Klaas Van Gelder. Tussen veel vuren. Het soeverein-baljuwschap van Vlaanderen in de Vroegmoderne Tijd ( )

Transcriptie

1 A/ Klaas Van Gelder Tussen veel vuren Het soeverein-baljuwschap van Vlaanderen in de Vroegmoderne Tijd ( )

2 INHOUDSTAFEL 265 INHOUDSTAFEL DANKWOORD. 9 AFKORTINGENLIJST 11 INLEIDING Situering van het onderwerp en status quaestionis Probleemstelling en inhoudelijke opbouw Gebruikte bronnen 17 DEELI Het ambt 21 HOOFDSTUK 1 Het soeverein-baljuwschap van Vlaanderen tijdens de Middeleeuwen Inleiding Ontstaan Evolutie en bevoegdheden Bevoegdheden van 1374 tot eind U* eeuw Duurzame bevoegdheden Interne werking Medewerkers en financiële situatie Rechtspleging De soeverein-baljuw van Vlaanderen, een unicum? De drossaard van Brabant De provoost-generaal van de maarschalken De soeverein-baljuw van Rijsel, Dowaai en Oorschie. 38 \.6. Be&vaX. 3.9 HOOFDSTUK 2 Het soeverein-baljuwschap van Vlaanderen tussen 1500 en ca Inleiding Bevoegdheden Gratierecht 43 A. Remissie en pardon 43 B. Herroeping van ban 48 C. Vrijgeleide 53

3 TUSSEN VEEL VUREN HET SOEVEREIN-BALJUWSCHAP VAN VLAANDEREN 266 IN DE VROEGMODERNE TIJD ( ) Rechtspraak 54 A. Bevoegdheid ratione personae 54 B. Bevoegdheid ratione materiae 61 Delicten tegen de veiligheid van de staat 63 Delicten tegen de openbare trouw 63 Delicten tegen de openbare orde, gepleegd door personen die een openbaar ambt uitoefenen 64 Delicten tegen de openbare veiligheid 66 Delicten tegen de orde der familie en tegen de openbare zedelijkheid 67 Delicten tegen personen 67 Delicten tegen eigendommen 69 Religieuze delicten Het manen van schepenbanken Interne werking Medewerkers Rechtspleging Inkomsten en uitgaven Het soeverein-baljuwschap van Vlaanderen in een ruimer institutioneel kader Institutionele samenwerking en competitie in Vlaanderen De drossaard van Brabant De provoost van de maarschalken en van het Hof en generaal in alle landen en heerlijkheden van herwaartsover De soeverein-baljuw van Rijsel, Dowaai en Oorschie Besluit 96 HOOFDSTUK 3 Het soeverein-baljuwschap van Vlaanderen tussen ca en ca Inleiding Bevoegdheden Gratierecht Rechtspraak Interne werking Het soeverein-baljuwschap van Vlaanderen in een ruimer institutioneel kader 105

4 INHOUDSTAFEL Besluit 106 HOOFDSTUK 4 Het soeverein-baljuwschap van Vlaanderen tussen ca en Inleiding Bevoegdheden Bevoegdheden volgens de benoemingsbrieven en de ordonnanties Rechtspraak in de praktijk 113 A. Rechtspraak in geschillen 113 Delicten tegen de veiligheid van de staat 113 Delicten tegen de openbare trouw 117 Delicten tegen de openbare orde, gepleegd door personen die een openbaar ambt uitoefenen 119 Delicten tegen de openbare veiligheid 125 Delicten tegen de orde der familie en tegen de openbare zedelijkheid 125 Delicten tegen personen 126 Delicten tegen eigendommen 128 Inbreuken op de sociaal-economische reglementering 128 B. Vrijwillige rechtspraak Het manen van schepenbanken Interne werking Medewerkers Rechtspleging 138 A. Overzicht van de strafprocedure 139 B. Civiele of criminele strafprocessen? Inkomsten en uitgaven Besluit 155 HOOFDSTUK 5 Het soeverein-baljuwschap van Vlaanderen in het defensief: institutionele competitie en het verdwijnen van het ambt Inleiding Tegenkanting van de subalterne wetten Institutionele competitie met de Raad van Vlaanderen Vergelijking met institutioneel verwante ambten 172

5 TUSSEN VEEL VUREN HET SOEVEREIN-BALJUWSCHAP VAN VLAANDEREN 268 IN DE VROEGMODERNE TIJD ( ) De drossaard van Brabant De provoost-generaal van het Hof en van de Nederlanden Zwanenzang van het soeverein-baljuwschap van Vlaanderen Besluit 182 DEELn De functionarissen 185 HOOFDSTUK 6 De soeverein-baljuws: benoeming en persoonlijkheden Inleiding Benoeming Benoemingsprocedure Benoemingsmotieven Biografieën Daniel van Praet Jacques de Thiennes Gerard Stragiers Jacob van Bourgondië Ferdinand de la Barre Charles de Ghistelle(s) Jean de Lichtervelde Jean/Jan van Schoore Jacques de Langlée Gilles du Faing Phüippe-Albert de Vicq Jacques Joseph du Faing : Antoine-Ferdinand Volckaert Charles Maes Maximiliaan van den Berghe Albert Gheys Profielen van de soeverein-baljuws Geografische herkomst en woonplaats Adellijk statuut Sociaal milieu Carrière Besluit 230

6 INHOUDSTAFEL 269 ALGEMEEN BESLUIT Het soeverein-baljuwschap van Vlaanderen, de staatsvorming en de ruimere institutionele ontwikkeling 233 BIJLAGEN Bijlage 1: Continuatie van de commissiebrief van Jacques de Thiennes van 22 april Bijlage 2: Aantal herroepen ballingen in de 16 de eeuw door de soeverein-baljuws van Vlaanderen, per rekening 244 Bijlage 3: Instructie van 23 januari 1575 n.s 246 BRONNENLIJST EN BIBLIOGRAFIE 1. Bronnen in handschrift Gedrukte of uitgegeven bronnen Literatuur 251 INHOUDSTAFEL 265