Archeologisch Centrum Eindhoven

Transcriptie

1

2

3 Archeologisch Centrum Eindhoven Archeologisch Centrum Eindhoven rapport 4 Historisch onderzoek naar huizen en veldnamen in Tongelre (gemeente Eindhoven), Theo H. Meulendijks Maart 2007 rapport 4 1

4 Auteur Theo H. Meulendijks Eindredactie Nico Arts en Willemien van de Wijdeven Bewerking kadastrale minuutplankaarten Theo H. Meulendijks Periode onderzoek Foto omslag Opgraving in de dorpskern van Tongelre (perceel C 24) in 1993 door Bureau Archeologie van de gemeente Eindhoven. Foto Bureau Archeologie gemeente Eindhoven. Opmaak Ster design BNO (Eindhoven) Oplage 200 stuks ISSN Bureau Archeologie gemeente Eindhoven, 2007 Postbus CJ Eindhoven telefoon archeologie@eindhoven.nl 2

5 Inhoud Voorwoord 5 1 Inleiding 7 2 Kadastrale minuutplankaarten 1832 van Tongelre Huizen en veldnamen in Tongelre Sectie A, De Bogten, 1e blad, nummers A101 - A Sectie A, De Bogten, 2e blad, nummers A477 - A Sectie B, Klein Tongelre, 1e blad, nummers B2 - B Sectie B, Klein Tongelre, 2e blad, nummers B252 - B Sectie C, Het Dorp, 1e blad, nummers C1 - C Sectie C, Het Dorp, 2e blad, nummers C485 - C Niet gelokaliseerde huizen uit de huizenlijst van 139 Bijlagen 1 Gegevens uit de Cijnsregisters Veldnamenregister Geraadpleegde archiefbronnen Gebruikte afkortingen 184 3

6 4

7 Voorwoord In onze regio zijn veel herinneringen achtergebleven aan het menselijk gebruik van het landschap gedurende de afgelopen duizenden jaren. Deze herinneringen vind je terug op plaatsen waar mensen gewoond en gewerkt hebben en waar de doden begraven zijn. De overblijfselen uit het verleden liggen vaak verborgen onder het maaiveld. Het is de taak van de archeologie ze in kaart te brengen en ter plekke te beschermen of, als dat laatste niet mogelijk is, op te graven. Steeds meer mensen beseffen dat we in een rijk archeologisch gebied wonen. In de ruimtelijke ordening wordt daarom voortaan structureel rekening gehouden met archeologische vindplaatsen. Indien archeologische waarden in het geding komen, worden lang van tevoren afspraken gemaakt hoe deze het beste gedocumenteerd kunnen worden. Dikwijls is dat door middel van een opgraving. Redenen om opgravingen uit te voeren zijn bijvoorbeeld de aanleg van wegen en de bouw van nieuwe woonwijken en bedrijventerreinen. Een van de onmisbare hulpmiddelen in de hedendaagse ruimtelijke ordening zijn kaarten waarop de archeologisch belangrijke gebieden staan aangegeven.veel archeologische terreinen zijn bekend omdat er op het veld voorwerpen zijn gevonden, zoals bijvoorbeeld stenen gereedschappen of scherven van aardewerk. Andere archeologische gebieden kunnen worden voorspeld aan de hand van bepaalde eigenschappen van het natuurlijke landschap. De derde bron van informatie wordt gevormd door papieren archieven. Via onderzoek van archieven kunnen terreinen gevonden worden waarvan vrijwel zeker vaststaat dat er zich archeologische overblijfselen in de bodem bevinden. Dit geldt bijvoorbeeld voor terreinen waarop ooit een kasteel, kerk, klooster of hoeve heeft gestaan of waar een dorp heeft gelegen. Een fraai voorbeeld van een voor archeologen belangrijk onderzoek van papieren archiefbronnen is Het historisch onderzoek naar huizen en veldnamen in Tongelre (gemeente Eindhoven), Dit betreft een systematisch en gedetailleerd onderzoek van de geschiedenis van percelen van de voormalige gemeente Tongelre (afbeelding 1), thans een wijk in de gemeente Eindhoven, met als uitgangspunt de kadastrale gegevens uit Omdat de plaats van alle percelen precies bekend is, ook op moderne kaarten, kunnen ze waar nodig aangegeven worden op de archeologische verwachtingskaart. De resultaten van het onderzoek worden in dit rapport weergegeven. Het rapport bevat een systematische opsomming van de geschiedenis van kadastrale percelen waar ooit een huis op heeft gestaan. In principe is elke oude huisplaats van archeologisch belang. Op die plaatsen kunnen zich in de bodem nog oude waterputten, afvalkuilen en andere overblijfselen bevinden. De gegevens in dit rapport vormen op de eerste plaats een bron voor verder onderzoek. De gegevens zijn niet alleen van belang voor archeologen, maar beslist ook voor de geschiedenis van Tongelre. Ik hoop daarom dat deze informatie gebruikt zal worden voor verdere geschiedschrijving. Met dit rapport is een belangrijke hoeveelheid archivalische gegevens toegankelijk geworden. Alle lof is voor de auteur Theo Meulendijks, die met erg veel geduld als vrijwilliger het onderzoek in de archiefbronnen heeft uitgevoerd. Nico Arts Gemeentelijk archeoloog van Eindhoven en Helmond 5

8 Met dank aan de medewerkers van het Regionaal Historisch Centrum Eindhoven en het Historisch Informatiecentrum Helmond, in het bijzonder Jan Melssen en Lia van Zalinge. Verder aan Nico Arts, Jean Coenen, F. van Gemert, J. Hagen, H. van Helmont, A. van Run, H. Teurlincx, J. Vogels en Willemien van de Wijdeven. Afbeelding 1. Ligging van de voormalige gemeente Tongelre in de huidige gemeente Eindhoven 6

9 1 Inleiding In juli 2002 is gestart met historisch onderzoek naar huizen, straat- en veldnamen van de voormalige gemeente Tongelre (vanaf 1920 onderdeel van de gemeente Eindhoven) tussen 1498 en Hiervoor is een aantal archieven geraadpleegd (bijlage 3). Het onderzoek is uitgevoerd op verzoek van het Bureau Archeologie van de gemeente Eindhoven. Werkwijze Het onderzoek is begonnen bij de Oorspronkelijke Aanwijzende Tafel (OAT) van Tongelre, om vervolgens terug te werken naar de verpondingen van Ook bleek er nog een huizenlijst te zijn van. 1 Deze lijst is genummerd en opgemaakt in de volgorde van de verpondingen. Daarnaast is gebruik gemaakt van de cijnsregistratie van de heer van Helmond. Deze heer had recht op een jaarlijks geldbedrag uit gronden en huizen in heel Oost-Brabant. In Tongelre besloegen die belaste gronden en huizen 146 posten. Van 83 van deze 146 posten bleek het mogelijk om de gronden en huizen te koppelen aan de in het kadaster voorkomende gegevens. De cijnsadministratie is bewaard gebleven vanaf 1381, met een hiaat voor de periode De gegevens van voor 1465 zijn moeilijk te verbinden met die van na Daarom zijn alleen de cijnsgegevens onderzocht vanaf De in de bronnen aangetroffen gegevens zijn niet altijd vergelijkbaar. Hieronder volgt bijvoorbeeld een overzicht van de totalen voor Tongelre met daarachter de specificatie kadaster 138 huizen 1830 bevolkingsregister 152 gezinnen huizenlijst 125 huizen kleine speciën 175 gezinshoofden huizenlijst 188 gezinshoofden 4 Uit dit overzicht blijkt dat de gegevens geïnterpreteerd moeten worden. Als de desbetreffende jaren dicht bij elkaar liggen, is het niet logisch dat de aantallen huizen zoveel verschil vertonen. Er moeten veel huizen zijn geweest waar meer dan een gezin woonde. Elke bron vermeldt een specifiek soort gegevens. Dit blijkt al uit het bovenstaande. Ook het gebruik van het kadaster levert een moeilijkheid op. Het kadaster registreert eigendom van onroerend goed. Het bevolkingsregister vermeldt het gezinshoofd met de van hem of haar afhankelijke gezinsleden. Daaronder valt ook het inwonend personeel. Het verschil tussen eigendom en bewoning maakt dat zes gezinnen die in het bevolkingsregister van 1830 voorkomen, niet gekoppeld kunnen worden aan een bepaald huis. Zij hebben het huis dat ze bewonen niet in eigendom en zijn ook niet via andere gegevens te traceren. In is een lijst aangelegd met daarop vermeld 55 huizen die verdwenen zijn door oorlog, brand en armoede. Helaas wordt niet vermeld in welke jaar of jaren deze huizen verdwenen zijn. Waarschijnlijk zijn diverse huizen na het aanleggen van deze lijst weer opgebouwd, maar mogelijk niet op exact dezelfde plaats. Zo wordt over t Agterbos gezegd dat er drie huizen zijn verdwenen, het toponiem Agterbos is gelegen in sectie C van het kadaster (zie bijlage 2, veldnamenregister). In het kadaster van 1832 worden in t Agterbos geen huizen aangetroffen. De resultaten In dit rapport zijn de resultaten van het onderzoek weergegeven. In hoofdstuk 2 zijn de kadastrale minuutplans 1832 van Tongelre opgenomen. Van ieder blad is tevens een reconstructie gemaakt, waarop de nummers van de huizenlijst uit, extra ingevoegde nummers (zie hieronder) en de geplaatste cijnsposten zijn aangegeven. Ieder huis heeft een eigen genummerd blok gekregen. Huizen die wel in de huizenlijst van voorkomen, maar niet te koppelen zijn aan het kadaster van 1832 hebben een extra ingevoegd nummer gekregen. Dit betreft 32 huizen. Deze niet gelokaliseerde huizen zijn opgenomen tussen de blokken van de wel 1 HICh, Huizenlijsten Kwartier Peelland. 2 Bij 13 huizen staat vermeld dat het huis vroeger bestond, maar nu niet meer. 3 RHCe, Gemeentebestuur Tongelre, inv. nr RHCe, Gemeentebestuur Tongelre, inv. nr RHCe, Gemeentebestuur Tongelre, inv. nr. 6. 7

10 gelokaliseerde. Bij het aanleggen van de huizenlijsten liep men als het ware door het dorp en nummerde men de huizen opeenvolgend tijdens de wandeling. Deze werkwijze maakt ons duidelijk bij welke gelokaliseerde huizen de niet gevondene in de buurt moeten hebben gelegen. In hoofdstuk 3 is per perceel de gevonden informatie weergegeven. Alleen de percelen waarop ooit een huis heeft gestaan zijn beschreven. Indien op een huis een cijns rustte, die betaald moest worden aan de heer van Helmond, is dit aangegeven met ** achter het perceelsnummer. Op één huis rustten cijnzen die betaald moesten worden aan de Raad en Rentmeester-Generaal der Domeinen en de hertogelijke Rekenkamer in Brussel. Dit is aangegeven met *** achter het betreffende perceelsnummer. De informatie uit de cijnsregisters is opgenomen in bijlage 1. In hoofdstuk 3.7 zijn de niet gelokaliseerde huizen uit de huizenlijst van opgenomen. De tijdens het onderzoek gevonden veldnamen zijn opgenomen in het veldnamenregister (bijlage 2). Tijdens het onderzoek zijn ook gegevens gevonden, die niet op de huizen zelf betrekking hebben, maar wel op de inrichting van de ruimte binnen Tongelre. (Zie hieronder: Breedte van de wegen). Tussen 4 september en 7 oktober 1806, zijn door diverse gemeentes bij het bestuur van Noord-Brabant papieren stroken en een houten stokje ingeleverd. De papieren stroken en het stokje hebben de maat van de rekeneenheid die in de betreffende plaats op dat moment gebruikt werd. Hierdoor zijn de plaatselijke maten eenvoudig te herleiden tot onze centimeters. 7 Omdat de verpondingen van en de daarvoor gebruikte jaren een andere maatvoering geven, zijn genoemde maten naar mijn mening ontstaan na de in gebruikname van de maatboeken van Breedte van de wegen. 6 inde ierste eenen mans pat (noot: een smalle weg of pad alleen geschikt voor voetgangers of te paard) eenen kerckpat (noot: pad dat naar de kerk loopt) eenen meulenpat (noot: weg die naar de molen leidt) eenen varenwech naerder luijden erven (noot: weg voor het berijden met karren) eenen molenwech te peerden sonder anders gevaren (noot: paardenweg zonder karren) eenen gemeijne acker ploech wech (noot: weg door de gezamenlijk bezeten akker waarover men met ploeg naar eigen akkers kon) eenen lijckwech van den dorpe tot den ander (een weg naar het kerkhof, waarlangs een begrafenisstoet gaat) eenen drijffwech vander eender straet totter ander daermen beesten drijft (weg voor veevervoer) eenen heerwech (legerweg) eenen bruijt wech (een weg waarlangs mest naar het land gebracht wordt, beerweg.) IIII voeten VI voeten VI voeten VIII voeten XII voeten XII voeten XVI voeten XXIII voeten XL voeten VII voeten 6 BHIC, Raad en Rentmeester-Generaal der Domeinen, inv. nr. 9, nr. 304, , Verklaring over breedte van de wegen in Schijndel. 7 BHIC, Bestuursarchief , inv. nr. 16 nr. 335, 4 september tot 7 oktober

11 Uden 1 rijnlandse voet 312 mm Breda 1 voet 283 mm Breda 1 rijnlandse voet 312 mm Waalre 1 voet 288 mm Waalre 1 rijnlandse voet 312 mm Tongelre 1 voet 288 mm Geldrop 1 voet 288 mm Son en Breugel 1 bossche 288 mm Nuenen Gerwen 1 voet 287 mm Oirschot 1 voet 281 mm St. Oedenrode 1 rijnlandse voet 312 mm Moergestel 1 voet 287 mm Weledele heer en vriend. Hier nevens volgens afspraak eene ruwe schets van strekking der weegen en het gaanpad van Helmond enz. op Eindhoven, ik heb twee punten A en B vastgesteld om te bewijzen dat in dit geval de righting van den weg zeijne eindens niet volkomen zal kunnen hebben op de torens want Eindhoven eene strekking hebbende van t zuijden naar het noorden, begint het inkomen van Helmond, aan t zuijdelijk einde en dus A de hoek bij de Roskam te Stratum, en even gelijk maakt men, van Eindhoven inkomende te Helmond een zodanige hoek, bij Lambert van Mierlo verbeeld door het punt B: door C woord verbeeld het klein hoekie dat opt einde van t gaanpad gemaakt word bij het huijs genaamd Laatste Stuijver, gehorende onder Stratum, het gaanpad van de Kolse brug op Litt. A is voor het grootste deel een mestweg, en in t gehucht Klein Tongelre loopt het gaanpad van Coll zich inden publiquen weg dood, en blijft daar in circa 10 minuten waarna het zelve zich bij D wederom van de publieken weg of grote bane afzonder en loopt alzo op C en A. de gronden nevens het gaanpad zo te Stratum als Tongelre gelegen zijn voor het grootste deel teullanden en onder Tongelre zeer schraal en mager. Het terrein lengte dat zou moeten worden aangekogt komt ten naasten bij neerop een half uur immers is zeker geen 3 quartier. De tijd heeft mij ontbroken om alhier bij een oud mans te informeeren hoe en wat de voorige tolkamer al heeft gedaan om de bewuste doorsnijding te doen maken, dan zal zulks zodra mogelijk doen en ben naar groetens met hoogachting. Weledele heer en vriend, UW. ED. W. dienaar f. Smits. Bron: HICh, Archief Wesselman inv. nr

12 Afbeelding 2. Kaart uit 1807 van de weg tussen Eindhoven en Helmond. Deze kaart behoort bij de tekst op pagina 9. Bron: HICh, Archief Wesselman inv.nr. 135, Over de pad van Helmond naar Eindhoven. 10

13 2 Kadastrale minuutplankaarten uit 1832 van Tongelre Hieronder zijn de kadastrale verzamelkaart (afbeelding 3) en minuutplankaarten van Tongelre van 1832 opgenomen. Van ieder blad is tevens een reconstructie gemaakt, waarop de nummers van de huizenlijst uit, de extra ingevoegde nummers en de geplaatste cijnsposten zijn aangegeven. Afbeelding 3. Verzamelkaart Tongelre

14 DOMMEL Archeologisch Centrum Eindhoven rapport a Gemeente Nunen DE a a a 52a 29 29a a a a a a a b a 220a a a a a a b b a a a De Koppelen De Bogt ten Ekartsche Brug De Musberg Lage Heide 466 Broek Velden De Kruis Wiel Ekartsche 213a 213b Weg 130a straatje 461 De Hop Kam pen 371 Kuilen De Diesende Sectie C DOMMEL Gemeente Tongelre Sectie A, 1e blad KLEINE DE BOGTEN RIVIER De Wolver Dijk DE Het 375a 428 Weg De Hoevense 423 Bouwland Weiland Hooiland Tuin Boomgaard Bomen en hakhout Heide Water Erf Straat en uitweg Huizen Bakhuis en schuur Moeras Dennebosch Sectie B van Klein Tongelre 12

15 DOMMEL Archeologisch Centrum Eindhoven rapport 4 DOMMEL KLEINE DE De Kruis Wiel 329 DE BOGTEN Reconstructie, uitgaande van kaart RIVIER De percelen zijn genummerd volgens het cijnsboek van de heer van Helmond (archief Wesselman, inventaris nr. 323). (64) (63) Coppelstraat (64) 300 (68) (65b) (71) (70) (67a) (75) (73) (66) (65a) (132) (74) (72) 1832 sectie A, 1e blad. ( ) Nummer volgens de huizenlijst van. ( + ) Extra nummer ingevoegd. (91) (92) (93) (138+) (131) (139+) (127) 13

16 a a Goor Velden Vel den a a a a Gemeente Tongelre Sectie A, 2e blad DE BOGTEN Sectie C van het Dorp De Wolver Dijk Wolfdijks Velden De Molen Dijk Hooge Brug Bouwland Weiland Hooiland Tuin Boomgaard Bomen en hakhout Heide Water Erf Straat en uitweg Huizen Bakhuis en schuur Moeras Dennebosch 571 Loo DE DOMMEL RIVIER Gemeente Nunen 613a 14

17 Hooge Brug DE BOGTEN Reconstructie, uitgaande van kaart 1832 sectie A, 2e blad. De percelen zijn genummerd volgens het cijnsboek van de heer van Helmond (archief Wesselman, inventaris nr. 323). ( ) Nummer volgens de huizenlijst van. DE (82) DOMMEL (79) (77) (76) (75) (78) RIVIER 15

18 Tongelre Archeologisch Centrum Eindhoven rapport 4 110a Gemeente Tongelre Sectie B, 1e blad KLEIN TONGELRE Reconstructie minuut-toestand 1832 door J.Dielis, 17 December a a 20b a a 22 21b a a a a a a a a a Weg a Hoevensche a a Bouwland Weiland Hooiland Tuin Boomgaard Bomen en hakhout Heide Water Erf Straat en uitweg Huizen Bakhuis en schuur Moeras Dennebosch Kerk en kerkhof De a naar Eindhoven van Herbaan 84 Woenselsche De Hoeven Karper Ven Was Ven Pad Langen Weg De DOMMEL 16

19 434 Langen (60) (61) (59) De percelen zijn genummerd volgens het cijnsboek van de heer van Helmond (archief Wesselman, inventaris nr. 323). ( ) Nummer volgens de huizenlijst van. ( + ) Extra nummer ingevoegd. 312 KLEIN TONGELRE Reconstructie, uitgaande van kaart 1832 sectie B, 1e blad. (135+) 332 (62) (47) (118) (48) (40) (115) 390 (49) (114) 393 (50) (52) (55) (53) 17

20 Gemeente Tongelre Sectie B, 2e blad KLEIN TONGELRE a Bouwland Weiland Hooiland Tuin Boomgaard Bomen en hakhout Heide Water Erf Straat en uitweg Huizen Herbaan a De Woenselsche Stratum Bakhuis en schuur Moeras Dennebosch Kerk en kerkhof a van Tongelre Goor weg a a a a a a De Gooren Klein Tongelre Haag Dijk De Vee Straat De Lange Pad Gemeente Stratum naar weg naar Eindhoven De Kleine Dommel Loop Laak a 271 RIVIER Woensel 18

21 402 (41) (37) (36) 312 (32) (31) (33) (34) 380 (35) KLEIN TONGELRE Reconstructie, uitgaande van kaart 1832 sectie B, 2e blad. (56) (54) (39) (38) (51) (43) (44) not (42) De percelen zijn genummerd volgens het cijnsboek van de heer van Helmond (archief Wesselman, inventaris nr. 323). Land van de Domeinen. ( ) Nummer volgens de huizenlijst van. ( + ) Extra nummer ingevoegd. 19

22 Weg Archeologisch Centrum Eindhoven rapport Sectie 77a A Gemeente Tongelre Sectie C, 1e blad h a 77 HET DORP a Tongelre Dorp a Molen a Het a a Gees ten a Broek Akker b a a 118a Herzen g Broeken van de Bouwland Molen 74 Weiland Bogten Hooiland Tuin 38 Boomgaard Bomen en hakhout a Tongelre Heide Straatje Dijk Sectie B van Klein Tongelre Water Erf Hoogen Straat en uitweg naar Huizen 103a 102 Heider 169a a a a 124a a Bakhuis en schuur Moeras Berg Langen Pad Eindhoven Dennebosch Kerk en kerkhof van Den Straat Herbaan Broek Straat Herzer 380 Groen De 20

23 (104) Archeologisch Centrum Eindhoven rapport 4 HET DORP Reconstructie, uitgaande van kaart 1832 sectie C, 1e blad. ( ) Nummer volgens de huizenlijst van. ( + ) Extra nummer ingevoegd. 408 (133+) (110) (102b) (103) (95a) (94) (98) 411 (100) (139+) 306 (90) (88) (87) 317 (85) 347 (84) (109) (102a) (105) (107) De percelen zijn genummerd volgens het cijnsboek van de heer van Helmond (archief Wesselman, inventaris nr. 323). (57) (119) (108) (124) (125) (126) (130) (136+) 370 (96) (99) (101) 338 (86) 21

24 Erf Bouwland Straat en uitweg Weiland Gemeente Tongelre Huizen Hooiland Bakhuis en schuur Tuin Sectie C, 2e blad HET DORP Moeras Boomgaard Dennebosch Bomen en hakhout Heide a Klein Tongelresche Akkers Herbaan Kerk en kerkhof 405 Water a b Otter a a a a a a a a a De a 806a Stokken Graan Molen a a loop 795 Straatje Herzer De Groen b Schuurre Broek Doorn Akkers a a De a Het a Zeggen Straat a Rooijakker a a a / / a Poeijers Urkhoven De Achter Bosch a Urkhoven De Water Straat a a a a a a a 890a b Geldropschen a 1/2 681a 1/2 561 Dijk

25 319 Graan Molen loop 378 HET DORP Reconstructie, uitgaande van kaart De percelen zijn genummerd volgens het cijnsboek van de heer van Helmond (archief Wesselman, inventaris nr. 323). (12) 348 (11) (16) not Not (7) (8) (19a) 330 Not (6) Not (10) 306 (5) (4) (3) (2) 298 (10) (9) (13) (14) (26a) (17) (23) (21) (25a) (24) (25b) (26b) 336 (27) Not sectie C, 2e blad ( ) Dit nummer is volgens huizenlijst. not. is ook een cijnspost; niet kunnen plaatsen. 289 (15) (20) (1) (18) (30) 23

26 24

27 3 Huizen en veldnamen in Tongelre 3.1 Sectie A De Bogten, 1e blad nummers A101 - A463 Kadaster 1832 A101 ca. weiland, gelegen op het Hopvelde. Genaamd: Buijart de weduwe van Jacobus Hombergh. verdwenen voor Verpondingen f102, Buijaart, groes, groot 2L 27R, de wed. F: van Hombergen ter togten. Verpondingen f118v, Buijart, groes, groot 2L 27R, Sebastiaan Jonckers R : Huizen verdwenen door oorlog en rampen en armoede zijn weg geraakt, vermelding den Buijart, groot 7 lopen R68 f : Johan Versteegen, deurwaarder, een publieke verkoop, een huis, hof, boomgaard en aangelegen groes, genaamd den Buijert, groot 4 lopen, gaat naar Sebastiaan Jonkers RHCe R1599 f187v : Niclaes Lombaerts, wonende te Geldrop, verkoopt aan Dominicus van Nuenen, wonende te Eijndhoven. Een seecker schoone steene huijsinge, schuer, koijestal, oude peerdt stalle, met hopvelt, hoff, bomgaert, driessen, met grachten tot de Dommel toe, ende visserije aande Dommel, groot 4 lopen, genaamd den Beijaert R66 f5v : Deling van de goederen van wijlen Niclaes Lombers, Jan Lombers, den ouden, Nicolaes Lombers, Jan Lomberts, de jongen, en Peter Lombers, allen broers. Met Dirck van Flodrop en Claes Lombers, voors. voogden van de 2 kinderen Jan Leenders, verwekt bij Anneke, dochter van Claes Lombers. Nicolaes Lombers, krijgt den Buijart mette geheele huijsinghe metten buijten ende binnen hoff ende het Hopcamken, met et driesken over de gracht ende vissegerije daertoe behoorende, alhier binnen Tongelre. Het 2 e lot gaat naar Dirck Peters van Flodrop en Claes Lomberts, als voogden over de 2 kinderen Jan Leenders en Anneken, dochter van wijlen Claes Lombers Verpondingen f30, huijs, aangelag met hopvelt, groot 2L 27R, Niclaes Lombars R64 f : Niclaes Lombaerts, heeft verpacht aan Aert Marten Reijnders, de goederen genaamd den Buijaert, voor 300 gulden Verpondingen f168, huijs, hoff en aengelach, groot 2L 27R, Niclaes Lomberts HICh R3844 folio 109v : Lenaert Gerits van der Beeken, man van Marijke dochter van Jan Gerarts van Houthem heeft overgegeven aan Nicolaes Lombaerts, zijn zwager, man van Marija, ook dochter van Jan Gerarts van Houthem, de helft van zeker schoonsteenen huis, schuur, koeijen stal, peerdt stalle, en brouwhuijs, met hopveld, hof en bomgaert, een driesken ofte hoofken over de gragt, met alle de grachten tot de Dommel toe, alles gelegen onder de heerlijckheijt van Tongelre ter plaatse genaamt den Buijaert, groot 16 loopensaerts. In Tongelre ten deel gevallen bij loting , aan meester Jan van Houthem Verpondingen f37, in groese en aengelach, groot 24L 12R, meester Jan van Houthem Verpondingen f42v, huijs, hoff en aengelach, genaemt de Buijart, groot 2L 27R, Niclaes Lomberts R61 f : Jan van Houthem, Catharina van Houthem, geassisteerd door Willem Mathijs Vogels, Lenart Gerarts vander Beecken, man van Maijken, de dochter van 25

28 Jan Gerarts van Houthem, Claes Lombarts, man van Maria dochter van wijlen Jan Gerarts van Houthem. Allen erfgenamen van Jan Gerarts van Houthem, secretaris alhier, en Hillegonda van Grunsven. Johan van Houthem, krijgt schoon stenen huijs, schuer, koeijestall, peerdtstall, brouwhuijs, hopvelt, hoff, bomgart met grachten totte Dommelen toe en vischereije vande Dommele, groot 4 lopen, genaamd den Buijart R56 f246v : Mr. Geraer Maurus, clockengieter, man van Barbara mr. Fransche, te Gemert. Verkopen een rente van 82 gulden, jaarlijks, aan heer mr. J. Oerlemans advocaat, in de Raad van Brabant. Van een zeker opgebondt huijs rontsom watere met hoeve, koijweijden, genaemt het huijs ten Buijaert, op rivieren de Dommel, omtrent die Wettensche sluijsse, dat hij verkregen heeft van Jacoppen Aert Jan Leijten BP R1485 f435v : Jonk. Tobias van Eijnatten, man van jonkfr. Lunna, dochter van wijlen Willem van Gerwen, belooft te betalen een chijns van 18 carolus gulden 20 stuivers. Van uit een steene huijs, rontsomme in sijn gragten ende wateren liggen, schuer, torfschop, backhuijs, bomgaert, ackerlant, weijvelden, hoijbeempden moeren en houtwaschen, bij den watermoelen, aldaer gemeijnlich geheijten den Buijart HICh R3821 nr : Derick Ambrosius heeft overgegeven aan Anthonij Huyberts een jaarlijkse rente van 27gl. die Willem Daniels van Gerwen geloeft heeft aan Gerart Gerarts Wouters, uit een huijsinge met land, groes en beemd te Tongelre ter plaatse genaamd Groet Tongelre, geheten Bueijart. volgens een schepenbrief Tongelre 4 maart 1569, met voorwaarden. Kadaster 1832 A126 huis en erf, groot 99e, klasse 8, gelegen in de Hopvelde. de weduwe van Hendrik de Rooij. Hendrik van Hoek, 34 jaar, en Johanna Henrica Schets, 35 jaar, * te Best. Kinderen: Hubertus, 1 jaar, Johanna Maria, 5 jaar, * te Veldhoven. geen aansluiting naar huizenlijst kunnen maken. Kadaster 1832 A128 huis en erf, groot 02r 40e, klasse 5, gelegen in de Hopvelde. Gerrit Saris. niet kunnen plaatsen. geen aansluiting naar huizenlijst kunnen maken. Kadaster 1832 A274 huis en erf, groot 07r 40e, klasse 7, gelegen in de Broek Velden. Jan Smulders. Johanna van de Loverenbos, 72 jaar, * te Asten, Willem Smulders, 38 jaar, Gerardus Smulders, 24 jaar, Petronella Smulders, 33 jaar. geen aansluiting naar huizenlijst kunnen maken MSH inv. 14 nr. 65 Johannes Smulders is overleden op , was gehuwd met Johanna van de Loverebosch, laat na een huisje en hof, groot 66 roeden. Kadaster 1832 A351** huis en erf, groot 02r 09e, klasse 5, gelegen in Diesende. In huizenlijst, nr. 64. de weduwe van Jan Hoogers. Katarina van Rooij, 68 jaar, Hendrik Hijmans, 30 jaar, * te Veldhoven, Maria Hoogers, 31 jaar, Wilhelmus Verhagen, 27 jaar. Oudste vermelding cijns aan heer van Helmond van In R56 f123v Gelegen in de Schoenmaeckers straet of omtrent de Cuijlenstraet RHCe not : 1) Catharina van Rooij, de weduwe van Jan Hogers, 2) Jan van Rooij en Clasina van Rooij, de kinderen van wijlen Nicolaas van Rooij, en Theodora van der Wiel. 3) Jan van de Kerkhof, school- 26

29 onderwijzer te Tongelre. Het 2 e lot gaat naar Catharina van Rooij, weduwe van Jan Hogers, een huis, hof en aangelag, groot 1 bunder 15 roeden 86 ellen MSH inv. 9 nr. 191, Jan Hoogers, overleden op , laat na een huis, hof en aangelag, genaamd de Musberg, groot 1 bunder 16 roeden R88 f : Deling, Joseph van Kooij en Anthonie van Kooij, de goederen zijn gekomen van hun oom Hendrik van Santvoort. Joseph van Kooij krijgt een huijsinge en hoff, groot 25 roeden. Verpondingen f94v, huis, hof en boomgaert, groot 0L 25R, Jan Hogers 1/3 part. Hendrik van Zantvoort, eigenaar en bewoner, nr. 64. Verpondingen f67v, huis, hof en boomgaert, groot 0L 25R, Hendrik van Santvoort en Maria en Geertruij Brands. Verpondingen f59, huis, hof en boomgaert, groot 0L 25R, Josep Brands. Verpondingen f40, huis, hof en boomgaert, groot 0L 25R, Joseph Brandts. Verpondingen f87v, huis en hof, groot 0L 25R, de weduwe Cornelis Huijbers R68 f : Jan Hendricx, Jan Peter Ketelaers, man van Alegonda Hendricx, Antonij Louwrensse, gehuwd met Heijlke Hendricx, Hendrik Joseph Aarts, man van Mechel Hendricx, Peter Dircx, gehuwd met Willemke Salomons, Hendrina, Maria Hendricx, geassisteerd met Hendrik Verhoeven. Alle erfgenamen van Catholijn Janssen gehuwd geweest met wijlen Dirck Mathijsse Lodewijcx, verkopen een kamer met het klijn hofken aan Marte Willems R106 f : Taxatie van de goederen van Lijsbeth Cornelis, weduwe van Dirck Mathijssen Lodewijcx, een huis, hof en aangelag, in de Cuijlestraat, groot 8 lopen R76 f : Dirck Matthijssen Lodewijcks, Antonis van Moorsel, schepenen, Herman Janssen, wonende te Nuenen, die verkoopt aan Willem Ieuwens, een huis, hof en aangelag, in de Cuijle straet, groot 2 lopen R67 f : Laureijns Blockers, als togtenaar, en Goort Janssen vanden Boom, als voogden van de kinderen Peter Janssen vanden Boom en Jenneke Freijns Blockers. Antoni Frijn Blockers, Joost Tijssen, gehuwd met Mari Freijn Blockers en Jan Freijns Blockers, Jannis Freijns Blockers. Verkopen aan Herman Janssen, een huis, hof en aangelag, groot 2 lopen, in de Cuijle straet R67 f : Leendert Janssen Leijdecker, zich mede sterk makende, broeders Herbert Janssen, ende Renier Aerts, verkopen aan Catarina Reijnders, hunne zuster. Een huis en hof, in de Cuijlen straet R67 f : Catalijn, weduwe van Reijnier Blockers, geassisteerd door Peter Joost Hannen, verkoopt aan Dirck Matthijssen Lodewijcx, huis, hof en aangelag, groot 4 1 / 2 lopen, in de Cuijlenstraet R66 f84v : Joffr. Maria Haubrecken, geassisteerd met Jan van Gruijthuijs, verkoopt aan Dirck Matthijssen Lodewijcx, huis, hof, schuur en aangelag, in de Kuijlestraet Verpondingen f28, huijs, hoff en aengelag, groot 10L 10R, Andries Ruvers R104 f20v : Taxatie van de goederen van Jan Andries Hobracken, van 1 / 4 deel, wonende te Geldrop, zonder geboorte na te laten, een huijs, hoff en aengelach, groot 3 lopen 41 roeden. 27

30 1670 R : Inventaris van de goederen van wijlen Huijbert Huijberts, met Giliam Huijberts, en Pauwels Huijbers, als erfgenamen. Inde kuecken, wage met de schael, 3 cooper scaele, ketel wesende oliketel, 2 tinne pinten met ene half, 2 tinne matiens met een half, 2 tinne trechters met ene lepel, kijnke met eenighe sep:, traenpot met alle de maeten, ascuijpke met tweevatiens, koeketel, 12 pont geweicht, boterpot, olistop, spijnt, veel gaer twe busselkens, koperen temis, fijn heckel, corfken met saet, fijn garen ontrent ses of sevenen pont, clijn vatien, een pot met vlas, mel tonneken met de stellinghe, een dose met alle dat daer in is, cattoen soo als is, cruijt dese met wat daer op leght, een dosken met peper, een dose met stijsel, sant cuijp, eenighe nastels met eenigh lint, scaperij, blocxken, nogh een wit schepken, 16 tinne schoteeren, en 6 tinne teliors, tinne pispot met 1 coperen, 14 gemaelde schotelen, 3 tinne compkens met een tinne sevisen, 2 tinne soudt vaten, 2 met metale luchters met een kopere lamp, 2 tanghe, tinne beckerke met 5 tinne lepels, 10 potten soo groot als kleijn, gaijertobbe, 4 panne, hael en leij lanckhael, 2 copere schupspanen met een copere, vestel met vant hengel, pap tangh, eijser kettel met een branteijsere, 1 tafelke, schermen stande, nogh tafel, 5 stoelen, bedde met sijn toebehoorende, gardijne, lanttere, 2 coopere lamtien, hangeijser. Inde camer, 1 kiste, 1 kist, 1 cas, tafel met den voet, 2 brant eijseren met spies stoock, 3 parte verkens vlees, korfken met een vlesse, brijen tempel met brij laij, 2 bedde met henne toe behoore inde camer, spigel, 2 stoelen, 2 bancken, tange. Opt hoochcamerken, bedde met sijn toebehoore. Op de solder, schercame, met de banck, 2 manden, 1 croen met croen stock, 15 cammen wesende weverief, crufix, mandeken. Inde kelder, scherburt, 4 eerde poten, half ton met 2 vatiens. Op de got, got bant, copere strijf pannen, eijsere hamer met 2 eijse potten, emmer, 2 copere ketels, cleij koeketel, vet pot, troch, corf, 2 seven, spaij, schop, rieck, gaffel, 10 houtere telloren, bijslilt, 1 hekel, bijlle vande bijlen kist, 2 toren cuijpen met een tonneken, half ton met een kijcke, was cuijp, astonne, 2 koijen met een mael, koeback, snijback met mes, keuijwagen, 1 wanne, seijse, hecken, leer, noch drij heckens, 2 wevegetouwe met alle gereschap Verpondingen f153, aengelag, groot 10L 10R, Dries Ruemens Verpondingen f38v, aengelach, groot 10L 10R, Dries Ruemens R60 f : Dielis Aerdts, Goort Matheussen, als momboiren van de kinderen Jan Matheussen en wijlen Catharina Dielis Aerdts. Hanrick Peters, als momboir van Maijken Jan Mathens en wijlen Jenneken Peter Jacobs, verkopen aan Jan Jan Gerits Muijckers, een huijs, hoff en aengelach, te Groot Tongelre, in de Cuijlestraet. Kadaster 1832 A353 huis en erf, groot 03r 32e, klasse 5, gelegen in Diesende. Hendrik van Hoek. niet kunnen plaatsen. geen aansluiting naar huizenlijst kunnen maken. Kadaster 1832 A364 huis, schuur en erf, groot 08r 77e, klasse 5, gelegen in Diesende. Peter van den Boomen. In huizenlijst, nr. 68. Peter van de Boomen, 37 jaar en Hendrina de Louw, 34 jaar. Kinderen: Hendrik, 10 jaar, Andries, 7 jaar, Johannes, 2 jaar, Maria Katarina, 13 jaar, Theodora, 11 jaar, Johanna, 5 jaar, Anna Maria, 3 jaar, Katarina, 1 maand RHCe. not : De Eerwaarde heer Justinus de Louw, pastoor te Deurne, en Anna Catharina de Louw ook te Deurne wonende, en Martinus, Antonij en Joanna de Louw gehuwd met Christiaan van den Boomen. Henrica de Louw gehuwd met Peter van den Boomen, zij krijgt een huis, hof, aangelag en teulland aan elkander gelegen, groot 3 bunder 50 roeden R86 f : Jan de Louw, gehuwd met Maria Cuijpers, verklaart dat Andries de Louw, een huis, hof en aangelag krijgt in de Kuijle straat, daar Andries al woont. 28

31 Verpondingen f97, huis en hof, groot 2L 14R, Andries de Louw. Jan de Louw, eigenaar en bewoner, nr. 68. Verpondingen f71, huis en hof, groot 2L 14R, Jan de Louw. Verpondingen f62, huis en hof, groot 2L 14R, Jan de Louw. Verpondingen f42, huis en hof, groot 2L 14R, Jan de Louw, schepen R71 f132v : Iwen Willems van Hoek, mr. timmerman, verkoopt aan Jan de Louw, een huijsingen, schuuren, stallen en woningen, in de Cuijle straat, groot 2 lopen 14 roeden R69 f54v : Hendrik Tempelaer, deurwaarder, uit krachte autorisatie van Lambertus van den Boomen, verkopen aan Iwen Willems van Hoeck, een huis, hof en aangelag, in de Cuijle straat, groot 2 lopens 14 roeden R68 f : Gerardus van Ravestijn en Catharina van Ravestijn, verkopen huis, hof, schuur, stalling en aangelag, in de Cuijle straat, aan Jacobus Haanewinckel, predikant te Gemert R107 f : Taxatie van de goederen van Willem van Ravesteijn, een huijs, hof en aangelag, groot 2 lopen 14 roeden R67 f75v : Don Bernarde Diaz, wonende te Antwerpen, verkoopt aan Willem van Ravesteijn, schoolmeester, een huis, hof, schuur, stalling en aangelag, groot 14 lopen, inde Cuijle straet R67 f : Petrus van Oudenhoven, notaris in Den Bosch, zorgt dat een huisinge genaamt het huijs van Peter Everts, groot 14 lopen, gaat naar Don Bernardo Diaz, wonende te Antwerpen. Kadaster 1832 A374** huis en erf, groot 67e, klasse 7, gelegen in Diesende. In huizenlijst, nr. 66. Willem van Nunen. Willem van Nuenen, 45 jaar, en Katarina Verhagen, 41 jaar, * te Breugel. Kinderen: Willem, 17 jaar, Johannes, 15 jaar, Antonie, 11 jaar, Wouter, 3 jaar, Maria, 8 jaar. In de cijnspost staat vermeld een hofstad, maar de datum van verkoop op dat een huis betreft. Oudste vermelding cijns aan heer van Helmond van RHCe. not : Petronella Busselen verkoopt aan Willem van Nunen, metselaar, een huis nr. 62, in de Kuilestraat. R86 f : Inventaris opgemaakt bij Johannes Coijmans en Daniel van Bussel, beiden als voogden van het kind van wijlen Dielis van Bussel en Maria Coijmans, genaamd Petronella, van een huis en hof, groot 25 roeden. Verpondingen f95v, huis en hof, groot 0L 25R, het kind van Dielis van Bussel. Dilis van Bussele, eigenaar en bewoner, en Daandel van Busselen, nr R73 f : Peeter Hertroij verkoop aan Dilis van Busselen, een huis en hof, groot 42 roeden R86 f51v : Deling van de goederen Peter van Busselen en Peternel van Crooij. Peter Hertroijs gehuwd met Maria van Busselen, wonende te Woensel, krijgt een huis en hof, groot 25 roeden, in de Cuijlen straat. Verpondingen f69, huis en hof, groot 0L 25R, Peeter Hertroip, de weduwe Peeter Busselen. 29

32 Verpondingen f59v, huis en hof, groot 0L 25R, de weduwe Peeter van Busselen. Verpondingen f40, huis en hof, groot 0L 25R, Peeter van Busselen. Verpondingen f87v, huis en hof, groot 0L 25R, Cornelis Huijbers Verpondingen f26, huijs en hofke, groot 0L 23R, de weduwe Hendrick Hogers Verpondingen f148, hoefken met aengelach, groot 0L 23R, Handrick Peter Hoogers R61 f84v : Goort Aerts, treedt op voor Pauwels Lamberts en Lucas Lamberts. Hij verkoopt aan Margriet Lamberts en aan Hanrick Aert Peters, een huijs, hoff, vel huijsken en aengelach, in de Cruijstraet R61 f : Frans, Pauwels, Lucas en Margriet Lamberts, en Hendrick Aerts man van Lucia Lamberts, allen erfgenamen van Lambert Herberts. Genoemde Pauwels, Lucas, Margriet en Hendrick, krijgen een huijs en cleijn huijsken en aengelach, in de Cruijssstraet Verpondingen f37, aengelach, groot 0L 23R, Handrick Peter Hogers R60 f158v : Hogart Peters, soldaat onder capitein Borhoven, heeft verkocht aan Handrick en Hilleken Peters zijn broer en zuster, een huijs, hoff en aengelach, in de Cuijlestraet. Kadaster 1832 A376** huis en erf, groot 01r 50e, klasse 7 gelegen in Diesende. In huizenlijst, nr. 65a. Francis vande Einde. Francis van den Einde, 40 jaar, * te Lierop en Petronella Slegers, 41 jaar. Kinderen: Antonie, 9 jaar, Jan, 3 jaar, Cristina, 14 jaar, Anna Maria, 6 jaar. Oudste vermelding cijns aan heer van Helmond van R88 f : Deling Johannis vander Weegen, man van Francijna van den Boomen, Jan Peter Sleegers, man van Christina van den Bomen, Maria van den Bomen, geassisteerd met Mattijs van Egt, de erfgenamen van hun moeder de weduwe van Dirk van den Bomen. 2 e lot gaat naar Jan Peeter Sleegers, een huijsinge, in de Kuijlestraat, en de koestal. Verpondingen f95, huis, hof en boomgaard, groot 1L 25R, de weduwe van Dirk van den Boomen. R86 f : Deling door Matijs van Egth, gehuwd met Peternella van de Laak, Anne Marie van der Laak, weduwe van Derk van den Bome, Maria van de Laak, weduwe van Johannis van Rooij, de goederen van Hendrik van der Laak en Catolijn Merks. Een huis, hof en boomgaart, in de Cuijlestraat, groot 1 lopen 25 roeden, gaat naar Jennemie van der Laak, de weduwe van Derk van den Boome. De erfgenamen Hendrik van de Laak, eigenaar bewoner de weduwe Dirk van den Boom, nr. 65a. Verpondingen f68, huis, hof en boomgaaert, groot 1L 25R, Jenne Maria van de Laak, weduwe van Dirk van den Boomen. Verpondingen f60, huis en hof, groot 1L 25R, Chatelina de weduwe Hendrik van de Laak. Verpondingen f40v, huis, hof en bomgaard, groot 1L 25R, Chalina weduwe Hendrik van de Laak. Verpondingen f90v, huis en hof, groot 0L 21R, Hendrick van de Laack R68 f : Hermen Grimmen, wonende te Den Bosch, een publieke verkoop, 30

33 aan Hendrik van der Laak, een huis, hof, boomgaart en aangelag, in de Cuijle straet, groot 4 lopen R : Openbare verkoop Hermen Grimmen, verkopen een schone huijs, schuer, turfschop, boomgaart en aangelag inde Cuijlestraat, groot 2 lopen, het gaat naar Hendrik vander Laek R68 f215v : Peter Smets, armenmeester, verkoopt aan Iwen Willems, een huis, hof en aangelag, in de Cuijl straat, groot 1 lopen 25 roeden R101 f : Hermen Gremmen, wonende te s- Hertogenbosch, een huijs, turfhuijs en schop, groot 2 lopen in de Lari straat, inventaris van de boedel van Poulus vander A R67 f : Priem Joost Hannen, weduwe van Jan Cuijten, met Peter Hannen, als haar voogd, vernadert een huis, hof en aangelag, groot 3 lopen, als Peter Joost Hannen ende Jan Janssen Cuijten, op , hebben getransporteerd aan Anthonis Willem Roijen, vorster alhier R67 f51v : Prijn Joosten, weduwe van Jan Cuijten, haar togt, t.b.v. Jan, Johannis, Lijsbet en Josijna Cuijten, kinderen van Jan Cuijten, voorschreven. Een huis, hoff en aangelag, dat hij verkregen heeft van zijn ouders R62 f119v : Neesken, dochter van Delis Aerts, weduwe van Frans Mathijsen, geassisteerd met Joost Goorts vanden Eijckhoff, met Goort Mathijsen als momboir, verkopen aan Jan Jansen Cuijten, een huijs, schuer, stallinge, backhuijs en aengelach, groot 12 lopen, in de Cuijle straet Verpondingen f142, aengelag, groot 0L 21R, Jan Janssen Cuijten R61 f80v: Frans Matheussen, verkoopt aan Jan Jacobs, als momboir van de kinderen van wijlen Sr. Henrick Henricx Verbeeckt en Catharina Dra.karts. Een cijns van 10 gl. 5 penn. als last op een huijs, hoff bomgart, in de Cuijlenstraet, groot 5 lopen Verpondingen f39, aengelag, groot 2L 19R, Frans Matheusen. Kadaster 1832 A379 huis en erf, groot 95e, klasse 7, gelegen in Diesende. Joost Verhuizen. niet kunnen plaatsen. Gekomen van Christina van den Boomen, not geen aansluiting naar huizenlijst kunnen maken RHCe not : Theodorus Sleegers, geassisteerd met Joost Verhuijzen wonende te Dommelen. Verkopen aan Christiaan van den Boomen, A379, de verkopers aangekomen van hare moeder Christina van den Boomen zij verklaren dat er geen eigendomsbewijs bestaat. Kadaster 1832 A380 huis en erf, groot 93e, klasse 7, gelegen in Diesende. Martinus van Baar. Martinus van Baar, 56 jaar en Petronella Rooijakkers, 42 jaar. Kinderen: Maria, 8 jaar, Elisabeth, 8 maanden. geen aansluiting naar huizenlijst kunnen maken. Kadaster 1832 A385 huis en erf, groot 02r 20e, klasse 5, gelegen in Diesende. Christiaan van den Boomen. niet kunnen plaatsen geen aansluiting naar huizenlijst kunnen maken. 31