bulletin voor de huisartsopleiders HOVUmc

Transcriptie

1 bulletin voor de huisartsopleiders HOVUmc jaargang 11 nr. 2 september 2011 een nieuw hoofd impressies juni 2011 novembermodule praktijkruil huisartsopleiding

2 Inhoudsopgave Colofon hao-provussioneel is een bulletin voor alle huisartsopleiders van de Huisartsopleiding van het VUmc en verschijnt twee keer per jaar. Op het hao-deel van onze website zijn de oude jaargangen terug te vinden: Redactie: Angelika Raths Sylvia Vlak Illustraties: Rick Dros Foto s: Sara Coningsby Wouter van Kempen Angelika Raths Nancy Willemse Basisontwerp omslag: Roland van Helden bno, Amsterdam Opmaak: Binkey Koerten Sylvia Vlak 3 Wisselingen van de wacht 5 Een nieuw hoofd 6 Hoofdzaken 8 HaDiDoc 9 Novembermodule Aankondiging Suriname Ziekte door andere ogen 13 Opleiders-tekort, hoe zit dat? 14 Foto's juni-dagen Doorn 16 Impressies leergangen 1, 2 18 Wie doet wat? 20 Impressies leergangen 3, 4, 5 24 Foto's juni-dagen Doorn 26 Impressies leergang 5 (vervolg) 28 Aruba - in de groei 29 Praktijkassistentendag 29 Maatjesdag 30 HAOVU 31 Prikbord 32 Insider - praktijkruil 34 Agenda 2011/ Uitzwaaien/Welkom Huisartsopleiding VUmc OZW-gebouw De Boelelaan HV Amsterdam tel deadline kopij voor het aprilnummer 2012 is 1 februari HAO-proVUssioneel - september 2011

3 Wisselingen van de wacht Angelika Raths Het lijkt een thema van dit nummer: personele wisselingen. Waar ik kijk veranderen mensen van plek, de ene gaat weg, een andere komt. En dat terwijl ik behoorlijk eenkennig ben. Voor mij hoeft dat allemaal niet zo. Je weet wat je hebt, maar wat je krijgt moet je nog afwachten. Wat dat betreft was de praktijkruil van Wendy en Wouter - land en stad veiliger. Ieder kon na een week gewoon terug naar de eigen plek. Wat een leuke actie! Lees hun berichten op de laatste pagina s. Wie volgt? Na het vertrek van Alie Jansma had Sylvia el Gannouti, die acht jaar met hart en ziel de scepter in het hao-team (DIS) heeft gezwaaid, wel belangstelling voor de functie van assistent hao-stagebeheer. Omdat zij jullie al zo goed kent, was zij een heel geschikte kandidate. Ik gunde haar de overstap van harte, maar toen zij mij op een kerstkaartje liet weten nog niet te hebben besloten, koesterde ik stiekem toch hoop dat ze zou blijven. Op de huisartsopleiding van Aruba zijn twee opleiders gestopt en zijn er drie nieuwe bij gekomen. Dat is best veel bij zo n kleine groep, die bovendien goed bezig was. Ik was benieuwd wat ik in maart, als ik er voor hun didactische scholing weer naartoe zou gaan, aan zou treffen... Maar de grootste verandering betrof natuurlijk ons nieuwe hoofd. Dat de opvolging van Piet mij behoorlijk bezig heeft gehouden, mogen jullie best weten. Onze toko draait goed. We hebben, mede dankzij Piet s hart en oog voor mensen, een goede werksfeer, gebaseerd op gelijkheid en veel inspraak. Ik werk hier sinds 25 jaar met genoegen en zit niet te wachten op een activistische stuiterbal die vooral zijn eigen geurmerk moet zetten in plaats van belangstellend en respectvol aan te sluiten bij wat er is. Hangt mij na Piet een profileringsdriftige manager met prikklok boven het hoofd? Spannende tijden. Voor Sylvia bleef het stagebeheer toch lonken en het dubbeltje viel de kant van de nieuwe functie op. Zij is inmiddels opgevolgd door (haar naamgenote) Sylvia Vlak en Samantha Paijens, die de ondersteuning van het hao-team nu met elkaar delen. En wat blijkt? Er ontstaat een nieuwe dynamiek tussen deze drie, die voor iedereen een verrijking is. Het gaat als een speer. Bovendien is deze samenwerking minder kwetsbaar als ooit iemand (tijdelijk) uit zou vallen. Mij leek deze verandering een goede aanleiding eens voor iedereen zichtbaar te maken wie nou eigenlijk allemaal waarmee voor jullie in touw is (zie het spread-sheet in het midden van dit nummer). Zoals op andere instituten noemen wij de club nu ook het hao-team, want we doen inmiddels veel meer dan alleen de didactische scholing (DIS). Een nieuwe dynamiek ook op Aruba. De groep is nu groter dan voorheen, de drie nieuwe opleiders zijn erg gemotiveerd en er groeit een toenemend wij-gevoel. De gevorderde hao s ondersteunen de beginners. Een kleine, fijne club, die met elan de kwaliteit van de huisartsenzorg op het eiland opkrikt. Steeds meer artsen van de buureilanden bezoeken de Arubaanse huisartsnascholing - een tropisch sneeuwbaleffect. HAO-proVUssioneel - september

4 Mogelijk breidt het zich ook richting Nederland uit, want Aruba-hao Sharline Vis vliegt dit jaar voor leergang 3 twee keer over. In juni heeft ze de harten van haar Nederlandse collega s gestolen en er worden inmiddels plannen gesmeed om een tegenbezoek te brengen. Wordt dit een mooi nieuw hao-project? Tja, en dan de opvolging van Piet. De kogel is door de kerk. Dat het iemand is geworden die de HOVUmc zo goed van binnenuit kent en het onderwijs, ook aan opleiders, zo n warm hart toedraagt, maakt me echt blij. Een gewoon mens zonder kapsones, met beide benen op de grond (lees meer over Nettie Blankenstein op de volgende pagina's). Tot mijn persoonlijk plezier heeft ons instituut daarmee niet alleen een vrouwelijke hoogleraar, maar ook een vrouwelijk hoofd het enige naast Leiden. Mooi toch? Genoeg gejubeld, nu afwachten hoe het daadwerkelijk uit gaat pakken. Spannende tijden... Een nieuw hoofd... 4

5 Een nieuw hoofd Nettie Blankenstein Ik had vroeger een ander hoofd, zei Madelief. t Was een vreselijk ongeluk. Ik was nog heel klein. Ik was nieuwsgierig. Ik stak mijn kop in de wasmachine toen die heel hard in de rondte draaide. De was was wel droog, maar ik was mijn hoofd kwijt. Die was eraf geschroefd. Nou, ik naar de dokter. Met m n moeder. Want zelf zag ik weinig. Komt u maar binnen, zei de dokter. Ik heb toevallig nog een paar hoofden hangen. Zoekt u maar uit. Toen hebben we dit hoofd maar genomen. O, zegt Jan-Willem. Hij bekijkt het hoofd eens goed. Je hebt geboft, zegt hij dan. (uit: Guus Kuijer. Met de poppen gooien.) Dat kan dus zomaar: je hoofd verliezen, een nieuw kiezen, vastschroeven en... klaar!? Na 18 jaar verliest de huisartsopleiding VUmc haar hoofd, Piet Schoonheim. Per 1 oktober volg ik hem op. Vastgeschroefd worden aan de huisartsopleiding, ik heb er erg veel zin in. In deze baan komt veel van mijn ervaring samen. Ik ben huisarts vanaf Eerst vijf jaar als wilde vrije vestiging samen met Han Hofstee in de wijk Keverdijk in Naarden, de enige wijk mét flats, maar zónder huisartspraktijk. Daarna verkasten we naar een grotere praktijk, in Badhoevedorp. Ik kreeg intussen zonder partner twee kinderen en daarom was het handig bij Han in dienst te gaan. Al snel werden we opleidingspraktijk, eerst voor studenten en nu al vele jaren voor aios. De praktijk heb ik altijd gecombineerd met academisch werk bij huisartsgeneeskunde VU(mc). Eerst als docent en coördinator van het studentenonderwijs huisartsgeneeskunde, vanaf 1994 als onderzoeker en coördinator van de onderzoekslijn alledaagse klachten. In mijn promotieonderzoek evalueerden we een reattributietraining voor huisartsen. Hun patiënten met lichamelijk onverklaarde klachten bleken daar baat bij te hebben. Dit leidde tot de NHG-training beleid bij LOK, waarvan ook gebruik gemaakt wordt binnen de huisartsopleiding. Sindsdien ben ik onderzoek blijven ontwikkelen en begeleiden over arts-patiëntcommunicatie (palliatieve zorg, patiëntenfeedback) en LOK. Onderzoek dat lekker dichtbij de praktijk staat en leidt tot praktisch bruikbaar evidence-based onderwijs. Ik heb hierover met veel plezier meerdere vierdaagse cursussen aan ervaren opleiders gegeven en wil dat in de toekomst ook graag weer doen. Als opvolger van Piet maak ik een luxe start. Piet heeft een stevige, goede huisartsopleiding opgezet die een ruim aanbod aan aios aantrekt, met een enthousiast docententeam, sterke opleidingspraktijken met hao s die op hun taak berekend zijn. Voor de toekomst verwacht ik dat de opleidingspraktijk, die als plek waar de aios het vak leert centraal zal blijven staan, zich nog steeds verder als ideale leeromgeving zal ontwikkelen. Ik denk dat de opleiding wetenschappelijker kan worden in die zin, dat bestaande kennis en ervaring nog beter gedeeld en praktisch toegepast kan worden. Bovenal hoop ik op vruchtbaar inspirerend contact met u allen. 5

6 Het basiscurriculum Leergang 0 t/m 4 Hoofdzaken Op 1 september 2011 zal Nettie Blankenstein de Huisartsopleiding van het VUmc versterken om per 1 oktober de functie van Piet Schoonheim over te nemen. Tot 1 november draagt Piet zijn taken over aan Nettie, waarna hij afscheid neemt en van zijn welverdiende pensioen gaat genieten. Onder leiding van Angelika Raths wisselen Nettie en Piet uit over wat hun gezien de huisartsopleiding aan het hart ligt. Nettie: Ik vind het belangrijk het te hebben over wat de kern van het huisartsenvak is, of dat verandert in deze tijd en wat dat voor consequenties voor de opleiding heeft. A: Wat voor dromen heb jij? N: Dat de opleiding echt een continuüm vormt met het nascholingstraject en dat je mensen afhankelijk van de leerfase meer of minder aan de hand neemt. Naar mate iemand groeit in zijn vak is hij meer in staat om zijn eigen leeromgeving te vormen. A: De kwaliteit van de praktijken is dus wezenlijk. Het lijkt mij niet onze taak zwakke praktijken op te krikken. Bij de werving en selectie moeten we mijns inziens ervoor zorgen dat we fatsoenlijke praktijken binnenkrijgen. Piet: De aios kun je niet in een leeromgeving brengen van een huisarts over 10 jaar. Terwijl je daar wel voor opleidt. Ik pleit voor een verlenging van de opleiding met twee jaar. Niet in de opleiding, maar als junior-huisarts die verbonden is aan een instituut en zelfstandig werkt. N: Daarom is dat continuüm zo belangrijk. Ik vind dat er meer kan in het sturen van de nascholing. Het is geen core business, maar misschien wel de enige mogelijkheid om de toekomstige huisarts mee te geven. P: In de praktijk blijkt dat je nascholing volgt in wat je leuk vindt en waar je al goed in bent. Uit onderzoek blijkt dat wel effect te hebben om je eigen lacunes beter in beeld te krijgen. Angelika: Wat betekent dat voor de opleiding van opleiders? P: Van de opleider moet je vooral verwachten dat deze onderwijskundig goed gedreven zijn. De opleiding van onze opleiders is altijd gericht op didactiek. N: Dat is een van de twee poten. De tweede poot is het ondersteunen van een kwalitatief zo goed mogelijke zorg in de praktijk. In de periode gaan we meer naar kernteam toe, dan hoort het bij primaire taak van de opleiding om daarin te ondersteunen. Die patiëntenstroom stuurt de praktijkassistente die aan de telefoon zit. A: Tijdens de dagen voor praktijkassistentes ondersteunen wij hun daarbij hun bijdrage in de opleiding van de aios goed te kunnen te leveren. N: En als je kan kiezen tussen hier een dag over diabetes te houden voor de aios, of een extra dag om het niveau van de POH-er op te hogen, dan heeft dat tweede veel meer effect. P: Binnen de beperkte mogelijkheden zijn we er als opleiding al jaren mee bezig. N: Dus het is optimistischer dan je in eerste instantie zegt. In je dromen kan het altijd beter dan in het echt. N: Je mag jezelf best de luxe gunnen om de beste aan te trekken. P: Wij hebben immers ook iets te bieden. We hebben nu 35 jaar de huisartsopleiding en ik denk dat je in een gespreid bedje komt. De opbouwfase van Huisartsopleiding Nederland is achter de rug. De HOVUmc staat als een huis. Waar het nu om gaat is de academisering en het kwaliteitsbeleid. Daarom ben ik heel blij dat jij als wetenschapper nu hoofd wordt. Daarmee hoop ik dat het academiseringstraject wordt afgemaakt en dat er echt onderzoek gaat plaatsvinden naar de effecten van de opleiding. Het effect van de opleiding kunnen we nog steeds niet laten zien. Daar ben jij de geschikte persoon voor. N: Het leuke van de aanzet die in het leeromgevingproject van Gerrit Locher is begonnen, is dat hij heel goed gekeken heeft naar wat de kenmerken zijn van een leeromgeving, zowel cognitief als emotioneel en wat de invloed daarvan is. Daar kunnen we direct mee door. P: We hebben een meetinstrument voor beoordeling leergesprekken ontwikkeld, maar wat meet je nu precies? Wetenschappelijk zouden we daar wel wat vergelijkende onderzoeken mee willen doen en dat is koren op jouw molen. N: Laat staan dat je probeert daar met onderwijs invloed op te hebben en eens te kijken wat er dan verschuift. Mijn oogjes gaan daarvan glimmen, dat is gewoon leuk om te doen. 6

7 De andere kant van de academisering is het gebruik maken van de kennis die er is in praktijk en daar valt met academisering nog ontzettend veel te verbeteren. De huisarts heeft meer dingen nodig waarvan je niet kunt verwachten dat hij/zij die paraat heeft. We hebben steeds meer te maken met het coördinator, administrateur en leverancier zijn. We zijn, zeg maar, het verzamelpunt van de gezondheidszorg. Er komen ook steeds meer patiënten met vragen waar we niks van weten en waar we ook niet van hoeven te weten, maar waar wel van alles over bekend is. De patiënt zoekt zelf op Google. Dat is steeds meer een kernpunt in consulten. Dat is iets dat verder ontwikkeld moet worden. Dat zoeken, daar zijn de jonkies al veel handiger in. Dat maakt het ons makkelijker dit nog veel meer in de opleiding bij de opleiders en bij de docenten te ontsluiten. A: Heb jij ideeën met betrekking tot de opleiding en de rol van opleiders? N: We hebben het al gehad over dat het onze taak is om praktijken te ondersteunen die de ambitie hebben wat meer voor te lopen. Qua academisering denk ik dat het helemaal niet zo moeilijk is als opleiders denken om meer de kennis te gebruiken die in de computer zit. Ik heb daar zelf een vierdaagse cursus over gegeven aan ervaren opleiders in leergang 5. Ik denk dat als je het hele niveau van de academisering wilt ophogen, het nog veel belangrijker is om kleine blokjes van heel simpel zoeken te maken. Als je daar een paar keer een uur aan besteed, dan heb je een grote groep een stapje verder gebracht en ik denk dat daar de werkelijkheid veel meer door verandert dan in een kleine groep veel stappen te zetten. A: Ik denk dat de verplichte programma s op de paralleldagen een prachtige mogelijkheid zijn om per jaar een paar uur te besteden aan het opleiden van zowel hao s als docenten. N: Een ander punt is dat ik de huisartsopleiding erg leuk vind, maar binnen de afdeling huisartsgeneeskunde heeft het een eilandcultuur. De meeste winst valt te halen uit het binnenhalen van onderzoekers, het gebruik maken van netwerk, nascholing en onderwijsmaterialen van het basiscurriculum. Ik zou willen zoeken naar manieren om opleiders hierbij meer te betrekken. P: Ik pleit er al jaren voor dat onze opleiders de eerste cirkel van de afdeling zijn. We zijn de grootste opleiding binnen UMC, maar worden niet erkend in het feit dat we een geweldig netwerk hebben. Onze plek binnen het UMC als vervolgopleiding kan veel beter worden. N: Dat komt niet, omdat we het niet goed doen, maar omdat we het niet opschrijven en niet publiceren. Onderzoekers zijn gewend om dingen in de etalage te zetten, anders krijgen ze geen geld. Je moet de mensen die dit al kunnen hierbij gebruiken. Er wordt in de winkel genoeg gedaan, maar de etalage kan voller! A: Piet, kun je nog een reactie geven op de keuze van Nettie als opvolger van jou? P: Ik vind het erg leuk dat er een vrouwelijk hoofd komt. N: Wat maakt dat uit? P: De huisartsgeneeskunde feminiseert, dus ook daarom is het heel goed dat er een vrouwelijk hoofd is. Landelijk is 15% van de opleiders vrouw, maar als je kijkt naar de nieuwe opleiders dan zie je dat er ook steeds meer vrouwen bij zitten. N: Wat voor hoofd vind je mij? P: (lacht) Je bent een hooggekwalificeerde vrouw, vriendelijk, sympathiek. Vanwege jouw achtergrond en mijn toekomstbeeld van de opleiding ben ik erg blij dat de keus op jou is gevallen. Je bent ook een echte huisarts. N: Ik denk ook dat wij goed op elkaar aansluiten. Ik ga wel stoppen als huisarts en dat ga ik heel erg missen. A: Heb jij nog een belangrijke tip voor Nettie, Piet? P: De opleiding vindt plaats in praktijk, dus houd de opleiders te vriend. Dat zijn je belangrijkste maatjes. A: Nettie, wat gaan opleiders van jou merken? N: Erkenning in hun centrale rol. Ik zal mijn uiterste best doen om praktisch daarin te ondersteunen. En wat ze ook meer gaan merken is academisering; dat zal ook af en toe taken met zich meebrengen. Daar ga ik ze toe verleiden. 7

8 HaDiDoc Lili van Rhijn Er zijn een paar personele wisselingen binnen de HaDiDoc. Mart Manjoero gaat nu echt met pensioen en verlaat ons dus. Helaas. We kijken terug op een tijd waarin Mart vele ervaren opleiders bezocht heeft voor een voortgangsgesprek, daar een mooi, uitgebreid verslag van maakte en eventuele vragen en feedback zorgvuldig bij ons teruglegde. Daarnaast was hij lid van de HaDiDoc en besliste mee in de besprekingen over opleiders. Rustig, zorgvuldig, met oog voor allerlei kanten deed hij zijn werk. We zullen hem erg missen. Zijn werk in de voortgangsgesprekken zal worden vervolgd door Gerrit Hagenbeek. Gerrit stopt als huisarts, maar wil zijn ervaring als opleider en supervisor gebruiken bij het voeren van deze gesprekken. Binnen de HaDiDoc wordt Mart opgevolgd door Willem Feijen, huisarts, zeer ervaren groepsdocent en docent ven de meerdaagse. De HaDiDoc bestaat daarmee uit Willem Feijen, Jolijn de Graaff, Helle Poulsen en Lili van Rhijn, naast Carine den Boer als hao-vertegenwoordiger. Voor het volledige personeelsplaatje zie het overzicht op bladzijde 18 en 19. Zoals al in het vorige nummer aangekondigd, zullen de voortgangsgesprekken voortaan bij ons plaatsvinden. We komen niet meer naar jullie toe, omdat wij daarvoer niet voldoende menskracht, -tijd hebben. Vanaf de zomer krijg je bericht op welke paralleldag je een afspraak kunt maken met een van ons. Mocht je liever op een andere dag komen, dan juichen wij dat zeer toe en gezien de capaciteit zullen we opleiders uit Amsterdam en omstreken dat zeker vragen. Voor de opleiders in Twente geldt dat de gesprekken op de HO bij jullie zullen plaatsvinden. Ook het verslag is voortaan de taak van de opleider zelf. Na het opmaken daarvan is het de bedoeling dat je het opstuurt naar je gesprekspartner. Die zorgt dan voor verdere afhandeling. (Nee, zo n verslag hoeft echt niet zo mooi en uitgebreid te zijn als Mart en Pieter dat tot nu toe gemaakt hebben. Een half A4-tje met de belangrijkste punten is genoeg). Let op: vanaf is het verplicht om bij de hernieuwde erkenning als hao een Leerwerkplan (format te vinden op in te vullen en door ons te laten tekenen. Zonder dat zal de HVRC je niet meer erkennen. Als dit het geval is krijg je van ons hierover bericht. Mocht je al graag eerder een plan willen inleveren, dan kan dat wel. Tot onze spijt is er gedeeltelijk overlap tussen dit Leerwerkplan en het profiel. Vanuit Huisartsopleiding Nederland is men bezig hier één document van te maken. Mocht je nog geen tussenevaluatie over je functioneren als opleider gepland hebben met je aios, dan is dat nu een mooi moment. Leuk om even stil te staan bij waar de aios tevreden over is en waar misschien wat verbeteringen mogelijk zijn. De hao-aios toets is op de website te vinden. LORENZO 8

9 Berichten uit uit de de hao-kwaliteitscommissie Novembermodule 2011 Titel cursus Doelgroep Leiderschapsontwikkeling en effectief beïnvloeden voor 2! Opleiders van alle leergangen die in juni 2011 niet deel hebben genomen aan de didactische scholing Cursusdagen 8 en 9 november 2011 Docenten Competenties Inhoud cursus Thema s Werkwijze Annick van der Staay (trainer/coach) en Brenda van der Meer (hao) De opleider past samenwerkingsvaardigheden doelgericht toe past organisatie- en managementtechnieken doelgericht toe 2.1 maakt bewust gebruik van eigen voorbeeldfunctie 2.5 beoordeelt op zo concreet en objectief mogelijke wijze het functioneren van de aios en communiceert hierover met betrokken partijen 3.1 organiseert het eigen werk zodanig dat er ruimte is voor opleiden 3.3 organiseert menskracht, middelen en informatiestromen met de betrokken partijen zodanig dat efficiënt en effectief gewerkt en geleerd kan worden 4.2 gaat bewust om met de eigen houding als opleider 4.3 hanteert effectief, verantwoord en flexibel verschillende rollen (zoals opleider, huisarts, collega, werkgever) De cursus geeft een dubbele focus: wat zijn mijn kwaliteiten en ontwikkelpunten als leidinggevende? hoe kan ik de aios effectief begeleiden en coachen in zijn/haar leiderschapsontwikkeling? Leidinggeven in de huisartsenpraktijk is onderdeel van de dagelijkse gang van zaken. Echter, welke zaken komen steeds terug op de kalender van de leidinggevende? De management jaarcyclus is een mooie kapstok voor 2! Leiderschap kan variëren in stijl en aanpak: de leidinggevende heeft blijkbaar een keuze; het 3-pettenmodel biedt de mogelijkheid om te variëren in leiderschap met behoud van de eigen voorkeursstijl. Wat zijn de effecten van voorbeeldgedrag van de leidinggevende op de ontwikkeling van en samenwerking met medewerkers? Wat zien we in onze praktijk aan verschillen en overeenkomsten tussen bedoeling en resultaat? In elke samenwerkingsvorm heeft leiderschap een belangrijke functie ook daar waar het gaat om het begeleiden bij conflicten - vive la difference! In de cursus wordt op interactieve wijze gewerkt: er is veel afwisseling tussen kennisoverdracht, praktische vaardigheidsoefeningen en vertaling naar het hier en nu op basis van actuele praktijksituaties. Per dagdeel wordt onderscheid gemaakt tussen ik als leidinggevende en ik & leiderschapsontwikkeling van de aios. 9

10 Het basiscurriculum Leergang 0 t/m 4 Aankondiging Suriname 2012 Doelgroep Data Alle opleiders, die in 2011 LG4 hebben afgesloten. Uitzonderingen voor hao s die in 2012 onder LG4 vallen zijn mogelijk, mits men in 2012 óók LG4 volgt. Desgewenst compensatie LG5 in Dit LG5-alternatief staat gelijk aan een 4-daagse cursus. 29 maart tot en met 7 april 2012 Voor de hao-deelnemers zijn er drie geaccrediteerde bijeenkomsten: Woensdag 14 december 2011, uur op het instituut. Donderdag 26 januari 2012, uur op het instituut. Donderdag 15 maart 2012, uur in Gezondheidscentrum Schalkwijk. Met speciaal programma en buffet. Begeleiders Kosten Aantal deelnemers Competenties Inhoud cursus Wouter van Kempen (hao) en Angelika Raths Het tarief voor hao s is 2975, niet-hao s betalen 3350, DOKh-abonnees Tarief is afhankelijk van de brandstofprijzen en kan nog wijzigen. Alle prijzen zijn inclusief: voorbereidende bijeenkomsten, vliegreis, verblijf, alle maaltijden, congreskosten, rondleiding door Paramaribo, schitterende 4-daagse excursie naar Anaula, feest met de Surinaamse collega s, het boek Dokteren in Suriname. Minimaal: 10 Maximaal: 35 HOVUmc-hao s hebben voorrang bij de inschrijving. Daarna wordt de groep aangevuld met andere belangstellende Nederlandse hao s en huisartsen. Vanuit Suriname zullen naar verwachting ca huisartsen deelnemen. De opleider 2.2 stimuleert en ondersteunt het ontwikkelen van kennis en vaardigheden op verschillende manieren. 4.1 werkt systematisch en doelgericht aan onderhoud en verbetering van het professioneel handelen als opleider. De (hao-) deelnemers geven én volgen nascholing. Ervaren HOVUmc-opleiders hebben uitgebreide didactische scholing gevolgd, ruime ervaring met het opleiden en sommigen ook met het geven van nascholing. De opzet van dit project biedt de kans de verworven didactische competenties uit te breiden en in te zetten. Daarvoor worden voor de hao-deelnemers drie voorbereidende bijeenkomsten georganiseerd. Doel van dit project is het geven van interactieve workshops met z n tweeën, zo mogelijk in samenwerking met een Surinaamse collega, waarbij zowel de Nederlandse als de Surinaamse huisartsen op een actieve, motiverende en effectieve manier hun professionele competenties vergroten door praktisch te oefenen en met elkaar uit te wisselen over verschillen en overeenkomsten in hun eigen praktijk. 10 Hao Moniek van den Ende op bezoek in een praktijk

11 In overleg met de Surinaamse collega s zijn de thema s tijdens het congres: Diverse onderwerpen uit de gastro-enterologie. Actueel: het laatste nieuws over de EHEC bacterie en andere nare bacillen. Suriname heeft veel afgelegen gebieden. Kan telehealth een bijdrage leveren aan verbetering van de medische zorg? Omgaan met huiselijk geweld/kindermishandeling. Een groot probleem! In november 2012 is de start van een AMK in Suriname. In Suriname is wel een opleiding tot basisarts, maar geen huisartsopleiding. Er wordt veel gepraat over de invoering hiervan. In Aruba bestaat al 2 jaar een huisartsopleiding. De Antilliaanse collega s zijn dan ook nadrukkelijk uitgenodigd. Dit congres is inmiddels niet meer weg te denken van de nascholingsagenda in Suriname. Steeds meer Surinaamse collega s zetten zich hiervoor in. Werkwijze Tijdens de eerste bijeenkomst zal o.a. geïnventariseerd worden welke thema s de deelnemers kunnen aanbieden, passend bij de wensen uit Suriname. Het uiteindelijke programma wordt samengesteld in overleg met de nascholingscommissie van de VMS (Vereniging van Medici in Suriname) en SPAOGS (Stichting postacademisch onderwijs Suriname). Er worden koppels gevormd die samen een didactisch aantrekkelijke workshop gaan plannen, in Suriname uitvoeren en evalueren. Geprobeerd wordt elk koppel alvast in contact te brengen met een Surinaamse collega, om doelen en inhoud met elkaar te kunnen plannen. Op de tweede bijeenkomst presenteren de koppels hun workshop-opzet. Mogelijk bieden feedback en suggesties nog aanleiding tot aanpassingen. De nascholing in Suriname zelf zal worden gegeven op vrijdag 30, zaterdag 31 maart en zondag 1 april Er zal veel gelegenheid zijn om uit te wisselen met collega s. Op maandag is er voor de Nederlandse deelnemers gelegenheid een dag(deel) mee te lopen in de praktijk van een Surinaamse collega. De verschillen tussen de praktijken zijn groot: van hypermodern tot zeer eenvoudig. En er is uiteraard tijd voor ontspanning: een rondleiding door de stad, zwemmen of tennissen bij het hotel in Paramaribo. De afgelopen drie keer hebben de Surinaamse collega s een voetbalwedstrijd georganiseerd. Tot nu toe won de gastheer steeds. Dit vraagt om revanche! Aansluitend zullen wij waarschijnlijk naar Anaula Resort vliegen (zie waar je de natuur kan verkennen en een bezoek kan brengen aan diverse dorpen van boslandcreolen. Je kunt ook via de weg naar Atjoni onder het stuwmeer en dan met een korjaal naar Anaula. Varen bij Anaula Desgewenst vindt in Nederland voor de hao-deelnemers een afsluitende bijeenkomst plaats, waar de eigen leerervaringen geëvalueerd worden, het resultaat van de evaluatie gepresenteerd wordt en stil wordt gestaan bij de eventuele winst van deze onderneming voor het opleiderschap. Aanmelding Tot 8 december 2011 (in volgorde van binnenkomst) via bij Samantha Paijens (s.paijens@vumc.nl), graag alvast met opgave van de onderwerpen die je mogelijk in een workshop aan kan bieden, binnen de eerdergenoemde thema s. Na inschrijving ontvangt men nadere informatie. Voor eventuele eerder gewenste informatie over inhoud en reisorganisatie: Wouter van Kempen, liefst via mail@woutervankempen.nl of tel hao-specifieke en didactische vragen: Angelika Raths (a.raths@vumc.nl) 11

12 Het basiscurriculum Leergang 0 t/m 4 Ziekte door andere ogen Interview met Arko Oderwald door Erik Fokke Samen met een aantal andere enthousiastelingen verzorgt Arko Oderwald, universitair hoofddocent bij de afdeling Metamedica van de VU, sinds een jaar of acht een groot aantal activiteiten rond het onderwerp Literatuur en geneeskunde. Zo is er een keuzevak voor studenten en een cursus Hoger Onderwijs Voor Ouderen (HOVO). Recent zijn daar bijgekomen een programma binnen de Masteropleiding Oncologie en een Honours programma waarin VU en UvA samen participeren. De aftrap van al deze activiteiten vindt traditiegetrouw plaats op de derde woensdag in september, tijdens het jaarlijkse symposium Literatuur en geneeskunde. Sinds 8 jaar verschijnt er ook jaarlijks een bundel met essays over het gekozen thema. De afdeling huisartsgeneeskunde biedt haar opleiders de mogelijkheid om een essay te schrijven voor de bundel van 2012 met als thema Geboorte, en/of voor de bundel van 2013 met als thema medische beslissingen rond het levenseinde. Tijd voor een interview. Hoe is het idee voor Literatuur en geneeskunde ontstaan? Er was in jaren tachtig veel kritiek hoorbaar op het reductionisme van de medische wetenschap. Zelf sta en stond ik daar dubbel in. De reductionistische aanpak bezit namelijk een grote kracht. Je creëert modellen waarmee je ontegenzeglijk tot resultaten kan komen. Maar in de medische praktijk moet je met die resultaten wel terug naar de werkelijkheid van de individuele patiënt, waarmee ze niet altijd compatibel zijn. Dat is de andere kant van het verhaal en dat is wat ik met onze activiteiten in het kader van het project Literatuur en geneeskunde al bijna twintig jaar gezicht wil geven. De afdeling Metamedica waar ik werkzaam ben en waar de vakgebieden geschiedenis, filosofie, ethiek, antropologie en sociologie samenkomen, besteedt sinds 1993 aandacht aan de relatie tussen literatuur en geneeskunde door na te gaan hoe ziekte, geneeskunde, patiënten en medici in romans, poëzie, ervaringsverhalen en films worden uitgebeeld. Schrijvers zijn goede observatoren van de medische praktijk en de cultuur waarin die praktijk zich afspeelt. De beschrijving daarvan is waardevol voor zowel artsen als patiënten: ze geven vaak extra en verrassende inzichten. Jorge Luis Borges schreef ooit een parabel waarin kaartenmakers een kaart vervaardigen van een groot keizerrijk. Ondanks de omvang van het rijk weten ze een kaart te fabriceren die goed voldoet, maar toch stellen ze zichzelf de eis om steeds weer met een nieuwe kaart te komen, groter en met nog meer details. Uiteindelijk komen ze tot een kaart die zo gedetailleerd is, dat hij precies samenvalt met het gecartografeerde keizerrijk. Maar zodra de kaart af is, raakt hij in verval. Ondanks de enorme uitgebreidheid en alle details weten mensen niet meer wat ze er voor zichzelf nog aan hebben. Dat gevaar bedreigt ook de geneeskunde. Uiteindelijk lijken we alles te weten, maar wat heeft dat alles nog te maken met onze eigen belevingswereld? Het idee dat wetenschap één op één samenvalt met de werkelijkheid (of zou moeten samenvallen), is een onjuist denkbeeld. Die leemte willen we met Literatuur en geneeskunde vullen. Samen met een aantal andere enthousiastelingen verzorg jij sinds een jaar of acht een groot aantal activiteiten. Elk jaar is er een ander thema. De aftrap van jullie activiteiten vindt traditiegetrouw plaats tijdens een jaarlijks symposium dat wordt gehouden op de derde woensdag in september. Wat is dit jaar het thema en hoe wordt het uitgewerkt in het boek dat die middag verschijnt? Dat klopt. In het verleden waren dat onder meer Pijn, Waanzin, Verslaving en Ouder worden. Dit jaar is het thema Ontspoorde cellen. Kanker in fictie. Kanker is een verzamelnaam voor een aantal sterk verschillende ziektes. Toch hebben alle vormen van kanker ook iets met elkaar gemeen. Zo is kanker een ziekte die niet acuut een einde aan het leven maakt, maar vaak tijd in beslag neemt. Dat geeft de kankerpatiënt tijd voor zelfreflexie, maar ook tijd voor pijn en lijden. Ten tweede staat kanker bekend als kwaadaardig, een kankerproces neemt, in de vorm van kwaadaardige cellen, het lichaam over. Hiermee bezit het concept van kanker een morele component die metaforisch overdraagbaar is gebleken en literair interessant is. En ten derde, over welke vorm van kanker we het ook hebben, we voeren er in onze tijd een oorlog tegen. In het boek dat tijdens het symposium wordt gepresenteerd, worden deze dimensies van kanker besproken vanuit romans en verhalen. Tenslotte is het is wellicht goed hier op te merken dat het symposium op 21 september 2011 ook door belangstellenden gratis kan worden bijgewoond en dat de publiekslezing dit jaar wordt verzorgd door schrijfster Manon Uphoff. Inlichtingen daarover zijn verkrijgbaar bij Edith Krab (e.krab@ vumc.nl). Huisartsopleiders die willen gaan schrijven in het kader van 'Geneeskunde en literatuur', kunnen contact opnemen met Arko Oderwald (ak.oderwald@ vumc.nl). Voor meer informatie: De HOVO-cursus literatuur en geneeskunde kan als project in leergang 5 gedaan worden. Ontspoorde cellen Kanker in fictie Redactie: Arko Oderwald Koos Neuvel Willem van Tilburg 12

13 Opleiders-tekort, hoe zit dat? Karin Verschoor De Huisartsopleiding van het VUmc is voortdurend op zoek naar opleiders. Toch gebeurt het weleens dat een opleider geen aios krijgt, hoe kan dat? wordt dan aan ons gevraagd. Blijkbaar komt het voor dat opleiders die dit wel willen, niet gekoppeld worden en tegelijkertijd is er toch behoefte aan nieuwe opleiders. Het instituut begrijpt dat het voor een opleider heel vervelend is om niet aan een aios gekoppeld te worden. Met dit stuk hopen we jou als opleider over deze schijnbare tegenstelling te informeren. De praktijk is erop ingesteld en de beschikbare ruimte staat leeg zonder dat er inkomsten tegen over staan. We doen dan ook erg ons best om alle beschikbare opleiders te koppelen, maar dat lukt niet altijd. Over de koppelingsproblemen is in de vorige ProVU een artikel verschenen. Uitgangspunt is dat we ernaar streven iets meer opleiders dan aios te hebben om bij een ontkoppeling altijd een of meer nieuwe opleiders voor een aios ter beschikking te hebben (standpunt hao-vereniging). In maart starten alle eerstejaarsgroepen en een derdejaarsgroep. De andere startmomenten zijn juni, september en december voor de resterende derdejaarsgroepen. Dit betekent dat er in maart heel veel opleiders tegelijk nodig zijn, zo n en op de andere startmomenten zijn dat er per keer. Daarnaast start er nog 2x per jaar een groep van 9-12 AMA s (militair artsen voor een half jaar in opleiding). Dit sluit vaak niet precies aan op de momenten dat de opleidingspraktijken weer vrijkomen. Dit heeft o.a. te maken met de uiteenlopende opleidingstrajecten van de aios. Er zijn aios die op basis van vooropleiding en/of werkervaring vrijstellingen krijgen die kunnen variëren van 3 tot zelfs 18 maanden. Er zijn ook aios waarbij het traject juist verlengd wordt als hij of zij parttime werkt of aiotho is. Daarbij worden ook veel aios een of meer keren zwanger in de loop van de opleiding. Dit alles leidt tot veel verschillen in start- en eindtijd van de opleiding. Opleiders die in maart niet ingezet worden en dat wel willen, worden in de loop van het jaar vrijwel altijd wel ingezet. Startende opleiders worden in principe altijd in het eerste jaar ingezet. We doen ons uiterste best om ervoor te zorgen dat zij gekoppeld worden. Een enkele keer lukt dit niet met een aios, dan is er nog altijd de mogelijkheid van een AMA. Dit betekent dat ervaren opleiders in maart iets minder kans hebben om gekoppeld te worden, maar in de loop van het jaar vrijwel altijd ingezet worden voor een derdejaars of na een ontkoppeling. Hopelijk is hiermee duidelijk waarom een enkele keer een opleider niet direct kan worden ingezet als hij of zij dat wil terwijl we toch steeds dringend op zoek zijn naar nieuwe opleiders. Ken je dus nog een huisarts in je omgeving die misschien geschikt is om opleider te worden? Vraag hem of haar eens of tip ons zodat we contact kunnen opnemen. Word huisartsopleider! Word huisartsopleider! De huisartsopleiding van het VUmc levert medisch deskundige, communicatief vaardige huisartsen af. Jij kunt daar een bijdrage aan leveren! Maak een carrièrestap Leid aios op Verrijk je vak! De huisartsopleiding van het VUmc levert medisch deskundige, communicatief vaardige huisartsen af. Jij kunt daar een bijdrage aan leveren! Maak een carrièrestap Leid aios op Verrijk je vak! Voor meer informatie neem de flyer mee of kijk op Bij belangstelling kun je contact opnemen met Michiel van Doorn, tel , ma.vandoorn@quicknet.nl Bij belangstelling kun je contact opnemen met Gert Roos, tel , gbroos@worldonline.nl Voor meer informatie neem de flyer mee of kijk op Michiel van Doorn: contactpersoon Hoofddorp Gert Roos: contactpersoon 't Gooi 13

14 Foto's juni-dagen Doorn

15 15

16 Het basiscurriculum Leergang 0 t/m 4 Leergang 1 - De Duizendpoot Frank Greeven De beklimming van de Zonheuvel Daar stond ik onderaan de Zonheuvel in Doorn, in de schaduw van collegae die mij waren voorgegaan in de beklimming naar het licht. En al ben ik al een paar decennia huisarts, hier was ik nog een primi-hao. Nog vele jaren verwijderd van het predicaat 'ervaren'. De 5e leergang hield zich bezig met de hogere geneeskunst, de medische ethiek en aandacht voor het zelfbewustzijn. Ars longa, vita brevis, we popelden om te leren. Vriendelijk knikkend verliet men per leergang de zaal, tot mijn groepje achterbleef. We werden verzocht ons te vervoegen in de zaal van de Duizendpoot, waarmee men ons direct duidelijk maakte wat de HOVUmc van een hao verwacht. Meer dan kennis alleen. Onze groep is over het land verdeeld, van Ameland naar Oldenzaal en van Bergen aan Zee terug naar Amsterdam. Een huisarts opleiden is een ander vak, reeds één trimester wordt onze praktijk opgeluisterd door een aios. Na sollicitatie bij de HOVUmc en via Makea-Match gekoppeld aan de hao behoort zij tot de uitverkorenen, met de verwachting ons vak in de toekomst naar de kunst uit te dragen. Wat een verantwoordelijkheid rust op onze schouders. Gelukkig kunnen we altijd te rade bij hao-coaches en -mentoren, of een ervaren hao in de buurt. De hao kampt met onzekerheden: Wat kan ik de aios leren? Wat voor type opleider ben ik? Zijn de leergesprekken wel zinvol? Pas ik de NHG-standaarden wel juist toe? Uiteindelijk herkennen we bij elkaar de aanloopproblemen en maken dankbaar gebruik van elkaars oplossingen. We leren te DART-N, als je de pijltjes goed richt komen ze op het POP-bord. Als we stapsgewijs richting geven aan doelstellingen ondersteunen we het geleidelijk leerproces. De kunst is om de aios zijn/haar eigen onderwijs te laten bepalen, met individuele hao-accenten. Stimuleren om te leren. We zetten een eerste stap in de beklimming van de Zonheuvel, met de wetenschap dat de VU de béste plek is voor huisartsopleiders en dat het instituut voorloper is in de opleiding van huisartsen. Dat is ons in ieder geval gezegd. 16

17 Leergang 2 - Leergesprekken Pim Grootenboers Na een grondige voorbereiding, waarbij ik de hoofdstukken 3 en 7 van het boek Het medisch ambacht had bestudeerd en mijn usb stick geladen met een schat aan leergesprekken en consulten, was het dan eindelijk zo ver en ging de cursus van de 2e leergang beginnen. Door ons enthousiasme en wegens het ontbreken van enige file arriveerden mijn reisgenoten en ik een uur te vroeg. De koffie smaakte echter goed. Na een gemeenschappelijke opening door Angelika, waarbij ditmaal wel zo n 130 leergierige opleiders aanwezig waren - een enkeling kwam zelfs overvliegen uit de Caraïben - werden wij naar onze zaal begeleid door Anouk en Johan. Daar hadden de in het hotel actieve bouwvakkers kennelijk de dag ervoor nog geschaft. Er lag nog heel wat gereedschap op de tafel. Anouk greep haar kans om ons voor het eerst aan het associëren te zetten. Na een korte kennismakingsronde probeerden we in duo s te bedenken wat onze aios voor goeds en slechts over ons zouden zeggen als het ze zou worden gevraagd. Vervolgens ging het over leergesprekken en daar bleken toch wel meerdere soorten van te zijn. Nooit eerder bij stilgestaan tot een week terug, toen ik hoofdstuk 3 van ons huiswerk had doorgenomen. Kort samengevat was de boodschap van Johan en Anouk: je moet ze alle drie houden maar niet door elkaar heen. Bovendien is een leergesprek veel effectiever als er een kop en een staart aan zit. In drie groepjes hebben we daarna nog even gestoeid met de verschillen en voorwaarden van een goed proces-, persoons-, of taakgericht leergesprek. Wat zijn de belemmeringen en wat zijn bevorderende factoren? Het spreekt voor zich dat dit daarna met een flap-over nogmaals plenair dunnetjes werd overgedaan. allemaal uit te leggen. Het bleek leerzaam, zowel het doen als het observeren en ook het bespreken daarna. Tot slot hebben we in groepjes nog een spelletje met kaarten met vaardigheden gespeeld. Er was niets te winnen maar ook niets te verliezen. Een soort zwarte pieten maar dan zonder zwarte piet. Ondanks de kleuren rood, oranje en groen kwam dit in onze groep niet zo goed uit de verf, omdat we elkaar nog niet goed genoeg kenden. Het diner was smakelijk met een zeer uitgebreid dessert. Dag 2 begon met het formuleren van onze doelstellingen voor die dag. Vervolgens werd er weer geoefend in nieuw gevormde kleine groepjes. In mijn groepje liet de techniek het afweten met als gevolg dat we knus met z n vieren twintig minuten tegen elkaar aan naar een opname op een iphone hebben gekeken. In de middag was het thema (negatieve) feedback geven. Alvorens ons op rollenspellen te storten moesten we elkaar eerst een hete bal toegooien onder het uitroepen van wat feedback allemaal bij ons opriep. Dat werd een hele lijst met kreten waarvan ik de meeste alweer ben vergeten. Samenvattend vond men feedback de motor van een leerproces. Met name het omgaan, herkennen en benoemen van emoties viel sommigen zwaar, maar bleek erg nuttig om te oefenen. Leerpunten waren: feedback geven is emotioneel en maak duidelijk dat het iets anders is dan kritiek. Probeer als feedback-ontvanger niet in de verdediging te gaan en open te luisteren. Na een mooi rollenspel van Anton en Jeannette werden we het bos in gestuurd om over onze DART-N na te denken. We mochten niet met lege handen terugkomen. Velen kwamen met dennenappels terug, anderen met een boomblaadje of medicinale plant. Hoe ging het meegebrachte dennenappeltje mij bij de les houden voor mijn aankomende leergesprekken? Al met al twee leerzame dagen. Als staart krijgen we onze eigen DART-N over een paar maanden toegestuurd. In de middag kwam het echte werk. Dit begon met het snappen wat de bedoeling was, wie moest wie waarop beoordelen, live of op de opgenomen leergesprekken. Met enig geduld wist Anouk het ons toch 17

18 Hoofd Huisartso Sylvia Vlak assistente Sylvia el Gannouti stagebeheer hao s werving hao's HVRC-erkenningen beschikbaarheid hao s ondersteuning kwaliteitsbeleid (HaDiDoc) Jolijn de Graaff staflid en hao voortgangsgesprekken ervaren hao s docent meerdaagse didactische scholing Aruba redactie en opmaak hao-provussioneel contact aspiranten organisatie oriëntatiecursus en startersdagen website hao-deel vaste paralleldagprogramma s Lili van Rhijn staflid en hao voorzitter HaDiDoc/kwaliteitsbeleid hao s HVRC-erkenningen docent startersdagen docent meerdaagse docent maatjesdagen voortgangssprekken hao s hao-coaches: Erik Courant Peter Dassen Renée Elsas Jan de Heer Renée Oelderik Suzan van Vliet ex-hao(-coach): Harry Spelt voortgangsgesprekken beginnende hao s 18 Gerrit Hagenbeek ex-hao voortgangsgesprekken ervaren hao s Carine den Boer hao adviserend lid HaDiDoc kwaliteit opleiders Pieter Bots hao voortgangsgesprekken ervaren hao s Willem Feijen staflid ha contactpersoon hoofdddocent o (hoofd)docent s docent meerdaa docent maatjesd voortgangs- en Beekbergen

19 pleiding VUmc hao-team (DIS) Angelika Raths onderwijskundige hao-coördinator/teamleider DIS voorzitter hao-team werving hao's selectie hao s, docent oriëntatiecursus opleidingsplan hao s inhoud en programmering hao-curriculum vaste paralleldagprogramma s docent meerdaagse projectgroep hao-internationaal/roemenië kwaliteitsbeleid hao s docent maatjesdagen redactie hao-provussioneel contactpersoon hao-vereniging landelijk overleg hao-coördinatoren didactische scholing Aruba Samantha Paijens assistente ondersteuning hao-coördinator/teamleider DIS organisatie, administratie en ondersteuning meerdaagse ondersteuning projecten LHK opleiders scholing maatjes scholingsprogramma praktijkassistentes accreditatie, GAIA website hao-deel Karin Verschoor staflid en hao Helle Poulsen staflid psycholoog voortgangsgesprekken met beginnende en ervaren hao s docent meerdaagse hao-mentoraat en -coaches scholing maatjes, docent maatjesdagen scholing praktijkassistentes werving hao s hao-internationaal/roemenië docent meerdaagse Hans Burggraaff hao Voorzitter HAOVU Katinka Prince hao aspirant-hao s riëntatiecursus tartersdagen gse agen adviesgesprekken hao s Bestuurslid HAOVU Dit overzicht wordt op telkens geactualiseerd. Stafdocenten: meerdaagse en paralleldagen 19

20 Leergang 3 - Dokters met stijl De groepsbegeleiders waren erg kundig en boden een prachtige balans tussen het aandragen van theorie, het begeleiden van het proces van assimilatie en het toepassen van de theorie bij de ingebrachte casussen. Sharline Vis Op 7 en 8 juni 2011 heb ik deelgenomen aan de opleidersdagen van de Huisartsenopleiding van het VUmc. Het topic was Dokters met stijl. Ik had geen idee wat deze cursus precies inhield en dacht in eerste instantie dat het te maken had met onderricht over hoe je een stijlvolle opleider kunt zijn, oftewel in stijl opleiden. Tijdens de cursus werd me al gauw duidelijk dat de opleidingsmethodiek weliswaar te maken had met stijlvol, maar dan in de geest van state of the art en evidence based methodieken. Aan de orde kwamen o.a.: de leerstijlentests en leercirkels van Kolb; belangentegenstellingentest; conflictstijlen en het conflicthanteringmodel van Thomas-Kilmann; en onderhandelingstools volgens de Harvard Methode. Deze methodieken helpen jou inzicht te krijgen in je eigen leerstijl en die van je aios. Onderhandelen en overleg is hierbij van essentieel belang. Het was belangrijk om aan de voorbereidingsopdrachten van de cursus voldaan te hebben en ook casussen mee te nemen. Je komt dan op de cursus met al enig inzicht in je eigen leerstijl en die van je aios, alsook over de manier van omgaan met belangentegenstellingen ervan. Aan de hand van de gepresenteerde theorie kon eenieder aan de hand van zijn/haar casus zich toespitsen op praktische aspecten. Het was hard werken! Maar voor mij zeker de moeite waard. Ik heb erg genoten van het sfeervolle conferentiecentrum Zonheuvel, het eten en zeker van alle leuke collega s die ik mocht ontmoeten. De perfecte organisatie en het niveau van de opleidersdagen hebben grote indruk op mij gemaakt. Met een opgeladen batterij ben ik huiswaarts gekeerd om de opgedane kennis met veel animo in praktijk te brengen. Drs. Sharline Vis, op Aruba in stijl praktiserend opleider Met dank aan Angelika Raths, Piet Schoonheim en Sylvia El Gannouti, die het voor mij mogelijk hebben gemaakt aan de cursus deel te nemen. Om zo effectief mogelijk te werken met de casussen werd onze groep in kleine groepjes opgedeeld. De combinatie van kort stilstaan bij de theorie en in kleine groepen aan de slag gaan met de casuïstiek was ideaal. Het was meteen leren en praktisch toepassen. Zo kreeg in deze setting van kleine groepjes iedereen de volle aandacht en de kans om met vragen te komen. 20