Beste Beschikbare Technieken (BBT) voor zwembaden

Transcriptie

1 Beste Beschikbare Technieken (BBT) voor zwembaden

2

3 Beste Beschikbare Technieken (BBT) voor zwembaden Liesbet Van den Abeele, Erika Meynaerts en Diane Huybrechts Studie uitgevoerd door het Vlaams Kenniscentrum voor Beste Beschikbare Technieken (VITO) in opdracht van het Vlaams Gewest

4 Deze uitgave kwam tot stand in het kader van het project Vlaams kenniscentrum voor de Beste Beschikbare Technieken en bijhorend Energie en Milieu Informatie Systeem (BBT/EMIS) van het Vlaams Gewest. BBT/EMIS wordt begeleid door een stuurgroep met vertegenwoordigers van de Vlaamse minister van Leefmilieu, Energie, Natuur en Openbare werken, het departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE), het departement Economie, Wetenschap en Innovatie (EWI) en IWT, OVAM, VLM, VMM, ZG. Hoewel al het mogelijke gedaan is om de accuraatheid van de studie te waarborgen, kunnen noch de auteurs, noch VITO, noch het Vlaams Gewest aansprakelijk gesteld worden voor eventuele nadelige gevolgen bij het gebruik van deze studie. Specifieke vermeldingen van procédés, merknamen, enz. moeten steeds beschouwd worden als voorbeelden en betekenen geen beoordeling of engagement. De gegevens uit deze studie zijn geactualiseerd tot augustus Lay-out en druk : Drukkerij Artoos NV Dit boek werd gedrukt op Cocoon Recycled papier met berekening en compensatie van de CO 2 uitstoot ISBN: Voor verdere informatie, kan u terecht bij : BBT-kenniscentrum VITO Boeretang 200 B-2400 MOL Tel. 014/ Fax 014/ bbt@vito.be Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of vermenigvuldigd door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

5 INLEIDING Voor u ligt één van de BBT-studies die worden gepubliceerd door het BBT-kenniscentrum. Dit sectorrapport behandelt de Beste Beschikbare Technieken voor zwembaden. INLEIDING Wat zijn BBT-studies? De BBT-studies zijn rapporten die per sector de BBT beschrijven. Deze sectorrapporten worden actief en zowel digitaal ( als in gedrukte vorm verspreid, zowel naar de overheid als naar de bedrijven. Wat zijn BBT? Milieuvriendelijke technieken hebben als doel de milieu-impact van bedrijven te beperken. Het kunnen technieken zijn om afval te hergebruiken of te recycleren, bodem en grondwater te saneren, of afgassen en afvalwater te zuiveren. Vaker nog zijn het preventieve maatregelen die de emissie van vervuilende stoffen voorkomen en het gebruik van energie, grondstoffen en hulpstoffen verminderen. Wanneer zulke technieken, in vergelijking met alle andere, gelijkaardige technieken, ecologisch gezien het best scoren én ze bovendien betaalbaar zijn, dan spreken we over Beste Beschikbare Technieken (BBT). Wat is het BBT-kenniscentrum? In opdracht van de Vlaamse Regering heeft de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) in 1995 een kenniscentrum voor Beste Beschikbare Technieken (BBT) opgericht. Het BBT-kenniscentrum inventariseert informatie over milieuvriendelijke technieken, evalueert per bedrijfstak de Beste Beschikbare Technieken (BBT) en formuleert BBT-aanbevelingen naar de Vlaamse overheid en bedrijven. Het BBT-kenniscentrum wordt, samen met het zusterproject EMIS ( gefinancierd door het Vlaamse Gewest. Het centrum wordt begeleid door een stuurgroep met vertegenwoordigers van de Vlaamse ministers van Leefmilieu, Natuur en Energie, het departement Leefmilieu, Natuur en Energie (LNE), het departement Economie, Wetenschap en Innovatie (EWI), en de agentschappen IWT, OVAM, VEA, VLM, VMM en Zorg en Gezondheid. Waarom zijn BBT-studies nuttig? De vergunningsvoorwaarden die aan de bedrijven worden opgelegd en de ecologiepremie die in Vlaanderen van kracht is, zijn in belangrijke mate gebaseerd op de BBT. Zo geven de sectorale voorwaarden uit VLAREM II vaak de mate van milieubescherming weer die met de BBT haalbaar is. Het bepalen van BBT is dus niet alleen nuttig voor de bedrijven, maar ook als referentie voor de overheid in het kader van het vergunningenbeleid. In bepaalde gevallen verleent de Vlaamse overheid ook subsidies aan de bedrijven als zij investeren in BBT. Het BBT-kenniscentrum werkt BBT-studies uit voor een bedrijfstak of voor een groep van gelijkaardige activiteiten. Deze studies beschrijven de BBT en geven bovendien de nodige achtergrondinformatie. Die achtergrondinformatie helpt de vergunningverlenende overheid om de dagelijkse bedrijfspraktijk beter aan te voelen. Bovendien toont ze de bedrijven de wetenschappelijke basis voor hun vergunningsvoorwaarden. De BBT-studies formuleren ook aanbevelingen om de vergunningsvoorwaarden en de regels inzake ecologiepremie aan te passen. De ervaring leert dat de Vlaamse overheid de aanbevelingen vaak ook werkelijk gebruikt voor nieuwe milieuregelgeving. In afwachting hiervan worden de aanbevelingen echter als nietbindend beschouwd. Hoe kwam deze studie tot stand? Elke BBT-studie is het resultaat van een intensieve zoektocht in de literatuur, bezoeken aan bedrijven, 3

6 INLEIDING samenwerking met experts in de sector, bevragingen van producenten en leveranciers, uitgebreide contacten met bedrijfs- en milieuverantwoordelijken en ambtenaren enzovoort. De beschreven BBT zijn een momentopname en bovendien niet noodzakelijk volledig: niet alle BBT die vandaag en in de toekomst mogelijk zijn, zijn in de studie opgenomen. Voor de wetenschappelijke begeleiding van de studie werd een begeleidingscomité samengesteld met vertegenwoordigers van industrie en overheid. Dit comité kwam drie keer samen om de studie inhoudelijk te sturen (op 04/12/2009, 31/05/2010, en 27/02/2011). De namen van de leden van dit comité en van de externe deskundigen die aan deze studie hebben meegewerkt, zijn opgenomen in bijlage 1. Het BBTkenniscentrum heeft, voor zover mogelijk, rekening gehouden met de opmerkingen van de leden van het begeleidingscomité. Dit rapport is echter geen compromistekst. Het weerspiegelt de technieken die het BBT-kenniscentrum op dit moment als actueel beschouwt en de aanbevelingen die daaraan beantwoorden. 4

7 LEESWIJZER In Hoofdstuk 1 lichten we het begrip Beste Beschikbare Technieken (BBT) en de invulling ervan in Vlaanderen toe en schetsten vervolgens het algemene kader van de voorliggende BBT-studie. Hoofdstuk 2 beschrijft de sector zwembaden en de belangrijkste socio-economische aspecten en milieujuridische aspecten. leeswijzer In Hoofdstuk 3 komen de verschillende processen aan bod die in de sector worden toegepast. Ook de milieu-impact van deze processen wordt beschreven. Hoofdstuk 4 geeft een overzicht van de technieken die de sector kan toepassen om milieuhinder te voorkomen of te beperken. In Hoofdstuk 5 evalueren we deze milieuvriendelijke technieken en selecteren we de BBT. Niet alleen de technische haalbaarheid, maar ook de milieuvoordelen en de economische haalbaarheid (kostenhaalbaarheid en -effectiviteit) worden daarbij in rekening gebracht. Hoofdstuk 6 geeft ten slotte aanbevelingen op basis van de BBT. Dit omvat aanbevelingen voor de milieuregelgeving, voor ecologiepremie en voor verder onderzoek. 5

8 6

9 SAMENVATTING Het BBT-kenniscentrum, opgericht in opdracht van de Vlaamse Regering bij VITO, heeft tot taak het inventariseren, verwerken en verspreiden van informatie rond milieuvriendelijke technieken. Tevens moet het centrum de Vlaamse overheid adviseren bij het concreet maken van het begrip Beste Beschikbare Technieken (BBT). In dit rapport worden de BBT voor de zwembaden in kaart gebracht. Zwembaden gebruiken heel veel water, dat ze moeten desinfecteren om een goede bacteriologische kwaliteit te garanderen. Hiervoor gebruiken ze veelal chloor als desinfectie / oxidatiemiddel, wat leidt tot gechloreerde verbindingen (AOX), welke milieuschadelijk kunnen zijn. Daarnaast verbruiken overdekte zwembaden heel veel energie om het water en de ruimten te verwarmen. samenvatting De doelstelling van de deze BBT-studie is na te gaan hoe de hoge water- en energieverbruiken en de emissies van gechloreerde verbindingen in het afvalwater kunnen beperkt worden. De BBT-selectie en de adviesverlening is tot stand gekomen op basis van o.a. een socio-economische sectorstudie, kostprijsberekeningen, een vergelijking met buitenlandse BBT-documenten, bedrijfsbezoeken en overleg met vertegenwoordigers van de federaties, leveranciers, specialisten uit de administratie en adviesbureaus. Het formeel overleg gebeurde in een begeleidingscomité. De samenstelling is terug te vinden in bijlage 1. De methodologie van de BBT-selectie is beschreven door Dijkmans (2000). In deze studie zijn enerzijds verschillende alternatieven voor chloordesinfectie onderzocht; anderzijds werd ook gekeken hoe de desinfectiebijproducten kunnen verwijderd worden. Er is echter geen algemeen aanvaardbare oplossing voor AOX probleem gevonden. Er zijn wel verschillende technieken beschreven om water en energie te besparen. Respectievelijk 5 en 12 technieken werden als BBT geëvalueerd. Daarnaast zijn ook maatregelen van good housekeeping opgenomen. De studie heeft ook natuurlijke zwembaden bekeken. Wanneer deze zwembaden onderhouden en uitgebaat worden zonder gebruik te maken van chemicaliën om de waterkwaliteit op peil te houden, is hun milieu-impact wat betreft emissies naar het water nihil. Ook qua water- en energieverbruik scoort dit type van zwembad gunstiger ten opzichte van de klassieke zwembaden. Omdat er onvoldoende meetgegevens voor handen waren, was het niet mogelijk om voor zwembaden BBT-gerelateerde emissieniveaus af te leiden. Maar op basis van de BBT-conclusies werden concrete aanbevelingen en middelvoorschriften gedefinieerd om de VLAREM-wetgeving aan te passen. Daarnaast werd ook aangegeven wat de huidige hiaten zijn en waar verder onderzoek noodzakelijk is. Er zijn ook aanbevelingen / suggesties opgenomen om de VLAREM regelgeving aan te passen zodat meer water- en energiebesparende technieken toegepast kunnen worden in zwembaden. Daarnaast bevat de studie een stappenplan voor het stapgewijs implementeren van BBT (en technieken die verder gaan dan BBT) in nieuwe of bestaande zwembaden. Het stapsgewijs implementeren (of ontwerpen) is erop gericht om milieuproblemen (o.a. water- en energieverbruik) in eerste instantie te vermijden of te beperken. Daarna worden maatregelen opgenomen die remediëren. Deze aanpak leidt niet enkel tot milieuvoordeel, maar ook tot financiële besparingen, omdat technieken die gericht zijn op remediëren overbodig worden of kleiner kunnen gedimensioneerd worden. 7

10 8

11 ABSTRACT The Centre for Best Available Techniques (BAT) is founded by the Flemish Government, and is hosted by VITO. The BAT centre collects, evaluates and distributes information on environmentally friendly techniques. Moreover, it advises the Flemish authorities on how to translate this information into its environmental policy. Central in this translation is the concept BAT (Best Available Techniques). BAT corresponds to the techniques with the best environmental performance that can be introduced at a reasonable cost. This study contains the BAT for swimming pools. abstract Swimming pools use a lot of water and disinfection agents to guarantee a good water quality. The disinfection / oxidation agents are based on chlorine. The latter forms adsorbable organic halogens (AOX) in reaction with organic material. AOX can have a negative effect on the environment. Besides this, swimming pools consume a lot of energy for the heating of the water and the swimming complex. The objective of the study was to give an answer to the high water and energy consumption and to look for solutions to reduce the emissions of AOX to the waste water. The BAT selection in this study was based on plant visits, a literature survey, a technical and socio-economic study, cost calculations, and discussions with industry experts and authorities. The formal consultation was organized by means of an advisory committee. The composition of the advisory committee can be found in annex 1. The methodology used for the BAT-selection is described by Dijkmans (2000). Different alternatives for chlorine based desinfection were selected for BBT evaluation, as well as technologies (process integrated and end-of-pipe) to reduce or eliminate desinfection by-products. None of them lead to a generally accepted solution for the AOX problem. Several measures and techniques to reduce the consumption of water (5) and energy (12) were in fact selected as BBT. Additionally, a description of good housekeeping in swimming pools was made. Next to the classic swimming pools, natural ponds and natural swimming pools were studied. These pools are maintained without chemicals, therefore the environmental impact of these pools is negligible. These pools also have a lower overall water and energy consumption compared to the standard indoor and outdoor pools. Since emission data were rather limited, it was impossible to determine BAT associated emission levels for the swimming pools, including the natural ponds and swimming pools. The study does contain different suggestions for technical measures based on the BAT-conclusions. Finally, this study presents a roadmap for the implementation of BATs (and techniques which go further than BAT) in existing and new swimming pools. The goal of this step by step implementation of techniques is to start with preventive measures, which avoid environmental problems (o.a. high water and energy consumption, the formation of AOX). When environmental issues do occur, a second step is using process integrated techniques, aimed at limiting the environmental problems as much as possible. The last step is to reduce the environmental problems by end-of-pipe techniques. This step by step approach leads to both an environmental and a financial benefit, since the need for costly end-of-pipe techniques is reduced to a minimum (e.g. smaller dimensioning leads to lower costs). 9

12 10

13 inhoud INLEIDING LEESWIJZER SAMENVATTING ABSTRACT INHOUD LIJST VAN TABELLEN LIJST VAN FIGUREN LIJST VAN AFKORTINGEN HOOFDSTUK 1 OVER DEZE BBT-STUDIE Beste Beschikbare Technieken in Vlaanderen Definitie Beste Beschikbare Technieken als begrip in het Vlaamse milieubeleid BBT-studie studie Zwembaden Doelstellingen van studie Inhoud van studie HOOFDSTUK 2 SOCIO-ECONOMISCHE & MILIEUJURIDISCHE SITUERING VAN SECTOR Omschrijving, afbakening en indeling van sector Afbakening en indeling van sector Bedrijfskolom Socio-economische situering van sector Beheersvorm bedrijven Aantal en omvang van bedrijven Tewerkstelling Productie en prijzen Draagkracht van sector Evolutie van de bedrijfstak Milieujuridische situering van sector Milieuvergunningsvoorwaarden Overige Vlaamse regelgeving Buitenlandse wetgeving HOOFDSTUK 3 PROCESBESCHRIJVING Type bad Doorstroming van het bad Milieuaspecten Toevoer van water Beschrijving Milieuaspecten Voorfilter Beschrijving Milieuaspecten Coagulatie en flocculatie Beschrijving Milieuaspecten Filtratie inhoud 11

14 inhoud Beschrijving Zandfiltratie Hydro-antraciet - dubbellaagfilter Actief koolfilter Diatomee-aardefilter Perliet filter Zeoliet - filter Glas - filter Membraanfiltratie Milieuaspecten ph-correctie Beschrijving Milieuaspecten Desinfectie en oxidatie met toevoeging van chemicaliën Beschrijving Chloor Zoutelektrolyse Anodische oxidatie Chloordioxide Organische chloorverbindingen (chloro-isocyanuraat) Broom Koper-zilver ionisatie Waterstofperoxide Polyhexamethyleen biguanide (PHMB) Milieuaspecten Desinfectie en oxidatie zonder toevoeging van chemicaliën Beschrijving Ozon UV Toevoeging andere chemicaliën Natriumbicarbonaat Natriumsulfiet, natriumthiosulfaat of waterstofperoxide Leeg laten van het bad Beschrijving Milieuaspecten Reiniging van zwembad en ruimten Beschrijving Milieuaspecten Klimatisatie zwembaden - verwarming Beschrijving Milieuaspecten Klimatisatie zwembaden - Ventilatie Beschrijving Milieuaspecten Globale milieu-impact Waterverbruik Afvalwaterkwaliteit Hydraulische belasting

15 Energieverbruik Afval Bodem Geluid en trillingen Lucht en geur HOOFDSTUK 4 BESCHIKBARE MILIEUVRIENDELIJKE TECHNIEKEN Stapsgewijs implementeren van de BBT Verminderen desinfectiebijproducten Preventieve maatregelen Douchen vóór het baden Alternatieve desinfectiemiddelen Koper zilver ionisatie Waterstofperoxide en zilver AOP Verwijderen van desinfectiebijproducten Actiefkoolfilters Actieve kool doseren als poeder Gebruik van AOPs (Advanced Oxidation Process/geavanceerde oxidatieproces) om desinfectiebijproducten te verwijderen of verminderen Beperken waterverbruik Keuze voor het filtertype, welk een minimale hoeveelheid spoelwater vereist Aansluiten van waadbakken op het waterbehandelingsysteem Filters met geactiveerde filter media Duurtijd van de filterspoeling verkorten Besparing van watergebruik. Filtersysteem met behulp van membranen Ultrafiltratie Nanofiltratie Omgekeerde osmose Flow through capacitor (FTC) Grijswater circuit Beperken van het energieverbruik Afdekken van het zwembad Verlengen van de turnover periode voor laagbelaste zwembaden Correct dimensioneren van pompen frequentie gestuurde pompen Koppelen van de waterbehandeling van whirlpool en circulatiebad via timer op whirlpool Isoleren, luchtdicht en dampdicht maken van de gebouwschil Frequentieregeling op ventilatoren Recuperatie warmte ventilatielucht Recuperatie van restwarmte uit het afvalwater Zonneboiler Warmtepomp en energieopslag Warmtekrachtkoppeling Condenserende ketel Good housekeeping Invoering van milieumanagementsysteem Legionella beheersing Good housekeeping verlichting Good housekeeping verwarming inhoud 13

16 inhoud Good housekeeping waterverbruik End of pipe technieken Verwijderen van chloor bij het volledig leeglaten van het zwembad Chemische neutralisatie Actief koolfilter Turfzak Verwijderen van chloor bij filterspoelingen Chemische neutralisatie Actief koolfilter Turfzak Verwijderen van AOX Actief koolfilter Actieve kool doseren als poeder Omgekeerde osmose Gebruik van AOPs (Advanced Oxidation Process/geavanceerde oxidatieproces) om desinfectiebijproducten te verwijderen of beperken Het volledig leeglaten van het zwembad in overleg met de beheerder van de ontvangende waterloop of RWZI HOOFDSTUK 5 SELECTIE VAN BESTE BESCHIKBARE TECHNIEKEN Evaluatie van beschikbare milieuvriendelijke technieken BBT-conclusies Water- en energiebesparing Alternatieven of oplossingen voor het remediëren van desinfectiebijproducten van chloor Stappenplan voor een duurzaam zwembad HOOFDSTUK 6 AANBEVELINGEN OP BASIS VAN BESTE BESCHIKBARE TECHNIEKEN Aanbevelingen voor de milieuregelgeving Inleiding BBT en afvalwater BBT gerelateerde emissieniveaus kwalitatieve maatregelen BBT en energieverbruik Aanbevelingen voor ecologiepremie Inleiding Toetsing van milieuvriendelijke technieken aan criteria voor ecologiepremie Aanbevelingen voor LTL Aanbevelingen voor verder onderzoek en technologische ontwikkeling Aanbevelingen voor verbetering van huidige kennis Aanbevelingen voor ontwikkeling van nieuwe milieuvriendelijke technieken LITERATUURLIJST BIJLAGE 1: MEDEWERKERS VAN BBT-STUDIE BIJLAGE 2: WETGEVING BIJLAGE 3: FINALE OPMERKINGEN

17 LIJST VAN TABELLEN Tabel 1: Aantal (%) zwembaden per uitbatingsvorm op basis van enquête 352 respondenten (zwembaden en whirlpools) (bron: Agentschap Zorg en Gezondheid, 2007)...29 Tabel 2: Toegangsprijs voor overheidszwembaden (in euro) in 2007 (ISB enquête, 2007)...32 Tabel 3: m² reëel aanwezig netto oppervlakte per provincie (Bron: BLOSO, 01/01/2008)...33 Tabel 4: Indeling van rubriek 32.8 in subrubrieken en klassen...35 Tabel 5: Milieuvergunningsvoorwaarden voor zwembaden (bron: VMM, 2010)...38 Tabel 6: samenstelling van de lucht en het bad- en spoelwater bij gebruik van chloor (en broom) in binnenbaden...59 Tabel 7: Desinfectiebijproducten per desinfectiemiddel (WHO, 2006; Lenntech, 2009)...61 Tabel 8: Effectiviteit van desinfectieproducten en effect op het milieu...61 Tabel 9: Effluentgegevens van zwembaden in Vlaanderen (bron VMM )...66 Tabel 10: Evaluatie van beschikbare milieuvriendelijke technieken en selectie van BBT Tabel 11: Stappen overzicht voor het introduceren van milieuvriendelijke technieken (BBT en niet-bbt) Tabel 12: Toetsing van milieuvriendelijke technieken aan criteria voor ecologiepremie Tabel 13: Aanbevelingen voor verder onderzoek ter verbetering van huidige kennis Tabel 14: Aanbevelingen voor ontwikkeling van nieuwe milieuvriendelijke technieken Tabel 15: Overzicht van de VLAREMvereisten voor zwem(bad)water Tabel 16: Overzicht van de buitenlandse vereisten voor zwembadwater LIJST VAN TABELLEN 15

18 16

19 LIJST VAN FIGUREN Figuur 1: Verdeling zwembadgebruik op basis van gegevens ISB-enquête (cijfers 2007)...32 Figuur 2: Verhouding bestaande oppervlakte en oppervlakte volgens norm (Bron: Cijferboek Lokaal Sportbeleid )...33 Figuur 3: Schema van een circulatiebad...44 Figuur 4: Schema van een doorstroombad...44 Figuur 5: Schema van een natuurlijk zwembad (informatie Cofely Service, 2011)...45 Figuur 6: Percentages HOCl, OCl- en Cl2 in functie van de ph...53 Figuur 7: Verspreiding van de verontreinigingen in het zwembadwater bron PWTAG (2009)...63 Figuur 8: Effluentgegevens voor koper en zink van zes zwembaden (gegevens VMM )...68 Figuur 9: Effluentgegevens voor chloriden van zes zwembaden (gegevens VMM )...69 Figuur 10: Effluentgegevens voor AOX van zes zwembaden (gegevens VMM )...70 Figuur 11: Golflengte van een lage en middendruk UV-lamp (Bron: Amercian aquarium products, 2008)...81 Figuur 12: gebruik van UV en waterstofperoxide (Bron: op basis van opstelling PWT in het zwembad Sportcity)...83 Figuur 13: werking van actief filtermedia (Bron: Dryden H, 2007)...86 Figuur 14: Ultrafiltratie eenheid van een zwembad (bron: inge, 2010)...89 Figuur 15: Principe van Flow through Capacitor (FTC) (figuur op basis van figuren Primary water, 2009)...91 Figuur 16: Koppeling van de waterbehandeling van de whirlpool aan deze van het circulatiebad via een tijdschakelaar a: traditioneel: aparte waterbehandeling voor whirlpool en circulatiebad op twee verschillende temperaturen b: koppeling van de waterbehandeling, leidt tot een verhoging van de temperatuur in het circulatiebad, als gevolg van de hoge whirlpooltemperatuur c: koppeling van whirlpool en circulatiebad met tijdschakelaar en aparte snelwerkende warmtewisselaar...95 Figuur 17: Warmtewisselaar gecombineerd met een warmtepomp (bron: Menerga, 2010)...98 Figuur 18: Selectie van BBT op basis van scores voor verschillende criteria Figuur 19: Schema: stapsgewijs beperken van desinfectiebijproducten (DBP) Figuur 20: overzicht van de BBT voor het verwijderen van desinfectiebijproducten (DBP). Groen: altijd BBT, Blauw: BBT vgtg LIJST VAN FIGUREN 17

20 18

21 LIJST VAN AFKORTINGEN AOX BAT BBT BS BZV CZV DBP EMIS EU FTC ISB IVA K.B. KMO LNE n.v.t. n.v.w.b. NACE NBB NIS OO OVAM PPS RSZ RWZI UV v.g.t.g. VEA VITO VLAREA VLAREBO VLAREM VLM VMM ZG Absorbable organic halogens (organochloorverbindingen) Best Available Techniques Beste Beschikbare Technieken Belgische Staatsblad Biologische Zuurstof Verbruik Chemisch Zuurstof Verbruik Desinfectiebijproducten Energie en Milieu Informatiesysteem voor het Vlaamse Gewest Europese Unie Flow through capacitor Vlaams Instituut voor Sportbeheer en Recreatiebeleid Intern verzelfstandig agentschap Koninklijk Besluit kleine of middelgrote onderneming Departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse overheid niet van toepassing niet visueel waarneembaar Nomenclature générale des activités économiques dans les Communautés Européennes Nationale Bank van België Nationaal Instituut voor de Statistiek Omgekeerde osmose Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij Publiek-Private Samenwerking Rijksdienst voor Sociale Zekerheid rioolwaterzuiveringsinstallatie ultra violet in de vergunning toegelaten gehalte of van geval tot geval Vlaams Energieagentschap Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek Vlaams reglement inzake afvalvoorkoming- en beheer Vlaams reglement betreffende de bodemsanering en de bodembescherming Vlaams reglement betreffende de milieuvergunning Vlaamse Landmaatschappij Vlaamse Milieumaatschappij Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid LIJST VAN AFKORTINGEN 19

22 20

23 HOOFDSTUK 1 OVER DEZE BBT-STUDIE In dit hoofdstuk lichten we eerst het begrip Beste Beschikbare Technieken (BBT) toe. Vervolgens schetsen we het algemene kader van deze Vlaamse BBT-studie. Onder meer de doelstellingen, de inhoud, de begeleiding en de werkwijze van de BBT-studie worden verduidelijkt. HOOFDSTUK 1 - OVER DEZE BBT-STUDIE 21

24 22

25 1.1 Beste Beschikbare Technieken in Vlaanderen Definitie Het begrip Beste Beschikbare Technieken, afgekort BBT, wordt in VLAREM I 1, artikel 1 29, gedefinieerd als: het meest doeltreffende en geavanceerde ontwikkelingsstadium van de activiteiten en exploitatiemethoden, waarbij de praktische bruikbaarheid van speciale technieken om in beginsel het uitgangspunt voor de emissiegrenswaarden te vormen is aangetoond, met het doel emissies en effecten op het milieu in zijn geheel te voorkomen of, wanneer dat niet mogelijk blijkt algemeen te beperken; technieken : zowel de toegepaste technieken als de wijze waarop de installatie wordt ontworpen, gebouwd, onderhouden, geëxploiteerd en ontmanteld; beschikbare : op zodanige schaal ontwikkeld dat de technieken, kosten en baten in aanmerking genomen, economisch en technisch haalbaar in de industriële context kunnen worden toegepast, onafhankelijk van de vraag of die technieken al dan niet op het grondgebied van het Vlaamse Gewest worden toegepast of geproduceerd, mits ze voor de exploitant op redelijke voorwaarden toegankelijk zijn; beste : het meest doeltreffend voor het bereiken van een hoog algemeen niveau van bescherming van het milieu in zijn geheel. Deze definitie vormt het vertrekpunt om het begrip BBT concreet in te vullen voor de zwembadsector in Vlaanderen. HOOFDSTUK 1 - OVER DEZE BBT-STUDIE Beste Beschikbare Technieken als begrip in het Vlaamse milieubeleid Achtergrond bij begrip Bijna elke menselijke activiteit (b.v. woningbouw, industriële activiteit, recreatie, landbouw) beïnvloedt op de één of andere manier het leefmilieu. Vaak is het niet mogelijk in te schatten hoe schadelijk die beïnvloeding is. Vanuit deze onzekerheid wordt geoordeeld dat iedere activiteit met maximale zorg moet uitgevoerd worden om het leefmilieu zo weinig mogelijk te belasten. Dit stemt overeen met het zogenaamde voorzorgsbeginsel. In haar milieubeleid gericht op het bedrijfsleven heeft de Vlaamse overheid dit voorzorgsbeginsel vertaald naar de vraag om de Beste Beschikbare Technieken toe te passen. Deze vraag wordt als zodanig opgenomen in de algemene voorschriften van VLAREM II 2 (art ). Het toepassen van de BBT betekent in de eerste plaats dat iedere exploitant al wat technisch en economisch mogelijk is, moet doen om milieuschade te vermijden. Daarnaast wordt ook de naleving van de vergunningsvoorwaarden geacht overeen te stemmen met de verplichting om de BBT toe te passen. Ook in de meeste andere geïndustrialiseerde landen kan het BBT-principe worden teruggevonden in de milieuregelgeving, zij het soms met een andere klemtoon. Vergelijkbare begrippen zijn o.a.: BAT (Best Available Techniques), BATNEEC (Best Available Techniques Not Entailing Excessive Costs), de Duitse Stand der Technik, het Nederlandse ALARA-principe (As Low as Reasonably Achievable) en Beste Uitvoerbare Technieken. 1 VLAREM I: Besluit van de Vlaamse Regering van 6 februari 1991 houdende vaststelling van het Vlaams Reglement betreffende de milieuvergunning, herhaaldelijk gewijzigd. 2 VLAREM II: Besluit van de Vlaamse Regering houdende algemene en sectorale bepalingen inzake milieuhygiëne van 1 juni 1995, herhaaldelijk gewijzigd. 23

26 HOOFDSTUK 1 - OVER DEZE BBT-STUDIE Binnen het Vlaamse milieubeleid wordt het begrip BBT in hoofdzaak gehanteerd als basis voor het vastleggen van milieuvergunningsvoorwaarden. Dergelijke voorwaarden die aan inrichtingen in Vlaanderen worden opgelegd steunen op twee pijlers: de toepassing van de BBT; de resterende milieueffecten mogen geen afbreuk doen aan de vooropgestelde milieu-kwaliteitsdoelstellingen. Ook de Europese IED (2010/75/EU), schrijft de lidstaten voor op deze twee pijlers te steunen bij het vastleggen van milieuvergunningsvoorwaarden. Concretisering van begrip Om concreet inhoud te kunnen geven aan het begrip BBT, dient de algemene definitie van VLAREM I nader verduidelijkt te worden. Het BBT-kenniscentrum hanteert onderstaande invulling van de drie elementen. Beste betekent beste voor het milieu als geheel, waarbij het effect van de beschouwde techniek op de verschillende milieucompartimenten (lucht, water, bodem, afval, ) wordt afgewogen; Beschikbare duidt op het feit dat het hier gaat over iets dat op de markt verkrijgbaar en redelijk in kostprijs is. Het zijn dus technieken die niet meer in een experimenteel stadium zijn, maar effectief hun waarde in de bedrijfspraktijk bewezen hebben. De kostprijs wordt redelijk geacht indien deze haalbaar is voor een gemiddeld bedrijf uit de beschouwde sector én niet buiten verhouding is tegenover het behaalde milieuresultaat; Technieken zijn technologieën én organisatorische maatregelen. Ze hebben zowel te maken met procesaanpassingen, het gebruik van minder vervuilende grondstoffen, end-of-pipe maatregelen, als met goede bedrijfspraktijken. Het is hierbij duidelijk dat wat voor het ene bedrijf een BBT is dat niet voor een ander hoeft te zijn. Toch heeft de ervaring in Vlaanderen en in andere regio s/landen aangetoond dat het mogelijk is algemene BBT-lijnen te trekken voor groepen van bedrijven die dezelfde processen gebruiken en/of gelijkaardige producten maken. Dergelijke sectorale of bedrijfstak-bbt maken het voor de overheid mogelijk sectorale vergunningsvoorwaarden vast te leggen. Hierbij zal de overheid doorgaans niet de BBT zelf opleggen, maar wel de milieuprestaties die met BBT haalbaar zijn als norm beschouwen. Het concretiseren van BBT voor sectoren vormt tevens een nuttig referentiepunt bij het toekennen van steun bij milieuvriendelijke investeringen door de Vlaamse overheid. De regeling ecologiepremie bepaalt dat bedrijven die milieu-inspanningen leveren die verdergaan dan de wettelijke vereisten, kunnen genieten van een investeringssubsidie. 1.2 BBT-studie studie Zwembaden Doelstellingen van studie Deze BBT-studie is een herziening van de in 2000 gepubliceerde studie Beste Beschikbare Technieken (BBT) voor de Zwembaden. De gegevens die in dit document gebruikt werden dateerden van De nieuwe studie heeft als doel de gegevens waar nodig aan te vullen en te actualiseren. Tevens wordt bekeken in hoeverre de technieken die destijds als BBT werden geselecteerd, inmiddels geïmplementeerd zijn, en of er intussen nieuwe technieken beschikbaar zijn. Op basis van deze actualisatie worden de BBT- conclusies aangepast aan de huidige economische toestand van de sector en aan de huidige stand van techniek. Daarnaast is de scope van de studie uitgebreid. Zo richtte de vorige studie zich voornamelijk op de standaard circulatiebaden en zal de huidige studie ook de whirlpools en openluchtbaden bespreken. De beschreven technieken zijn bruikbaar voor vergunde en niet-vergunde zwembaden. De focus ligt echter op de zwembaden die vergunningsplichtig zijn. 24

27 De nadruk in deze herziene studie ligt op: het watergebruik en verbruik; het energiegebruik; de noodzaak van chloor als desinfecteermiddel en de alternatieven voor chloor als desinfecteermiddel; de natuurlijke zwembaden (circulatiebaden met een biologische zuivering); lozing van afvalwater; het binnenklimaat van zwembaden. De BBT-studie richt zich op de milieuaspecten van zwembaden. De VLAREM wetgeving beschrijft ook gezondheidsaspecten, maar daarover wordt in deze studie geen uitspraak gedaan. Voor informatie of afwegingen hieromtrent kunnen exploitanten contact opnemen met het Agentschap Zorg en Gezondheid (contactgegevens: zie bijlage 1) Inhoud van studie Vertrekpunt van het onderzoek naar de Beste Beschikbare Technieken voor de zwembaden is een socioeconomische doorlichting (hoofdstuk 2). Dit laat ons toe de economische gezondheid en de draagkracht van de sector in te schatten, wat van belang is bij het beoordelen van de haalbaarheid van de voorgestelde maatregelen. In hoofdstuk 3 wordt de procesvoering in detail beschreven en wordt per processtap nagegaan welke milieueffecten optreden. Op basis van een uitgebreide literatuurstudie, aangevuld met gegevens van leveranciers en bedrijfsbezoeken, wordt in hoofdstuk 4 een inventaris opgesteld van milieuvriendelijke technieken voor de sector. Vervolgens, in hoofdstuk 5, vindt voor elk van deze technieken een evaluatie plaats, niet alleen van het globaal milieurendement, maar ook van de technische en economische haalbaarheid. Deze grondige afweging laat ons toe de Beste Beschikbare Technieken te selecteren. De BBT zijn op hun beurt de basis voor een aantal suggesties om de bestaande milieuregelgeving te evalueren, te concretiseren en aan te vullen (hoofdstuk 6). Tevens wordt in hoofdstuk 6 onderzocht welke van deze technieken in aanmerking komen voor investeringssteun in het kader de ecologiepremie, en worden aanbevelingen voor verder onderzoek en technologische ontwikkeling geformuleerd. HOOFDSTUK 1 - OVER DEZE BBT-STUDIE 25

28 26

29 HOOFDSTUK 2 SOCIO-ECONOMISCHE & MILIEUJURIDISCHE SITUERING VAN SECTOR In dit hoofdstuk geven we een situering en doorlichting van de zwembadsector, zowel socio-economisch als milieujuridisch. Vooreerst trachten we de bedrijfstak te omschrijven en het onderwerp van studie zo precies mogelijk af te bakenen. Daarna bepalen we een soort barometerstand van de sector, enerzijds aan de hand van een aantal socio-economische kenmerken en anderzijds door middel van een inschatting van de draagkracht van de bedrijfstak. In een derde paragraaf gaan we dieper in op de belangrijkste milieujuridische aspecten voor de zwembaden. HOOFDSTUK 2 - de sector 27

30 28

31 2.1 Omschrijving, afbakening en indeling van sector Afbakening en indeling van sector Afbakening van sector De BBT-studie zwembaden is gericht op publiek toegankelijke zwembaden die volgens van VLAREM vergunningsplichtig zijn. Daarnaast wordt ook gekeken naar natuurlijke zwembaden, welke momenteel nog niet zijn opgenomen in VLAREM. De beschreven technieken kunnen ook ingezet worden in niet-publiek toegankelijke zwembaden. NACE-BEL indeling van sector De NACE-BEL nomenclatuur 3 is een manier om sectoren volgens economische activiteit in te delen. Officiële statistieken, zoals gegevens van de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ) of het Nationaal Instituut voor de Statistiek (NIS), volgen meestal de indeling van NACE-BEL. Zwembaden vallen onder de NACE-BEL rubriek exploitatie van sportaccommodatie. Binnen volgende rubrieken kunnen ook zwembaden aanwezig zijn: Hotels en dergelijke accommodatie Jeugdherbergen en jeugdverblijfcentra Vakantieparken Gites, vakantiewoningen en appartementen Gastenkamers Vakantieverblijven en andere accommodatie voor kort verblijf Kampeerterreinen en kampeerauto- en caravanterreinen 85.*** Scholen 86.1** Ziekenhuizen 87.2** Instellingen met huisvesting personen met een mentale handicap of personen met psychiatrische problemen 87.3** Instellingen met huisvesting personen met een lichamelijke handicap Sauna s, solaria, baden enz. HOOFDSTUK 2 - de sector In Tabel 1 wordt een overzicht gegeven van het aantal baden (%) per uitbatingsvorm. aantal baden (%) zwembaden uitgebaat door een gemeente, overheid of het Vlaams Gewest 41 schoolbaden 14 privé uitbaters (inclusief subtropische baden) 11 saunabaden 11 (kampeer)verblijven 8 hotelbaden 5 therapiebaden 7 appartementen 3 Tabel 1: Aantal (%) zwembaden per uitbatingsvorm op basis van enquête 352 respondenten (zwembaden en whirlpools) (bron: Agentschap Zorg en Gezondheid, 2007) 3 NACE: Nomenclature générale des activités économiques dans les Comunautés Européennes, in 1970 door het Bureau voor de Statistiek van de Europese Gemeenschap opgesteld om industriële activiteiten logisch te ordenen. Een nieuwe uitgave - NACE Rev. 2 werd vastgesteld door de Verordening (EG) nr. 1893/2006 van het Europees Parlement en de Raad van 20 december 2006 (Publicatieblad van de Europese Unie van 30 december 2006). De NACE-BEL 2008 is de meest recente Belgische versie van de NACE-nomenclatuur, in overeenstemming met de NACE Rev

32 HOOFDSTUK 2 - de sector Bedrijfskolom De leveranciers van zwembaden zijn ontwerp- en studiebureaus voor de bouw en inrichting van zwembaden. Daarnaast zijn er de leveranciers van installaties (filters, pompen, ); van nutsvoorzieningen (water, gas en elektriciteit) en van hulpmiddelen (ontsmettingsmiddel, vlokmiddel, ). De klanten zijn de zwemmers (individueel of in groep). 2.2 Socio-economische situering van sector In deze paragraaf wordt de toestand van de sector geschetst aan de hand van enkele socio-economische indicatoren. Deze geven ons een algemeen beeld van de structuur van de sector en vormen de basis om in de volgende paragraaf de gezondheid van de sector in te schatten Beheersvorm bedrijven Overheidszwembaden zijn zwembaden die eigendom zijn van gemeente, provincie, federale overheid of Vlaamse Gemeenschap (BLOSO). Overheidszwembaden worden in principe centraal beheerd. Eind 2006 werd 59% van de (177) overheidszwembaden in Vlaanderen zuiver gemeentelijk beheerd (Cijferboek lokaal sportbeleid, ). Naast centraal beheer kan tevens gekozen worden voor interne of externe verzelfstandiging. Bij interne verzelfstandiging wordt een onderscheid gemaakt tussen budgethouderschap en intern verzelfstandigd agentschap (IVA). De externe verzelfstandiging kan onderverdeeld worden in autonome gemeentebedrijven (AGB s) en extern verzelfstandigde agentschappen in privaatrechterlijke vorm (vzw, vennootschap, stichting). De vzw is de meest voorkomende vorm van verzelfstandiging maar ook de beheervorm AGB kent zijn opmars (6%). Eind 2006 was 23% van het beheer van overheidszwembaden in het Vlaams Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in handen van een vzw en 6% werd beheerd door een AGB. Op basis van het decreet van 6 juli 2001 zijn er diverse samenwerkingsverbanden tussen gemeentebesturen mogelijk. Een intergemeentelijk samenwerkingsverband vereist de samenwerking van minstens twee gemeentebesturen, met het oog op het gemeenschappelijk behartigen van een doelstelling van gemeentelijk belang. De exploitatie van een zwembad kan het onderwerp uitmaken van dergelijk samenwerkingsverband (bv. zwembad de Druppelteen in Kappelle-op-den-Bos). Publiek private samenwerking of PPS is een samenwerkingsverband waarin de publieke en de private sector, met behoud van hun eigen identiteit en verantwoordelijkheid, gezamenlijk een project met meerwaarde realiseren, en dit op basis van een heldere taak- en risicoverdeling (bv. zwembad De Dommelslag, betrokken gemeenten: Overpelt en Neerpelt). Het concept vindt, mede onder invloed van Vlaams Sportinfrastructuurplan (cf ), ook bij de realisatie van sportinfrastructuren, zoals zwembaden zijn ingang. Naast overheidszwembaden zijn er ook nog publiek toegankelijke zwembaden die eigendom zijn van scholen of de private sector (bv. hotels of sauna s) Aantal en omvang van bedrijven In Vlaanderen zijn meer dan sportaccommodaties aanwezig die gebruikt worden door een ruim doelpubliek (clubs, scholen en/of individuele sportbeoefenaars). De beschikbare accommodaties kunnen per gemeente, sporttak of soort geraadpleegd worden via de online databank Sportinfrastructuur Vlaanderen van BLOSO. Deze databank wordt permanent geactualiseerd, voornamelijk via contacten met lokale sportdiensten. Op 01/02/2010 zijn er volgens BLOSO 326 publiek toegankelijke zwembaden in Vlaanderen: 71 openlucht zwembaden en 248 overdekte zwembaden maar ook 3 sportcentra en 4 openlucht sportvelden. Op basis van tijdsreeks van BLOSO voor de periode kan gesteld worden dat het aantal openlucht en overdekte zwembaden sinds 2005 met 14% gedaald is. ISB 4 geeft aan dat het aantal 4 ISB schriftelijke communciatie

33 overheidszwembaden relatief stabiel is. Als er een nieuw zwembad gebouwd wordt, sluit er meestal een oud zwembad. In sommige gevallen komt er een groot nieuw bad in de plaats van twee kleinere baden. Eind 2006 waren er in het Vlaams Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 177 overheidszwembaden (Cijfers lokaal sportbeleid, ). 64% van deze zwembaden waren van het type twee of meer overdekte baden. Een inwoner van het Vlaams Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest beschikt gemiddeld over 0,0133 m² (overdekt of openlucht) zwembadwater of er is een zwembad per inwoners. Bij het agentschap Zorg en Gezondheid (2010) zijn 452 klasse 1 en klasse 2 zwembadinrichtingen in Vlaanderen gekend. Er is echter geen zicht op het aantal klasse 3 zwembaden. Uit een enquête (352 respondenten) uitgevoerd door het agentschap blijkt dat er in Vlaanderen weinig baden zijn die dateren van vóór 1970 (Agentschap Zorg en Gezondheid, 2007). De grote boom in de bouw van openbare zwembaden voor een groter publiek deed zich voor in de jaren 70 van de vorige eeuw. Daarna zijn er elk decennium een vergelijkbaar aantal baden bijgekomen, ofwel door nieuwbouw ofwel door bestaande baden grondig te renoveren door vernieuwbouw. Per decennium worden er zo ongeveer 50 zwembaden gebouwd of vernieuwd. Mogelijk is dit een onderschatting van de aanwezige baden. In theorie dient er een milieuvergunning aangevraagd te worden voor elk zwembad dat publiek toegankelijk is. Volgens verschillende leden van het begeleidingscomité zijn er verschillende kleinere baden in hotels en sauna s die niet vergund zijn als zwembad. HOOFDSTUK 2 - de sector Tewerkstelling Het personeel in de zwembadsector kan opgesplitst worden in drie groepen: beheerders, toezichthoudend personeel en technisch onderhoudspersoneel. In het cijferboek Lokaal Sportbeleid wordt aangegeven dat er in 2007 een permanente tewerkstelling was van 658 redders (17% van het totaal aantal medewerkers in de gemeentelijke sportsector) of 541 VTE (18% van het totaal aantal VTE in de gemeentelijke sportsector). 69% van deze redders was voltijds tewerkgesteld. Het personeelsbestand bestond voor 64% uit mannen en voor 36% uit vrouwen. De gemiddelde leeftijd van de redders was 38 jaar. Bijkomend was er voor uur per jaar occasionele tewerkstelling van redders (bv. jobstudenten) of 58 VTE. In april 2010 publiceerde de arbeidsdienst VDAB een nieuwe lijst met knelpuntberoepen op de Vlaamse arbeidsmarkt. Voor de opmaak van deze lijst ging de VDAB uit van het Normaal Economisch Circuit zonder Uitzendopdrachten. De lijst is door de economische crisis een beetje korter geworden, maar telt nog altijd 194 knelpuntberoepen. De (zwembad)redder is één van de opvallendste nieuwkomers. Slechts een kleine minderheid van de houders van een diploma Hoger Redder, is geïnteresseerd in het beroep van redder (Vlaams Tijdschrift voor Sportbeheer, nummer 216). Enerzijds ambiëren zij een andere professionele carrière (bv. lichamelijke opvoeding); anderzijds wordt de opleiding ook gevolgd om niet-professionele redenen (bv. vrije tijdsbesteding, trainer in sportclub). Bovendien focust de opleiding zich eerder op de fysieke aspecten zodat slechts een beperkt beeld gegeven wordt van het beroep redder. Daarnaast maken ook verloning en werkomstandigheden (bv. avond- en weekenduren, lawaaierige en vochtige omgeving) het beroep minder aantrekkelijk Productie en prijzen In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de toegangsprijs van overheidszwembaden. Er wordt een onderscheid gemaakt tussen de prijs voor inwoners en niet-inwoners enerzijds en de prijs voor volwassenen, kinderen, senioren anderzijds. We merken grote schommelingen in de toegangsprijs afhankelijk van de gemeente waar het zwembad gevestigd is. Het verschil tussen de verschillende leeftijdscategorieën is beperkter. 31

34 HOOFDSTUK 2 - de sector prijs voor inwoners gemeente prijs voor niet- inwoners gemeente range mediaan range mediaan kinderen 0,50 3,80 2,00 0,50 5,50 2,00 volwassen (2 12 jaar) 0,75 5,40 1,50 1,00 7,50 1,50 senioren (> 65 jaar) 0,60 4,90 1,50 0,60 5,50 1,50 Tabel 2: Toegangsprijs voor overheidszwembaden (in euro) in 2007 (ISB enquête, 2007) Uit navraag bij het begeleidingscomité blijkt dat de toegangsprijs meestal de kosten voor het baden niet dekt. Om de volledige kosten te denken zou de toegangsprijs minstens 7 à 8 euro moeten zijn. Private uitbaters schatten een volledige kostendekkende toegangsprijs in op 10 à 12 euro per zwembeurt. Het prijsverschil wordt bij openbare zwembaden meestal bijgepast door (lokale) overheden, die er voor kiezen om deze (sociale) tarieven te behouden en op die manier de bevolking, scholen en sportclubs te ondersteunen. Private zwembaden hebben meestal andere winstgevende activiteiten (cafetaria, hotel, bungalow, ), zodat de totale activiteit wel winstgevend is. Het zelfde geldt voor PPS constructies. Onderstaande figuur geeft het aandeel dat scholen, clubs en individuele bezoekers vertegenwoordigen in het totaal aantal bezoeken van overheidszwembaden in De individuele bezoekers nemen bijna de helft van de zwembadbezoeken voor hun rekening. clubs 13% scholen 40% individuele bezoekers 47% Figuur 1: Verdeling zwembadgebruik op basis van gegevens ISB-enquête (cijfers 2007) 2.3 Draagkracht van sector Op basis van de evolutie van vraag-, aanbod-, en reguleringsfactoren enerzijds en de felheid van concurrentie anderzijds wordt getracht om een indicatie te geven van de draagkracht van de bedrijfstak Evolutie van de bedrijfstak Een inwoner van het Vlaamse Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest beschikt gemiddeld over 0,0133 m² overdekt of openlucht zwembadwater (Cijferboek Lokaal Sportbeleid ). In onderstaande tabel wordt per provincie in Vlaanderen een overzicht gegeven van de m² reëel aanwezig netto wateroppervlakte (overdekte zwembaden) per 100 inwoners. 32

35 Provincie Antwerpen 1,06 Limburg 1,44 Oost-Vlaanderen 1,01 West-Vlaanderen 1,00 Vlaams-Brabant 1,60 Totaal 1,19 m² per 100 inwoners Tabel 3: m² reëel aanwezig netto oppervlakte per provincie (Bron: BLOSO, 01/01/2008) Volgende kaart geeft, op het niveau van kleinstedelijke invloedsferen, de gebieden die een tekort of een relatief overschot hebben aan zwembaden. Hierbij wordt uitgegaan van de verhouding tussen bestaande infrastructuur (in overdekte wateroppervlakte uitgedrukt) en theoretische behoefte (1,39 m² per 100 inwoners 5 ). Blanco betekent dat er geen zwembad is. Rood of oranje betekent dat de gemeente boven de norm zit. Dat is zo in de kuststreek, wat normaal is gezien het recreatieve karakter van die gemeenten. Een heleboel gemeenten zijn groen gekleurd wat betekent dat de norm er niet is bereikt. HOOFDSTUK 2 - de sector Figuur 2: Verhouding bestaande oppervlakte en oppervlakte volgens norm (Bron: Cijferboek Lokaal Sportbeleid ) De Vlaamse Regering wil een inhaalbeweging in sportinfrastructuur verwezenlijken en werkte daarom het Vlaams Sportinfrastructuurplan uit. Het wettelijk kader voor dit plan is het Besluit ter uitvoering van het decreet betreffende een inhaalbeweging in sportinfrastructuur via alternatieve financiering, goedgekeurd door de Vlaamse Regering op 18 juli De eerste inhaalbeweging richt zich op 4 types sportinfrastructuur: kunstgrasvelden, eenvoudige sporthallen zwembaden en multifunctionele sportcentra. Via publiek private samenwerking (cf ) wil de Vlaamse Regering tegen 2011 sportinfrastructuur realiseren voor een investeringswaarde van 225 miljoen euro. In totaal werden 130 projecten geselecteerd. De lokale besturen wiens project geselecteerd wordt, ondertekenen een lastgevingsovereenkomst waardoor ze aan de Vlaamse overheid de toestemming geven om een private partner te selecteren. De Vlaamse overheid selecteert de private partner en kan hiervoor de projecten per cluster in de markt plaatsen. 5 Gemiddelde voor Vlaanderen als resultaat van behoefteonderzoek Steunpunt Sport. 33