Bijlagen. Werken aan morgen in de agrarische en groene sector. Leren van koplopers over langer doorwerken

Transcriptie

1 Bijlagen Werken aan morgen in de agrarische en groene sector Leren van koplopers over langer doorwerken november 2013 Gezondheidsonderzoeker: Brechtje Bokdam Dit is een uitgave van Stichting Gezondheidszorg Agrarische Sectoren (Stigas) Postbus AA Leiden Telefoon (071)

2 Bijlagen bij het eindrapport Werken aan morgen in de agrarische en groene sector Bijlage 1. Schema inzetbaarheid en levensloop Bijlage 2. Vijf succesfactoren voor duurzame inzetbaarheid Bijlage 3. Checklist bedrijfsbezoeken Bijlage 4. Oproep voor koplopers Bijlage 5. Verzuimpercentage per leeftijdsklasse per deelsector Bijlage 6. Ongevallenpiramide Bijlage 7a. Vragenlijst voor werkgevers Bijlage 7b. Vragenlijst voor werknemers Bijlage 8. Ideeºn van werknemers Bijlage 9. Redenen voor werkgevers om al dan geen maatregelen te nemen voor ouder wordende werknemers Bijlage 10. Vitaliteitsscan feedback mail en vragen Bijlage 11. Hand-out training Werken aan morgen Bijlage 12. Resultaten werkbijeenkomst 8 november 2013 Bijlage 13. Eerste overzicht belangrijkste knelpunten per sector, plus oplossingen Bijlage 14. Oplossingen en goede praktijkvoorbeelden 2

3 Bijlage 1: Schema inzetbaarheid en levensloop. Bron: Nauta e.a. (2010) De werknemer De HR-praktijken Soort leeftijd Professionaliteit PrivØsituatie Behoefte werknemer Kernvraag aan zichzelf Zelfmanagement (preventief) Mogelijk probleem Coping (curatief) Behoefte werkgever Kernvraag van manager Management (preventief) Wil leren en presteren Wil werk en privø flexibel combineren Psychosociale beleving Wil jong ogen Wat kan ik? Hoe wil ik leven? Wat wil ik? Leren en zich ontwikkelen Vastroesten: functie te makkelijk, moeilijk of nietpassend. Andere taken of functie zoeken Wil juiste persoon op juiste plaats (competent) Wat wil je leren? Uitdagend werk: ontwikkelingsmogelijkheden PrivØleven organiseren Werk-privØ onbalans Werk en privø leren combineren Wil toegewijde medewerkers (betrokken) Hoe is het thuis? Flexibele werktijden, verlofregelingen, kinderopvang Zich zelfbewust opstellen Negatief zelfbeeld Loopbaancoaching zoeken Wil gemotiveerde medewerkers (gemotiveerd) Hoe bevalt je werk? Diversiteit promoten Gezondheid Wil gezond blijven Hoe blijf ik gezond? Veel bewegen, gezond eten Lichamelijke en cognitieve klachten Medische hulp zoeken Wil laag verzuim (gezond) Hoe is het met je gezondheid? Gezond werk bieden Mogelijk risico Onderprestatie (Mentaal) verzuim Demotivatie Verzuim Probleemaanpak (duratief) Her- en uitplaatsing; om-, bij- en herscholing Extra verlof; Ondersteuning regelen Sereotypen bestrijden Werk aanpassen aan beperkingen en wensen werknemer 3

4 Bijlage 2. Vijf succesfactoren voor duurzame inzetbaarheid Bron: Ministerie van Sociale zaken en Werkgelegenheid. 4

5 Bijlage 3. Checklist bedrijfsbezoeken Algemene gegevens Naam bedrijf: Aansluitnummer Stigas: Sector: Adresgegevens: Aantal medewerkers: Aantal medewerkers per leeftijd Dienstverband (aantallen) Welke functies zijn er in het bedrijf? Aanvulling RI&E t.b.v. project Werken aan Morgen In te vullen door de preventieadviseur Mechanisch loonwerk Glastuinbouw Melkveehouderij Pluimveehouderij Varkenshouderij Paardenhouderij Hoveniers en Groenvoorziening Paddestoelenteelt Akkerbouw en Vollegrondsteelt Bollenteelt en Bollenhandel Fruitteelt Bos en Natuursector Boomkwekerijen Overige namelijk 15 t/m 45 jaar 46 t/m 55 jaar 56 t/m 64 jaar 65 jaar en ouder vaste medewerkers tijdelijke medewerkers/ uitzendkrachten oproepkrachten seizoensmedewerkers Hoe is de leeftijdsverdeling over de functies? (Bij meer functies extra regels aanmaken) Wat doen de 55+ers? Hoe lang doen ze dat al? Functie (1): 15 t/m 45 jaar 46 t/m 55 jaar 56 t/m 64 jaar 65 jaar en ouder Functie (2): 15 t/m 45 jaar 46 t/m 55 jaar 56 t/m 64 jaar 65 jaar en ouder 5

6 Wat doen de 45+ers? Hoe lang doen ze dat al? Eventuele bijzonderheden: Personeelsinstrumenten Welke activiteiten zijn er binnen uw bedrijf op het gebied van personeelsbeleid? RI&E Mensen met arbotaken: P&O Preventiemedewerker Vertrouwenspersoon Overig, namelijk: Verzuimbeleid Leefstijlbeleid Anders, namelijk: Ondernemingsraad (OR) Is er een plan van aanpak gemaakt naar aanleiding van de vorige RI&E? Ja Nee Is er nog wat gedaan met het plan van aanpak, of op een andere manier met de vorige RI&E? Geef een omschrijving. Werkzaamheden en ouder worden Verschillende regelingen en maatregelen/mogelijkheden kunnen deel uitmaken van het personeelsbeleid voor de ouder wordende medewerker. Hieronder staan de meest voorkomende en algemene genoemd. Meer specifieke regelingen of maatregelen, die niet in het rijtje staan, kunnen in de tabellen worden uitgewerkt. Welke van de volgende zijn van toepassing op uw bedrijf? Parttime werk Ingekorte werkweek (bijvoorbeeld 4x9 uur) Extra verlof/vakantie voor oudere medewerkers (bijvoorbeeld leeftijdsdagen of uren) Seniorenregeling (tegen gunstige voorwaarden een dag minder werken) Vrijstelling van werken tijdens onregelmatige uren, overwerk Prepensioen Deeltijdpensioen Langdurige loopbaanonderbreking (sabbatical of levensloop) Variabele beloning gebonden aan persoonlijk functioneren Flexibele arbeidsvoorwaarden (bijv. de mogelijkheid om vakantiedagen te kopen of te verkopen) Functionerings- en/of beoordelingsgesprek (minimaal 1 keer per jaar) Loopbaanbegeleiding Permanente ontwikkeling in de functie Het maken van promotie Demotie (functieverlaging) De mogelijkheid om deel te nemen aan de besluitvorming binnen de organisatie Werknemers worden betrokken bij het ouderenbeleid, op de volgende manier: OR heeft inspraak Personeelsvertegenwoordiging heeft inspraak Werknemers individueel (personeelsorganisatie niet georganiseerd) Anders: 6

7 Geef per functie aan uit welke werkzaamheden deze functie bestaat. Geef vervolgens een inschatting hoe goed het mogelijk is om door te werken tot aan de pensioenleeftijd door een vakje aan te kruisen. Geef daarna aan welke specifieke risicos of problemen het werk bij het ouder worden met zich mee kan brengen. Welke maatregelen worden er genomen om deze risicos het hoofd te bieden? Geef daarvan een beschrijving. De (meer algemene) maatregelen die hierboven zijn aangekruist, kunt u weglaten. Onder een tabel vindt u een aantal voorbeelden van overige maatregelen, evenals van de mogelijke aanleidingen. Functie: Werkzaamheden (bijvoorbeeld in % per jaar of meest voorkomende bovenaan): Gemakkelijk vol te houden tot aan pensioen Onmogelijk door te werken tot aan pensioen Zijn daar voorwaarden aan verbonden? (bijv. gebruik van een bepaald hulpmiddel) Brengt het werk specifieke risicos of problemen met zich mee bij het ouder worden? Omschrijf deze hieronder. Risico op het gebied van: Omschrijving risico Veiligheid (o.a. gevaarlijke stoffen, - machines) - - Ergonomie (o.a. tillen, houding, rsi) Omgevingsrisicos (klimaat, lawaai) Psychosociale risicos (o.a. werkdruk, stress, agressie) Als er geen risicos zijn, hoe komt dat dan? Komt dat dan doordat deze al zijn ondervangen en zo ja, op welke manier (bijv. een goede aanpassing of preventieve maatregelen)? Of is er simpelweg sprake van een lage belasting? Als er iets is gedaan om mensen langer de functie te kunnen laten uitvoeren, omschrijf dit dan hieronder. Geef vervolgens aan wat de aanleiding was, wat het effect is en wat er nodig was om de maatregel te kunnen nemen. Maatregel 1: Aanleiding of reden: Effect: Voorwaarden: 7

8 Maatregel 2: Aanleiding of reden: Effect: Voorwaarden: Voorbeelden van maatregelen: Regelmatige training, scholing of instructies (minimaal 1 x per jaar) Aangepaste arbeidsomstandigheden, bijvoorbeeld een aangepaste werkplek Veranderingen in de functie. Bijvoorbeeld: horizontale functieverandering (waarbij het functieniveau niet verandert), taakverrijking (uitbreiding met nieuwe uitdagende taken, zoals mentortaken); taakverlichting (belastende taken worden uit het takenpakket gehaald) Start nieuwe loopbaan binnen de organisatie (en omscholing) Voorbeelden van aanleiding: Was wettelijk verplicht Goed werkgeverschap Financieel voordeel of tijdswinst Maatregel is bewezen effectief Werknemers wilden het graag Functie (2): Werkzaamheden (bijvoorbeeld in % of meest voorkomende bovenaan): Gemakkelijk vol te houden tot aan pensioen Onmogelijk door te werken tot aan pensioen Zijn daar voorwaarden aan verbonden? (bijv. gebruik van een bepaald hulpmiddel) Brengt het werk specifieke risicos of problemen met zich mee bij het ouder worden? Omschrijf deze hieronder. Risico op het gebied van: Omschrijving risico Veiligheid (o.a. gevaarlijke stoffen, - machines) - Ergonomie (o.a. tillen, houding, rsi, zicht) Omgevingsrisicos (klimaat, lawaai) Psychosociale risicos (o.a. werkdruk, stress, agressie) Als er geen risicos zijn, hoe komt dat dan? Komt dat dan doordat deze al zijn ondervangen en zo ja, op welke manier (bijv. een goede aanpassing of preventieve maatregelen)? Of is er simpelweg sprake van een lage belasting? 8

9 Als er iets is gedaan om mensen langer de functie te kunnen laten uitvoeren, omschrijf dit dan hieronder. Geef vervolgens aan wat de aanleiding was, wat het effect is en wat er nodig was om de maatregel te kunnen nemen. Maatregel 1: Aanleiding of reden: Effect: Voorwaarden: Maatregel 2: Aanleiding of reden: Effect: Voorwaarden: Zijn er bepaalde combinaties van werkzaamheden die het extra moeilijk maken om door te werken? Of juist gemakkelijker? Geef een omschrijving. Oudere medewerkers Oudere werknemers Is er weleens een oudere werknemer (55+) vanuit uw bedrijf naar een andere werkgever gegaan? Zo ja, wat voor soort werk ging deze persoon doen? (bijvoorbeeld hetzelfde werk (functie benoemen), lichter werk, enz.) Hebt u zelf weleens een oudere werknemer (55+) aangenomen? Wat voor werk deed deze persoon daarvoor? (bijvoorbeeld ging hetzelfde werk doen (functie benoemen), ging ander werk doen (benoemen) enz.) Vroeg dit om speciale maatregelen? (Denk aan aanpassingen in het werk, scholing) Voeg fotos of filmpjes toe van goede voorbeelden of ter verduidelijking. Fotos of filmpjes toegevoegd. Hierop/hierin is het volgende te zien: Tot slot Mogen uw medewerkers worden benaderd voor een schriftelijke enquœte? Zo ja, geef adressen. 9

10 Bijlage 4. Oproep voor koplopers Koplopers als inspiratiebron voor langer gezond en vitaal doorwerken Welke functies zijn gemakkelijk tot op hoge leeftijd te doen? En welke niet? Hoe spelen werkgevers in op de leeftijd van hun medewerkers? Wat doen ze als hun mensen het werk vanwege hun leeftijd niet meer aan dreigen te kunnen? Welke maatregelen zijn succesvol, wat werkt niet en waar is (nog) geen oplossing voor? En wat doen werknemers om fit en vitaal te blijven? Deze vragen staan centraal in het project Werken aan morgen, waarin Stigas onderzoekt hoe mensen in de agrarische en groene sector langer gezond en vitaal kunnen doorwerken. Vragen die - nu de pensioengerechtigde leeftijd gaat opschuiven - meer dan actueel zijn. Met dit project laat de sector zien dat zij in het belang van de agrarische arbeidsmarkt actief wil inspelen op de komende vergrijzing. Sleutel tot succes Begonnen wordt de huidige situatie in kaart te brengen. Daarnaast gaat Stigas op zoek naar goede voorbeelden, ook wel koplopers genoemd. Wie lukt het nu al om tot op hoge leeftijd door te werken? Wat is zijn of haar geheim, of sleutel tot succes? In hoeverre speelt de werkgever daarin een rol? En wat kunnen anderen daarvan leren? Deze inzichten worden gebruikt om bestaande dienstverlening op het terrein van gezond en veilig werken leeftijdsproof te maken. Zodat er in de sector steeds meer koplopers zullen ontstaan. Onderdeel van het project is een innovatieprijsvraag die werkgevers en werknemers oproept om innovatieve ideeºn om lang gezond en vitaal door te werken in te sturen. Meer informatie hierover volgt in oktober. Oproep Stigas is op zoek naar bedrijven die aandacht schenken aan de inzetbaarheid (ook wel fitheid, vitaliteit of gezondheid genoemd) van hun medewerkers. Bedrijven waarin ook de mensen van boven de 50 lekker in hun vel zitten en goed functioneren. Individuele werknemers worden ook van harte uitgenodigd. Bent of kent u zon bedrijf of werknemer? Stuur dan een mail naar de Stigas Servicedesk: servicedeskantispam@.nl Stigas onder vermelding van koploper. Bellen kan ook: Bron: Stigas website 10

11 Bijlage 5. Verzuimpercentage per leeftijdsklasse per deelsector Glastuinbouw 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% t/m 25 jaar jaar jaar jaar 56 jaar en ouder Dierhouderij 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% t/m 25 jaar jaar jaar jaar 56 jaar en ouder Hoveniers 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% t/m 25 jaar jaar jaar jaar 56 jaar en ouder 11

12 Paddenstoelen 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% t/m 25 jaar jaar jaar jaar 56 jaar en ouder Akkerbouw 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% t/m 25 jaar jaar jaar jaar 56 jaar en ouder Bollenteelt 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% t/m 25 jaar jaar jaar jaar 56 jaar en ouder 12

13 Fruitteelt 3% 3% 2% 2% 1% 1% 0% t/m 25 jaar jaar jaar jaar 56 jaar en ouder Mechanisch loonwerk 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% t/m 25 jaar jaar jaar jaar 56 jaar en ouder Boomkwekerijen 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% 0% t/m 25 jaar jaar jaar jaar 56 jaar en ouder Bron: SAZAS 13

14 Bijlage 6. Ongevallenpiramide Dodelijk ongeval 1 Ernstig ongeval met blijvend letsel 30 Ongeval zonder blijvend letsel 1000 Bijna ongeval 4000 Bron: Stigas 14

15 Bijlage 7a. Vragenlijst voor werkgevers 15

16 16

17 17

18 18

19 19

20 20

21 21

22 22

23 Bijlage 7b. Vragenlijst voor werknemers 23

24 24

25 25

26 26

27 27

28 28

29 29

30 30

31 Bijlage 8. Ideeºn van werknemers Wat zou er moeten gebeuren om het voor uzelf en uw collegas mogelijk te maken langer door te werken? Gezondheid Wat kan de werkgever organiseren: - vergroten van kennis binnen het management over de gevolgen op langere termijn van fysiek zwaar werk - meer samenwerking met anderen/andere zzp-ers voor zware taken. Dit kan inhouden dat er meer mensen moeten worden aangenomen. - een goede werkverdeling; werkploeg moet samengesteld zijn uit verschillende leeftijden; meer instroom van jongeren - meer rouleren van werkzaamheden - realistische offerte bij aanbestedingstrajecten, waarbij rekening wordt gehouden met duurzaamheid. - tegemoetkomen aan wensen van werknemers betreft materialen die het werk zouden kunnen verlichten - thuiswerken (bij functies waarin dit mogelijk is) - vanaf bepaalde leeftijd vrijstelling van overwerk en weekenddiensten of ploegendiensten - meer vrije dagen voor oudere werknemers - afwisseling aanbrengen in de taken om fysieke overbelasting te voorkomen; aantal eenzijdige handelingen dat moet worden gedaan terugbrengen; een goede variatie in werkaanbod - de regels, verplichtingen en richtlijnen serieus blijven volgen/monitoren binnen onze branche - minder bukwerk; minder staand werk - zorgen voor het ergonomisch juiste kantoormeubilair - verwachtingen bij oudere werknemers niet gelijkstellen aan de jongere werknemers - flexibel werken - Rekening houden met de oudere werknemer en lichtere taken geven - ontlasten van taken: ouderen van 50+ minder fysiek belastend werk laten doen Wat kan de werknemer zelf doen: - Zelf nadenken of je het werk op de juiste manier doet of dat het gemakkelijker zou kunnen - machines/hulpmiddelen inzetten om het werk zo aangenaam en licht mogelijk te maken - meer rustperiodes; regelmatig van de computer vandaan - niet langdurig hetzelfde werk verrichten - minder uren per dag werken - zwaar werk samen met collegas uitvoeren - veilig werken - proberen gezond te blijven door te bewegen, gezond te eten en niet te roken - nee durven zeggen tegen overwerk, om zelf de balans te bewaken - steun van de achterban - in topconditie blijven - minder belastend werk doen binnen het bedrijf, lichtere werkzaamheden naarmate men ouder wordt Ontwikkeling Wat kan de werkgever organiseren: - gebruik maken van kennis en kunde van werknemers - andere functies binnen het bedrijf creºren; meer mentortaken of op andere manier delen van kennis; werk zoeken binnen het bedrijf dat oudere werknemer goed kan doen (eventueel met beperkingen) - zorgen dat het werken plezierig blijft door genoeg uitdaging in het werk - mensen goed voorbereiden, om evt. taken op verantwoorde - wijze over te nemen. - zorgen dat medewerkers voor meerde taken inzetbaar zijn Wat kan de werknemer zelf doen: - scholing om meer uitdaging te houden en zo fris en helder te blijven - volgen van (bij)scholing en training, gericht op de functie. Kennis op peil houden. - wanneer er te weinig ontwikkelmogelijkheden zijn binnen het bedrijf op zoek gaan naar een andere werkgever die meer mogelijkheden biedt Betrokkenheid Wat kan de werkgever organiseren: - meer inspraak in werkzaamheden en het aantal werkuren; in goed overleg werk uitvoeren 31

32 - meer contact tussen management en de werkvloer; goede communicatie - meer overlegstructuur zodat mijn werkgever weet waar de knelpunten zitten - luisteren naar personeelsleden, betrokkenheid verwerven van de werkvloer t.o.v. het bedrijf; begrip van de medewerkers op kantoor voor het werk van de werkvloer - baanzekerheid - zorgen dat het werken plezierig blijft door een juiste tijdsdruk en genoeg uitdaging in het werk - prettige sfeer in het bedrijf - lage werkdruk/werkdruk niet te hoog Wat kan de werknemer zelf doen: - een ander beroep kiezen - ander vast en betrouwbaar werk zoeken - plezier blijven houden in het werk, interessant werk - dat mijn werk ook mijn hobby mag en kan blijven Financieel - het aantrekkelijk maken om door te werken, bijvoorbeeld door goede arbeidsvoorwaarden/een goed salaris of beloning van onregelmatige werktijden - minder dagen per week werken vanaf een bepaalde leeftijd (bijvoorbeeld verlenging 55+regeling) Wat onderneemt u zelf om langer te kunnen doorwerken? Gezondheid zelf een goede planning maken meer weekeinden vrij vragen; meer vrij nemen als de behoefte aan rust of lichamelijk herstel groter wordt overuren proberen te beperken 1 dag minder werken/deeltijdpensioen Zelf bij de leidinggevende aangeven welke werkzaamheden nog goed uitvoerbaar zijn Aankaarten bij leidinggevende wanneer het te zwaar wordt Bij leidinggevende aangeven bepaalde werkzaamheden niet langdurig achter elkaar uit te willen voeren In het geval van detachering zorgen voor goed overleg met de klant over de manier van werken (o.a. aantal werknemers dat fysiek belastende klussen samen uitvoert) werk te weigeren als het te veel wordt, Nee kunnen zeggen tegen bepaalde klussen als dat nodig is. Zelf tijdens het werk oplettend zijn t.a.v. arbo omstandigheden Goed letten op de ergonomie van de werkplek letten op de werkhouding bij zwaar werk zelf opletten wat wel en niet kan; zwaar werk vermijden ik probeer rustig te blijven en mezelf niet op te jagen; wat kalmer aan doen; tempo aanpassen rekening met jezelf te houden Risico vermijden zuinig op het lichaam zijn; denken om en luisteren naar mijn lichaam zorgen voor variatie in het werk doordacht ontspannen werken bewust zijn van wat ik doe aanpassingen in de auto. kleinere gieters en op de knieºn gaan zitten op de hoogte blijven van ontwikkelingen in gereedschappen en investeren in goed gereedschap. belasting van het lichaam zo goed mogelijk te verdelen taken afstoten of delegeren; taken uitbesteden aan andere collega s taken goed verdelen over het team stapje terug in functie (taakverlichting) over de werkzaamheden nadenken voor je begint; een plan van aanpak maken probeer werk te doseren zo ergonomisch/slim mogelijk te werken. zoveel mogelijk letterlijk de aanwijzingen volgen van de leidinggevenden. zoveel mogelijk machinale oplossingen zoeken voor iedere klus. ik ben greenkeeper geworden fit blijven/werken aan mijn conditie door veel te sporten sporten om ook met 65 &9 maanden nog leuke dingen te kunnen doen 32

33 sportieve ontspanning meer rustmomenten buiten mijn werk om. De balans inspanning en ontspanning goed houden: dus aanpassen naarmate ik ouder word. voldoende ontspannen gezond leven, gezond eten op tijd naar bed ik doe geen vrijwilligerswerk meer niet roken en drinken. trainen om mijn lichaam optimaal te gebruiken door o.a. tai chi en houdingoefeningen driewekelijks shiastu massage mezelf een spiegel voorhouden en blijven bewaken voor mezelf dat alles makkelijk en goed door blijft gaan. Ook in de toekomst. Ontwikkeling open staan voor nieuwe uitdagingen in/op het bedrijf de jongeren binnen het bedrijf stimuleren met regelmaat een cursus volgen blijven leren en positief blijven. Altijd weer een doel blijven houden. Stilstand is achteruitgang. Je bent nooit te oud om te leren. blijven zoeken naar nieuwe uitdagingen om je zelf op andere vlakken te ontwikkelen en in je eigen vak nog verder te verdiepen. gedurende mijn loopbaan mijzelf blijven ontwikkelen en misschien om de zoveel jaar wisselen van functie/werkgever het volgen van cursussen om breed inzet baar te blijven ik probeer mijn kennis op peil te houden mee blijven doen met nieuwe ontwikkelingen scholing vragen mezelf ontwikkelen door zelf op eigen kosten cursussen te volgen. mijzelf verder proberen te ontwikkelen binnen een bedrijf, waardoor het werk op termijn lichter wordt. straks oriºnteren op cursussen voor verder ontwikkeling, bedrijf biedt nog steeds opties. Wie weet wat de toekomst brengt binnen het bedrijf opwerken (minder lichamelijk meer denkwerk of aansturing) ik ga solliciteren naar een meer adviserende functie. Dit lukt door mijn opleidingsniveau wel. een andere baan zoeken waarin ik andere werkzaamheden ga uitvoeren door dingen zoveel mogelijk te blijven herhalen en doen proberen de geest te prikkelen met de tijd meegaan een eigen praktijk beginnen Betrokkenheid Betrokken zijn bij het bedrijf en meedenken een positieve instelling naar de ontwikkelingen van het bedrijf en hier je collega s bij betrekken. Hierdoor zorg je ervoor dat het werk met je meegroeit waardoor je met plezier naar je werk gaat en je (nog) steeds motiveert. Het onderwerp bespreekbaar maken in de ondernemingsraad positief zijn blijven lachen, positieve instelling, plezier hebben in het werk niet teveel zeuren en gewoon doen mentaliteit Ik doe mijn best en blijf gewoon positief werken om te zorgen dat ons bedrijf goed verloopt in de toekomst. zorgen dat de privøsituatie goed blijft verder kijken dan mijn neus lang is, meedenken met het bedrijf en komen met nieuwe ideeºn Betrokken blijven bij het werk meepraten via de vakbond actief zijn in de CAO-commissie Financieel: sparen om 3 of 4 dagen te werken in plaats van 5 33

34 Bijlage 9. Redenen voor werkgevers om al dan geen maatregelen te nemen voor ouder wordende werknemers - Preventief: De werkgever is zich ervan bewust dat er klachten kunnen ontstaan aan het bewegingsapparaat door herhaalde beweging, fysiek zware handelingen of een verkeerde werkhouding. Deze klachten wil hij voorkomen, soms bij alle en soms specifiek bij ouder wordende werknemers. De werkgever weet dat over het algemeen het zicht bij oudere werknemers slechter wordt en speelt daar alvast op in. De werkgever wil voorkomen dat mensen uitvallen met ziekteverzuim als gevolg van klachten De werkgever weet dat de maatregel effectief is; dit heeft hij bij een ander gezien of ergens gelezen. - Bestaande (lichamelijke) klachten of beperkingen Er zijn klachten aan het bewegingsapparaat ontstaan bij een ouder wordende werknemer, zoals rugklachten, schouderklachten of polsklachten. Vermoeidheid geconstateerd bij oudere medewerker Fouten gemaakt door ouder wordende medewerker vanwege de werkdruk (aanleiding om stress te voorkomen) De oudere medewerker kreeg moeite met de werkzaamheden Naar aanleiding van een werkplekonderzoek worden aanpassingen gedaan. Voor de re-integratie van een medewerker moeten nieuwe werkzaamheden worden gezocht. - Kenmerken ondernemer De werkgever werkt zelf mee. De ondernemer is zelf wat ouder en heeft klachten ervaren of ervaren dat het prettiger werkt met bepaalde maatregelen De ondernemer heeft een persoonlijke interesse in het zoeken naar en zelf ontwikkelen van hulpmiddelen (Zelf) fit willen blijven De werkgever hecht belang aan ontwikkeling van zijn medewerkers en onderlinge betrokkenheid De ondernemer toont inzet en durf om een verandering aan te brengen - Financieel In verband met een concurrerende vaststaande prijs wil de werkgever kosten besparen. De inzet van een oudere en een jongere samen is dan goedkoper. Voor de continu teit van het bedrijf wil de werkgever goed, modern materieel aanschaffen. Door het aanschaffen van bepaalde machines kan sneller worden gewerkt en wordt de efficiºntie verhoogd. De werkgever wil meer omzet genereren en heeft daarom een werknemer extra erbij aangenomen. Dit zorgt ervoor dat de werkdruk lager wordt. Door groeiende productie is het niet meer mogelijk om een handeling, zoals pallettiseren, handmatig uit te voeren. De werkgever heeft de financiºle mogelijkheden voor de investering in een machine of aanpassing. - Verhouding werkgever-werknemer De werkgever wil tegemoet komen aan wensen van medewerkers of zijn medewerkers tevreden houden. Zij hadden verzocht om een bepaalde aanpassing of om ondersteuning om zich verder te kunnen ontwikkelen. De ondernemer verwacht dat een maatregel de werksfeer ten goede komt. De werkgever wil het werk in zijn bedrijf aantrekkelijker maken. De werkgever wil medewerkers die al lange tijd bij het bedrijf werken behouden. Er is een laagdrempelig of goed contact tussen medewerker en ondernemer. - Omstandigheden in het bedrijf De groei van het bedrijf is aanleiding om trainingen structureel op te pakken. Een verbouwing wordt aangegrepen om aanpassingen (zoals werkhoogte) te doen. Vervanging van oud materieel wordt aangegrepen om iets (ergonomisch) beters uit te zoeken. Vervanging van beeldschermen wordt aangegrepen om grotere aan te schaffen. Er zijn oudere medewerkers werkzaam Er zijn jongere collegas om op terug te vallen werkzaam 34

35 Het bestaan van goede alternatieven voor werk dat te zwaar wordt. Lichter werk moet voldoende aanwezig of te verkrijgen zijn. - Verplichting Naar aanleiding van een bezoek van de inspectie SZW heeft de werkgever een maatregel genomen. De opdrachtgever eist dat de ondernemer bepaalde maatregelen neemt. De maatregel is een eis van een kwaliteitssysteem, bijvoorbeeld Global Gap. - Algemeen veraangenamen van het werk De veiligheid van medewerkers vergroten: bijvoorbeeld het gevaar voor uitglijden inperken door een watergoot Een koude/onaangename werkomgeving is aanleiding om daar iets aan te doen - Overig Het hulpmiddel op proef kunnen nemen en evalueren met werknemers Wat hebben werknemers nodig om gebruik te maken van de maatregelen? - Of medewerkers een machine gebruiken hangt af van de gebruiksvriendelijkheid ervan. - Als er draagvlak bij medewerkers is gecreºerd door hen te betrekken bij de aanschaf, zijn ze eerder geneigd om een machine of hulpmiddel te gebruiken. - Voor een goede werkverdeling tussen jongere en oudere collegas is het noodzakelijk dat de medewerkers willen samenwerken. - De medewerker moet aan het werk willen blijven. - Voor de maatregel minder gaan werken moet de werknemer de financiºle mogelijkheden hebben. Waarom nemen werkgevers GEEN maatregel voor ouder wordende werknemers? - Kenmerken ondernemer De werkgever heeft geen affiniteit met automatisering. Om bijvoorbeeld met een melkrobot te werken moet met software omgegaan kunnen worden. De werkgever verwacht geen problemen en ervaart daarom geen noodzaak voor het nemen van maatregelen of het ontwikkelen van een ouderenbeleid Gebrek aan organisatietalent of creativiteit (zelfs geen reactieve aanpassingen. In dit bedrijf zijn ook geen tafels aanwezig). De werkgever laat zaken bij het oude uit gemakzucht. Er wordt te veel op de korte termijn gedacht. De werkgever vindt het werk niet fysiek zwaar. Hij verwacht op termijn wel moeilijkheden met lange werkdagen, maar wil deze pas oplossen wanneer dit een knelpunt wordt of wanneer de werknemers erom vragen. De werkgever is het niet eens met het langer doorwerken. - Financieel Het bedrijf is te klein bedrijf (te weinig omzet) om een investering te kunnen doen De investering is te groot voor de omvang van de werkzaamheden Een investering moet worden terugverdiend. Het wordt moeilijk om dan nog voor concurrerende prijzen te kunnen werken. Voor specifieke klussen is het niet rendabel om een hulpmiddel in te zetten. Een voorbeeld is het verplaatsen van een kluitenklem, wat pas rendabel is bij grote partijen. Door slechte marktomstandigheden geen mogelijkheid tot investeringen - Verhouding werkgever-werknemer De werkgever heeft de mogelijkheid om jong personeel uit te kiezen Tijdelijke contracten. Dit maakt medewerkers inwisselbaar. Wanneer beperkingen ontstaan gaan medewerkers uit dienst en/of terug naar Polen. Het werk is vrijblijvend: als het niet goed gaat, stopt iemand weer. Diegene is bijvoorbeeld al met pensioen. De werknemers worden ingehuurd door derden De werkgever wil wel aandacht besteden aan leefstijl, maar weet niet goed hoe dit aan te pakken omdat dit het privøleven raakt. De werkgever zit de werknemers als een belemmering van de bedrijfsvoering en zou ze liever ontslaan. 35

36 De werkgever zoekt een oplossing voor het bedrijf, maar bereikt het tegenovergestelde voor de werknemer: geen oudere werknemers aannemen, meer met uitzendkrachten werken, werknemers met prepensioen sturen en als oproepkracht inhuren of ontslag aanbieden zodat ze elders lichter werk moeten zoeken. - Omstandigheden in het bedrijf of op de werkplek Werkzaamheden worden telkens kortdurend uitgevoerd (korte periode per jaar) De werkplek is slecht bereikbaar voor voertuigen De ondergrond is niet geschikt voor het gebruik van machines Jong personeelsbestand Het bedrijf wordt over enkele jaren naar verwachting overgenomen. De ondernemer wil daarom geen investeringen meer doen. Er is soms geen ander werk mogelijk door weersomstandigheden, bijvoorbeeld bij snoeiwerk. Er zijn slechts enkele werknemers, waardoor er geen mogelijkheden zijn meer aansturend werk te gaan doen. De werkzaamheden wisselen gedurende het jaar, waarbij steeds alle werknemers nodig zijn. - Er is geen oplossing voor het probleem (Voor zover de werkgever bekend) bestaat er geen oplossing of machine voor de taken die moeilijkheden opleveren. Een oplossing zou zijn als de medewerker zou doorstromen naar andere werkzaamheden, maar het niveau van de medewerker is daarvoor niet toereikend. Een oplossing zou zijn demotie (van leidinggevende naar uitvoerende in het productiewerk). Dit kost veel geld en wordt daarom uitgesteld. Er is geen lichter werk in het bedrijf dan wat de oudere nu doet. Een oplossing voor de ouderen is om hen te ontzien bij het zwaardere werk. De werkgever is echter bang om de jongeren te veel te belasten als zij hun collegas de zware taken uit handen moeten nemen. Wanneer vormt de werknemer zelf een knelpunt? - Werknemers gebruiken hun persoonlijke beschermingsmiddelen of hulpmiddelen niet. - Er wordt meer aan werknemers zelf over gelaten dan ze aankunnen of doen. Een voorbeeld is een groep werknemers die zelf wordt geacht de taken te rouleren. Zij blijven echter liever hun vaste taak uitvoeren. - De werknemer heeft geen ambitie om door te groeien naar een (fysiek lichtere) functie als bedrijfsleider. - Niet iedereen heeft de benodigde capaciteiten om door te groeien naar een aansturende functie. - Sommige werknemers willen zelf extra veel uren maken. Bijvoorbeeld 55 uur per week blijven werken, terwijl 40 beter is om het vol te houden. - De werknemer ziet zelf ook geen oplossing. Uitspraken zijn hectiek is nu eenmaal de tijdsgeest of het werk moet toch gebeuren. - Collegas op het werk staan niet open voor een oplossing. - Sommige oudere medewerkers hebben moeite met nieuwe technieken of geen interesse om zich daarin te verdiepen. - De werknemer wil geen cursussen volgen. 36