overigens goede ontwikkelingen. We gaan naar 96 procent. Dat is een pluspunt. Daar staat wel tegenover dat we maar in beperkte mate kunnen inhuren. Inzetgereedheid Qua personeel zijn we nog niet helemaal op kwalitatief niveau. Dat kan ook niet, want we komen van ver. Bovendien hebben we te maken met de invoering van de luchtvaarteisen, en het kost tijd om mensen op te leiden en ze de ervaring te laten opdoen die daarvoor nodig is. De luchtvaarteisen zorgen er wel voor dat het nog beter wordt. Los van de personele zaken, is voor het CLSK materieel natuurlijk een belangrijk gegeven. We zijn druk bezig de inzetgereedheid daarvan te verbeteren. Onze belangrijkste partner op dat gebied is de Defensie Materieel Organisatie. Samen moeten we ervoor zorgen dat de inzetgereedheid geen pijnpunt meer vormt. Ik wil op dat gebied weten wat er aan de hand is, en wanneer het wordt opgelost of geregeld. Daarbij moeten wij als luchtmacht kijken naar wat we zelf kunnen doen. Het gaat daarbij altijd om de samenwerking. Make it happen! Helaas is er vertraging ontstaan in een aantal lutraprojecten maar ik verwacht dat de DC-10 bij 334, en de derde en vierde C-130 bij 336 Squadron snel binnenkomen. We hebben nu twee Herculessen. Eén is er op uitzending. Blijft er één over voor training, onderhoud en overige inzet. Juist voor dat laatste heb je getraindheid nodig, en dat komt met één beschikbare kist voor diverse taken soms niet uit. Gelukkig komt de derde C-130 al in het eerste kwartaal binnen waardoor die spanning minder wordt. Multifunctioneel inzetbaar Welke ondersteuning vanuit de derde dimensie de luchtmacht in de toekomst kan brengen, heb ik verwoord in de Toekomstvisie Commando Luchtstrijdkrachten die eind 2009 is verschenen. Deze heb ik aan de CDS overhandigd. Aan hem is het om te bepalen welke invulling hij hieraan geeft. De meeste van onze systemen zijn multifunctioneel inzetbaar. Met helikopters en lutra vervoer je mensen of middelen, Apaches zet je offensief in maar kan je ook gebruiken voor Intelligence, Surveillance en Reconnaissance (ISR, red.). Een F-16 kan luchtverdediging of Close Air Support leveren Al deze middelen zijn ook voor nationale taken ingezet, evenals de Lynx en de AB-412. Prachtig toch. In de toekomst wordt ISR belangrijk. Het is nog een ontontgonnen gebied, maar als je het goed inricht en gebruikt, bijvoorbeeld ook met UAV s, dan heb je echt in een instrument in handen om je effectiviteit op een hoger niveau te krijgen. Goede dingen Zoals de minister al aangaf, wordt 2010 ook voor het CLSK druk. Dit hele jaar zullen vrijwel al onze middelen in of voor Afghanistan worden ingezet, maar andere operaties lopen ook gewoon door. Naast de al genoemde DC-10 en C-130 s stromen de eerste NH-90 s en nieuwe Chinooks in. Defensie is een dynamische organisatie, zowel in de zin van materieel, als ook wie we zijn en willen zijn. Het beweegt en dat biedt ook kansen. We hoeven ons als luchtwapen voor geen discussie te verdedigen We hebben ons met al onze middelen zodanig bewezen, dat ons product duidelijk is en nodig vraagt wel wederom een grote inzet van mens en middelen. Maar ik zou ons als luchtmacht ook graag sterk zien focussen op de mogelijkheden om de druk uit de organisatie te halen. En die zijn er. We moeten over grenzen heenkijken, de goede dingen doen, en die dingen goed doen: lean werken. We zijn soms ingekaderd door regelgeving, maar personeel op de vloer weet wat er nodig is of niet. Dat vraagt inspirerend leiderschap, van commandanten en leidinggevenden. Als we dat kunnen, wordt de druk minder en worden we elke dag een beeje beter. Dat moet ons doel zijn voor

6 REPORTAGE Special Project Optic Windmill Knallen op Kreta Tekst: Ingmar Kooman Foto s: Richard Frigge, AVDD Kreta, dat staat voor de Groep Geleide Wapens synoniem aan live firing. Maar Special Project Optic Windmill (SPOW) omvat meer dan het testvuren van de Patriot s. Het joined en combined optreden tussen 2 en 6 november bood de deelnemers ook live elektronische oorlogsvoering, werken met diverse Griekse eenheden en de ondersteuning van ondermeer de Nationale Datalink Management Cel en een Duits fregat. SPOW 2009 is dus voor meer eenheden knallen. De Patriotlauncher wordt op scherp gezet om een tactische ballistische raket te onderscheppen. Een serene rust hangt over het noordwestelijke kustgebied van Kreta. Vogeltjes fladderen van struik naar struik onder het zingen van hun najaarsliederen. Op de grond slepen mieren nog ijverig met allerhande nestmateriaal. Tegen de achtergrond van een diepblauwe Egeïsche Zee en de geuren van allerlei kruiden in de lucht is het een bijna idyllisch plaatje. Bijna, want het verschroeide beton van de lanceerplatformen maakt duidelijk dat we hier niet op een Grieks vakantieoord zijn. De militaire hardware staat her en der verspreid op de NATO Missile Firing Installation (NAFMI). Buiten de componenten van een Griekse en twee Nederlandse Patriot-batterijen, en twee Griekse HAWK s bevolken ook het Tactical Command System (TCS), de Transportable Air Control Facility (TACF) en de National Datalink Management Cell (NDMC) het grillige Griekse rotslandschap. 6

7 REPORTAGE Overleven en meer Special Project Optic Windmill gaat verder dan het vertrouwde Joint Project Optic Windmill (JPOW), vertelt kapitein Johan Hendrix. Tijdens JPOW deden we al veel experimenten, maar gesimuleerd. In SPOW doen we dat nu allemaal live. De Griekse luchtmacht is hier vol op ingesprongen. We kunnen niet alleen gebruikmaken van het radarbeeld van de Griekse Patriot en HAWK s, maar ook nemen ze deel met hun Control en Reporting Centre (CRC) en de 115 Combat Wing van de vliegbasis Souda. De Grieken leveren 27 gevechtstoestellen voor een uitgebreid live flying-deel: F-16 s, A-7 s, Mirage 2000 s, F-4E s en een Airborne Early Warning-toestel ondersteunen het geheel. In JPOW werkten we hoofdzakelijk met gesimuleerde dreigingen, legt oefenleider luitenant-kolonel Olav Spanjer uit. We zitten hier met de mensen en de systemen die het ook in het echt moeten doen, en maken het dan ook zo realistisch mogelijk. Zo verzorgen niet alleen de rode (vijandelijke, red.) aanvalseenheden voor de nodige spanning. Twee Zweedse Lear Jets proberen ook nog eens de Nederlandse systemen te verstoren. Die elektronische oorlogsvoering moet verhinderen dat de luchtverdedigingseenheden een accuraat luchtplaatje kunnen samenstellen. Want dat uit de gedeelde radargegevens samengestelde luchtbeeld is voor de blauwe eenheden nodig om te overleven. Link 16 Walhalla In een desolate uithoek van de NAMFIrange is het containerpark van de TACF gestationeerd, het mobiele gevechtsleidingscentrum van het Air Operations Control Station Nieuw Milligen. Ondanks de winderige uithoek is master controller majoor Jan ter Braake lyrisch. Ik heb zoiets als dit nog nooit meegemaakt. Dit is het tactische Link 16 Walhalla. Alles wat een radar heeft, werkt: of het nu het vliegt, vaart of schiet. De samenwerking met de Nederlandse en Griekse eenheden verloopt volgens de Duitse kapitein-terzee Peter Wiemann prima. Zijn schip, het luchtverdedigings- en commando fregat FGS Hamburg, fungeert tijdens SPOW afwisselend als maritiem coördinatieelement dat net zoals de TACF de partijen in de luchtverdediging aanstuurt en als sensor die het radarbeeld van de blauwen verfijnt. Het is een mooie oefening om onder druk vertrouwd te raken met elkaars werkwijze. Het luchtbeeld dat we samen met de Nederlanders opbouwen, ziet er uitstekend uit. We krijgen dankzij de Hamburg een fantastisch nauwkeurig plaatje, bevestigt eerste luitenant Roland Kemp. Samen met zijn vijf NDMC-collega s is hij hier verantwoordelijk voor het goed in elkaar leggen van de verschillende stukjes van de Link 16 puzzel. Het NDMC filtert de gegevens van de verschillende systemen en levert de vliegers en grondeenheden een schat aan Link 16 data. Wat is er nu mooier dan die mannen een plaatje van A naar B te geven waar alles al in staat? Routes, vectoren, vijanden, alles is te zien en helemaal up-to-date. Drie Patriot launchers op een rij op de NAMFI. Links de Griekse, daarnaast de twee Nederlandse installaties. Foto: Stephan de Bruijn, Bluelife Aviation De launcher crew zet de launcher in vuurpositie. Het NDMC fungeert als een belangrijk knoop- en verdeelpunt voor het complexe dataverkeer. 7

8 REPORTAGE Vanuit het mobiele gevechtsleidingscentrum houden de luchtmachtcollega s track op alle SPOW-deelnemers. In het echt Op een steenworp afstand van het NDMC staat de gloednieuwe TCS. De container werkt als een transformer. Eenmaal uitgeklapt, beslaat hij een vloeroppervlak van 36 vierkante meter. Daarbinnen bevinden zich alle Command & Control-elementen om een geleide wapen-taskforce aan te sturen. We volgen hier niet alleen het huidige gevecht en plannen de volgende actie, geeft detachementscommandant luitenant-kolonel Willy van Kampen aan. Maar ook verbindingen, logistiek, Force Protection, inlichtingen; feitelijk alles dat een GGW-eenheid nodig heeft om afzonderlijk te kunnen opereren hebben we hier, geconcentreerd in één blik. Maar hoewel SPOW veel omvat, uiteindelijk is het verwachte vuurwerk datgene waarvan een ieders hart sneller gaat kloppen: het uitschakelen van twee zogenoemde TBM-drones, tactische ballistische raketten zonder explosieve lading. Sergeant Etiënne Craenmehr is enthousiast. De Launcher Crew Chief van crew 1 van 803 Squadron heeft al elf live firings meegemaakt, van zowel de NIKE als de HAWK. Maar voor wat betreft de Patriot is het ook voor hem de eerste keer. Hij kan zich goed voorstellen hoe zijn twee jonge korporaals zich voelen, erkent hij lachend. Voor mij is het bijna net zo spannend als voor die jonge kerels. Korporaal Robert Jan Dijkstra en ranggenoot Marijn Te Nijenhuis kijken erg uit naar het aangekondigde spektakel. Mooi om het eindelijk een keer in het echt mee te maken, bevestigt Dijkstra. Je kent het wel van de filmpjes op internet, valt Te Nijenhuis hem bij. Maar je weet pas hoe het is als je er zelf bij bent geweest. Dit zijn wel de dingen die je later aan je kinderen vertelt. Prooi Rond het middaguur kraken de luidsprekers op NAMFI. In het Engels met een zware Griekse tongval klinkt de mededeling dat de aanwezigen dek- Staatssecretaris Jack de Vries (l.) en generaal Jac Jansen hier kijkend naar een lege cannister brengen ook een bezoek aan de diverse Nederlandse eenheden op NAMFI. Een uitgelaten battery crew 1 na hun succesvolle vuurdoop. Foto: Niels Vredegoor 8

9 REPORTAGE king moeten zoeken. Nog maar enkele minuten voordat de TBM-drone het luchtruim kiest. De launcher crew spoedt zich naar hun Patriot. Met een paar handelingen zetten ze het wapensysteem op scherp. Snel rennen ze weer naar hun voertuig, want binnen een minuut gaat de controle van de launcher over in handen van het Engagement Control Station (ECS) en is de Patriot vuurklaar. Na vertrek van de launcher crew is de range uitgestorven. Door de luidsprekers zijn delen van het radioverkeer te volgen. TBM on scope, klinkt het droog. Tevergeefs turen toeschouwers naar de lichtbewolkte lucht. De drone is natuurlijk ook niet te zien omdat deze nog op enkele tientallen kilometers hoogte vliegt. Maar je moet toch iets om de tijd te doden tijdens het wachten, zie je iedereen denken. Een doffe dreun schrikt ze op uit hun overpeinzingen. De eerste Patriotraket schiet in een zuil van vuur en rook weg uit zijn cannister. Binnen drie seconden kiest ook een raket van launcher twee het luchtruim. De projectielen doorklieven de hemel, op zoek naar hun prooi. In het blauw verschijnt een klein rond wit wolkje. Raak! Een tweede wolkje wijst erop dat ook het automatische zelfvernietigingsmechanisme van de buurraket werkt. Als in Grieks-Engels het sein-veilig heeft geklonken, komen de eerste Griekse en Nederlandse militairen weer tevoorschijn uit hun onderkomens. Opgeluchte gezichten, felicitaties en schouderklopjes. Stilaan keert de rust weer terug op NAMFI. De vogels zijn alweer bekomen van de ergste schrik en fladderen weer rustig rond. Alleen een grote schroeiplek op het lanceerplatform herinnert aan het Nederlandse Patriotgeweld dat vanaf die plek is ontbrand. Ver boven de range hangt nog een tweetal kleine wolkjes, langzaam verwaaiend in de wind. Een gemodifi ceerde standard Patriot in de eerste tienden van seconde van de lancering. Tijdens SPOW verschiet de GGW haar oudste Patriotraketten. Een goedkoper en operationeler alternatief dan verschroten, wat er anders met oudste raketten zou gebeuren. Het gereedstellen van de launcher maakt C-LSK Jansen (r.) van dichtbij mee. Een Patriot reist nooit alleen. Van dezelfde launcher of een nabijgelegen batterij vertrekt altijd een tweede raket om de trefzekerheid zo groot mogelijk te maken. 9

10 REPORTAGE AOCS NM en QRA begeleiden na vele jaren De Tu-95. Vier motoren met acht contraroterende propellers geven de bommenwerper met een lengte van bijna 50 en een spanwijdte van ruim 50 meter, een maximale snelheid van 920 kilometer per uur. Zonder bijtanken bedraagt het vliegbereik kilometer. Foto: Sergey Krivchikov, Russian AviaPhoto Tekst: Bert van Elk Een vluchtige ontmoeting Even was het wereldnieuws in Nederland. Op 24 november begeleidden twee F-16 s van vliegbasis Leeuwarden een duo Russische Tu-95MS langeafstandsbommenwerper, met NAVO-codenaam Bear-H, boven de Noordzee. Dat dergelijke toestellen Nederland aandoen, is lang geleden: ergens in de jaren negentig. Maar sinds enkele jaren maakt de Russische luchtmacht met deze vliegtuigen weer lange missies en doet ook de Noordzee aan. Tijd om met de vliegers en gevechtsleider het fenomeen Quick Reaction Alert (QRA) weer eens onder de loep te nemen. Dinsdag 24 november 2009 lijkt een doorsnee werkdag te worden voor de medewerkers van de gevechtsleiding op het Air Operations Control Station Nieuw Milligen. Kapitein Joël Postma, één van de fighter allocators, bereidt in alle rust een training voor als in het gevechtsleidingscentrum de bel gaat. Dat betekent dat er wat aan de hand is. Via de Master Controller die de leiding heeft, kwam de melding binnen dat er op dat moment vanuit het noorden twee Russische Bears, met een snelheid van 330 knopen naderde. De vliegtuigen waren bij de alarmering nog halverwege Denemarken. De Russen zijn waarschijnlijk opgestegen van een vliegbasis op het Kola schiereiland, ten oosten van Noord-Finland. Ze zijn om Noorwegen heen gevlogen, en langs die kust naar het zuiden afgezakt. Via de Duitse Bocht kwamen ze het deel van de Noordzee binnen dat Nederland monitort en waar onze F-16 s oefenen. Ze bleven op ruime afstand ongeveer dertig mijl van de Nederlandse territoriale wateren. De Russen deden niets illegaals. Ze vlogen in vrij gebied. Civiele vliegtuigen maken zich bekend aan de hand van unieke codes die ze uitzenden en dienen van tevoren een vliegplan in. De Russen hebben dat in dit geval niet gedaan, omdat het militaire toestellen zijn die zich op vrije navigatie beroepen, gaat De radar van het Air Operations Control Station Nieuw Milligen. Foto: Frank van Biemen, AVDD Fighter allocator Joël Postma leidt de QRA F-16 s naar de Bear. Foto: Frank van Biemen, AVDD 10

11 REPORTAGE Russische Bear boven Noordzee Postma verder. Dat mag. Een militair toestel van een niet-navo-land dat door het Europese luchtruim vliegt, noemen wij een Zombie. Dat komt overigens regelmatig voor. Denk maar aan Zweedse of Zwitserse toestellen of militaire vliegtuigen die hoogwaardigheidsbekleders zoals presidenten vervoeren. Bear-onderscheppingen door de jaren heen Heel lang geleden De komst van het Russische toestel was geen verrassing, stelt Postma. De kisten zijn vanaf het begin van de vlucht gevolgd door het Combined Air Operations Centre (CAOC)-1 in Denemarken en daarna overgedragen aan CAOC-2 in Duitsland. AOCS Nieuw Milligen valt daar weer onder, dus zij waarschuwden ons. Op het moment dat je weet dat het toestel onze kant op komt, gaat er via een directe scramble-lijn een belletje naar Leeuwarden. Voor de twee vliegers en twee technici van Leeuwarden, die op die dag de QRA-taak vervullen, begint de dag zoals gebruikelijk. We deden gewoon ons dagelijkse routine: papierwerk afhandelen, studeren, enzovoorts. Je verblijft namelijk 24 uur in die wachtruimte en na de gewone werktijd kan je tv kijken, eten of slapen. Maar als de sirene gaat, moet je binnen de kortste keren in je kist zitten, vertelt een van hen (vliegers hebben voorkeur gegeven anoniem te blijven). Als vlieger draai je samen met een collega één keer in de tien tot veertien dagen een QRA-dienst, waarbij ze 24 uur paraat zijn net als de technici. Er staan twee kisten met volle brandstoftanks en volledige bewapening klaar om als het nodig is onmiddellijk op te stijgen. De QRA s verliepen de laatste tijd rustig, gaat één van hen verder. Nog niet zo gek lang geleden werden we regelmatig gescrambled, omdat burgertoestellen zich niet bekend maakten of problemen hadden, maar dat gaat de laatste tijd goed. Een scramble omdat er een Russisch vliegtuig aankwam, is heel lang geleden. Misschien wel ergens in de jaren negentig van de vorige eeuw, herinnert een van de vliegers zich. De Russen opereren tegenwoordig weer veel in de omgeving van Noorwegen en gaan dan een stuk naar het zuiden. We kregen op de 24ste van Nieuw Milligen per telefoon een voorwaarschuwing en vrijwel direct daarna volgde de toeter. Terwijl wij razendsnel onze spullen aantrokken, maakten de technici de F-16 s klaar en deden zij de shelter open. Wij hoefden alleen nog de allerlaatste checks te doen en konden weg. Een RAF Lightning van No.23 Squadron op berenjacht, eind jaren zestig, begin zeventig. Foto: RAF F-4B Phantom van VF-151 van de US Navy onderschept een Tu-95 Bear-D op 15 maart Foto: US Navy Een RAF Typhoon van No.XI Squadron volgt een Russische Bear-H op 22 augustus 2007, vier dagen na de aankondiging van Putin. Foto: RAF Leeuwarder F-16 s begroeten Russische collega s staat een dag na de interceptie van 12 mei 1987 op een Bear-A in de Leeuwarder Courant. Foto: Herman van Heuvelen Een F-22A Raptor van het 302 Fighter Squadron op 22 november bij Alaska. Foto: USAF 11

12 REPORTAGE Twee F-16 s in de QRA-uitvoering, vergelijkbaar zoals ze op 24 november vlogen. Foto: Eric Vorstenbosch, AVDD Een Tu-95 Bear bommenwerper met Il-78 Midas tankvliegtuig. Foto: Andrey Zinchuk collection Foto De toestellen van Leeuwarden nemen direct na take off contact op met Postma. Ik kon hen richting en snelheid van de Russische kist doorgeven, zegt de fighter allocator. De F-16 s zijn er supersoon naar toe gegaan om de vliegtuigen te identificeren. Bij een scramble krijg je, zodra je in de lucht bent, te horen wat er aankomt, op welke hoogte en welke frequentie je moet inschakelen, ligt één van de vliegers toe. De verkeersleiding geeft je voorrang op het andere vliegverkeer, zodat je kunt passeren. Tijd om na te denken had ik bij take off nauwelijks, omdat ik alleen maar bezig was met de lucht ingaan. Ik dacht in eerste instantie dat we weer naar een burgerbak moesten. Het enige wat je als vlieger doet, is zo snel mogelijk lees supersoon naar het door Postma opgegeven punt vliegen. Mijn wingie, de andere vlieger, was iets eerder in de lucht dan ik. Wie het eerste klaar is, vertrekt ook het eerste bij een scramble. Ik ben er achteraan gegaan. Van supersoon vliegen, merk je als vlieger niets. Je ziet, om het maar zo te zeggen, alleen op de meter dat je op een moment Mach één-komma-zoveel vliegt. Wij namen boven de Noordzee de begeleiding van de Russen van de Deense luchtmacht over. De Bears zaten boven internationaal water, ver buiten de twaalf mijlszone en mogen dan vliegen waar ze willen. Wij moesten van de gevechtsleiding de vliegtuigen observeren en hingen erbij in de buurt. Het weer was slecht en we hadden niet meer dan twee kilometer zicht. De kisten vlogen in de wolken en daarom was het erg moeilijk om ze visual te krijgen. Dat lukte er met één, en vervolgens heb ik met de QRA-camera een foto gemaakt van de Rus. Adrenaline De Nederlandse vliegtuigen hebben de Russische toestelen slechts korte tijd hoeven te begeleiden, omdat het Nederlandse deel van de Noordzee klein is. Alles bij elkaar hebben we er misschien een minuut bij gehangen en vervolgens namen de Britten, die hem al met hun Typhoons opwachtten, over. Het duurde allemaal maar heel kort. Daarom hebben we er vervolgens maar een trainingsvlucht van gemaakt voor de gevechtsleiding. Deze QRA was eigenlijk meer leuk dan spannend. Postma is het er mee eens. Het was een bijzonder moment. De luchtmacht doet regelmatig onderscheppingen op civiele toestellen, maar het was lang geleden dat een Russisch militair toestel zo dicht bij Nederland in de buurt vloog. Voor de val van de Muur gebeurde het bij wijze van spreken wekelijks, maar deze eeuw is het nog niet voorgekomen. Terug op het squadron hadden we natuurlijk wel wat te vertellen, vertelt één van de vliegers met een lach. En nog een flink aantal keren ook, want iedereen wilde weten wat er was gebeurd. En daarna was er een hoop papierwerk te doen, want je moet er wel een rapportage van maken. Dat was op de Veluwe al niet anders. Postma: Het voorval zelf verloopt zeer snel en dynamisch. Naast rapporten schrijven en tijdens de debrief heb je de tijd om alles nog eens goed door te nemen en er lessen uit te trekken voor een volgende keer. Want dit soort onderscheppingen op buitenlandse militaire toestellen zijn zeldzaam. Een van de toestellen waar het op 24 september allemaal om ging, een Russische Tupolev Tu-95MS. Foto: QRA vliegbasis Leeuwarden De Tu-95 is de Sovjet-tegenhanger van de Amerikaanse B-52 zware bommenwerper. De Eerste vlucht vindt plaats op 11 november Net als de Stratofortress is de Bear veel gemoderniseerd, maar nog steeds in dienst. De nu meest gebruikte versie is de Tu-95MS Bear-H, gebouwd in de jaren tachtig en negentig. Met 920 km/u is het één van de snelst vliegende productietoestellen met turbopropmotoren. Tijdens onderscheppingen hield en houdt de bemanning het staartkanon meestal naar boven gericht om NAVO-toestellen niet uit te dagen. Om dezelfde reden mogen die vliegtuigen geen radarlock op de Bears maken. Op 18 augustus 2007 kondigt de Russische president Putin aan dat na vijftien jaar, de Tu-95 s weer wereldwijde patrouillevluchten gaan uitvoeren. 12

13 ACHTERGROND Facts en figures rond nieuwe huisstijl luchtmacht Nieuw jaar, nieuw gezicht Het Commando Luchtstrijdkrachten gaat vanaf 1 januari over op de Rijksbrede huisstijl. Dit betekent voor alle huisstijldragers onder meer een nieuw logo, extra steunkleuren en herziene richtlijnen voor foto s en opmaak. De facts en figures op een rijtje. Waarom een nieuwe huisstijl? De gemeenschappelijke huisstijl voor de Rijksoverheid moet de verbondenheid tussen de verschillende departementen aangeven. De luchtmacht ondergaat deze verandering dan ook op hetzelfde moment als andere ministeries. Wat gaat er veranderen? De Rijksbrede huisstijl oogt modern, sober en stijlvol, waardoor het ruimte geeft aan de boodschap en het beeld. Anders dan de andere departementen behouden de krijgsmachtdelen hun eigen emblemen en traditionele kleuren. Zo blijft de luchtmacht in combinatie met het rijksbrede logo gebruik maken van de adelaar met als achtergrondkleur het Koninklijke oranje. Dit logo wordt bij printuitgaven bovenin gecentreerd. Behalve oranje, blijft ook het luchtmachtblauw terugkomen in de uitingen. Voor de opmaak van periodieken zoals folders, onderdeelsbladen en de Vliegende Hollander, wordt vooral gebruik gemaakt overzichtelijke vlakken. Waarin komt de nieuwe huisstijl terug? De nieuwe huisstijl wordt gebruikt voor alle uitingen van de luchtmacht. Dat geldt voor de dienstcorrespondentie, presentaties, relatiegeschenken, materieel zoals dienstauto s, vlaggen en banieren, onderdeelsbladen en het krijgsmachtdeelblad de Vliegende Hollander. Wie krijgen ermee te maken? Alle luchtmachters krijgen te maken met de nieuwe huisstijl. Grafische vormgevers en medewerkers uit het communicatievakgebied krijgen extra voorlichting over het gebruik van de huisstijl. Tekst: June Smit de Vliegende Hollander Maandblad voor de Koninklijke Luchtmacht 66e jaargang - nummer 1 - januari 2010 SPOW OP KRETA GGW, NDMC en gevechtsleiding gezamenlijk aan de slag NIEUWJAARSBOODSCHAP C-LSK JANSEN QRA EN AOCS NM OP BERENJACHT NIEUWE SPORTTEST: DEFENSIE CONDITIE PROEF Wanneer en hoe wordt de nieuwe huisstijl ingevoerd? De nieuwe huisstijl wordt vanaf 1 januari 2010 gefaseerd ingevoerd en zal zoveel mogelijk aansluiten op natuurlijke vervangingsmomenten. Voor de meeste huisstijldragers zoals folders, brochures, enveloppen, briefpapier en visitekaartjes geldt dat de aanwezige voorraden op de afdelingen opgemaakt dienen te worden. Nieuwe bestellingen en uitgaven dragen wel het aangepaste logo en kleuren. Het streven is om vanaf 1 januari het nieuwe digitaal correspondentiesysteem voor de dienstcorrespondentie, en een aangepaste powerpoint wizard beschikbaar te hebben op de werkplekken. De onderdeelsbladen en de Vliegende Hollander gaan in de loop van 2010 over op de nieuwe huisstijl. In 2013 moet de transitieperiode afgerond zijn. Meer weten? Op intranet vindt u meer informatie over de invoering van de nieuwe huisstijl en wat het specifiek voor bepaalde vakgebieden betekent. Ook staan hier contactpersonen vermeld en kunt u een instructieboekje over de nieuwe huisstijl downloaden. Kijk op por taal>bedrijfsvoering>projecten. Onder voorlichting en communicatie vindt u implementatie rijksbrede huisstijl. 13

14 PERSONEEL Roadshow Militaire Luchtvaarteisen schept duidelijkheid Tekst: June Smit Foto s: Dave de Vaal, AVDD Beter beeld van vragen Ze dachten dat het duidelijk was: nut en noodzaak van de invoering van de Militaire Luchtvaarteisen. Nu drie jaar na de invoering van deze MLE s bestaat er op de werkvloer echter nog onduidelijkheid. De Afdeling Personeelsontwikkeling en Opleidingen ging daarom met roadshows op de velden in op vragen die nog leven. Kolonel Johan de Jongh, Hoofd APOO, blikt tevreden terug: De Staf CLSK weet nu beter wat er leeft en de onderdelen beter hoe MLE s zijn bedoeld. De komende tijd knopen we de open eindjes aan elkaar. Aanvullende roadshows De roadshows zijn gehouden op het Maritiem Vliegkamp De Kooy, en vliegbases Volkel, Leeuwarden en Eindhoven. Roadshows voor specifieke groepen zoals delen van de Staf CLSK, maar ook verdiepingsslagen op de eerder bezochte onderdelen zijn inmiddels verzorgd. Alle presentaties voor de onderdelen, zijn terug te vinden op intranet: Staf CLSK > DP&O > Afdeling APOO. Voor meer informatie, neem contact op met majoor René de Lange van de afdeling APOO. Dat de invoering van de Militaire Luchtvaarteisen een grote invloed zou hebben op de bedrijfsvoering van de KLu, had de Militaire Luchtvaart Autoriteit (MLA) wel ingeschat. Het uitrollen van de nieuwe manier van opleiden en werken voor met name technici wordt daarom zorgvuldig voorbereid. Onder meer aan de hand van zeepkistsessies, presentaties op de onderdelen en publicaties in de bladen, worden nut en noodzaak van de nieuwe werkwijze uitgelegd aan de betrokkenen in vaktechnisch gebied. Dat dit niet afdoende is, blijkt het afgelopen jaar. Ondanks dat de KLu al deze zomer volledig volgens de MLE s werkt, bestaat vooral over de verandering van functiebenamingen tot A-Mechanic, B-Technician, C-Engineer en bijbehorende vernieuwde opleidingstrajecten nog veel onduidelijkheid. We bleven maar vragen krijgen over de kwaliteit van de opleidingen en het niveau van de nieuw opgeleide medewerkers, vertelt De Jongh. De kwaliteit werd namelijk in twijfel getrokken door de technici die de oude opleiding als referentiekader hanteerden. Bovendien is de MLE-materie zo complex, dat het niet altijd direct beklijft. Tijdens de roadshows op de onderdelen hebben we geprobeerd duidelijkheid te geven. 14

15 PERSONEEL voor operationele inzet. Het is een andere wijze van handelen. In het begin niet makkelijker, uiteindelijk wel beter. dat alle opleidingen voldoen aan de kwaliteitsnormen en er een competente medewerker wordt afgeleverd, zegt De Jongh. Hij kijkt met een goed gevoel terug naar de roadshows. We hebben elkaar over en weer gehoord, waardoor we nu beter weten welke problemen er leven. Het feit dat er iets compleet nieuws over de organisatie is uitgerold, heeft zowel consequenties voor de werkvloer, het functiehuis als de opleidingsketen. We gaan nu aan de slag met de open eindjes. Aan de slag Terugkerende vragen op de Tijdens die presentaties ligt de nadruk roadshows op de gehanteerde norm voor de vernieuwde opleiding, die door de Waarom werden de MLE s ook alweer betrokken onderwijsinstanties zelf ingevoerd? Het ging toch goed hoe we wordt toegelicht. Daarnaast krijgen werkten? de aanwezigen uitleg over recente Ja, het ging goed, zegt De Jongh. We hebben de MLE ingevoerd met dezelfde reden veranderingen in opleidingsprogramma s. Daarbij wordt uitgesloten dat als de civiele luchtvaart: ongevallen leiden medewerkers die nog niet volledig zijn tot leed, materiële schade, imagoschade en opgeleid, te werk worden gesteld in het doen iets met de veiligheidsbeleving van de vakgebied. De keten is zo ingericht samenleving. Net als een civiele luchtvaart- op onderdelen maatschappij kan ook de KLu zich dat niet veroorloven. Omdat de minster van Defensie feitelijk wordt gezien als een exploitant van een luchtvaartbedrijf als de KLM of Easy Jet, heeft hij via de MLA de minimale luchtvaarteisen vastgesteld. Hieraan moeten het opleidingsveld en onderhoudsorganisaties voldoen. Voor de KLu betekende dat een verandering in de bedrijfsvoering. Waar vroeger de crewchief na inspectie bepaalde of een vliegtuig gereed was voor een missie, wordt nu door kwaliteitsborging van alle onderhoudsprocessen een vliegtuig gecontroleerd beschikbaar gesteld Waaraan moeten opleidingen voor technici van het functiehuis voldoen? De opleidingen voor technici zijn opgezet volgens specifieke normen en dienen te leiden tot competente medewerkers in een MLE-omgeving, gaat De Jongh verder. Zo ziet de MLE 66 toe op de inhoud van de opleiding, MLE 145 op de onderhoudsorganisatie en MLE 147 op de opleidingsorganisatie. Deze keten kent een aantal belangrijke spelers. De Afdeling Logistieke Regelgeving en Plannen van de Directie Materieel Logistiek richt de MLE 145 onderhoudsorganisatie in langs de lijnen van de MLA. De kwaliteit van het onderwijs dat instromers bij Regionale Opleidingscentra (ROC s, red.) krijgen, is vastgesteld door het ministerie van Onderwijs en getoetst door Hoofd APOO kolonel De Jongh. Foto: Arno Marchand de Inspectie Verkeer en Waterstaat. Dat geldt ook voor de opleidingen die worden verzorgd door het Vliegtechnisch Opleidingscentrum (VTOC, red.) of Lufthansa Tactical Training. De Commandant OKLu is vervolgens verantwoordelijk voor onder andere de typeopleidingen. Als laatste ziet Afdeling Personeelsontwikkeling en Opleiding als opleidingsautoriteit binnen het CLSK erop toe dat de programma s overeenkomstig de actuele en toekomstige behoeften zijn. Dat doen na afstemming met het vakgebied, opleidingsverzorgende instanties en evaluaties bij de operationele klanten. Hebben technici die zijn opgeleid volgens de nieuwe programma s wel de vaardigheden om aan de vliegtuigen te sleutelen? Tot nu toe hebben we het onderhoud en de opleidingsprogramma s aangepast naar de normen van luchtvaarteisen. Uit de roadshows bleek dat op de werkplek nog niet altijd volledige aansluiting tussen opleiding en praktijk is gevonden. De Jongh besluit: We kijken de komende tijd hoe we dat gaan oplossen. 15

16 INTERVIEW Een dag op stap met Niet computermodellen, maar wij maken de weersverwachting Binnen de Koninklijke Luchtmacht zijn veel verschillende banen te vinden. De één meer voor de hand liggend, de ander vrijwel onbekend. Waar houdt bijvoorbeeld een meteoroloog zich zoal mee bezig? De Vliegende Hollander keek een dagje mee over de schouder van majoor Paul Broekhuis, senior guidance meteoroloog bij de Luchtmacht Meteorologische Groep op de vliegbasis Woensdrecht. dan pas wordt het makkelijker. En dan nog: tien meteorologen, tien verschillende weersverwachtingen. Aan de hand van de actuele weerssituatie scherpt Broekhuis de door de modellen berekende weersverwachting aan. Beeldschermen, beeldschermen en nog eens beeldschermen. Het lijkt wel alsof ze in de weerkamer van de Luchtmacht Meteorologische Groep (LMG) hun slag hebben geslagen tijdens de uitverkoop. De meeste meteorologen hebben twee of drie monitors om mee te werken, een enkeling tuurt zelfs naar vier schermen. Te zien zijn satellietbeelden van wolkenluchten, maar ook tabellen, diagrammen en de min of meer bekende schematische weerkaartjes. Min of meer bekend, want deze weerplaatjes zijn aanzienlijk complexer dan de beelden die de journaalkijker of de krantenlezer gepresenteerd krijgt; een wirwar van rode, groene, blauwe en paarse lijnen. Maar majoor Paul Broekhuis leest de weersverwachting er moeiteloos uit af. Meteoroloog word je niet in één dag, zegt hij ter geruststelling. Dit moet je honderdduizend keer doen, Mensenwerk De meteorologen bij het LMG zijn voor hun werk namelijk afhankelijk van een waaier aan verschillende weermodellen. Deze complexe computerprogramma s berekenen aan de hand van talloze natuurkundige variabelen hoe de weersituatie zich gedurende uren of dagen zal ontwikkelen. Toch blijft het ondanks het geautomatiseerde rekenwerk een vorm van kansspel, benadrukt Broekhuis. Een computermodel genereert allerlei waarden, maar daar moet je nog wel iets slims mee doen. Het model maakt geen weersverwachting. Hoe geavanceerd de computermodellen ook zijn, uiteindelijk komt het dus aan op mensenwerk. En daar komt de senior guidance meteoroloog om de hoek kijken, vertelt de majoor. Elk model heeft zijn eigen sterke punten en tekortkomingen. Wij maken steeds een afweging om het model te vinden dat het beste aansluit bij de situatie. Maar desondanks blijven het prognoses en die zitten er nogal eens naast. Daarom passen de meteorologen de soms wat starre modelverwachtingen aan op basis van hun praktische ervaring, legt de LMG er uit. Aan de vorm van de bewolking kun je zien of de weerverwachting hout snijdt. Ik zeg altijd: aan mij moet je niet vragen wat voor weer het wordt, want ik heb vandaag gewerkt. Het plaatje dat ik in de gaten houdt, loopt van Groenland tot de Middellandse Zee, dus Nederland is maar een heel klein gedeelte in die totale weersverwachting. 16

17 INTERVIEW meteoroloog Paul Broekhuis Tekst: Ingmar Kooman Foto s: Kees van Berkesteijn, AVDD Aan de hand van bepaalde getallen kan een weersscenario aannemelijker worden. Maar echte zekerheid heb je nooit. Macroplaatje De guidance meteoroloog vervult dus een vitale schakelfunctie. Hij vergelijkt de data uit de verschillende computermodellen met de satellietbeelden en past daarop de prognoses aan voor de collega-meteorologen. Ik moet ervoor zorgen dat iedereen uiteindelijk hetzelfde plaatje naar buiten brengt. Zo evalueer ik de weermodellen en maak daar richtlijnen op. Ieder model levert namelijk weer andere oplossingen op en die komen niet altijd overeen met wat je op de satellietbeelden ziet. Met mijn halffabricaat kunnen de andere meteorologen hun daadwerkelijke weersverwachting maken. Zij spitsen het toe op hun specifieke gebied of termijnen en op de andere wensen die de klant heeft. In de meteorologische rangorde staat de guidance meteoroloog dus bovenaan. Aan de hand van diens gegevens maakt de procesmeteoroloog de weersverwachting voor Nederland tot één dag vooruit. Vervolgens spitsen sectormeteorologen, die werken voor een of meerdere onderdelen, deze prognose weer nader toe. Zij zijn echt van de details, verduidelijkt Broekhuis. Ze zien bijvoorbeeld wel dat ene mistveld dat ik op mijn macroplaatje niet zag. De sector presenteert dat eindproduct weer in hapklare brokken aan de velden. Met dat opgeschoonde plaatje kunnen de zogenoemde meteobriefers weer vliegers en luchtverkeersleiders informeren. Filteren Als senior guidance meteoroloog stuurt Broekhuis niet alleen zijn collega s in de weerkamer aan. Hij vergelijkt het werk van de proces- en sectormeteorologen, evalueert de eigen weersverwachtingen en springt waar nodig bij. Het werk moet altijd doorgaan, 24 uur per dag. Of je nu op uitzending bent of hier zit. En in wezen maakt het voor onze werkzaamheden niet uit, zegt Broekhuis. Het interessante aan dit werk is zondermeer de veelzijdigheid. Die vind je bij geen enkele civiele meteo-organisatie. We leveren de verwachtingen voor de verschillende velden, ondersteunen oefeningen, maar ook de missies in bijvoorbeeld Afghanistan. Vanaf Woensdrecht reiken we de bouwstenen aan voor onze meteo-collega ter plaatse. Je moet doortastend zijn, keuzes kunnen maken. Oplossingsgericht en analytisch denken is heel belangrijk. Je krijgt zoveel gegevens dat je hier hele dagen mee aan de slag kan. In een vrij beperkte tijd moet je die nagenoeg ongelimiteerde hoeveelheid informatie filteren en daar een zo goed mogelijk overzicht van geven. Onze klanten bij zowel de luchtmacht als de landmacht zijn kritisch en veeleisend, vertelt de meteoroloog. En terecht. Wanneer commando s op zeer grote hoogte met een open parachute uit een vliegtuig willen springen, moeten ze natuurlijk wel weten of dat weerkundig verantwoord is. Bij het LMG bekijken ze de weerplaatjes dan ook in hun context, stipt Broekhuis aan. Parameters die je op de ene hoogte afleest, kunnen op een andere hoogte een heel andere invloed hebben. Plus of min een halve graad Celsius kan een wereld van verschil betekenen. Buienradar.nl is voor een barbecue thuis misschien voldoende, maar hier moet je beseffen waar je naar zit te kijken en wat het voor je klant betekent. Aan het begin van zijn dienst brengt Eric Chavanu zijn collega Broekhuis op de hoogte van de stand van zaken. De meteoroloog maakt aan de hand van de diverse weerkundige oplossingen uit de computermodellen zijn weersverwachting. Je werkt hier echt in een team. Overleggen verloopt heel kort en bondig, want we hebben aan een half woord genoeg. 17

18 PERSONEEL Tekst: June Smit Foto s: Leonie Voets-van Helmond, AVDD De tijd van de luchtmachtsporttest is definitief voorbij. Net als elke andere Defensiemilitair, moet ook iedere luchtmachter sinds november 2009 aan de Defensiebrede sporteis voldoen. Omdat de DCP bij het CLSK tot oktober volgend jaar nog een pilot betreft, kleven er nog geen rechtspositionele gevolgen aan het niet behalen van de test. Toch is het de bedoeling dat iedereen slaagt. Als dat na herhaling niet via de DCP kan, dan alsnog door middel van de oude Fysieke Functie Eisen Test. De DCP red je niet op Defensie Conditie Proef vereist voorbereiding Onderdeel 3: sit-ups zijn een test voor kracht. Gedurende twee minuten moet zo vaak mogelijk vanuit rugligging tot zithouding worden gekomen. Daarbij houdt C-LSK Jansen de handen ter hoogte van de oren en moeten zijn ellebogen tot naast zijn knieën reiken. Elke luchtmachter moet er sinds eind vorig jaar aan geloven: de Defensie Conditie Proef (DCP). Hoewel de nieuwe sporttest met slechts drie onderdelen overzichtelijker oogt dan de vorige, ervaart lang niet iedereen de test als gemakkelijker. Tip van de overleveringen: voorbereiden. Minimale eisen 12-min loop push-ups sit-ups Leeftijd t/m 30 jaar 2400 m 1900 m t/m 35 jaar 2300 m 1800 m t/m 40 jaar 2200 m 1700 m t/m 45 jaar 2100 m 1600 m t/m 50 jaar 2000 m 1500 m t/m 55 jaar 1900 m 1400 m jaar en ouder 1800 m 1300 m Minimale eis De DCP is ontwikkeld om de basisfitheid van elke militair te toetsen en bestaat uit een duurloop van twaalf minuten, een serie sit-ups en push-ups, die na elkaar moeten worden afgelegd. Het aantal is gender- en leeftijdgerelateerd. Met de afzonderlijke onderdelen wordt op objectieve en eenvoudige wijze de kracht, het uithoudingsvermogen en de stabiliteit van het lichaam getest. De gestelde eisen gaan uit van de ondergrens van de benodigde fysieke fitheid voor militairen, die wereldwijd onder alle omstandigheden uitgezonden kunnen worden. Naast deze fysieke basiseisen kan ieder operationeel commando aanvullende taakspecifieke fysieke eisen stellen en deze meten in een taakspecifieke fitheidstest. Onvoldoende Inmiddels zijn de eerste ervaringen binnen het CLSK bekend, en die pakken niet voor iedereen positief uit. Tot nu toe behaalt niet iedereen de test, vertelt majoor Dennis Brouwer, Hoofd Sectie Militaire Sport en CLSKvertegenwoordiger in de Werkgroep Invoering DCP. Bij de oude proef moest iedereen minimaal voldoen aan de vijftig plus grens en weinigen voelden zich dan ook geroepen om daarnaast de jongerengrens te behalen. Nu zijn er eisen gesteld aan zowel leeftijd als 18

19 PERSONEEL gender en dat valt niet iedereen mee. Bovendien kon je vroeger compenseren als je een onderdeel niet haalde. Als je bij de shuttlerun uitstapte bij trap 3,5, behaalde je om toch te slagen extra punten op de andere onderdelen. Nu moet je het bij de coopertest echt twaalf minuten volhouden en dat is een heel verschil. Geen loper Hoewel Brouwer de DCP haalde, viel deze ook hem niet mee. Uit eigen ervaring kan ik vertellen dat je de DCP niet loopt op wilskracht alleen, vertelt hij. Als je nooit sport, red je het niet. Onderdeel 1: de 12-minutenloop is een test voor het uithoudingsvermogen waarin een zo groot mogelijke afstand worden afgelegd. Rikken (l.) en Jansen kwamen beiden tot meer dan 2500 meter. wilskracht Ik ben bijvoorbeeld geen loper. Uiteindelijk heb ik het gehaald, maar het is heel anders dan een shuttlerun, waarbij je langzaam kunt beginnen. Nu moet je al meteen op een bepaald tempo lopen. Ook ben je afhankelijk van het weer, omdat je buiten loopt in plaats van binnen. Toen wij liepen, waaide het bijvoorbeeld behoorlijk en dat geeft een extra moeilijkheid. De push-ups en sit-ups vond ik persoonlijk geen probleem. Zijn tip: Ga bij Bureau Sport langs voor een goede voorbereiding. Zij kunnen een fitnessprogramma maken, waarbij je buikspieren, armspieren en uithoudingsvermogen traint, maar je kan natuurlijk ook thuis oefenen. De C-LSK vertelde mij dat hij het zo heeft gehaald: elke dag sit-ups en push-ups. Dat is ook een goede manier. Ervaringen Britt Koch, leeftijdscategorie jaar Op het moment sport ik niet zo veel, maar het viel me eigenlijk best mee. Het enige nadeel vind ik dat je niet meer kunt compenseren, dus je moet alle onderdelen halen. Het voordeel is dat je alles kunt trainen. Je hebt het hele jaar om je voor te bereiden. Het opdrukken vind ik in de DCP zelfs gemakkelijker dan bij de vorige test. Voorheen moesten vrouwen op een apparaat opdrukken en nu kan het vanaf de grond. Het verraste me wel dat we de coopertest buiten moesten lopen. Met af en toe regen in korte mouwen en een korte broek is dat iets minder. Jos Tijs, leeftijdscategorie 46 t/m 50 Ik vond het appeltje eitje, maar het scheelt wel dat ik vrij veel sport. Zo probeer ik twee keer per week te fitnessen en in het weekend loop ik meestal een kilometer of acht hard. De DCP vind ik makkelijker dan de vorige sporttest, die veelzijdiger was. Tips? Probeer gezond te leven. Je moet het niet alleen van de uurtjes hebben die je van de baas krijgt. Door mijn drukke baan kom ik daar ook niet altijd aan toe, en daarom sport ik in ieder geval in het weekend. Dat is niet alleen lekker, maar maakt ook je hoofd leeg. Jac Jansen, leeftijdscategorie jaar Thuis ben ik aan het trainen geweest voor de sit-ups en push-ups. De eerste keren kwam ik na een paar herhalingen amper nog van de grond, maar door te blijven herhalen kom je steeds verder. Daardoor haalde ik op de DCP eenvoudig het verlangde aantal. Je moet voor de DCP dus wat doen, en je moet er wat voor laten. Niets meer, en niets minder. Onderdeel 2: push-ups zijn eveneens een test voor kracht. Gedurende twee minuten moet het volledig gestrekte lichaam zo vaak mogelijk worden opgedrukt, zoals Voorzitter Sportraad kolonel Theo Rikken illustreert. 19

20 MINISERIE Je bent behalve chef een soort ook vader en moeder van je ploeg Chef Boord Vliegploeg: sleutel Tekst: June Smit De BVP heeft de straps van de Lynx losgemaakt zodat deze weer klaar is voor vertrek. Foto: Peter Bijpost, AVDD Links: Een BVP aan het werk aan hun Lynx in 2007 tijdens de UNIFIL-missie in de Libanese kustwateren. Foto: Richard Frigge, AVDD Functie: Chef Boord Vliegploeg Aantal: 6 Eenheid: 860 Squadron Nu de Lynx onder het Defensie Helikopter Commando (DHC) valt, maakt ook het maritiem optreden deel uit van het CLSK. Niet alleen de werkzaamheden, maar ook de functies zijn daarbij anders dan de KLu gewend was. De komende maanden passeert een aantal van deze functies rond de Lynx de revue in een serie. Adjudant Bart Kaan vertelt over zijn werk als Chef Boord Vliegploeg. Zijn verse strepen zijn nog nat van het bier. Het dopen van de rangonderscheidingstekens is na ruim anderhalf jaar DHC geen onbekend fenomeen meer op Maritiem Vliegkamp De Kooy. Nu we luchtmacht zijn, doen we ook mee met dit soort tradities, lacht adjudant Bart Kaan. Op zijn allereerste dag als chef bij het Health Monitoring Centre blikt Kaan terug op zijn functie als Chef Boord Vliegploeg (BVP). Samen met vlieger, tacco (tactisch coördinator, red.), sensor operator en vliegdekofficier vormt de BVP de tienkoppige Vluchteenheid die vanaf een schip een oefening of missie ondersteunt met de Westland SH-14D Lynx. Geregel In de eerste plaats heb je ervoor te zorgen dat je club monteurs uitzendbaar is. Je ziet erop toe dat iedereen aan de vereiste kwalificaties als brandveiligheid, vaccinaties en tandartsbezoek voldoet. Maar ook in het materiële voortraject moet nog het nodige geregeld worden voordat de BVP aan boord kan. Als Chef BVP ben je in de eerste plaats technisch manager. Voor een kort reisje heb je maar een beperkte hoeveelheid onderdelen nodig. Ga je langere tijd varen, bijvoorbeeld naar de West of Somalië, dan vraag je ongeveer een maand van tevoren een uitgebreid onderdeelpakket aan. En uiteraard controleer je of je daadwerkelijk de spullen krijgt die je hebt aangevraagd en 20