Policy Research Corporation 2

Transcriptie

1 Policy Research Corporation Ondersteuning Bestuurlijk Platform Duurzaamheid G32 Scenario s voor uitrol publieke laadinfrastructuur mei 2013 Robert Kok: Robert.Kok@policyresearch.nl Ruud van Sloten: Ruud.van.Sloten@policyresearch.nl INHOUD Inleiding 3 Uitgangspunten 4 Aanpak 5 Resultaten 6 Conclusies 12 Vervolgstappen 14 Bijlagen 15 Policy Research Corporation 2

2 INLEIDING Onderzoek uitrol publieke laadinfrastructuur Achtergrond Stichting e-laad neemt geen nieuwe aanvragen voor laadpalen in behandeling De huidige business case voor plaatsing en exploitatie van publieke laadinfrastructuur kent een substantieel onrendabel gedeelte (Potentiële) e-rijders zorgen voor vraag naar publiek laden Doel en scope In kaart brengen van de business case voor plaatsing en exploitatie van publieke laadpalen en verbeteropties voor de business case Analyse van verschillende scenario s voor de uitrol van publieke laadinfrastructuur Timing en parallelle trajecten Policy Research Onderzoek uitrol publieke laadinfrastructuur Ministerie van Economische Zaken Ontwerp Green Deal publieke laadinfrastructuur eind maart 2013 medio mei 2013 Nadere uitwerking Green Deal en model voor uitrol publieke laadpalen CROW Ontwerp richtlijnen voor uitrol publieke laadinfrastructuur in gemeenten Policy Research Corporation 3 UITGANGSPUNTEN G32 pilot en Green Deal publieke laadinfrastructuur 1. Uitgangspunt en ambitie van de G32 is een bredere uitrol van laadinfrastructuur mogelijk te maken 2. Voor een brede uitrol van oplaadpalen moeten gemeenten kunnen kiezen tussen een koplopersrol en een volgersrol. Financiering van oplaadpalen is daarbij geen gemeentelijke taak maar een keuze. Een gemeente die volgt stelt wel een afwegingskader vast met minimale overheidsregie waarmee zij locaties voor laadpalen toewijst 3. Uitgangspunt moet vrijwillige aansluiting/deelname van gemeenten zijn aan een koplopers- of volgersaanpak. Gemeenten die reeds participeren in pilots van koploper/focusgebieden (MRA of B5) kunnen daar actief blijven 4. Tot nu toe is de focus van de Taskforce Formule E-Team geweest op koplopersgebieden zoals MRA, B5 en G4, de focusgebieden 5. Bij voorkeur sluiten de G32 pilot en landelijke Green Deal zo veel mogelijk bij elkaar aan Policy Research Corporation 4

3 AANPAK In kaart brengen huidige business case o.b.v. cijfers Stichting e-laad, input uit aanbestedingen en consultatie marktpartijen Opstellen scenario s i.s.m. kernteam G32 en Taskforce FE-team Analyse van verbeteropties en scenario s d.m.v. interviews met: Overheden Metropool Regio Amsterdam Gemeente Rotterdam Provincie Noord-Brabant Taskforce Formule e-team Stichting e-laad (netbeheerders) Marktpartijen Laadpaalexploitanten Laaddienstverleners Leasemaatschappij Policy Research Corporation 5 RESULTATEN (1/6) Huidige business case Opstal Aansluiting Initiële investering Jaarlijkse kosten en opbrengsten Specificaties: - Bedragen zijn in exclusief BTW - Exploitatietermijn: 3 jaar - Afname: 3000 kwh/jaar, 0.23 /kwh - Aansluitwaarde 3x25A t/m 3x35A (2 x 11 kw (16A, 400V)) Plaatsing incl. coordinatie Afschrijving + rente Exploitatieverlies: ca p.j. Hardware oplaadpaal Exploitatie Beheer en onderhoud 540 Energie 690 Aanvraagverwerking Netwerktarief 690 Exploitatie (energielevering) De huidige business case voor publieke laadinfrastructuur kent een grote onrendabele top (circa per jaar) Policy Research Corporation 6

4 RESULTATEN (2/6) Belangrijkste verbeteropties business case Aanpassing van de Elektriciteitswet 1998 (wetgevingsagenda STROOM) t.b.v.: Verlaging eenmalige aansluitvergoeding per laadpaal Verlaging periodieke vergoedingen (netwerkkosten) per laadpaal Aanmerking als grootverbruiker met als gevolg lagere energiekosten Verlenging van de exploitatietermijn t.b.v.: Verlaging afschrijvingskosten per jaar Vergroting mogelijkheid tot genereren van inkomsten bij groei van EV Creëren van schaalvoordelen d.m.v. standaardisatie en samenwerking door gemeenten Efficiënte geharmoniseerde aanvraagverwerking Geen kosten voor vergunning/opstal (leges, precario) Meer functionele eisen i.p.v. gedetailleerde eisen t.b.v.: Slimmere en goedkopere hardware paal, lagere aansluitwaarde door load balancing Hogere exploitatie-inkomsten door meer vrijheid in prijsstelling laadtarief per kwh, Meer zekerheid exploitatie-inkomsten voor exploitanten door vrijheid om afspraken te maken met e-rijders/leasemaatschappijen over jaarlijkse afname of vaste abonnementskosten Verschillende maatregelen kunnen de business case verbeteren, waarvan sommige op korte termijn en andere op langere termijn zijn te realiseren Policy Research Corporation 7 Variabele RESULTATEN (3/6) Aannames business case Aannames Huidige BuCa Korte termijn Lange termijn Exploitatietermijn Rentepercentage 1 5% 5% 5% Aansluitwaarde laadpaal 2 t/m 3 x 35 A t/m 3 x 25 A n.n.b. Gebruik laadpaal (kwh/jaar) Energiekosten 3 ( /kwh incl. energiebelasting excl. BTW) Exploitatietarief 4 ( /kwh excl. BTW) De rente wordt berekend over de gemiddelde investering uitgaande van lineaire afschrijving 2 Aangenomen wordt dat laadpaalexploitanten op korte termijn kiezen voor een lagere aansluitwaarde om de eenmalige en jaarlijkse vergoedingen aan de netbeheerder te verlagen (door toepassing van load balancing kunnen nog steeds laadpalen met 2 aansluitingen van 11kW worden geplaatst); op lange termijn is uitgegaan van aanpassing van de Elektriciteitswet 1998 en zal de aansluitwaarde afhangen van de aanpassingen hieraan, maar hierbij wordt aangenomen dat de kosten aan de netbeheerder verder dalen 3 Op lange termijn is uitgegaan van aanpassing van de Elektriciteitswet, zodat laadpaalexploitanten worden aangemerkt als grootverbruiker, waardoor de energiebelasting daalt naar van 0,1165/kWh naar 0,0424/kWh en de kostprijs incl. energiebelasting excl. BTW daalt van 0.18/kWh naar 0.09/kWh 4 Op korte termijn is uitgegaan van een verhoging van het exploitatietarief naar 0,32/kWh excl. BTW. Op lange termijn is uitgegaan van een verhoging van het exploitatietarief naar 0,44/kWh excl. BTW ofwel 0,53/kWh incl. BTW; dit komt neer op 0.11/km incl. BTW (o.b.v. 1 kwh : 5 km); ter vergelijking: benzinekosten bedragen nu 0.12/km bij een prijs van 1.75/l incl. BTW (o.b.v. 1 l : 15 km) Op basis van enkele aannames is de huidige business case vergeleken met een buca die op korte termijn en een buca die op langere termijn mogelijk wordt geacht Policy Research Corporation 8

5 RESULTATEN (4/6) Impact verbeteropties business case 1 Initiële investering Huidige BuCa Verbeteropties Korte termijn Lange termijn Opstal 500 Vergunning i.p.v. opstal Aansluiting Wijziging Elektriciteitswet Lagere aansluitcapaciteit Plaatsing incl. coördinatie Stroomlijnen beleid Hardware oplaadpaal Bedragen zijn in excl. BTW; 2 Eventuele kosten (leges en precario) worden door gemeenten niet in rekening gebracht dan wel gecompenseerd; 3 MIA-voordeel 10 voor mei investering 2013 hardware door exploitant opgenomen ter grootte van 36% Policy bij een Research Vpb van Corporation 25% Fiscaal voordeel (MIA) Schaalvoordelen Functionele eisen Aanvraagverwerking 500 Actieve rol gemeente 0 0 Totaal Exploitatie (per jaar) Huidige BuCa Verbeteropties Korte termijn Lange termijn Afschrijving + rente Verlenging exploitatietermijn Exploitatie 300 Minimale, functionele eisen Beheer en onderhoud 500 Minimale, functionele eisen Energie 540 Wijziging Elektriciteitswet Netwerktarief 770 Lagere aansluitcapaciteit Wijziging Elektriciteitswet Exploitatiekosten totaal Exploitatie-inkomsten Exploitatieresultaat RESULTATEN (5/6) Scenario s voor uitrol publieke laadinfrastructuur gemeenten Beleidskader stroomlijnen? Nee, niets doen Scenario 0 Niets doen (na stop e-laad) Ja, met maximale publieke regie Mate van overheidsregie * Ja, met minimale publieke regie Scenario 1 Maximale regie (zie huidige buca) Scenario 2 Lichte regie (zie korte termijn buca) Scenario 3 Bal bij markt (zie lange termijn buca) + evt. VPA optie (scenario 4) + evt. VPA optie (scenario 4) + evt. VPA optie (scenario 4) * Zie Bijlagen 4 en 5 voor meer kenmerken en verschillen tussen scenario s VPA = Verlengde Private Aansluiting: een publiek laadpunt aangesloten achter de netmeter van een niet-publiek rechtspersoon De scenario s voor uitrol van publieke laadinfrastructuur variëren van niets doen tot het stroomlijnen van beleidskaders met veel of weinig publieke regie (meer of minder vrijheidsgraden voor marktpartijen) Policy Research Corporation 10

6 RESULTATEN (6/6) Scenario s voor uitrol publieke laadinfrastructuur gemeenten Scenario s uitrol publieke oplaadpalen 0 Niets doen (na stop e-laad) Maximale regie Aanbesteding (overheidsinkoop) met veel publieke regie Lichte regie Concessie met weinig publieke regie Bal bij markt Marktwerking met gestroomlijnde beleidskaders gemeenten VPA optie Nicheaanpak: verlengde private aansluiting Voordelen - Veel zeggenschap: realisatie cf. PvE - Duidelijkheid bij marktpartijen - Mogelijkheid tot schaalvoordelen - Duidelijkheid bij marktpartijen - Mogelijkheid tot schaalvoordelen - Prikkel tot efficiënte exploitatie - Lagere publieke financiering - Mogelijkheid tot volledig vrije markt - Prikkel tot efficiënte exploitatie - Wenkend perspectief voor marktpartijen - Relatief goedkope oplossing - Te combineren met één van de andere scenario s door oplossing toe te staan Nadelen - Onzekerheid bij markpartijen - Geen/beperkte schaalvoordelen - Geen prikkel tot efficiënte exploitatie - Grote publieke financiering a.g.v. regie - Complexe organisatie - Minder publieke regie - Onduidelijk wanneer marktpartijen voor de gemeente kostenneutraal palen kunnen plaatsen en exploiteren (afh. van geheel pakket verbeteropties) - Mogelijkheid dat marktpartijen niet of selectief investeren - Beperkte publieke regie - Beperkte realisatiemogelijkheden in de praktijk Op korte termijn (t/m 2015) lijkt een keuze tussen scenario s 1 en 2 het meest realistisch voor gemeenten. Scenario 3 lijkt op langere termijn (na 2015) een realistische optie Policy Research Corporation 11 CONCLUSIES (1/2) De huidige business case voor exploitatie van publieke laadinfrastructuur kent een substantieel onrendabel gedeelte Nu Stichting e-laad stopt met nieuwe aanvragen voor publieke laadpalen vormt dit een bedreiging voor de verdere uitrol van laadpalen in de publieke ruimte en hierdoor ook de verdere groei van elektrisch rijden Veel gemeenten hebben nog geen beleid gevormd in reactie op de aanvraagstop van e-laad, maar willen dit wel doen Rijk en gemeenten kunnen verschillende maatregelen nemen om de business case voor exploitatie van publieke laadpalen te verbeteren Deze maatregelen leiden op korte termijn nog niet tot een volledig rendabele business case, waardoor sprake is van een tussenfase waarin publieke financiering nodig is De omvang van de publieke financiering in de tussenfase hangt af van de verbeteropties die Rijk en gemeenten doorvoeren; hierbij dient o.a. een afweging te worden gemaakt tussen meer of minder publieke regie Policy Research Corporation 12

7 CONCLUSIES (2/2) In scenario 0 Niets doen weten potentiële e-rijders en marktpartijen niet waar ze aan toe zijn In scenario 1 Maximale overheidsregie staat uitrol op korte termijn centraal, maar is geen structurele oplossing In scenario 2 Lichte regie staat de transitie naar een volwassen marktsituatie centraal Scenario 3 Bal bij de markt zal pas na een onbekende periode tot plaatsing van palen leiden als marktpartijen voor gemeenten kostenneutraal palen kunnen plaatsen en exploiteren (voorwaarden en termijn zijn niet nader onderzocht). Scenario 3 geeft een wenkend perspectief aan marktpartijen De verlengde private aansluiting (scenario 4) kan als aanvulling op alle scenario s een aantrekkelijke optie zijn voor nichesituaties Randvoorwaarde in alle scenario s is dat gemeenten exploitanten actief faciliteren bij de uitrol van publieke laadinfrastructuur (heldere kaders, vergunningverlening, locatiekeuze, etc.), ook als zij marktpartijen meer vrijheidsgraden bieden Policy Research Corporation 13 VERVOLGSTAPPEN Verdere uitrol publieke laadpalen Harmonisering beleidskaders en PvE s met veel/weinig publieke regie o o Opstellen model beleidskader(s) Opstellen model Programma(s) van Eisen (PvE) voor aanbesteding/concessie Vaststellen van beleidskaders door gemeenten en keuze t.a.v. de mate van publieke regie (continuüm van maximale tot minimale regie) en vrijheidsgraden voor de markt Uitwerken landelijke Green Deal Verbeteropties m.b.t. Elektriciteitswet realiseren via wetgevingsagenda STROOM Inpassing van publieke laadpalen en slim laden in slimme netten verhelderen Signalen vanuit marktpartijen nader onderzoeken inzake verdere stappen richting op (korte) termijn kostenneutrale business case (viel buiten de scope van dit onderzoek) o o o o Randvoorwaarden, schaalgrootte, termijn Functiecombinaties (4G, Wifi, etc.) Onderlinge verrekening tussen exploitanten, belanghebbenden en gebruikers Het nemen van aanloopverliezen / betalen van leergeld door marktpartijen om positie te verwerven of te anticiperen op toekomstige kostenreducties vanuit STROOM Policy Research Corporation 14

8 BIJLAGEN 1. Achtergrond ontwikkeling elektrisch vervoer 2. Huidige situatie: marktordening 3. Elementen business case 4. Mate van overheidsregie (wat willen gemeenten in de hand hebben?) 5. Kenmerken scenario s 6. Lijst met geïnterviewde partijen Policy Research Corporation 15 BIJLAGE 1 - ACHTERGROND Ontwikkeling elektrisch vervoer (1/2) Per maart 2013 rijden er in Nederland bijna elektrische auto s (met stekker) Fiscaal beleid (met name 0% bijtelling) in Nederland bepaalt verkoopsucces elektrische auto s (in 2013: > orders Mitsubishi Outlander PHEV, Volvo V60 Plug-in Hybrid uitverkocht, Tesla model S gaat hard) Bron: Agentschap NL (2013), en Elektrisch Rijden in de versnelling, Plan van Aanpak Policy Research Corporation 16

9 BIJLAGE 1 - ACHTERGROND Ontwikkeling elektrisch vervoer (2/2) Fabrikanten doen al jarenlang grote investeringen in FEV/PHEV modellen, waardoor er nieuwe elektrische modellen op de markt blijven komen (najaar 2013 bijv. BMW i3 en i8) en door ontwikkelingscycli van 4 tot 5 jaar (R&D nu komt in op de markt) ook komende jaren De meeste scenariostudies wijzen op een sterke toename van het marktaandeel elektrische auto's (met stekker) naar 5 tot 15% van de totale nieuwverkopen in 2020, o.a. o PWC (2013) op basis van ruim 200 interviews met vertegenwoordigers uit de auto-industrie en aanverwante sectoren in 34 landen o AEA/Ricardo in Powering Ahead (2013) In Nederland betekent dit een verwachte verkoop van elektrische auto s in In 2013 worden naar verwachting tot elektrische auto s met stekker verkocht Voor slechts 35% van de woningbezitters is EV laden op privé terrein een oplossing De groei van elektrische auto s met stekker (FEV/PHEV) zet komende jaren naar verwachting door, waardoor de verdere uitrol van oplaadinfrastructuur nodig is Policy Research Corporation 17 BIJLAGE 2 - HUIDIGE SITUATIE: MARKTORDENING Marktrollen Laadpaal in openbare ruimte Sluiten contracten met leasemaatschappijen voor laaddienstverlening Laaddienstverleners Berekent kosten voor plaatsing, energielevering en exploitatie door aan alle laaddienstverleners Leasemaatschappijen Bieden e-rijders via pasjes toegang om te laden Eén laadpaalexploitant (beheerder) per laadobject Bieden e-rijders leasecontracten met tankpas / laadpas e-rijders (zakelijk) e-rijders (privé) Onderzoek is gericht op exploitatie van laadpalen Sluit laadpaal aan op elektriciteitsnet Netbeheerder Policy Research Corporation 18

10 BIJLAGE 2 - HUIDIGE SITUATIE: MARKTORDENING Marktpartijen Ontwikkelingsfase Netbedrijven Energieleveranciers Gemeenten en provincies (zijn aandeelhouders) Dienstverleners (plaatsen, beheer, onderhoud, exploitatie) Netbeheerders Producenten laadpalen Policy Research Corporation 19 BIJLAGE 3 - ELEMENTEN BUSINESS CASE Kosten en opbrengsten Opbrengsten Afschrijving investering en financiering (rente) Exploitatie (o.a. communicatie en back office) Beheer en onderhoud Energie Netwerktarief Kosten Opbrengsten uit exploitatie (via service provider) en/of laaddienstverlening (via gebruiker) Optioneel: bijdrage(n) t.b.v. plaatsing, financiering en/of exploitatie Voor het berekenen van de business case worden de uitgaven en inkomsten vertaald naar (jaarlijkse) kosten en opbrengsten; de initiële investering leidt tot kosten voor afschrijving en financiering Policy Research Corporation 20

11 BIJLAGE 4 MATE VAN OVERHEIDSREGIE Wat willen gemeenten écht in de hand hebben? Maximale publieke regie Kenmerk Minimale publieke regie Gemeente Eigendom paal Exploitant Kort (3 jaar) Exploitatietermijn Middellang (5-7 jaar) Vraaggestuurd: weinig vrijheidsgraden t.a.v. ontwerp paal (vorm/veiligheid/functionaliteit) Weinig vrijheidsgraden: price cap exploitatietarief aan laaddienstverlener, weinig innovatiemogelijkheden in verdienmodellen Weinig zeggenschap voor exploitant bij locatiekeuze Programma van Eisen t.a.v. hardware paal Programma van Eisen t.a.v. verdienmogelijkheden paal Locatiekeuze Aanbodgestuurd: meer vrijheidsgraden t.a.v. ontwerp paal (vorm/veiligheid/functionaliteit), dus alleen essentiële functionele eisen Veel vrijheidsgraden: hogere of geen price cap exploitatietarief aan laaddienstverlener, veel innovatiemogelijkheden in verdienmodellen Substantiële zeggenschap voor exploitant bij locatiekeuze Gescheiden taken gemeente en exploitant Plaatsing/inrichting Alle taken bij exploitant Cofinanciering zoeken bij publieke en private partijen om grote onrendabel top te financieren Decentrale overheid Mate van overheidsregie Inkoop / financiering Organisatie aanvraagverwerking / plaatsing Maximaal inzetten op verdienmogelijkheden markt, zodat er minimale cofinanciering gezocht hoeft te worden Markt (potentiële exploitant) Policy Research Corporation 21 BIJLAGE 5 - KENMERKEN SCENARIO S Scenario s voor uitrol publieke oplaadpalen 0 Niets doen (na stop e-laad) 1 Maximale regie Aanbesteding (overheidsinkoop) met veel publieke regie 2 Lichte regie Concessie met weinig publieke regie 3 Bal bij markt Marktwerking met gestroomlijnde beleidskaders gemeenten 4 VPA optie Nicheaanpak Model voor realisatie Iedere gemeente eigen beleid (meeste hebben geen beleid) Beleidskader + Aanbesteding Beleidskader + Concessie Alleen beleidskaders Verlengde Private Aansluiting (VPA) Aantal aanbieders / concessiehouders 1 Eigendom laadpaal 2 Exploitatierisico en exploitatieduur Niemand of iedereen (onduidelijk / impasse) Iedere gemeente eigen beleid 1 (of meer) Publiek (=gemeente) 1 (of meer) Privaat (=exploitant) Alle marktpartijen die voldoen aan toetsingskader Alle marktpartijen die voldoen aan beleidskader Privaat (=exploitant) Privaat (=exploitant) Iedere gemeente eigen beleid Privaat 3 (=exploitant) Circa 3 jaar Privaat (=exploitant) Circa 6 jaar Privaat (=exploitant) Circa 6 jaar Privaat (=exploitant) Onbeperkt Vrijheidsgraden t.a.v. verdienmodel exploitant Iedere gemeente eigen beleid Geen/beperkt (max /kwh) Groot (max of 0.44 /kwh) Groot (max /kwh of helemaal vrij) Beperkt 1 Eventueel is scheiding tussen enerzijds het leveren, plaatsen, beheer en onderhoud van oplaadobjecten en anderzijds de laaddienstverlening en exploitatie ook een relevant onderscheid 2 Tevens kans/risico m.b.t. economische restwaarde na exploitatieperiode 3 Exploitatierisico ligt feitelijk bij exploitant, maar is door publieke financiering van plaatsing, beheer en onderhoud vooraf ingeschat en afgedekt Policy Research Corporation 22

12 BIJLAGE 6 - INTERVIEWS Koplopers / overheid MRA - Maarten Linnenkamp Gemeente Rotterdam Arjan Oranje Provincie Noord-Brabant Arlieneke Ouwehand TaskForce Frank ten Wolde, Bram van der Wees Marktpartijen Nuon Joris Hupperets Eneco Taco van Berkel GreenFlux Hans Verwijs, Hans de Boer COFELY - Jacco van der Burg EV-Box - Bram van der Leur Heijmans - Louis van den Heuvel BAM Nils Beers Alphabet Leasemaatschappij Bart Fick Netbeheerders E-laad Onoph Caron Policy Research Corporation 23