Twee generaties over energie.

Transcriptie

1 Twee generaties over energie.

2

3 en &Twee generaties over energie.

4 Inhoud 4 Nils en Michael Persson 8 Wim en Sanne Turkenburg 12 Michael en Mark Wisbrun 16 Marc en Jill Cornelissen 20 Maus en Anne van Loon 24 Maurits, Mare en Julia Groen 28 Florian en Cunie Minderop - van Woudenberg 32 Donald en Anneli Pols 36 Stientje van Veldhoven en Jan van der Meer 40 Ewoud en Tim Goudswaard 44 Liesbeth in t Hout en Willem Flinterman 2 EN-EN

5 Introductie Generaties lang staat energie al hoog op de politieke en maatschappelijke agenda. Onze vooruitgang hebben we voor een belangrijk deel te danken aan betaalbare energie die altijd beschikbaar was. Enkele decennia geleden drong het besef door dat we niet eindeloos op onze fossiele energiebronnen kunnen teren. Het belang van duurzame opwekking van energie staat sindsdien op gelijke hoogte met beide andere voorwaarden voor een robuuste energievoorziening. De vereniging Energie-Nederland wil een stuwende kracht zijn achter een duurzame transitie van de Nederlandse energievoorziening en de integratie van Nederland in een goed functionerende Noordwest Europese energiemarkt. Deze rol impliceert ook inzicht in opvattingen buiten de sector en een open relatie die kennisuitwisseling en dialoog stimuleert met andere belanghebbenden. Ter gelegenheid van haar eerste conferentie heeft Energie- Nederland mensen buiten de sector, die ieder hun op eigen manier bezig zijn met energie, uitgenodigd voor een gesprek met hun ouder of kind. Twee generaties over hoe thuis over energie werd gesproken en hoe opvattingen verschuiven. EN-EN. Door mensen die ieder voor zich veel mensen ontmoeten die ook met energie bezig zijn. En die allemaal invloed hebben op de beeldvorming rond energie in hun omgeving. Hoe dacht de generatie van direct na de oorlog over energievragen en wat is er van hun verwachtingen terecht gekomen? Hoe verhouden hun opvattingen zich tot de mening van de generatie die vandaag nadenkt over de energie voor morgen? En wat kan de energiesector daar van leren? Laat u inspireren door elf kleurrijke dubbelinterviews met waardevolle meningen van vaders en zonen, moeders of dochters, over ambities, frustraties, wensen, lessen voor de sector en positieve verwachtingen. Twee generaties over energie 3

6 4 EN-EN

7 We moeten allemaal met minder tevreden zijn. De schilderijen met haventaferelen en heldhaftige scheepsacties verraden een relatie met de nabije Rotterdamse haven. Nils Persson ontvangt ons met gulle glimlach. Zoon Michael is er nog niet, maar dat weerhoudt hem niet tijdens het delen van koffie en koek al van wal te steken. Twee generaties over energie 5

8 Nils Persson is gepensioneerd loods en enthousiasmerend verhalenverteller. Nils: Wij wonen al meer dan 40 jaar in dit huis. Het is meegegroeid met ons gezin. Al die jaren hebben we het ook aangepast om slimmer met energie om te gaan. Extra dakisolatie bij de verbouwing van de zolder na gezinsuitbreiding 40 jaar geleden met honderden guldens subsidie van de staat. Toen al. Onze glas-in-lood ramen hebben voorzetramen, we gebruiken spaarlampen. En al jaren staat de thermostaat maar op 17 graden. Michael is aangeschoven: Er was niet echt aandacht voor energiebesparing of klimaat. Deur sluiten. Licht uit. Verwarming tot de klik. Dat deed je meer uit fatsoen dan uit actief bewustzijn. We hadden geen angst over de toekomst van de wereld, al kenden wij natuurlijk het campagnebeeld van de aarde die als kaars langzaam opbrandt. De bange benadering zou bij mij en mijn broers en zus ook niet zijn aangeslagen. Als een onderwerp te zwaar wordt, kun je het alleen met ironie te lijf gaan. Als een onderwerp te zwaar wordt, kun je het alleen met ironie te lijf gaan. Nils: Het was wel even slikken voor ons toen Michael na een studie en interne Shell opleiding besloot daar weg te gaan. Geen ideaal carrièrepad maar freelance de journalistiek in. Ik ben trots op wat hij doet. Hij schrijft goed. Hij pakt zinvolle thema s aan en heeft het naar zijn zin. Ophemelen doe ik mijn kinderen niet snel, maar toch vertel ik bij gelegenheid enthousiast over hem en zijn artikelen. Ik vind het goed dat hij soms ook gevreesd wordt omdat zijn analyses in het verleden zelfs tot kamervragen hebben geleid. Michael: Wij waren thuis gretige krantenlezers. Ik herinner me dat ik als jonge tiener bij de voordeur al het AD lag te lezen. Die krant was zo groot dat ik hem daar op de grond moest uitspreiden. Het was misschien niet de heftigste luis in de pels, maar wel een klassieke krant. Ik vind dat ik nu ook als journalist de macht kritisch moet volgen. Nils: Mijn waardering voor de kritische pers is gegroeid. Vroeger was ik daar niet zo van. Ik kom uit de scheepvaart, was ooit stuurman en de laatste tientallen jaren loods. Dat was een autoritaire cultuur. Een kapitein of een loods is op een schip als onze lieve heer. Jouw woord is wet en er wordt gehoorzaamd. Deze houding bracht je ongemerkt natuurlijk ook mee naar huis, maar daar wisten mijn vrouw en kinderen dan wel raad mee. Michael: Mijn vader was streng, maar consistent en altijd redelijk. Dat heb ik nooit als vervelend ervaren. Hij was dan misschien 6 EN-EN

9 wat autoritair, maar hij raadde mij tegelijkertijd op mijn twaalfde af voor de marine te kiezen toen een opgevraagd informatiepakket op de deurmat viel. Dat was te stijf en te hiërarchisch voor me. Padvinderij daar moest hij ook niets van hebben. Zo hielp hij ons een eigen weg te vinden en altijd zelf ook goed na te denken. Michael: Ik heb niet echt voor het thema energie of klimaat gekozen, maar ben daar nu wel journalistiek diep in betrokken geraakt. Ik hou er niet van het mezelf te gemakkelijk te maken. Dat deed ik niet tijdens mijn studie, dat doe ik niet in mijn werk. Natuurlijk kom ik ook weerstand tegen. Ik heb geleerd dat de weerstand voor een groot deel te overwinnen is als je op enig niveau verstand van de materie hebt. Dat dwingt respect af en dan praten mensen graag met je over wat hun allemaal bezig houdt. De echte weerstand om journalistiek mee te werken komt dan vaak pas als je aangeeft wat je met de informatie gaat doen en hoe het dus in de krant terecht komt. Nils: Mijn generatie groeide op direct na de Tweede Wereldoorlog. We hadden niet veel, maar we kenden eigenlijk alleen maar een stijgende welvaartslijn. Dat is nu wel anders. Ik denk dat volgende generaties in het Westen, mijn kleinkinderen en achterkleinkinderen, wel bedreigingen op hen af zien komen. Alle oplossingen weet ik niet. In ieder geval denk ik dat iedereen veel kritischer moet zijn op zijn gebruik van grondstoffen en energie. En dat we allemaal met minder tevreden moeten zijn. Michael: Als wereldburger zie ik dat we in het Westen voorlopig onze mooiste tijd wel hebben gehad. We krijgen nog meer last van het broeikaseffect als er niet veel meer gebeurt. En onze grondstoffen raken op. Meer dan genoeg te doen voor de energiesector als je het mij vraagt. Als journalist ben ik niet heel veroordelend, zelfs niet over zaken waar ik logisch op tegen ben. Mijn werk moet brandstof geven voor discussies. Op basis van de juiste argumenten. Die wil ik over het voetlicht krijgen. Ik heb onlangs een artikel geschreven dat mensen ook zonder overheidssubsidie in zonnepanelen investeren. Ik wist toen ik het schreef dat de minister dit verhaal boven zijn bed kon hangen. Michael Persson is afgestudeerd Lucht- en Ruimtevaart ingenieur en journalist voor De Volkskrant. Weerstand is te overwinnen als je op enig niveau verstand hebt van de materie. Twee generaties over energie 7

10 8 EN-EN

11 Het is erg lastig om te weten wat juist en verantwoord is. Klimaatverandering en Duurzame Energietransitie zijn bij de familie Turkenburg vaker onderwerp van gesprek dan in menig ander Nederlands gezin. De kopie van de Nobelprijs voor de Vrede 2007 op het kantoor van Turkenburg Sr. is daarvan letterlijk het tastbare bewijs: The credit for this prestigious award goes to you and other colleagues who have contributed so admirably to the work of the IPCC. Twee generaties over energie 9

12 Sociale media en internet; iedereen deelt zijn mening. Maar of ze daar gehoord worden? Wim: Duurzaamheid is voor mij leidend voor de toekomst van onze energievoorziening en de manier waarop we naar nieuwe technologie moeten kijken. Neem bio-energie. Ik was geen groot voorstander van de eerste generatie biobrandstoffen, maar ben dat wel voor tweede. Die draagt werkelijk bij aan een lagere CO 2 - uitstoot. Bij kernenergie noemen tegenstanders mij voorstander, en voorstanders van kernenergie vinden mij tegen. Wonderlijk. Ik ben niet principieel tegen, maar vooral voor kernenergie die inherent veilig is en veel minder tot misbruik leidt van bijvoorbeeld plutonium door schurken en schurkenstaten. Sanne: Mijn vader is rond de Fukushima-ramp hard aangevallen door fervente voorstanders uit de Elsevier en GeenStijl-hoek. Ik heb me heel kwaad gemaakt toen Simon Rozendaal een radio actieve banaan at. Ik zei toen tegen Wim dat zo n actie vergelijkbaar is met een bosbrand die op je afkomt of je huis dat in de fik staat en Sanne Turkenburg runt een eigen filmproductie bedrijf en is jonge vader. dat iemand je dan gaat uitleggen dat het vlammetje van een theelichtje echt niet gevaarlijk is. Wim gebruikt deze metafoor nu in zijn presentaties. Heb ik hem toch iets mee kunnen geven. Wim: Ik acht het onmogelijk, maar wel wenselijk, om in 2050 onze energie voor honderd procent uit hernieuwbare energiebronnen te halen. Dat wordt eerder En tegelijkertijd vind ik het schandelijk dat minister Verhagen in de Tweede Kamer zegt, ik ben het helemaal eens. In 2050 gaan we 100 procent duurzaam. Maar helaas hebben we voor die tijd andere opties nodig en dus ga ik voluit voor kernenergie. Ondertussen doet de overheid te weinig aan hernieuwbare energie en aan energiebesparing. Sanne: Eens. CCS wordt nu als argument gebruikt om kolencentrales te bouwen. Volgens mij is die techniek nog niet helemaal rond. Mijn angst is dat we nieuwe technieken enkel als excuus gebruiken om op oude voet door te gaan. Misschien is dat omdat er nu weinig te verdienen valt met duurzame energie. Ik ben sowieso cynisch over de transitie van fossiel naar hernieuwbaar. Waarom zouden mensen een waardevolle schat aan olie of gas in de grond laten zitten? Wim: Daarom is de ontwikkeling en toepassing van CCS zo belangrijk. Sanne: Het is ook erg lastig om te weten wat juist en verantwoord is. Ik rijd nu in een Prius. Kort na mijn aankoop kocht Wim een dieselauto met 1-op-21. En is hij energiezuiniger dan ik. 10 EN-EN

13 Wim Turkenburg is Hoogleraar Natuurwetenschap en Samenleving aan de Universiteit Utrecht. Hij wordt vaak gevraagd het publiek energievraagstukken uit te leggen, zoals over de gevolgen van de tsunami op de kerncentrales bij Fukushima, Japan. Wim: Nu roepen ik voed mijn elektrische auto met windstroom is onzin. De windenergie die nu de benzine verdringt kunnen we niet gebruiken voor andere toepassingen. En die moet dus nog steeds met fossiele bronnen worden gemaakt. Dus win je eigenlijk niks. Er is veel meer nodig om echt te verduurzamen. Sanne: Je kunt daar wel negatief over doen, maar ik kraak de elektrische auto niet af. Het is goed dat de auto-industrie langzaam ontdekt hoe het met andere energie kan rijden. Zal best dat dit niet meteen winstgevend is. Op termijn wordt het dat heus wel. Dit lange termijn voordeel moet ook bij spaarlampen worden uitgelegd. Wim: Het heeft uiteindelijk nauwelijks zin om mensen te vertellen dat ze de lamp uit moeten doen of de gordijnen dicht. Gedragsverandering kun je wel op een vriendelijke manier afdwingen, door strenge energie- en emissienormen of door uitfasering van bijvoorbeeld gloeilampen. Het moet structureel worden, zoals de glasbak. Sanne: Mijn generatie is misschien wel wat lakser om zich voor een betere wereld in te zetten dan die van mijn vader. Sociale media en internet; iedereen deelt zijn mening. Maar of ze daar gehoord worden? Vijftigduizend mensen op de Dam zijn toch indrukwekkender dan honderdduizend losse tweets. Het lijkt moeilijker om mensen te mobiliseren. De maakbare samenleving, waar de oude generatie in geloofde, dat ziet de huidige generatie heel anders. Dat geldt niet voor mijzelf. Als er een manifestatie is voor zaken waar ik voor sta, dan is bij mij ingebakken dat ik daar best naar toe wil. Joelend op de Dam, samen met mijn zoontje. Wim: Op de schouders bij papa. Net als bij de demonstratie tegen kruisraketten toen jij op mijn schouders zat. Bij kernenergie noemen tegenstanders mij voorstander, en voorstanders van kernenergie vinden mij tegen. Wonderlijk. Twee generaties over energie 11

14 12 EN-EN

15 Wij weten vaak het fijne niet van de zogeheten vervuiling. Buiten klinken de straalmotoren van landende en vertrekkende vliegtuigen. Door het kantoorraam in het gebouw van Air France KLM Cargo zien we hoe de Boeing 747 cargotoestellen worden klaargemaakt voor vertrek. Twee generaties over energie 13

16 Michael Wisbrun was tot voor kort directeur van Air France KLM Cargo. Sinds 1 juni is hij Managing Director van Skyteam, met dertien samenwerkende luchtvaartmaatschappijen, de op één na grootste luchtvaartalliantie ter wereld. Investeren in schoon werpt vruchten af, zowel gemeten in geld als in goodwill. Mark: We hebben thuis gesprekken over persoonlijke energie, over werk waar je energie uit put en zo. Niet over de vraag of mijn vader slapeloze nachten heeft omdat hij mede verantwoordelijk is voor zoveel vervuiling. Ik neem aan dat hij zijn best doet om zo schoon mogelijk te vervoeren, zonder dat hij zijn concurrentievoordeel verliest. Ik zelf gooi geen kauwgum op straat en doe het licht uit als ik de kamer verlaat. Maar als ik goedkoop naar Londen kan vliegen dan ga ik niet principieel doen. En, nee, ik compenseer mijn CO 2 -voetafdruk niet Jij wel? Mooi. Ik weet niet eens of jij een auto uitzoekt met een groen label? Oh, toch wel. Nou dat valt me dan weer mee. Michael: Wij staan nummer één op de Dow Jones Sustainability Index. En dat al sinds vier jaar. Daar moet je echt wel wat voor doen. Mijn vak is verbinden: zo efficiënt en verantwoord mogelijk. Ik heb geleerd dat investeren in schoon vruchten afwerpt, zowel gemeten in geld als in goodwill. Je moet ook zelf logisch blijven nadenken. Kenia produceert 80 procent van alle rozen die wij hier op de markt brengen. Die moeten per vliegtuig worden vervoerd. Ik dacht: dit moet stoppen. Totdat ik liet uitrekenen wat het verbouwen van rozen in ons land aan CO 2 -uitstoot oplevert. En wat bleek: het is schoner om rozen natuurlijk te laten groeien en vervolgens te vervoeren dan de rozen in eigen land te produceren. Wij weten vaak het fijne niet van de zogeheten vervuiling. Je moet de hele keten onder de loep leggen en dan afwegingen maken. Maar dat gebeurt zelden. Mark: Maar voorlopig worden jullie vooral afgerekend op euro s en niet op milieuvriendelijkheid. Ik ben zelf heel pragmatisch, dus ik snap jullie wel. Intussen gaat de consument toch steeds meer eisen stellen aan de leverancier als het gaat om milieubewustzijn. Hoe ga je dat oplossen? Michael: Als je schoon probeert te vervoeren kun je niet alleen rustiger slapen, maar je leert je processen effectiever te maken terwijl je intussen op natuurlijke wijze je klanten selecteert. Louis Vuitton en Hermes, bijvoorbeeld, vervoeren met ons omdat we én schonere toe- 14 EN-EN

17 stellen hebben gekocht én de efficiency hebben verbeterd. Zolang we geen mondiale afspraken kunnen maken zal het stapvoets beter gaan met de balans tussen steeds meer vervoer en milieu. Ik denk dat er een grote ramp moet gebeuren voordat we met z n allen echt wakker worden. Mark: Zoiets als de kernramp in Japan bedoel je? Ik denk dat die vermeden had kunnen worden, dat daar teveel risico s zijn genomen qua ligging en bouw. Ik ben overigens niet voor kernenergie zolang niet duidelijk is wat er met het afval gebeurt Mark Wisbrun is senior consultant bij Nolan, Norton & Co, een strategisch adviesbureau. Michael: Wat mij met de ramp in Japan opviel is de verwevenheid van politiek, economie en energie. Toyota lag plat, GM lag stil, onderdelen voor Boeing konden niet geleverd worden. Als de wereld dit echt gaat snappen, dan zal er misschien een duurzame oplossing komen voor het energievraagstuk. Duurzaam, betaalbaar en onder een mondiale regie. Anders blijven we in Europa weliswaar voorlopers maar ook roependen in de woestijn. Mark: En ik vind ook dat we afmoeten van die aflaatmentaliteit: wel vliegen en dan compenseren? Ik zou zeggen, neem de trein, blijf wat vaker thuis. Dat helpt meer dan je geweten afkopen. Wat mij met de ramp in Japan opviel, is de verwevenheid van politiek, economie en energie. Twee generaties over energie 15

18 16 EN-EN

19 Biedt kennis aan, laat mensen zien en ervaren. Ze moeten wel zelf kiezen. Alleen dan beklijft gedragsverandering. Diep in het groene hart van Nederland, aan de rand van het Rotterdams havengebied, hebben we afgesproken bij Marc en Jill Cornelissen thuis. In de rustige woonwijk doet niets vermoeden waar de aimabele poolreiziger met zijn vrouw en dochter woont. Binnen treffen we een avonturier die langzaam weer het normale leven oppakt na een bijzonder bezoek aan het hoge Noorden. Twee generaties over energie 17

20 Jill Cornelissen is 11 jaar. Ze wil hersenschirurg worden, ook al schat ze dan tot haar 40e te moeten studeren om echt goed te worden. Marc: Ik ben net terug van een unieke week in Groenland. Samen met onze kroonprins, vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, de wetenschap en het Wereld Natuur Fonds hebben we van gedachte gewisseld over de toekomstperspectieven van het poolgebied. Over energie gesproken. In vier dagen veel kennis gedeeld over wat er met ons klimaat aan de hand is. De ijskap was prachtig, maar kon niet tippen aan het indrukwekkende gesprek met een aantal Groenlanders waaronder ook de premier. Worstelen we niet allemaal met het schijnbaar paradoxale dilemma van onze wens naar vooruitgang en de noodzaak om onze We worstelen allemaal met het dilemma tussen vooruitgang en de noodzaak om onze natuurlijke bronnen goed te beheren. natuurlijke bronnen goed te beheren? De voordeur knalt dicht. Jill stapt de woonkamer binnen, gespitst op de vragen die komen gaan. Hij is best vaak weg. Ik vind dat niet altijd leuk, maar volgens mij is hij heel gelukkig op de Noordpool. We praten niet veel over de dingen die hij onderzoekt. Thuis wijst papa me vaker dan mijn moeder op dingen als het licht uitdoen, de computer uitzetten, enzo. Ik sta daar niet bij stil en vind het ook niet echt belangrijk. We hebben het nooit over duurzaamheid en energie in de klas. In de klas van mijn vriendinnetje hebben ze het er wel over. Het staat ook zeer zeker niet in de Cito. Marc: Onderwijs is cruciaal. We moeten onze zorg over de toekomst echter niet opdringen aan de volgende generatie. Op Jill s geboortekaartje stond dat ze moet zorgen dat ze wordt wie ze wil zijn. Daar zal ik me voor blijven inzetten, zonder directief of dwangmatig te worden. Sommige inzichten landen pas op een bepaalde leeftijd en bij bepaalde mensen, bij andere mensen nooit. Dat geldt voor onze houding naar de Groenlanders, en dat geldt voor scholieren of medewerkers in bedrijven. Het is het uitgangspunt voor mijn missies: biedt mensen kennis aan, laat ze zien en ervaren. Maar ze moeten zelf kiezen. Alleen dan beklijft gedragsverandering. Jill: Het is stoer om een vader te hebben die avonturier is. Hij komt binnenkort ook weer bij ons in de klas vertellen wat hij heeft gedaan met de prins. Hij moet me echter niet zoals 18 EN-EN

21 toen ik in de tweede zat als kleedpop gebruiken en me 8 lagen kleding laten aantrekken om te laten zien hoe koud het is op de Noordpool. Ik schaamde me dood en het was bloedheet. Marc: Kleding is erg belangrijk. Discipline nog meer. Ik heb dat op de bruutste manier geleerd toen ik een paar jaar geleden werd aangevallen door een ijsbeer die op jacht was voor zijn ontbijt. Ik was een paar stappen weg van ons kamp. Ik voelde dat er iets niet in de haak was en toen ik mij omdraaide stond er een ijsbeer achter mij. Mijn boosheid over zoveel domheid en het beeld van mijn dochter hebben me toen geholpen juist te handelen. Dankzij de hulp van gealarmeerde reisgenoten heb ik met een scheurtje in mijn jas mijn vege lijf gered. Later bleek dat we midden in een leefgebied zaten. Slecht geïnformeerd dus. Jill: Ik weet dat nog goed, want het voelde toen vreemd in huis. Zonder dat ze wisten van het gevaar, hadden mijn moeder en mijn vaders vriend een naar gevoel over de missie. Door de negatieve energie van de aanval wist mijn moeder gewoon dat er iets echt fout zat. Jill: Ik hoef die avonturen niet zo nodig en ga ook veel liever naar Italië dan naar Groenland. Ik vind het wel leuk om buiten te zijn maar we gaan niet vaak kamperen. We komen al jaren op hetzelfde vakantieadres, ik heb het gevoel dat ik er vandaan kom. Marc: Zo n gevoel had ik in het hoge Noorden. Het Arctisch gebied is voor mij de kanarie in de kolenmijn als het gaat om klimaatverandering. Als onderzoekend avonturier, en architect, weet ik dat we de opwarming kunnen dempen door wereldwijd onze energie-infrastructuur om te bouwen naar klimaatneutrale decentrale opwekking. Ik denk dat energiebedrijven daar veel meer aan kunnen doen. Ik mis innovatieve proposities. Marc: En, voordat je het vraagt, ik heb zelf geen zonnepanelen. Die zou ik plaatsen als ik wist of ik hier zou blijven wonen. Als ik van een energiebedrijf echter op een incourant stuk land zou kunnen investeren in panelen voor eigen opwekking, dan zou ik daar direct voor tekenen. Ach, misschien moet ik dat wel helpen organiseren. Marc Cornelissen is afgestudeerd architect, professioneel avonturier en mede-eigenaar van een bureau voor strategisch advies en verbetertrajecten ten behoeve van verduurzaming. Door de negatieve energie van de aanval wist mijn moeder gewoon dat er iets echt fout zat. Twee generaties over energie 19

22 20 EN-EN

23 Zorg dat de overheid alleen richtlijnen geeft en niet de invulling dicteert. Vader en dochter Van Loon genieten samen van een kop koffie in het futuristische Atlas gebouw van de Universiteit Wageningen. Beide generaties hebben ieder op hun eigen manier de dimensies van het thema energie leren kennen. Gesprekstof te over. Twee generaties over energie 21

24 De gemiddelde Nederlander denkt en handelt anders als hij meer van een onderwerp weet. Anne: Ik zit niet in de energiesector, maar hoor wel van Noorse collega s dat er in Noorwegen bijvoorbeeld een direct verband is tussen droogte en energie. Een stuwmeer is natuurlijk erg afhankelijk van de waterhuishouding en bovendien heeft een dam zelf ook enorme invloed op het systeem. Op het continent is er ook een relatie tussen water en energie. Het gebruik van koelwater uit rivieren komt bijvoorbeeld in gevaar bij droogte, zoals er zich dit voorjaar een voordoet. We moeten zuinig zijn energie, zuinig zijn met onze grondstoffen. Dat is beter voor alles en iedereen, volgens mij. Maus: De eerste stap naar duurzaamheid is mijns inziens altijd energiebesparing. En laten we onze aandacht dan vooral richten op de warmtevoorziening in huizen. We hoeven daarbij echt niet alleen naar futuristische technologie te kijken om veel te winnen. Pluk eerst maar eens het laaghangend fruit. Kijk maar eens naar de energiezuinige bouwstijlen uit de 18e eeuw, zoals ons huis in Frankrijk. Daar plaatste men geen ramen aan de noordzijde van woningen vanwege de heersende wind en bouwden ze Maus van Loon, voormalig bestuursvoorzitter van Electrabel in Nederland, is nu directeur van Oldhorst Advies en Management. extra dikke muren om s zomers de hitte buiten te houden en s winters de warmte binnen. Anne: Ik ben het over veel dingen met m n vader eens. Besparing is heel belangrijk op weg naar een volledig duurzame energievoorziening. Tot we volledig duurzaam zijn, moeten we verstandig omspringen met fossiele brandstoffen. Nieuwe technologieën kunnen daar een onderdeel van zijn. Ik snap dat alles wat ik wil niet direct kan en ik besef ook dat ik soms wat idealistisch ben als ik vind dat de verduurzaming wel wat sneller mag. Maus: Het kan ook wel sneller. Daarvoor is nodig dat er duidelijkheid van de overheid over de langetermijndoelstellingen komt. Het is mijn overtuiging dat energiebedrijven bereid zijn een duurzame leveranciersverplichting te accepteren op basis van een harde doelstelling. Onvermijdelijk moet je rekening houden met de internationalisering van de energiemarkt, of je nu wilt of niet. De internationale bedrijven maken hun afweging op basis van kosten, risico s en rendementen. Als wind in Nederland technisch het beste lijkt, maar er is onzeker beleid, dan is het reëel dat het ergens anders gebouwd wordt. Dat zie je nu in de praktijk. Als er daarentegen consistent beleid is het liefst Europees-, dan gaat er echt wat gebeuren. Met andere woorden: politieke doelstellingen in reactie op korte termijn situaties bijstellen is funest. 22 EN-EN

25 Anne: Door de gesprekken met mijn vader over dit onderwerp merk ik dat ik veel meer van de nuances weet dan mensen om mij heen. Ik ben ervan overtuigd dat de gemiddelde Nederlander anders zou denken, en ook anders zou handelen, als hij/zij meer van een onderwerp zou weten. CO 2 -opslag bijvoorbeeld. Ik denk dat er over dit onderwerp in de informatievoorziening naar burgers nog veel te winnen valt. Maus: De vereniging kan daar een goede rol in spelen. Politici worden vaak wel geïnformeerd, maar het publiek dat zij vertegenwoordigen niet. Er zit veel emotie bij de mensen. In het geval Barendrecht zou het goed zijn geweest als een onafhankelijke partij naast de vele en bekende negatieve verhalen ook objectief de andere, meer positieve kanten, had benadrukt. Deze zaak heeft opnieuw aangetoond hoe belangrijk goede communicatie is. Vroeger vervulde de overheid die rol vaak, maar de overheid als onafhankelijke en waardevrije verschaffer van informatie wordt door de burger in Nederland vaak niet meer zo gezien. Anne: Het zal altijd ruiken naar public relations als informatie over ontwikkelingen en voor- en nadelen van projecten en technologie van een marktpartij komt. Maus: Wij hebben vanwege de vooral intern gerichte discussie over de splitsing van energiebedrijven jarenlang nauwelijks discussie gevoerd over onderwerpen als CO 2 -opslag, opwekkingstechnologie of nieuwe manieren om besparing te stimuleren. We hadden het te druk met interne discussies en ieders eigenbelang. We waren immers geliberaliseerd. De gefuseerde vereniging Energie-Nederland kan dit weer oppakken nu de markt zich meer en meer heeft gestabiliseerd. Anne van Loon is als promovendus bij de Leerstoelgroep Hydrologie van Wageningen University bezig met water in de atmosfeer, op en onder het aardoppervlak, in het bijzonder de ontwikkeling van neerslagtekort naar hydrologische droogte. Anne: Aangezien die gezamenlijke informatievoorziening dus achterwege is gebleven, zijn burgers op internet gaan zoeken naar informatie. De tegenstrijdige spookverhalen die daar te vinden zijn, dragen natuurlijk niet bij aan een goed beeld van de Nederlandse energiesector. Maus: Bedrijven en verenigingen zullen nog actiever moeten worden in de internetarena. Het is goed dat de belangenbehartiging van de sector weer één geheel is. Het vormt een krachtig blok dat kan zorgen dat de overheid (minister en parlement) zich blijft richten op de langetermijndoelstellingen en niet op de uitvoering daarvan. Laat dat aan de energiebedrijven en andere betrokken (markt)partijen over. Leg politieke doelstellingen voor een lange termijn vast en laat de uitvoering aan anderen over. Twee generaties over energie 23

26 24 EN-EN

27 Denk na en je komt vanzelf bij verantwoord energiebeleid uit. Het sfeervolle huis van de familie Groen staat aan de stadsvaart in Haarlem. Gekakel van kippen in de ren onderstreept de rust en gemoedelijkheid. Het monumentale pand is opgeknapt van G naar B-label. Zonnepanelen uit het ZonVast programma worden binnenkort geïnstalleerd. De energierekening is gedaald met 85 procent. Twee generaties over energie 25

28 Maurits Groen is al 30 jaar voorvechter van duurzaamheid. Hij helpt steeds vaker ondernemers om hun duurzame technologie aan de man te brengen. Julia: De stekker van onze TV is er altijd uit. Wij doen dat ondertussen ook wel, zeker nu ik op mijzelf woon. Ik word ook boos als mensen de afwas laten draaien voor twee vorken. Dat is gewoon echt onnadenkend! Anthony Burgmans van Unilever belde 15 jaar geleden het WNF: Hallo, u spreekt met kapitein Iglo. Ik wil een soort FSC-keurmerk opzetten voor vis. Maurits: Ze hebben hun eigen keus. Ik denk na over waarom ik dingen wel of niet doe. Mijn acties komen dus voort uit overtuiging. De zendeling uithangen is vaak vervelend en werkt eerder contraproductief. We zijn niet van de duurzaamheidkerk. Denk na bij wat je doet en dan kom je volgens mij vanzelf op duurzaam beleid uit. Julia: We hadden vorige week een college over milieu met de directrice van Greenpeace. Mensen om mij heen hadden zoiets van, Woow, gebeurt dat? Kan dat? Waarom doen we dat dan niet? Ik merk dat verantwoord gedrag om mij heen niet echt ingebed is. We missen informatie en er is maar een klein actief groepje. Mare: Er wordt te veel gekeken naar wie en hoe de boodschap wordt verkondigd. En niet naar de inhoud. Hoe iets wordt gebracht en door wie is natuurlijk ook belangrijk, maar de boodschap is minstens zo belangrijk. Veel mensen van mijn leeftijd kijken niet verder dan de presentatie en daarom kraken ze dingen vaak te snel af. Julia: Het is ingewikkeld en ongrijpbaar. Je weet niet waar je het voor doet als je het licht uit doet. Je kunt het niet aantonen. Ik hoop dat bedrijven van de negatieve gedachte over duurzaam afkomen en snappen dat ze er ook echt wat mee kunnen winnen. Maurits: Dat gebeurt ook wel in het bedrijfsleven. Niet in Den Haag, daar lijken velen collectief in slaap gevallen te zijn. Grote bedrijven moeten beseffen dat ze over 20 jaar alleen nog bestaan als ze hun supertanker nu de duurzame richting uit sturen. Simpel. Het gaat natuurlijk niet alleen over energie, maar ook over andere grondstoffen. Anthony Burgmans van Unilever belde 15 jaar geleden het WNF: Hallo, u spreekt met kapitein Iglo. Ik wil een soort FSCkeurmerk opzetten voor vis. Ze wilden nu en morgen namelijk nog vis verkopen. Mare: Ik weet nog niet bij wie ik later wil werken. Je moet volgens mij werk kiezen waar je gelukkig en enthousiast van wordt. Het wordt 26 EN-EN