Thuiscompagnie Workshop 5: Stapsgewijs een kwetsbaar gezin ondersteunen.

Transcriptie

1 Workshop 5: Stapsgewijs een kwetsbaar gezin ondersteunen. Lieve Kavs: coach De Voorzorg Thuishulp Lindsey Verschaeve: verzorgende De Voorzorg Thuishulp Kristien Nys: Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen (Odisee) Studiedag Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen Provincie Limburg Schaarbeek, 22 oktober 2014 Wat is gezinszorg? Een verzorgende verleent hulp bij cliënten aan huis Er is een zorgbehoefte / leerwens bij het gezin Een brede waaier van diensten. Zorg op maat: het hulpaanbod wordt afgestemd op de noden en behoeften van de het gezin Ter ondersteuning en/of bevordering van de zelfredzaamheid in het thuismilieu Ter ondersteuning en/of bevordering van de levenskwaliteit Zodat het gezin zo lang mogelijk thuis kan blijven wonen (voorkomen of uitstellen van opname of plaatsing) Wat doet een verzorgende? Stappen in het ondersteuningsproces Integrale zorg voor woon- en leefklimaat Focus op praktische huishoudelijke taken Persoonsverzorging Helpen bij/aanmoedigen van persoonlijke hygiëne Psychosociale ondersteuning Actief luisteren Opvangen van signalen Stimuleren van zelfzorg Algemene (ped-)agogische ondersteuning Structuur aanbrengen Ondersteunen bij verzorging en opvoeding van de kinderen Ondersteunen bij het beheer van het gezinsbudget Ondersteuning bij administratie en contacten met diensten Aanmoedigen van therapietrouw Vijf fases in het ondersteuningsproces: Aanmeldingsfase Intakefase Startfase Groeifase Afbouwfase DE AANMELDING Kijken naar het gezin: Niveaus van krachten en kwetsbaarheden Krachten en kwetsbaarheden Van wie komt de hulpvraag? Vrijwilligheid en motivatie Maatschappelijk: inkomen, onderwijs, arbeid, huisvesting, gezondheid, Relationeel: instellingsverleden, (gebrek aan) sociaal netwerk, instabiel of problematisch gezinsleven, Persoonlijk: (onzeker) zelfbeeld, (gebrek aan) draagkracht, zelfredzaamheid, zelfstandigheid, Deze elementen kunnen zowel als kwetsbaarheden als protectieve factoren aanwezig zijn in het gezin 1

2 Van wie komt welke hulpvraag? Vrijwilligheid en motivatie Wat is de vraag van de hulpverlening? Wat is de vraag van de omgeving van het gezin? Wat is de vraag van het gezin? Vrijwilligheid als uitgangspunt Verkapte vormen van vrijwilligheid Hoeveel motivatie is genoeg? INTAKEFASE In dialoog met het gezin Inzicht krijgen in hun leefwereld In dialoog met het gezin: Inzicht krijgen in de leefwereld van het gezin Waardoor komt het gezin zelf niet tot (duurzame) verandering? Verhelderen van de hulpvraag: stilstaan bij motivatie spreken over doelen Drempels en randvoorwaarden Kijk vanuit verwondering: Hoe kan je de situatie die zich voordoet begrijpen vanuit het perspectief van het gezin? Hoe kijken de ouders er zelf naar? En hoe kijken de kinderen? Aandacht voor de binnenkant: wat zijn hun gevoelens, verwachtingen, onmacht, verlangens,? Hebben ze zelf al geprobeerd om iets aan de situatie te veranderen (inzet)? Hoe slaagt het gezin erin om te overleven in een precaire situatie (overlevingsstrategieën). Je kan hierover slechts een open dialoog over aangaan als het gezin voelt dat jij je respectvol opstelt, en hen niet veroordeelt. In dialoog met het gezin: Wat maakt veranderen moeilijk? Verhelderen van de hulpvraag: Stilstaan bij motivatie Niet willen versus niet kunnen : Het niet geleerd hebben Er niet de middelen voor hebben Niet meer weten hoe eraan te beginnen Niet over de juiste informatie beschikken (of die niet begrijpen). Overspoeld worden door de vele problemen die elkaar versterken Wel weten wat ze niet meer willen, maar niet weten wat daarvoor in de plaats kan komen. Startmotivatie: soms helder, soms troebel Van extrinsieke motivatie naar intrinsieke motivatie: Wat is de veranderingswens van de gezinsleden? Perspectief zoeken 2

3 Verhelderen van de hulpvraag: Spreken over doelen Drempels en randvoorwaarden Doelen klein en haalbaar maken Aandacht voor tussendoelen Focus op één ding tegelijk De vraag van het gezin afbakenen Waarden en normen van het gezin Mandaat van de verzorgende Niet elke verandering is een verbetering (voor het gezin) Financieel Administratief Veiligheid Materiaal STARTFASE Installeren van de hulp: opbouwen van een werkrelatie Installeren van de hulp Opbouwen van een werkrelatie Omgaan met leefwereldbotsingen en weerstand Mandaat verkrijgen om te mogen helpen Invoegen Aansluiten bij de thema s van het gezin Aansluiten bij het tempo van het gezin Aansluiten bij de leefwereld van het gezin Werken aan rust en stabiliteit De vertrouwensrelatie als bedding voor verandering Beginkrediet Opbouwen van een contact met de gezinsleden Aandacht voor afwezige gezinsleden Werken vanuit professionele nabijheid Spanningsveld met professionele afstand Installeren van de hulp: leefwereldbotsingen en weerstand Installeren van de hulp: verkrijgen van een mandaat Omgaan met leefwereldbotsingen Leren omgaan met verschillen in waarden en normen Omgaan met grenssituaties: normverschillen versus normvervaging Persoonlijke bagage van de hulpverlener Omgaan met weerstand Bespreekbaar maken van (kleine) wrevels, irritaties, misverstanden,. Aandacht voor wat goed gaat Respect voor de grenzen die het gezin aangeeft Werkdoelen: werken in het veld van wat het gezin kan toelaten Mandaat kan verschuiven tijdens het hulpverleningsproces 3

4 Invoegen Werken aan rust en stabiliteit Aansluiten bij de thema s van het gezin Aansluiten bij het tempo van het gezin Aansluiten bij de leefwereld van de cliënt Aandacht voor druk, en de manier waarop dit het gezinsfunctioneren beïnvloedt. Rust en stabiliteit brengen is de meest centrale focus in deze fase. Het kan zijn dat veranderingsgericht werken nog niet aan de orde is. GROEIFASE Werkdoelen formuleren Werkdoelen formuleren Werken aan verandering Evalueren en bijsturen Motivatie Wat is vooruitgang? Omgaan met herval in oude patronen Wat is voor het gezin de gewenste uitkomst? Directe doelen en indirecte effecten Rekening houden met: Kwetsbaarheden Motivatie Leermogelijkheden Drukzetting vanuit de omgeving Beschikbare middelen Werken aan verandering Evalueren en bijsturen Omgaan met dagelijkse beslommeringen en crisissituaties Aanleren van nieuwe vaardigheden Versterken wat al lukt en het wegwerken van belemmerende factoren Bieden van psychosociale en pedagogische ondersteuning Inhoudelijk: Leermogelijkheden en doelen van het gezin Procesmatig: autonomie versus afhankelijkheid De samenwerkingsrelatie: De relatie gezin-verzorgende Zijn alle gezinsleden betrokken 4

5 Motivatie Wat is vooruitgang? De ups en de downs Wat kan ervoor zorgen dat mensen het volhouden? Werken met schaarse middelen Regels en afspraken onder spanning Onduidelijkheid Tegenstrijdigheden: afstemming tussen verschillende hulpverleners Wie bepaalt wat vooruitgang is? De maatstaf van het gezin Oog hebben voor vooruitgang op verschillende domeinen: kijken vanuit levenskwaliteit Vooruitgang zichtbaar maken Omgaan met herval AFBOUWFASE Herval in oude gewoonten is een normaal onderdeel van het proces! Is de hulp nog zinvol? : het belang van continuïteit Stilstaan bij de impasse Hulpverleningsrelatie Weerstand Tempo Omgevingsfactoren Stressfactoren. Waar ging het nog goed? Afbouw bespreekbaar maken Time-out als nieuwe kans Zorgvuldig afronden Ruimte voor nazorg? Afbouw bespreekbaar maken Time-out als nieuwe kans Afbouw op initiatief van het gezin Afbouw op initiatief van de verzorgende Afbouw op initiatief van de dienst Er is een crisis in het gezin De voorwaarden voor een (veilige) hulpverlening zijn niet meer gegarandeerd Het gezin vraagt een rustpauze 5

6 Zorgvuldig afronden Ruimte voor nazorg Regelmatig stilstaan bij wat het gezin zelf kan Praten over wat het gezin tegenhoudt om af te ronden: waar zijn ze bang voor? Manieren zoeken om het netwerk te versterken Oprechte tevredenheid tonen met wat het gezin bereikt heeft Ruimte voor nazorg? Ruimte om terug hulp te vragen als daar behoefte aan is Aanmeldingsfase ENKELE CIJFERS (registratie, ) en ONDERZOEKSGEGEVENS (onderzoek, 2012) Vraag naar ondersteuning: initiatief voor aanmelding? Iets minder dan 3/5 gezinnen: hulpverlener (bv. ocmw, K&G, LCO enz.) Iets meer dan 2/5: gezin zelf Omvang van aanmeldingen ( ): Er waren 267 aanmeldingen In 15 % van die aanmeldingen was geen opstart o.w.v.: - Het gezin ziet af van de aanvraag - De hulpvraag kan niet worden opgelost door de inzet van - Er kan geen intakegesprek plaats vinden Aanmeldingsfase Aanmeldingsfase Het gezin ziet af van de aanvraag wegens plaatsing van de kinderen heeft het gezin de interesse verloren moeder is ondertussen opgenomen in psychiatrisch ziekenhuis partners waren het onderling niet eens over het inzetten van de hulp (2 keer) vader heeft werk verloren, hulp in huishouden is nu niet nodig omdat hij nu kan helpen het gezin is verhuisd (3 keer) het gezin is uit het land gezet het gezin is uit huis gezet en logeert voorlopig bij een vriendin in een andere gemeente het gezin is uit huis gezet en de partners zijn gescheiden het gezin wil niet meer (7 keer) het gezin wil een oplossing zoeken binnen het eigen netwerk het gezin zit in een crisissituatie en staat op het moment niet meer open voor het kost te veel gezin krijgt ondertussen kraamzorg via andere dienst De hulpvraag kan niet worden opgelost door de inzet van er is geen vraag naar leren (4 keer) de moeder is zwaar ziek en kan niet meedoen reguliere gezinszorg is beter aangewezen (2 keer) gezin vraagt uitsluitend poetshulp; dat kan worden opgenomen door de zus van mama willen reguliere poetsdienst; geen tijd om zelf huishouden te doen o.w.v. ziekte kind heel weinig groei mogelijk, eerder gewone poetsdienst nodig nood aan meer gespecialiseerde hulp omwille van borderline 6

7 Enkele cijfer- en onderzoeksgegevens Intakefase Er kan geen intakegesprek plaats vinden: na het geven van het toeleidingsformulier laat aanmelder het afweten (2 keer) de coach krijgt na herhaaldelijke pogingen, geen intake met het gezin geregeld (2 keer) hulp geannuleerd door spilfiguur; was achteraf bekeken niet echt meer nodig het gezin woont niet in het werkgebied en wordt doorverwezen naar andere dienst Na intakegesprek: 23 % van de gezinnen geen opstart. Redenen? Het gezin ziet af van de aanvraag - financieel (de kostprijs als expliciete reden): 4,42 % - niet meer geïnteresseerd: 5 % - samen doen sprak hen niet aan - liever gewone poetshulp - andere: bv. moeder deed aanvraag voor thuisbegeleiding en wil eerst dat proberen, er is geen vraag meer enz. Het is geen vraag die past binnen het aanbod van De situatie van het gezin is veranderd Intakefase Intakefase Het is geen vraag die past binnen het aanbod van vooral problemen met opvoeding kinderen, niet met huishouden moeder kan huishouden perfect runnen; moeder wil meer medewerking van kinderen eerder vraag naar opvoedingsondersteuning moeder is fysiek beperkt om huishouden zelf te runnen inwonende grootmoeder neemt huishouden op zich, men wil haar ontlasten opa is palliatief, moeder is hierdoor tijdelijk overbelast reguliere gezinshulp is meer aangewezen hulpvraag sluit niet aan bij aanbod zie voorgaande rubriek: gezin wil poetshulp die alles overneemt, gezin wil zelf niet mee aan de slag, moeder/vader wil niet gezin wil geen hulp volgens principes De situatie in het gezin is veranderd moeder is opgenomen op de A-dienst, opstart niet voor onmiddellijk, gezin staat wel open voor hulp gezin wordt geholpen door reguliere poetsdienst moeder ernstig ziek geworden, wensen gewone gezinszorg gezin heeft interesse verloren wegens plaatsing kinderen gezin wil nog geen hulp, later als vierde kind geboren is nieuwe aanvraag gezin gaat verhuizen en wil wachten tot na verhuis, drempel is te hoog (schaamte) gezin gaat verhuizen naar andere gemeente koppel gescheiden en verhuis naar andere gemeente De startfase De groeifase Vastgelegd aantal uren/week verzorgende in het gezin: minder dan 3u per week: 3 % van de gezinnen 1 dagdeel per week: 30 % 2 dagdelen per week: 26 % tot 9u per week: 18 % meer dan 9u tot 12u per week: 19 % 20u per week: 4 % Welke gezinnen? 50% koppels met kinderen 39 % alleenstaande moeders 7% alleenstaande vaders De inzet van verzorgenden en gezinnen ( ): verzorgenden in 155 kwetsbare gezinnen uren en dagen actief - de meeste verzorgenden hebben één gezin, sommigen twee - de meeste gezinnen hebben één verzorgende, sommigen twee Takenpakket van verzorgenden? (onderzoek, 2012) - 28 verschillende taken - aantal taken varieert van 3 tot 15 per gezin - gemiddeld aantal opgenomen taken in gezin: 10 opruimen, afval sorteren, afstoffen, vegen, was insteken, plooien, eten maken, bedden opmaken, financiën/administratie opvolgen, winkelen, zorg voor de kinderen, contacten met diensten, 7

8 Afbouwfase Afbouwfase Afbouwtype geleidelijk, wederzijdse overeenstemming: 59% plotse stopzetting op vraag van gezin: 27% stopzetting op initiatief van de dienst: 13% Afbouw in relatie tot looptijd van traject (45 % van 155 gezinnen) 13 % van deze 69 gezinnen stopten tijdens de startfase (in de eerste maand) 28 % stopzetting hulp binnen een half jaar na de start 20 % verzorgende maximaal een jaar actief 16 % afbouw na 1,5 jaar 13 % afbouw na 2 jaar 7 % verzorgende meer dan 2 jaar actief Tevredenheid bij afbouw? 81% van de gezinnen tevreden over evolutie coach was voor 68% van de gezinnen in afbouw tevreden over gemaakte vooruitgang Nog lopende trajecten? 37 % traject tussen 12 en 23 maanden 27 % traject van twee jaar of meer => langdurige ondersteuningstrajecten 8