Eindevaluatie Het Experiment De wenselijkheid van een gestructureerde praktijkervaringperiode voor bouwkundige architecten

Transcriptie

1 Eindevaluatie Het Experiment De wenselijkheid van een gestructureerde praktijkervaringperiode voor bouwkundige architecten Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van: Atelier Rijksbouwmeester Auteurs: Henk Visscher Frits Meijer Onderzoeksinstituut OTB, TUDelft 16 november 2005

2 Inhoudsopgave 0 Samenvatting en conclusies Inleiding Het evaluatieonderzoek Opbouw van het rapport Het Experiment en de context Inleiding De Wet op de Architectentitel Aanbevelingen evaluatieonderzoek Ontwikkelingen na Deelnemers aan Het Experiment en samenstelling controlegroep Inleiding De respons Uitsplitsingen naar deelgroepen Leeftijd, opleidingsduur en praktijkperiode Conclusie karakteristieken deelnemers versus controlegroep Inhoud en opzet van Het Experiment Inleiding Het gemeenschappelijke programma De begeleidingstructuur Conclusie Opgedane ervaring Inleiding Opgedane ervaring Beheersing onderdelen van de beroepspraktijk door de deelnemers Mate van zelfstandige beheersing volgens de mentoren Mate van zelfstandigheid in vergelijking met de controlegroep Zelfstandig projectarchitect of eigen bureau? Tevredenheid over de ervaringsperiode Conclusie Wenselijkheid van een ervaringstructuur Inleiding Oordelen over de wenselijkheid van een ervaringsstructuur Vervolg op Het Experiment Uitbreiding van de Wet op de Architectentitel Literatuur 47 Bijlage A Vragenlijst Deelnemers aan Het Experiment Bijlage B Vragenlijst Mentoren Bijlage C Vragenlijst Controlegroep... 51

3 0 Samenvatting en conclusies Tussen september 2003 en september 2005 heeft het Atelier Rijksbouwmeester op initiatief van de vorige Rijksbouwmeester Jo Coenen een beroepservaringstructuur voor pas afgestudeerde architecten opgezet en gecoördineerd. Aan deze structuur die Het Experiment is genoemd, hebben ongeveer 40 jonge architecten en ongeveer 30 mentoren meegedaan. Doel is om op langere termijn te komen tot een flexibele en dynamische ervaringsstructuur voor aankomende architecten. Om de inhoud en de kwaliteit van het programma en de structuur van het Experiment optimaal aan te laten sluiten bij de gestelde doelen zijn gedurende de looptijd van het Experiment het verloop en de resultaten ervan regelmatig geëvalueerd. In januari 2004 werd een Nulmeting verricht, waarin de verwachtingen van de inhoud van een praktijkprogramma zijn geïnventariseerd. In augustus 2004 werd door het Projectbureau het Experiment een Tussenrapportage uitgebracht 1. Dit betrof een evaluatie van het programma van het eerste jaar van Het Experiment, op basis waarvan het tweede jaar is bijgesteld. Tot slot is door het Onderzoeksinstituut OTB in opdracht van het Projectbureau een eindevaluatie opgesteld. De resultaten daarvan worden in het navolgende samengevat. Doel van de eindevaluatie was te onderzoeken hoe de deelnemers het programma en de organisatie van het Experiment hebben gewaardeerd en in hoeverre Het Experiment een versnelling kan bieden voor het opdoen van ervaring in de praktijk. Hiertoe hebben we de eigen ervaringen van de deelnemers aan het Experiment vergeleken met de ervaringen die een vergelijkbare groep jonge architecten in de reguliere architectenpraktijk heeft opgedaan. Dit betrof alle bouwkundige architecten die in de periode januari 2001 t/m december 2003 zijn afgestudeerd en in het Architectenregister staan ingeschreven (ongeveer 500). Hiervan zijn ongeveer 200 enquêtes terug ontvangen. De karakteristieken van de groep deelnemers en de controlegroep lopen nauwelijks uiteen. Er zijn kleine verschillen die geen invloed hebben op de conclusies. De deelnemers aan het Experiment zijn gemiddeld een jaar jonger dan de controlegroep, hebben iets langer over hun studie gedaan, hebben een kortere stage gelopen, zijn iets langer geleden afgestudeerd en zijn ook iets langer in de praktijk werkzaam. De beoordeling van Het Experiment Het Experiment bestaat uit een gemeenschappelijk programma en het mentorsysteem op het bureau. De deelnemers zijn tevreden over het gemeenschappelijk programma. Alle onderdelen worden positief beoordeeld. Wat betreft het belang van de bijeenkomsten schommelen de scores bij de jonge architecten op belangrijk/zeer belangrijk veelal rond de tachtig en negentig procent. Van de jonge architecten in de controlegroep geeft zo n zestig (Academieachtergrond) tot zeventig procent aan (TU-afgestudeerden) ook belangstelling te hebben voor informatieve bijeenkomsten na de studie over dezelfde onderwerpen als in het Experiment aan geboden. Hoog scoren office en designmanagement, bouwbesluit, contractonderhandelingen, bouwtechniek versus budget en gemeentelijke procedures. 1 De Nulmeting en de Tussenrapportage zijn beschikbaar bij het Atelier Rijksbouwmeester.

4 De kwaliteit van de inleiders op de gemeenschappelijke bijeenkomsten van het Experiment is volgens de jonge architecten ruim voldoende. Ruim twintig procent van de jonge architecten vindt dat er meestal of vrijwel altijd onvoldoende tijd is om onderwerpen te behandelen. Dit komt overeen met de opzet van het programma, waarbij de bijeenkomsten vooral inleidend zijn bedoeld. Over de kwaliteit van de opdrachten is men in het algemeen wel tevreden. De kwaliteit van de bijbehorende documentatie wordt minder beoordeeld, maar is gemiddeld wel voldoende. Voor wat betreft het mentorschap op het bureau komt het volgende beeld naar voren. De deskundigheid en beschikbaarheid van de mentor op het bureau wordt door de architecten positief beoordeeld. Driekwart van de jonge architecten en bijna zeventig procent van de mentoren vindt het aantal projecten waarmee men in aanraking is gekomen tijdens het Experiment voldoende om in alle aspecten van het architectenvak ervaring op te doen. Het blijkt dat maar 5 van de controlegroep een specifiek opleidings- of begeleidingstraject voor jonge architecten doorloopt. Verder blijkt dat de score van de controlegroep op de vraag of men met voldoende projecten in aanraking is gekomen om alle aspecten van het architectenvak ervaring op te doen, hoger is (90) dan bij de deelnemers aan Het Experiment (70). Dit zou te maken kunnen hebben met een afwijkend verwachtingspatroon. De deelnemers aan het Experiment zouden door het programma en de begeleidingsstructuur een vollediger beeld kunnen hebben van alle onderdelen van de architectenberoepspraktijk en daardoor beter beseffen of ze die onderdelen wel of niet voldoende beheersen. Het nut van het mentorsysteem, de Persoonlijke Halfjaar Plannen, het logboek en de functioneringsgesprekken wordt over het algemeen positief beoordeeld door zowel de jonge architecten als de mentoren. Meer dan negentig procent van de deelnemende architecten en mentoren vindt de kwaliteit van het totale programma van Het Experiment goed tot zeer goed. Het Experiment als versnelling voor praktijkervaring De ervaring die de jonge architecten met de onderdelen van de architectenpraktijk hebben opgedaan en de mate waarin die onderdelen nu worden beheerst door de deelnemers aan het Experiment en de respondenten uit de controlegroep zijn uitgebreid gemeten. Het gaat hier om een eigen oordeel van de jonge architecten en het is daarmee geen (objectieve) maatstaf voor de daadwerkelijke capaciteiten van de respondenten. De praktijkperiode heeft voor de deelnemers aan Het Experiment en ook voor de architecten uit de controlegroep heel veel bijgedragen aan de beheersing van de verschillende onderdelen van het architectenberoep. Voordat men in de praktijk begint te werken, is er al een redelijke beheersing van de verschillende aspecten van de ontwerpfase. De opdracht-, de bouwvoorbereidings- en de uitvoeringsfase beheerst men echter dan nog maar in zeer beperkte mate. De ervaringsperiode voegt voor alle fasen ongeveer evenveel ervaring toe. Dat resulteert erin dat de meeste respondenten na deelname aan Het Experiment of na elders praktijkervaring te hebben opgedaan, de onderdelen van de ontwerpfase in voldoende mate beheersen om ze zelfstandig uit te voeren. De andere drie fasen blijven daarbij achter. Uit het onderzoek blijkt dat de respondenten uit de controlegroep evenveel ervaring hebben opgedaan met de aspecten van de architectenpraktijk als de deelnemers aan Het Experiment. Gemiddeld heeft men met zo n 60 van de onderdelen in de opdracht-, voorbereidings- en uitvoeringsfase zeer veel, veel of voldoende ervaring opgedaan. De deelnemers aan Het Experiment scoren hoger in de opdrachtfase, de controlegroep wat beter in de

5 bouwvoorbereidings- en uitvoeringsfase. Hierbij blijft het de vraag in hoeverre de groep deelnemers vergelijkbaar is met de controlegroep. De karakteristieken van de groepen geven zoals al aangegeven geen aanleiding om te veronderstellen dat de groepen kwalitatief significant zouden kunnen verschillen. Het is opvallend dat gemiddeld 20 van de deelnemers aan Het Experiment en de controlegroep zegt geen ervaring te hebben met onderdelen van de opdracht-, voorbereidings- en uitvoeringsfase. Zaken zoals contractonderhandelingen, het maken van verslagen van bouwteamvergaderingen en het meewerken aan een proces-verbaal van oplevering komen onvoldoende aan bod. Hieruit kan geconcludeerd worden dat de organisatie van de praktijkervaring extra aandacht behoeft. Een gestructureerd ervaringstraject kan met name een meerwaarde hebben ten opzichte van de ervaring die men in de reguliere praktijk opdoet, indien tijdens het traject op de bureaus expliciete aandacht wordt geschonken aan de opdracht-, voorbereidings- en uitvoeringsfase. Er wordt door de deelnemende mentoren en jonge architecten aan Het Experiment maar ook door de architecten uit de controlegroep waarde gehecht aan de beschikbaarheid van een ervaringsstructuur. De deelnemers en mentoren zijn overtuigd van de meerwaarde en ook de controlegroep denkt dat deelname aan een structuur meer ervaring had kunnen bieden dan de reguliere praktijk, hoewel men wel tevreden was over zijn/haar eigen praktijkperiode. Bij de vraag of men inmiddels voldoende ervaring heeft om een eigen bureau te beginnen, is het opvallend dat de controlegroep opmerkelijk hoger scoort dan de groep deelnemers. Uiteindelijk zou dat er een aanwijzing voor kunnen zijn dat de groep deelnemers, door de deelname aan Het Experiment een wat kritischer zelfbeeld heeft dan de gemiddelde jonge architect. De expliciete aandacht van het programma voor de beheersing van alle onderdelen van de beroepspraktijk kan hiervoor de verklaring zijn. Uitbreiding van de Wet op de Architectentitel De resultaten van dit onderzoek kunnen een rol spelen in de actuele discussie over een mogelijke uitbreiding van de Wet op de Architectentitel (WAT). Uit de evaluatie van de WAT in 2000 bleek dat de titelbescherming van architecten in beginsel goed functioneert, maar dat er wel behoefte was aan een uitbreiding van de eisen. Een van de voorstellen uit het evaluatierapport was dat er minsten twee jaar relevante praktijkervaring zou moeten worden opgedaan voordat jonge architecten zich in het register zouden kunnen inschrijven (Priemus, e.a., 2001). Door het toevoegen van zo n eis zou beter aan het doel van consumentenbescherming worden voldaan en kan Nederland beter in de pas lopen met de eisen die in andere EU-landen aan architecten worden gesteld. Het onderhavige onderzoek steunt het nut van de praktijkervaringeis. Zo n 21, resp. 14 van de deelnemers aan Het Experiment geeft aan dat zij vóór deelname aan Het Experiment de onderdelen van het architectenberoep voor een eenvoudig, resp. complex bouwproject niet voldoende beheersen. Bij de controlegroep bedragen deze percentages 25, resp. 16. Na afronding van Het Experiment geven de deelnemers aan dat zij zo n 74, resp. 62 van de onderdelen beheersen. Bij de controlegroep komen deze percentages neer op 79, resp. 70. Duidelijk blijkt dat men in de periode van twee jaar vele onderdelen van de architectenberoepspraktijk zich goed eigen maakt. Maar toch nog blijven er enkele onderdelen over die men niet zelfstandig zegt te kunnen uitvoeren. Hieruit blijkt dat een praktijkervaringsperiode van twee jaar of langer nodig is. De deelnemers en mentoren beoordelen het programma en de inhoud van Het Experiment zeer positief. Ook niet-deelnemers hebben daar een redelijk positief beeld over. Bovendien geven zij aan behoefte te hebben aan studiebijeenkomsten zoals die

6 in het gemeenschappelijke programma van Het Experiment werden aangeboden. Een deel van de jonge architecten geeft aan veel baat te hebben bij het mentorschap en de bijbehorende instrumenten (zoals PHP s), maar een zeer groot deel van de jonge architecten komt volgens eigen zeggen net zover of zelfs verder in de reguliere praktijk. Opvallend is dat zowel de deelnemers aan Het Experiment als de controlegroep aangeven na afloop van de ervaringsperiode nog niet alle onderdelen te beheersen. Kortom: de WAT kan worden uitgebreid met een eis voor twee jaar relevante praktijkervaring. Daarnaast is er behoefte aan studiebijeenkomsten gebleken. Verder onderzoek is nodig om vast te stellen of en hoe de praktijksituatie optimaal kan worden gestructureerd en welke eisen daaraan gesteld zouden moeten worden. Het is daarbij van belang om dieper in te gaan op de wijze waarop de beroepservaring in de diverse bureausituaties wordt opgedaan en hoe dit objectief gemeten kan worden. Vervolg op Het Experiment Uit het onderzoek blijkt dat het wenselijk is om een vervolg te organiseren op Het Experiment, opnieuw met een vrijwillig karakter. In hoofdlijnen kan daarbij de opzet en het programma gehandhaafd blijven. Het onderzoek levert wel inzicht voor verbeteringen, veelal betreft het hier details. Een grote verbeterslag ten opzichte van de reguliere praktijk zou kunnen worden gemaakt als er meer nog dan nu aandacht wordt besteed in het opdoen van ervaring in de praktijk op de bureaus met de onderdelen van de opdracht-, de bouwvoorbereiding- en de uitvoeringsfase. De onderdelen van de ontwerpfase worden door de meeste jonge architecten al redelijk beheerst voordat men in de praktijk gaat werken. Door in het mentorschap en de bijbehorende instrumenten als de PHP s meer aandacht aan de andere drie fasen van het bouwproces te besteden is het mogelijk dat de praktijkstructuur van Het Experiment een meerwaarde kan bieden ten opzichte van de reguliere praktijk..

7 1 Inleiding 1.1 Het evaluatieonderzoek Tussen september 2003 en september 2005 heeft het Atelier Rijksbouwmeester op initiatief van de vorige Rijksbouwmeester Jo Coenen een beroepservaringstructuur voor pas afgestudeerde bouwkundige architecten opgezet en gecoördineerd. Aan deze structuur die Het Experiment is genoemd, hebben ongeveer 40 jonge architecten en ongeveer 30 mentoren meegedaan. Doel is om op langere termijn te komen tot een flexibele en dynamische ervaringsstructuur voor aankomende architecten. Om de inhoud en de kwaliteit van het programma en de structuur van Het Experiment optimaal aan te laten sluiten bij de gestelde doelen zijn gedurende de looptijd van het Experiment het verloop en de resultaten ervan regelmatig geëvalueerd. In januari 2004 werd een Nulmeting verricht, waarin de verwachtingen van de inhoud van een praktijkprogramma zijn geïnventariseerd. In augustus 2004 werd een Tussenrapportage door het Projectbureau Het Experiment uitgebracht 2. Dit betrof een evaluatie van het programma van het eerste jaar Experiment, op basis waarvan het tweede jaar is bijgesteld. In dit rapport vindt u het resultaat van een evaluatie-enquête uitgevoerd door het Onderzoeksinstituut OTB onder de deelnemers en de mentoren. In het onderzoek hebben we de deelnemers gevraagd om alle onderdelen van het gemeenschappelijke programma (studiebijeenkomsten) en de begeleidingstructuur te beoordelen. Tevens hebben we onderzocht in hoeverre de deelnemers in de twee jaar ervaring hebben opgedaan met de verschillende onderdelen van de architecten beroepspraktijk. De toegevoegde waarde van de structuur van Het Experiment hebben we onderzocht door ook een controlegroep te enquêteren. Hiertoe hebben we alle bouwkundige architecten die in de periode januari 2001 t/m december 2003 zijn afgestudeerd en in het Architectenregister staan ingeschreven een vragenlijst gestuurd (ongeveer 500). Hiervan hebben we ongeveer 200 ingevulde vragenlijsten terug ontvangen. Bij deze bedanken we de alle respondenten voor hun medewerking. 1.2 Opbouw van het rapport De rapportage is als volgt opgebouwd: In hoofdstuk 2 geven we een beknopte beschrijving van de context waarin Het Experiment moet worden geplaatst. Hierbij gaat het met name om de discussie rondom een eventuele uitbreiding van de WAT (Wet op de Architectentitel). In hoofdstuk 3 geven we een typering van de deelnemers aan Het Experiment en van de controlegroep (de opleiding, verwachtingen etc.). Een reflectie op de inhoud van het programma en de begeleidingsstructuur is uitgewerkt in hoofdstuk 4. Hoofdstuk 5 gaat in op de vraag in hoeverre men ervaring heeft opgedaan met het architectenberoep. Met name voor dit onderdeel is een aardige vergelijking te maken tussen de deelnemers en de controlegroep. In hoofdstuk 6 komen tenslotte enkele vragen aan de orde over de wenselijkheid van een beroepservaringstructuur. 2 De Nulmeting en de Tussenrapportage zijn beschikbaar bij het Atelier Rijksbouwmeester.

8

9 2 Het Experiment en de context 2.1 Inleiding De titel architect is in Nederland vanaf 1988 door de Wet op de Architectentitel (de WAT) wettelijk beschermd. Op basis van een afgeronde opleiding aan universiteit of Academie voor Bouwkunst kunnen vanaf die tijd bouwkundige architecten, stedenbouwkundigen, tuin- en landschapsarchitecten en interieurarchitecten zich bij de Stichting Bureau Architectenregister (SBA) laten registreren. Eind 1998 heeft staatssecretaris Remkes tijdens het tienjarig bestaan van de Wet op de Architectentitel en de Stichting Bureau Architectenregister aangegeven dat het wenselijk zou zijn de werking van de Wet en het functioneren van de SBA te evalueren. Hij wilde ook bezien of wettelijke bescherming wel noodzakelijk was. Het Onderzoeksinstituut OTB, de Rijksuniversiteit Groningen en het Instituut voor Bouwrecht hebben zich in het jaar 2000 over deze vragen gebogen. De rapportage is in de loop van 2001 gepubliceerd (Priemus, e.a. 2001). Daarbij is nadrukkelijk onderscheid gemaakt tussen de evaluatie in enge zin (het functioneren van de WAT en de SBA) en de mogelijke toekomst van de wet en de SBA en wordt de vraag beantwoord in hoeverre de wettelijke bescherming noodzakelijk is of dat er ook mogelijkheden voor zelfregulering zijn. In dit hoofdstuk gaan we achtereenvolgens in op de WAT en SBA, het functioneren van Wet en register, de aanbevelingen uit het evaluatieonderzoek, conclusies van het evaluatieonderzoek (paragraaf 3) en de ontwikkelingen die zich daarna (na 2001) hebben afgespeeld. 2.2 De Wet op de Architectentitel De Wet op de Architectentitel (WAT) is in werking getreden in oktober 1988 (Staatsblad, 1987). De aan de registratie gekoppelde titelbescherming werd vijf jaar later van kracht. Vanaf die datum is het verboden voor iemand die niet in het architectenregister is opgenomen, de titel van architect, stedenbouwkundige, tuin- en landschaps- of interieurarchitect te gebruiken. Niemand wordt verboden architectonische werkzaamheden te verrichten, alleen de titel is beschermd. Voor het beheer van het register is in 1988 een afzonderlijk bureau ingesteld: de Stichting Bureau Architectenregister (SBA). De wet is ingevoerd vanuit de volgende drie doelstellingen: Zorgen voor een vakbekwame beroepsuitoefening (om de kwaliteit van de gebouwde omgeving en het landschap te bevorderen). Beschermen van de consument. Uitvoeren van de EU Architectenrichtlijn. Het scheppen van waarborgen voor de vakbekwame beroepsuitoefening en het beschermen van de consument moet in de praktijk gerealiseerd worden door de eindtermen van het onderwijs periodiek te toetsen aan de begintermen van het register en door een actieve handhaving van de wettelijke titelbescherming. Er is voor publiekrechtelijke titelbescherming gekozen, omdat het eenvoudig te regelen is, het geen gevolgen heeft voor de in loondienst werkende beroepsbeoefenaar en er mee wordt voldaan aan de Europese Architectenrichtlijn (PbEG, 1985). Deze Europese Archi-

10 tectenrichtlijn kwam op 10 juni 1985 tot stand. De Richtlijn voorziet in onderlinge erkenning van diploma s, certificaten en andere bewijzen van bekwaamheid op het terrein van de architectuur en hij houdt tevens maatregelen in ter vergemakkelijking van de daadwerkelijke uitoefening van het recht op vrije vestiging en het vrij verrichten van diensten. Op 31 december 2004 waren er architecten in het Nederlandse architectenregister ingeschreven: bouwkundig architecten, 621 stedenbouwkundigen, 592 tuin- en landschapsarchitecten en interieurarchitecten. 2.3 Aanbevelingen evaluatieonderzoek Na een uitgebreide analyse van de verschillende mogelijkheden (Priemus e.a., 2001) heeft het evaluatierapport uiteindelijk geresulteerd in de aanbeveling om de Wet op de Architectentitel te handhaven en liefst nog iets uit te breiden. De WAT en het register leggen een zekere kwaliteitsbodem in de markt. In het register zijn momenteel vrijwel alle architecten, stedenbouwkundigen, tuin- en landschapsarchitecten en interieurarchitecten ingeschreven. De huidige wet heeft geleid tot een omvangrijke, doorzichtige en redelijk werkende markt voor architectendiensten. Afschaffing zou leiden tot een onduidelijke marktsituatie. Verbeteringen om de markt voor architectuurdiensten zo transparant en eenvoudig mogelijk toegankelijk te maken en het maatschappelijk verkeer zo goed mogelijk tot stand te brengen, zijn wel denkbaar. Enerzijds richten die aanbevelingen zich op het functioneren binnen de huidige Wet. Anderzijds zijn er ook argumenten die pleiten voor een uitbreiding van de titelbescherming. Wij noemen de belangrijkste aanbevelingen. Binnen de vigerende WAT Binnen de huidige wettelijke kaders is gepleit voor een verbetering van het toezicht op en de toetsing van de opleiding door de SBA. Wij meenden dat er in de eerste plaats afstemming dient te komen tussen de (toetsings)activiteiten van de SBA en de VSNU/HBO-raad. Aanbevolen werd dat de minister van OCW en de staatssecretaris van VROM de kwaliteitstoetsingen door VSNU en SBA op elkaar afstemmen en zo mogelijk (wettelijk) integreren. Een andere aanbeveling was om de toetredingseisen tot het register duidelijker te formuleren. De vakdepartementen en de SBA zouden (in overleg met de opleidingen) nauwgezet in kaart moeten brengen welke afstudeerprofielen voldoen aan de toetredingseisen. Dit zou kunnen resulteren in een meer gedifferentieerd beeld aan curricula binnen afstudeerrichtingen dan nu het geval is. Aan het bestaan en de inhoud van de titelbescherming moet meer bekendheid worden gegeven. Zoals al eerder aangegeven, is de individuele opdrachtgever moeilijk bereikbaar; toch is een meer actieve voorlichting aan consumenten noodzakelijk. Inmiddels is via de SBA-internetsite veel informatie toegankelijk gemaakt Ook kan online gecheckt worden of een zich architect noemende persoon daadwerkelijk architect is. Gericht zoeken naar een architect in de nabije omgeving kan niet via de website. Uitbreiding WAT Aan de ene kant constateerden we dat de inhoud van de titelbescherming toch tamelijk beperkt was om de doelstellingen van de wet (vakbekwame beroepsuitoefening, consumentenbescherming) waar te kunnen maken. Aan de andere kant kon worden geconstateerd dat aanvullende (en zwaardere) eisen voor de toelating tot het register in EU-lidstaten als Duitsland, België, Oostenrijk, Luxemburg, Portugal en het Verenigd Koninkrijk reeds lang gebruikelijk zijn. In het licht daarvan hebben we voorge-

11 steld om de Nederlandse wettelijke titelbescherming uit te breiden. De belangrijkste onderdelen daarvan zouden volgens ons de volgende moeten zijn: Aanvullende eis van twee jaar ervaring voor TU afgestudeerden. Na twee jaar praktijkervaring kan hij/zij de titel Architect verwerven en in het register worden opgenomen. Uitschrijving uit het register als men geruime tijd niet meer in de praktijk heeft gewerkt. Overwogen zou kunnen worden om architecten die geruime tijd (stel 5 jaar) niet meer in de praktijk werkzaam zijn, uit het register te schrappen of het achtervoegsel in ruste te geven. Voor geregistreerde architecten zou een beroepsaansprakelijkheidsverzekering verplicht moeten zijn en het klachtrecht voor consumenten van toepassing moeten zijn. 2.4 Ontwikkelingen na 2001 De toenmalige staatssecretaris Remkes nam de aanbevelingen uit het verrichte evaluatie-onderzoek niet over. Hij was van plan de WAT op termijn af te schaffen en gaf aan te kiezen voor een privaatrechtelijke vorm van kwaliteitszorg. De staatssecretaris was van mening dat de organisatiegraad onder de beroepsgroep zelf moest worden versterkt om zodoende de kwaliteit van de architectendiensten te reguleren. Volgens hem was daarvoor geen wettelijke grondslag noodzakelijk. Het bewaken en verder verhogen van de kwaliteit van de beroepsuitoefening van architecten was volgens de staatssecretaris primair een aangelegenheid van de beroepsgroepen zelf. Er volgden echter geen concrete voorstellen voor wetswijzigingen of beleidsacties om de wens van de staatssecretaris in de praktijk te bewerkstelligen. In de tussentijd werd op initiatief van de toenmalige Rijksbouwmeester Jo Coenen een groep vooraanstaande Nederlandse architecten uitgenodigd om na te denken over de wenselijkheid van het opzetten van een praktijkervaringregeling voor afgestudeerde architecten. De discussie leidde (eind 2001) tot de conclusie dat een grote meerderheid van de deelnemende architecten zo n regeling wenselijk achtte. In de maanden daarop zijn verschillende bijeenkomsten gehouden waarin de mogelijke inhoud van zo n regeling en de organisatorische inbedding ervan verder zijn vormgeven. Uiteindelijk is besloten om een structuur te ontwikkelen voor het aanbieden van beroepservaringplaatsen aan afgestudeerde architecten. Het idee was om te starten met beperkte groep architectenbureaus die deze ervaringsregeling aanbieden. Uiteindelijk is dit in de vorm van Het Experiment in de loop van 2003 van start gegaan. In 2004 besloot de huidige minister Dekker van VROM om de WAT in stand te houden en het zelfs te verstevigen tot een krachtiger kwaliteitsinstrument. In samenspraak met de SBA is het Projectplan aanpassing Wet op de Architectentitel opgesteld. De precieze richting van de wetswijziging is nog onduidelijk. Verschillende mogelijke aanpassingen worden bestudeerd. Zoals het invoeren van de eis van twee jaar praktijkervaring, een periodieke toetsing of een ingeschrevene nog in de praktijk werkzaam is, het opstellen van een gedragscode, het introduceren van een klachtrecht, het verplichten van een beroepsaansprakelijkheidsverzekering en het invoeren van een plicht dat de ingeschreven op de hoogte blijft van de ontwikkelingen in het architectenvak.

12 3 Deelnemers aan Het Experiment en samenstelling controlegroep 3.1 Inleiding Voor dit eindevaluatieonderzoek zijn drie enquêtes gehouden. De eerste onder de deelnemers aan Het Experiment, de tweede onder de mentoren en de derde onder een controlegroep. In dit hoofdstuk zullen we de doelgroepen en de respons op de enquêtes per doelgroep typeren. 3.2 De respons De deelnemers In totaal hebben 43 jonge architecten aan het Experiment deelgenomen. Hiervan zijn er 3 voortijdig gestopt. 40 jonge architecten hebben dus het gehele traject van twee jaar afgerond. De eindevaluatie enquête hebben we naar alle 43 deelnemers gestuurd. In totaal hebben we 37 ingevulde vragenlijsten teruggekregen. Een hiervan was van een deelnemer die voortijdig was gestopt. Bij de verdere verwerking van de resultaten zijn we dus uitgegaan van een respons van 37 op een totaal van 43, dat is 86. De mentoren Er zijn 31 mentoren bij het Experiment betrokken geweest. Hiervan zijn 7 mentoren voortijdig gestopt. Van de resterende 24 mentoren hebben er 19 de enquête beantwoord. Dit is een respons van 61. Enkele mentoren hebben echter meerdere jonge architecten begeleid. Een van hen heeft ook voor elke jonge architect die hij begeleidde de vragen apart beantwoord. De vragenlijsten voor de mentoren kunnen we verdelen in vragen die betrekking hebben op de organisatie en de kwaliteit van het Experiment en enkele andere vragen waarbij het gaat om de mening van de mentor over de vorderingen en kwaliteiten van de jonge architect. Voor deze vragen nemen we de respons per jonge architect mee. Dit betekent dat we voor die vragen met een respons van 29 op 42 zijn gaan rekenen: 69. De controlegroep Om de toegevoegde waarde van het Experiment ten op zichte van de reguliere praktijk te onderzoeken is een vragenlijst uitgezet onder een controlegroep. We hebben getracht een zo groot mogelijke groep jonge architecten te benaderen die in grote lijnen vergelijkbare kenmerken heeft als de groep deelnemers aan het experiment. Hiertoe hebben we alle bouwkundige architecten benaderd die in het Architecten Register staan ingeschreven en zijn afgestudeerd tussen 1 januari 2001 en 31 december 2003 aan een van de Nederlandse Technische Universiteiten of een van de Academies voor Bouwkunst. Op basis van deze criteria heeft de SBA (Stichting Bureau Architectenregister) ons van 520 jonge architecten adressen beschikbaar gesteld. Deze jonge architecten hebben allemaal een vragenlijst ontvangen. Hiervan hebben we er 200 ingevuld teruggestuurd gekregen. Een respons van 38. Wij vinden dit een hoge respons. Het blijft uiteraard lastig om aan te geven in hoeverre deze respons representatief is voor alle afgestudeerde bouwkundigen die in de architectenpraktijk willen werken. We hebben de populatie uit het Architectenregister gehaald. Niet alle afgestudeerden die enige tijd bij een architectenbureau werken hebben zich ingeschreven

13 in het register. Die groep is niet in het onderzoek mee genomen. Voorts moeten we ons afvragen of de groep respondenten wellicht afwijkt van de gehele populatie. Het zou kunnen zijn dat de mensen die de vragenlijsten invullen meer ambitie hebben dan de gemiddelde architect, of dat de groep respondenten een hoger dan gemiddeld zelfbeeld hebben. Wij wagen ons niet verder aan dergelijke bespiegelingen. Door middel van enkele andere karakteristieken zullen we de beide groepen (deelnemers en controlegroep) verder vergelijken. 3.3 Uitsplitsingen naar deelgroepen In het onderzoek ligt de nadruk op vragen over de ervaring die men de afgelopen jaren in de praktijk heeft opgedaan. Het is evident dat er wat dit betreft grote verschillen kunnen optreden tussen architecten die bij een van de universiteiten zijn afgestudeerd en architecten die via het traject HTS of Hogeschool en academie voor bouwkunst zijn afgestudeerd. Deze laatste groep combineert immers de academie opleiding met werken in de praktijk. Bij de groep deelnemers aan Het Experiment waren slechts enkele academie-afgestudeerden. In de controlegroep is dit een aanzienlijk aandeel. Onder de deelnemers aan Het Experiment waren er ook een paar architecten die hun opleiding in het buitenland hebben gevolgd. Om een goede vergelijking te kunnen maken, hebben we de meeste antwoorden op de vragen voor beide groepen uitgesplitst in TU-studenten en anderen. Bij de controlegroep bestaat deze groep anderen dus uitsluitend uit academie afgestudeerden (20 ). Tevens hebben we een onderscheid gemaakt tussen de respons van jonge architecten die een eigen bureau zijn begonnen en zij die een dienstverband hebben bij een bureau. Dit onderscheid hebben we alleen toegepast bij de controlegroep. Bij de deelnemers aan het experiment zitten ook enkelen die een eigen bureau zijn begonnen. Deze groep is echter te klein om er betrouwbare uitspraken over te doen. We hanteren dit onderscheid dus alleen om de resultaten van de controlegroep nader te analyseren. Tabel 3.1 Opleiding van deelnemers aan Het Experiment en de controlegroep Deelnemers (aantal) Controlegroep (aantal) TU Delft TU Eindhoven 4 27 Academie van bouwkunst Amsterdam 1 8 Academie van bouwkunst Rotterdam 9 Academie voor architectuur en stedenbouw Tilburg 7 Academie van bouwkunst Arnhem 8 Academie van bouwkunst Maastricht 1 4 Academie van bouwkunst Groningen 5 Buitenland 4 Totaal

14 Tabel 3.2 Verdeling TU s en Academies Deelnemers Controlegroep aantal aantal TU s 26 81, ,4 Anders 6 18, ,6 Totaal Tabel 3.3 Respondenten van de controlegroep met een eigen bureau (of maatschap) Eigen bureau In dienst bij bureau Niet op architectenbureau werkzaam aantal aantal aantal TU s 27 18, ,8 9 6 Anders 19 46, ,7 0 0 Totaal 46 24, ,1 9 6 Tabel 3.4 De grootte van het eigen bureau van respondenten uit de controlegroep Aantal medewerkers (inclusief respondent) TU (aantallen) Anders (aantallen) Totaal (aantallen) tot tot meer dan Totaal Leeftijd, opleidingsduur en praktijkperiode In deze paragraaf schetsen we enkele karakteristieken van de deelnemers aan Het Experiment en de controlegroep. De gemiddelde leeftijd van de controlegroep is één jaar hoger dan die van de deelnemers (zie tabel 3.5). Ook blijkt duidelijk de hogere leeftijd van de academie afgestudeerden. Dit is met name te verklaren door het langere studie traject (HTS + Academie). Tabel 3.5 Gemiddelde leeftijd van deelnemers en respondenten uit de controlegroep Deelnemers Controlegroep TU's 29,6 30,1 Anders/Academies 32,5 35,4 TU en zelfstandig 31,3 TU en ander bureau 29,9 Academie en zelfstandig 36,0 Academie en ander bureau 34,8 Totaal 30,2 31,2

15 In tegenstelling tot de gemiddelde leeftijd, is de gemiddelde duur van de studie bij de deelnemers een half jaar langer. Hierbij valt op dat het gemiddelde hoger is dan de in beginsel beschikbare tijd van 6 jaar. In de controlegroep blijkt dat de architecten met een vooropleiding TU die een eigen bureau zijn begonnen, langer over hun studie hebben gedaan dan degenen die bij een ander bureau zijn gaan werken. Bij de mensen met een Academie-opleiding is dat juist andersom. Tabel 3.6 Gemiddelde duur van de studie van de deelnemers en de respondenten uit de controlegroep Deelnemers (aantal jaren) Controlegroep (aantal jaren) TU's 7,0 6,5 Anders/Academies 6,8 6,3 TU en zelfstandig 7,3 TU en ander bureau 6,3 Academie en zelfstandig 5,9 Academie en ander bureau 6,3 Totaal 6,9 6,4 Wellicht de belangrijkste indicatie voor de mate van opgedane ervaring van beide groepen (dat we uitwerken in hoofdstuk 5) zijn de vragen: Hoe lang geleden men is afgestudeerd? en Hoe lang men in de praktijk werkzaam is? (tabel 3.7). Ook de vraag naar de duur van de stage is wat dat betreft van belang (tabel 3.8). Tabel 3.7 Hoe lang geleden afgestudeerd en hoe lang in de Architecten praktijk werkzaam? Deelnemers Controlegroep Afgestudeerd (aantal jaren) Werkzaam (aantal jaren) Afgestudeerd (aantal jaren) Werkzaam (aantal jaren) TU's 3,4 3,0 3,0 2,8 Anders/Academies 4,3 4,1 3,1 3,4 TU en zelfstandig 2,9 2,6 TU en ander bureau 3,1 2,8 Academie en zelfstandig 3,3 3,4 Academie en ander bureau 2,9 3,4 Totaal 3,6 3,2 3,1 2,9 We zien hier dat de deelnemers aan Het Experiment gemiddeld langer geleden zijn afgestudeerd en (daardoor) al langer in de praktijk werkzaam zijn. Daar staat weer tegenover dat de lengte van de stage tijdens de studie van de deelnemers aan Het Experiment met name bij de TU-afgestudeerden flink korter is geweest dan bij de controlegroep. We hebben geen verklaring voor dit verschil.

16 Tabel 3.8 Respondenten van deelnemers en controlegroep die tijdens studie geen praktijkervaring hebben opgedaan Deelnemers Geen ervaring tijdens studie 12 7 Controlegroep Opvallend is dat een behoorlijk deel van de respondenten tijdens hun studie geen enkele praktijkervaring hebben opgedaan. Van de deelnemers was dit 12, van de controlegroep 7 van de respondenten. Tabel 3.9 Lengte van de stage (in maanden) Deelnemers (aantal maanden stage) Controlegroep (aantal maanden stage) TU's 7,3 11,3 Anders/Academies 13,5 15,8 TU en zelfstandig 10,9 TU en ander bureau 11,6 Academie en zelfstandig 15,8 Academie en ander bureau 15,8 Totaal 8,1 12,1 3.5 Conclusie karakteristieken deelnemers versus controlegroep De karakteristieken van de groep deelnemers en de controlegroep verschillen op onderdelen. Hieruit ontstaat echter geen eenduidig beeld dat iets zou kunnen verklaren van mogelijke verschillen wat betreft ervaring of mate van zelfstandig kunnen uitvoeren van onderdelen van de architectenberoepspraktijk. Als we beide groepen vergelijken vallen de volgende verschillen op: de deelnemers aan Het Experiment zijn gemiddeld een jaar jonger dan de controlegroep; de deelnemers aan Het Experiment hebben iets langer over hun studie gedaan dan de controlegroep; de deelnemers aan Het Experiment zijn langer geleden afgestudeerd en langer in de praktijk werkzaam dan de controlegroep; de deelnemers aan Het Experiment hebben een kortere stageperiode doorlopen dan de controlegroep.

17 4 Inhoud en opzet van Het Experiment 4.1 Inleiding Dit hoofdstuk bevat de antwoorden op de vragen over de inhoud, opzet en uitvoering van Het Experiment. Het betreft zowel het gemeenschappelijke programma (paragraaf 4.2) als de begeleidingsstructuur (paragraaf 4.3). In hoeverre het doel is gehaald om de deelnemers brede ervaring op te laten doen met verschillende onderdelen van de architectenpraktijk, behandelen we in het volgende hoofdstuk. Voor een oordeel over Het Experiment zijn zowel de meningen van de jonge architecten van belang als die van de betrokken mentoren. Voor wat betreft de onderdelen van het gemeenschappelijke programma, vermelden we ook in hoeverre de controlegroep behoefte heeft aan de verschillende studiebijeenkomsten (ook in paragraaf 4.2). 4.2 Het gemeenschappelijke programma Gedurende de twee jaar van het experiment zijn in totaal 22 gemeenschappelijke bijeenkomsten georganiseerd. De meeste van de bijeenkomsten vonden plaats in Den Haag, enkele zijn elders georganiseerd. We hebben de deelnemers in de eerste plaats gevraagd wat ze vonden van de inhoud van die bijeenkomsten. Hierbij hebben we enkele bijeenkomsten die een vergelijkbare inhoud hadden samengevoegd. Zo komt er in de vragenlijst slechts één keer workshops projectpresentatie voor, terwijl er vier van deze bijeenkomsten zijn gehouden. De deelnemers zijn zondermeer tevreden over dit programma. In tabel 4.1 zijn alle resultaten weergegeven. Alle onderdelen worden door de grote meerderheid van de deelnemers goed of redelijk beoordeeld. Ook het oordeel zeer goed wordt regelmatig gegeven. Als een gemiddeld oordeel per bijeenkomst wordt bepaald, blijkt dat de bijeenkomst over het programma van eisen (relatief) het slechtst wordt beoordeeld (maar nog steeds meer dan redelijk) en de bijeenkomst over contractonderhandelingen het hoogst wordt gewaardeerd. Vervolgens hebben we zowel aan de jonge architecten als aan de mentoren gevraagd in hoeverre ze de verschillende onderdelen belangrijk vinden. De oordelen van de jonge architecten zijn weergegeven in tabel 4.2, die van de mentoren in tabel 4.3. In tabel 4.4 vergelijken we de gemiddelde oordelen. De jonge architecten vinden bijna alle bijeenkomsten eigenlijk wel belangrijk. De scores op belangrijk/zeer belangrijk schommelen in de meeste gevallen tussen tachtig en negentig procent. Enkele uitschieters zijn de bijeenkomsten over Bouwmethodiek versus budget, Gemeentelijke procedures, Uitvoering en Contractonderhandelingen en SR (zie tabel 4.2). De mentoren geven andere prioriteiten aan (tabel 4.3). Zij vonden de startbijeenkomst, de verschillende bijeenkomsten met projectpresentaties en Bouwbesluit en beroepspraktijk belangrijk tot zeer belangrijk. De jonge architecten vonden de bijeenkomsten over het onderzoek op architectenbureaus het Programma van eisen en de mentorenbijeenkomsten relatief het minst belangrijk (maar nog steeds meer dan neutraal). De mentoren waren verhoudingsgewijs ook het minst enthousiast over onderzoek op architectenbureaus en het Programma van eisen.

18 Tabel 4.1 Kwaliteit van de inhoud van de gemeenschappelijke bijeenkomsten volgens de deelnemende jonge architecten Eerste jaar Zeer goed Goed Redelijk Matig Slecht Gemiddeld cijfer (op 5-pts. Schaal) Startbijeenkomst ,8 Workshops Projectpresentatie ,9 Bouwbesluit en beroepspraktijk ,9 Office en Designmanagement en mentorenbijeenkomst ,9 Vervolg Office en Designmanagement ,8 Themamiddag Maatschappelijke Positie Architect ,6 Tweede jaar Onderzoek op architectenbureaus ,4 Mentorenbijeenkomst ,4 Selectieprocedures ,6 Contractonderhandelingen en SR ,2 Samenwerkingsrelaties ,4 Mentorenbijeenkomst: regie in het bouwproces ,6 Het programma van eisen ,2 Bouwmethodiek versus budget ,0 Gemeentelijke procedures ,9 Uitvoering ,9 Positionering van het bureau en publiciteit ,6 Gemiddeld ,7 Tabel 4.2 Het belang van inhoudelijke bijeenkomsten over de verschillende thema s volgens de deelnemende jonge architecten Zeer belangrijk Belangrijk Neutraal Onbelangrijk Zeer onbelangrijk Gemiddeld (op 5-pts. Schaal) Startbijeenkomst ,1 Workshop Projectpresentatie ,0 Bouwbesluit en beroepspraktijk ,3 Office en Designmanagement ,0 Maatschappelijke Positie Architect ,0 Onderzoek op architectenbureaus ,7 Selectieprocedures ,0 Contractonderhandelingen en SR ,3 Samenwerkingsrelaties ,1 Regie in het bouwproces ,9 Het programma van eisen ,9 Bouwmethodiek versus budget ,4 Gemeentelijke procedures ,4 Uitvoering ,4 Positionering van het bureau en publiciteit ,1 Mentorenbijeenkomsten ,8 Gemiddeld ,1

19 Tabel 4.3 Het belang van inhoudelijke bijeenkomsten over de verschillende thema s volgens de mentoren Zeer belangrijk Belangrijk Neutraal Onbelangrijk Zeer onbelangrijk Gemiddeld (op 5-pts. Schaal) Startbijeenkomst ,5 Workshop Projectpresentatie ,5 Bouwbesluit en beroepspraktijk ,2 Office en Designmanagement ,2 Maatschappelijke Positie Architect ,2 Onderzoek op architectenbureaus ,6 Selectieprocedures ,9 Contractonderhandelingen en SR ,2 Samenwerkingsrelaties ,7 Regie in het bouwproces ,0 Het programma van eisen ,6 Bouwmethodiek versus budget ,2 Gemeentelijke procedures ,9 Uitvoering ,1 Positionering van het bureau en publiciteit ,7 Mentorenbijeenkomsten ,7 Gemiddeld ,0 We hebben de deelnemers en de mentoren gevraagd of er ook nog andere onderwerpen aan het gemeenschappelijke programma zouden moeten toegevoegd. Ook de controlegroep hebben we naar suggesties gevraagd voor andere onderwerpen. Tabel 4.4 bevat een overzicht van de gedane suggesties. Uit de tabel blijkt dat er nog vele onderwerpen zijn waarover men meer in de vorm van een studiebijeenkomst zou willen leren. Sommige onderwerpen worden vaker genoemd, maar er komen geen onderwerpen naar voren die door velen zijn gemist. Een enkeling heeft ook nog de suggestie gedaan om een deel van de projectpresentaties te laten vervalen ten gunste van meer inhoudelijke bijeenkomsten. De kwaliteit van de inleiders wordt door de jonge architecten ruim voldoende beoordeeld (tabel 4.5). Het oordeel over de kwaliteit van de bijbehorende documentatie ligt fors lager, maar is gemiddeld ook voldoende. We hebben ook de vraag gesteld of men vond dat over het algemeen voldoende tijd is besteed aan de verschillende onderwerpen. Het oordeel hierover valt naar verhouding laag uit: 19 vindt dat er meestal en 3 vindt dat er vrijwel altijd onvoldoende tijd aan de onderwerpen werd besteed. Ruim een derde vindt dat de tijdsbesteding soms voldoende en soms onvoldoende is geweest. De kwaliteit van de opdrachten is over het algemeen weer beter beoordeeld. Wat we niet in tabellen hebben opgenomen, maar wel van belang is hier te melden is dat 58 van de deelnemers aan het Experiment tevreden was over de feedback op de opdrachten, 91 vond de opdrachten over het algemeen zinvol en 91 vond de voorbereiding van de bijeenkomsten in de vorm van regiegroepen zinvol.

20 Tabel 4.4 Suggesties voor aanvullende onderwerpen voor studiebijeenkomsten Deelnemers Mentoren Controlegroep Uitvoering, bezoek bouwplaats (3)* Regie in het bouwproces (2) Acquisitie (4) Regie in het bouwproces (2) Uitvoering, bezoek bouwplaats (2) Bestekschrijven (3) Stedenbouwkundige aspecten (2) Samenwerken in teams (2) Calculatie (3) Ontwerpsoftware (2) Kostenbewust ontwerpen. Stedenbouwkundige aspecten (2) Bestek Informatie over de BNA Honorarium bepaling (2) Acquisitie Projectmatig werken Brandveiligheid (2) Vergadertechnieken Integraal ontwerpen (2) Onderhandelingsstrategie Restauratie Communicatietechnieken Detaillering Materialisatie Commercieel handelen Internationalisering/europeanisering Duurzaam bouwen IT ontwikkelingen Personeelsbeleid Eigen bedrijf-algemeen Epc-berekeningen ontwerp Keurmerken Opdrachtgevergericht handelen * De getallen geven aan hoe vaak een onderwerp genoemd is Tabel 4.5 Kwaliteit van inleiders en panelleden en kwaliteit van de documentatie, de tijdsbesteding per onderwerp en de kwaliteit van de opdrachten volgens de jonge architecten Kwaliteit Kwaliteit Tijdsbesteding Kwaliteit inleiders en panelleden documentatie opdrachten (vrijwel) allemaal voldoende meestal voldoende soms voldoende soms onvoldoende meestal onvoldoende (vrijwel) allemaal onvoldoende Gemiddeld cijfer op 5 pt. schaal 4,5 3,8 3,2 3,6 Tabel 4.6 De bijdragen van het gemeenschappelijk programma aan de ontwikkeling van de jonge architecten volgens de mentoren Zeer veel 21 Veel 63 Neutraal 11 weinig 0 Zeer weinig 5

21 De mentoren hebben we gevraagd in hoeverre het gemeenschappelijke programma volgens hen heeft bijgedragen aan de ontwikkeling van de jonge architect. Zoals in tabel 4.6 te zien is, is men daar zeer positief over. Slechts een mentor heeft een uitgesproken negatief beeld van. Ook jonge architecten die niet aan Het Experiment hebben deelgenomen, blijken behoefte te hebben aan studiebijeenkomsten nadat ze de studie hebben afgerond (zie tabel 4.7). Bijna zeventig procent van de TU-afgestudeerden en 56 van degenen die een Academie voor Bouwkunst hebben doorlopen beantwoord de vraag of ze er behoefte aan hebben, bevestigend. Tabel 4.7 De behoefte aan studiebijeenkomsten bij de controlegroep Controlegroep Aantal TU's Academies TU en zelfstandig TU en ander bureau Academie en zelfstandig 8 42 Academie en ander bureau Totaal Tabel 4.8 De behoefte aan studiebijeenkomsten over bepaalde onderwerpen bij de controlegroep TU's Academies Totaal Introductiecursus Bouwbesluit en beroepspraktijk Office en Designmanagement Maatschappelijke Positie Architect Onderzoek op architectenbureaus Selectieprocedures Contractonderhandelingen en SR Samenwerkingsrelaties Regie in het bouwproces Het programma van eisen Bouwmethodiek versus budget Gemeentelijke procedures Uitvoering Positionering van het bureau en publiciteit Presentatietechnieken In de tabellen 4.8 en 4.9 geven we aan hoe de verschillende onderwerpen die tijdens zo n bijeenkomst behandeld zouden kunnen worden, scoren. We hebben daarbij het gemeenschappelijk programma van Het Experiment als uitgangspunt genomen. In tabel 4.8 maken we onderscheid tussen afgestudeerden aan de TU en de Academies. Uitschieters bij de TU-afgestudeerden zijn de bijeenkomsten over Contractonderhandelingen en SR (84), Office en designmanagement (70), Bouwmethodiek

22 versus budget (65) en Gemeentelijke procedures (63). Bij degenen die de Academies hebben gevolgd scoren de bijenkomsten over Contractonderhandelingen en SR (74), Office en designmanagement (65), en Bouwmethodiek versus budget (65) ook goed. Bij hen komt het programma van eisen op de vierde plaats (61). Tabel 4.9 zet de oordelen van de deelnemers aan Het Experiment (architecten en mentoren) over het gemeenschappelijk programma naast de behoeften van de controlegroep. Tabel 4.9 Het belang van de verschillende onderwerpen voor studiebijeenkomsten; de gemiddelde oordelen van de deelnemers aan Het Experiment en de mentoren en de wenselijkheid volgens de controlegroep Deelnemers (op 5-pts. Schaal) (op 5-pts. Schaal) Startbijeenkomst 4,1 4,5 Workshop Projectpresentatie 4,0 4,5 Mentoren Controlegroep Bouwbesluit en beroepspraktijk 4,3 4,2 52 Office en Designmanagement 4,0 4,2 69 Maatschappelijke Positie Architect 4,0 4,2 23 Onderzoek op architectenbureaus 3,7 3,6 50 Selectieprocedures 4,0 3,9 28 Contractonderhandelingen en SR 4,3 4,2 82 Samenwerkingsrelaties 4,1 3,7 49 Regie in het bouwproces 3,9 4,0 47 Het programma van eisen 3,9 3,6 44 Bouwmethodiek versus budget 4,4 4,2 65 Gemeentelijke procedures 4,4 3,9 58 Uitvoering 4,4 4,1 42 Positionering van het bureau en publiciteit 4,1 3,7 53 Mentorenbijeenkomsten 3,8 3,7 23 Gemiddeld 4,1 4,0 ja 4.3 De begeleidingstructuur Tabel 4.10 geeft antwoord op de vraag of er voldoende projecten in uitvoering waren op het bureau waar de jonge architect werkzaam was om ervaring met alle aspecten van het beroep op te doen. De tabel geeft tevens inzicht in de deskundigheid en beschikbaarheid van de mentor (volgens de jonge architecten en de mentoren). Over deze laatste twee aspecten is het leeuwendeel van de mentoren en architecten tevreden. Het aantal projecten was volgens driekwart respectievelijk bijna zeventig procent van de mentoren van de jonge architecten voldoende om met de aspecten van het architectenvak ervaring op te doen. Opmerkelijk is dat wat dit betreft de score van de controlegroep hoger is. Bijna negentig procent van de controlegroep vindt dat zij de afgelopen jaren met voldoende projecten in aanraking is gekomen om ervaring op te doen met de architectenpraktijk. Deze hoge(re) score zou verklaard kunnen worden door het feit dat deze groep hierover vooraf geen bijzondere verwachtingen had. Bij de deelnemers van Het Experiment zal dat anders hebben gelegen.