MEE Signaal pakketmaatregel AWBZ

Transcriptie

1 MEE Ondersteuning bij leven met een beperking MEE Signaal pakketmaatregel AWBZ MEE Signaal Gemeenten en pakketmaatregel AWBZ

2 Inhoud 2 Doel handreiking 2 De gevolgen van de pakketmaatregel AWBZ 4 Visie ontwikkelen 5 Goede voorbeelden van projecten en initiatieven 7 Tot slot Doel handreiking Het doel van deze handreiking is u te informeren over de pakketmaatregel AWBZ en de wijze waarop u als gemeente met de veranderingen om kunt gaan. De MEE-organisaties hebben door hun rol inzicht in de (gevolgen van de) pakketmaatregel. Ook zijn bij MEE veel voorbeelden bekend van lokale of regionale oplossingen. Deze kennis is gebundeld in deze handreiking. MEE hoopt dat het u inspireert en ondersteunt bij de uitwerking van uw beleid. De gevolgen van de pakketmaatregel AWBZ Per 1 januari 2009 zijn de AWBZ-pakketmaatregelen ingevoerd. Onderdeel hiervan is dat de functies ondersteunende en activerende begeleiding (OB en AB) en behandeling zijn samengevoegd tot twee nieuwe functies : begeleiding en behandeling. Mensen met een lichte beperking verliezen hun recht op begeleiding. Ook zullen sommige mensen minder uren begeleiding gaan krijgen. Er zijn twee groepen te onderscheiden. De eerste groep heeft een indicatiebesluit OB en/of AB dat in 2009 afloopt (groep 2009). Deze groep moet zichzelf melden bij het CIZ voor een herindicatie. Alle cliënten die de begeleiding in 2009 volledig verliezen, krijgen een gewenningsperiode. De duur daarvan is afhankelijk van het moment waarop de indicatie afloopt. De tweede groep (groep 2010) bestaat uit cliënten met een indicatiebesluit OB en/of AB dat afloopt na 31 december Deze groep krijgt ook dit jaar een herindicatie. Het CIZ benadert deze groep actief en geeft herindicaties af tussen april en december De veranderingen in zorg voor de nieuwe functiebegeleiding gaan voor deze laatste groep in per 1 januari Uw rol als gemeente Een deel van de mensen die geen of minder aanspraak maken op begeleiding uit de AWBZ, kunnen dat zelf of met behulp van hun omgeving oplossen. Voor een ander deel zijn oplossingen uit andere publieke domeinen nodig, zoals jeugdzorg of welzijn. Het kan hier bijvoorbeeld gaan om individuele Wmo-voorzieningen, vrijwilligersinzet, maar ook om (nieuwe of bestaande) collectieve (welzijns)arrangementen. Vanuit uw verantwoordelijkheid voor het bevorderen van participatie en de jeugdzorg, heeft of krijgt u te maken met deze groep mensen. Uw regierol stelt u in staat om met de betrokken organisaties een samenhangend en passend aanbod te creëren, daar waar nodig. MEE denkt graag met u mee. 2 MEE Signaal Gemeenten en pakketmaatregel AWBZ

3 De rol van MEE De rijksoverheid heeft begin 2009 met MEE afgesproken dat mensen die hun recht op begeleiding in 2009 verliezen, tijdelijk ondersteuning van MEE kunnen krijgen. Medio juli is de doelgroep gewijzigd in alle mensen die in 2009 of in 2010 hun begeleiding gedeeltelijk of volledig verliezen. Het doel van deze ondersteuning is dat cliënten zelfstandig kunnen functioneren of hun ondersteuning zelfstandig kunnen organiseren. MEE kijkt met de cliënt welke mogelijkheden er zijn om het verlies aan begeleiding op te vangen. De cliëntondersteuning die MEE hiervoor levert, is tijdelijk en vervangt niet de ondersteunende of activerende begeleiding. MEE werkt regieversterkend. Onze aanpak is gebaseerd op het versterken en/of vergroten van het sociale netwerk van de cliënt. Soms biedt het netwerk niet de gewenste oplossing. In dat geval zoekt MEE samen met de cliënt naar alternatieven in de vorm van informele zorg of lokale voorzieningen. De consulenten van MEE werken met een uitgebreide sociale kaart ( en MEE werkt al jaren samen met partners in wonen, welzijn en zorg, de gemeentelijke Wmo-loketten en sinds kort ook met de Centra voor Jeugd en Gezin. Dit stelt ons in staat de cliënt te verwijzen naar de organisatie die voor deze cliënt het meest kan betekenen. Desgewenst gaat de consulent mee met de cliënt om zaken te regelen of contact te leggen. MEE registreert en monitort haar dienstverlening zorgvuldig. Op basis van deze monitor kunnen wij u informatie leveren over het aantal cliënten, de cliëntgroepen en het type dienstverlening dat (een deel van) deze cliënten (structureel) nodig heeft. Daarnaast signaleert MEE knelpunten waar cliënten mee worden geconfronteerd. Inzicht in cliënten, vragen, behoeften en oplossingen Het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en het Programmaministerie voor Jeugd en Gezin hebben onderzoek laten doen naar de groepen mensen die worden geraakt door de pakketmaatregel AWBZ. Er Lichamelijk gehandicapte oudere Een lichamelijk gehandicapte oudere vrouw verliest ondersteunende begeleiding. Voorheen had mevrouw een indicatie voor acht dagdelen dagopvang, waarin zij allerlei activiteiten deed om een sociaal isolement te voorkomen. Mevrouw bezit een scootmobiel en is zelfstandig genoeg om haar eigen boodschappen te doen. Na het ontvangen van het CIZ-besluit heeft de vrouw zich bij MEE gemeld. MEE verkent samen met de vrouw haar netwerk. Ook zoekt MEE naar bestaande buurtactiviteiten, waarbij de vrouw zich aan kan sluiten. MEE geeft haar het nodige duwtje in de rug. Omdat er in deze regio te weinig buurtactiviteiten zijn voor ouderen die hun begeleiding verliezen, signaleert en bespreekt MEE dit met de gemeente en andere netwerkpartijen. Gekeken naar de eigen kracht van deze vrouw kan ook gekeken worden naar de mogelijkheden die zij wel heeft. Zij kan bijvoorbeeld als voorleesoma vrijwilligerswerk doen op school. zijn veertien groepen te onderscheiden die door het CIZ en de Bureaus Jeugdzorg worden geïndiceerd. Ongeveer mensen hebben in 2009 recht op (ondersteunende of activerende) begeleiding. Circa 25% van deze groep verliest vanaf 2009 of 2010 de aanspraak op begeleiding. De grootste groep is de groep ouderen met beginnende ouderdomsklachten. Hierbij zijn niet inbegrepen de cliënten die door Bureau Jeugdzorg worden geïndiceerd. Voor gedetailleerde informatie over de groepen cliënten kunt u de volgende onderzoeken op downloaden (ga naar AWBZ overgangsregeling > Downloads): Onderzoek pakketmaatregelen AWBZ (HHM) AWBZ pakketmaatregelen 2009 getroffen klantgroepen (HHM) Ontwikkelingen aanspraak AWBZ-functie BG Nederland. Eerste kwartaal 2009 (CIZ). MEE Signaal Gemeenten en pakketmaatregel AWBZ 3

4 Aantal cliënten bij MEE Medio 2009 hebben zich ruim 250 cliënten gemeld bij de MEE-organisaties. De verwachting is dat dit aantal in de tweede helft van 2009 sterk zal toenemen, mede door de uitbreiding van de doelgroep. Met behulp van de registratiegegevens van MEE kan een eerste, globale omschrijving worden gegeven van de cliënten en hun type vragen. Ouderen met beginnende ouderdomsklachten melden zich tot nu toe het vaakst bij MEE. Zij hebben vooral vragen rondom de leefgebieden wonen en samenleving en vrije tijd en sport. Het gaat hier bijvoorbeeld om het verlies van dagstructuur en verlies van dagbesteding. Ook veel kinderen met hun ouders melden zich. Hun vragen hebben doorgaans betrekking op het leefgebied jeugd en gezin. Het gaat hier bijvoorbeeld om de behoefte aan opvoedingsondersteuning. Voor de meest actuele stand van zaken in uw gemeente of regio kunt u contact opnemen met de MEE-organisatie in uw regio. Visie ontwikkelen Op dit moment is nog niet bekend wat de precieze gevolgen zijn van de pakketmaatregel AWBZ en welke cliënten alternatieven nodig hebben. Het Ministerie van VWS gaat ervan uit dat een groot gedeelte van de mensen die hun begeleiding deels of volledig verliezen geen alternatieve voorziening nodig heeft. De pakketmaatregel AWBZ is een bezuiniging en het is in principe niet de bedoeling dat gemeenten de AWBZ-zorg één op één overnemen. is verwezen. Informatie over de aantallen cliënten per klantgroep die hun aanspraak op begeleiding verliezen, ontvangt u elk kwartaal van het CIZ. Wellicht dat u ook een verzoek heeft ingediend om (NAW-)gegevens van cliënten te ontvangen. Cliënten zullen zich behalve bij het Wmo-loket ook melden bij MEE, zorgaanbieders, welzijnsorganisaties, ouderenadviseurs, de vrijwilligerscentrale, scholen, woningbouwcorporaties, cliëntenorganisaties en dergelijke. Deze organisaties kunnen u helpen om de behoeften van cliënten in beeld te brengen en een samenhangend pakket van voorzieningen te creëren. Voor een optimaal lokaal aanbod van zorg en ondersteuning kan de gemeente vanuit haar rol als regisseur de synergie tussen uitvoeringsorganisaties optimaliseren en de eigen kracht van burgers stimuleren. Soms is het voldoende als de eigen kracht van burgers wordt aangesproken. In andere gevallen zullen bestaande voorzieningen geschikt zijn. Afhankelijk van de toename in aantal cliënten zullen voorzieningen uitgebreid moeten worden of toegankelijk worden gemaakt voor bepaalde doelgroepen. Soms zal blijken dat de gewenste voorziening (nog) niet bestaat. Vanuit uw centrale regierol kunt u vernieuwingen initiëren en stimuleren. Ook werken vooroplopende gemeenten steeds vaker met een integrale benadering, waarbij niet alleen wordt gekeken naar welzijn, maar ook naar andere gemeentelijke domeinen zoals werk en inkomen, onderwijs en wonen. Al deze domeinen hebben immers invloed op het welzijn en de participatie van uw burgers. Wel zal een deel van de mensen die hun begeleiding zien veranderen (vaker) een beroep doen op lokale voorzieningen. U bent zich als gemeente hierop aan het voorbereiden. Om een visie te ontwikkelen zult u behoefte hebben aan informatie over de mensen die hun begeleiding (geheel of gedeeltelijk) verliezen. Algemene informatie vindt u in de onderzoeken waarnaar eerder 4 MEE Signaal Gemeenten en pakketmaatregel AWBZ

5 Goede voorbeelden van projecten en initiatieven Op dit moment zijn veel gemeenten nog zoekende hoe zij om kunnen gaan met de pakketmaatregel AWBZ. Onderstaande voorbeelden kunnen inspirerend zijn bij het zoeken naar mogelijkheden voor het opvangen van kwetsbare burgers. Dit zijn vooral bestaande praktijkvoorbeelden, die ook geschikt zijn voor de mensen die hun AWBZ-begeleiding gedeeltelijk of volledig verliezen. Integrale wijkgerichte teams, Almere In Almere wordt elke vraag om ondersteuning verbonden met participatie: wat kan de cliënt allemaal (nog) zelf en wat kan zijn omgeving? Dat betekent bijvoorbeeld dat naast het aanbieden van huishoudelijke hulp ook wordt gekeken of via de inzet van een vrijwilliger of door extra ondersteuning van de mantelzorger de cliënt weer maatschappelijk actief kan worden (deelnemen aan een eettafel in de wijk of gezamenlijk boodschappen doen met anderen). De wijkgerichte én integrale aanpak leidt tot een snellere, betere en meer preventieve aanpak. De gemeente Almere werkt samen met alle partners op het terrein van wonen, welzijn, zorg en maatschappelijke dienstverlening. Samen verder in de gekleurde wereld van Rotterdam In het project Samen verder in de gekleurde wereld van Rotterdam wordt via debatten, voorlichting en folders getracht meer mensen met een handicap van allochtone afkomst te laten gebruikmaken van - en deelnemen aan de voorzieningen die er zijn voor mensen met een beperking. Het doel hierbij is om de positie van migranten met een beperking te versterken. De organisaties die in dit project samenwerken zijn Rotterdamse instellingen, (gemeentelijke) voorzieningen, organisaties voor mensen met een beperking en migrantennetwerken in de regio. Eigen Krachtconferenties Tijdens een Eigen Krachtconferentie wordt samen met het netwerk nagedacht over wat er nodig is om iemand meer naar eigen wens en mogelijkheden te laten participeren. De betrokkene en zijn of haar netwerk brengen hun krachten bij elkaar, overleggen samen en maken een toekomstplan. Deze methodiek vergroot de eigen regie van burgers. MEE kan op aanvraag Eigen Krachtconferenties organiseren. Persoonsgebonden Budget (PGB) Welzijn, Almelo De gemeente Almelo heeft het PGB Welzijn ontwikkeld om haar burgers vraaggericht te stimuleren tot sociale activering. PGB Welzijn bestaat uit professionele begeleiding en een kleine (eenmalige) persoonlijke subsidie die ingezet kan worden voor, door een burger, zelf gekozen activiteiten. Kwetsbare mensen kunnen het budget gebruiken om de deelname aan de maatschappij te vergemakkelijken. Deze subsidie is in principe eenmalig en aanvullend op bestaande regelingen ( Arbeid UitzendbureauPlus, Noordwest-Holland UitzendbureauPlus is een uitzendbureau voor en door mensen met een beperking. UitzendbureauPlus wil mensen met een beperking die niet aan het reguliere arbeidsproces kunnen deelnemen, helpen om passende arbeid te vinden. Met ondersteuning van een werkbegeleider en/of benodigde hulpmiddelen kunnen mensen met een beperking passende arbeid vinden. Daarbij wordt uitgegaan van de mogelijkheden die de mensen in zich hebben. MEE heeft UitzendbureauPlus samen met GGZ Noord-Holland Noord en Stichting Philadelphia Zorg opgezet. Regionaal netwerk arbeidsintegratie voor schoolverlaters Het Regionaal netwerk arbeidsintegratie voor schoolverlaters is opgezet om jongeren uit het speciaal onderwijs toe te leiden naar betaalde arbeidsplaatsen. Regulier indien haalbaar, aangepast of gesubsidieerd indien noodzakelijk. Hierbij wordt niet alleen samengewerkt binnen het onderwijs, maar ook met andere organisaties zoals het UWV en MEE. Lees verder op pagina 6 MEE Signaal Gemeenten en pakketmaatregel AWBZ 5

6 Vervolg van pagina 5 Financiële dienstverlening Financiële administratie thuis, Noordwest-Holland Gemeenten, Stichting Maatschappelijke Dienstverlening en MEE hebben in de regio Noordwest-Holland het project Financiële administratie thuis ontwikkeld. Dit is een project voor mensen die moeite hebben met het op orde brengen en/of houden van de (financiële) administratie. Deze mensen worden ondersteund bij het doornemen van de algemene post, het ordenen van de administratie en het invullen van formulieren voor bijzondere bijstand, kwijtschelding van gemeentebelastingen, aanvragen van huursubsidie en declaraties bij de zorgverzekering. Formulierenbrigade, Leeuwarden In gemeente Leeuwarden is een formulierenbrigade opgericht. De formulierenbrigade bevordert het gebruik van inkomensondersteunende voorzieningen in de gemeente. Het is een samenwerkingsverband tussen Stichting Hulp en Welzijn Leeuwarden, Startpunt Inburgering Nederlandse Samenleving, MEE en Stichting Welzijn Ouderen Leeuwarden. MEE coördineert het project. Cursus budgetteren Het Algemeen Maatschappelijk werk en MEE organiseren in de regio Amsterdam een cursus budgetteren voor mensen die met schulden te maken hebben. In plaats van individuele ondersteuning kan het voor sommige mensen voldoende zijn om deel te nemen aan een cursus. Mantelzorgers Logeerkring, Drenthe De logeerkring is een netwerk van gastgezinnen, waar kinderen met een beperking kunnen logeren. Het doel is ouders of verzorgers te ontlasten die de zorg hebben voor iemand met een beperking. De Logeerkring Drenthe is door MEE opgezet en wordt door gemeenten gesubsidieerd. Project jonge mantelzorgers Jongeren zijn vaak ook mantelzorgers voor een (chronisch) ziek familielid of een familielid met een beperking. In verschillende regio s zijn er activiteiten voor deze specifieke groep mantelzorgers om hen met lotgenoten in contact te brengen. Informatiebeurzen Markt van Mogelijkheden In Friesland organiseert MEE De Markt van Mogelijkheden. Dit is een informatiebeurs voor mensen met een beperking. Markt van Mogelijkheden is dé ontmoetingsplek tussen mensen met een beperking en aanbieders van diensten en producten. Informatiebeurs voor mensen met verstandelijke beperking, Amsterdam Samen met zorgaanbieders organiseert MEE een informatiedag voor mensen met een verstandelijke beperking. Tijdens deze informatiemarkt is alle informatie verkrijgbaar die betrekking heeft op het leven met een beperking. Door het organiseren van een informatiemarkt wordt alle informatie overzichtelijk en toegankelijk. Maatjesprojecten Maatjesprojecten halen mensen uit een sociaal isolement en bevorderen participatie. Er zijn verschillende vormen. Vriendenkringen MEE zet vriendenkringen op voor mensen met een vergelijkbare beperking met als doel het vergroten van het netwerk van deze mensen en het bevorderen van participatie. De vriendenkringen worden begeleid door een MEE-consulent of een vrijwilliger. Als de vriendenkring eenmaal loopt, gaat deze zelfstandig verder. Wandelen in de wijk, Deventer Mensen met en zonder een beperking uit de wijk worden met elkaar in contact gebracht en trekken er samen op uit. Het welzijnswerk en MEE begeleiden dit. Hieruit ontstaan structurele contacten die leiden tot samen andere dingen doen, zoals samen eten of elkaar helpen met klusjes. 6 MEE Signaal Gemeenten en pakketmaatregel AWBZ

7 Buddyprojecten Bij buddyprojecten wordt iemand met een sociale, lichamelijke, verstandelijke en/of psychische beperking gekoppeld aan een vrijwilliger. Samen ondernemen zij activiteiten, waarbij ontspanning, onderling contact en het doorbreken van sociaal isolement voorop staan. Hierbij wordt hun zelfvertrouwen en hun zelfredzaamheid vergroot. In Zuid-Limburg heeft MEE hiervoor het project MEELange opgezet en in Zuidoost Brabant het project KlikMEE. Themacafés Alzheimercafé Een Alzheimercafé is een periodieke informele bijeenkomst voor mensen met dementie, partners, familieleden, hulpverleners en andere belangstellenden. Na een inleiding door een deskundige kunnen de bezoekers ideeen, informatie en ervaringen uitwisselen. Veel afdelingen van Alzheimer Nederland organiseren een Alzheimercafé. NAH-café Het NAH-café is een ontmoetingsplek voor mensen met Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) en hun omgeving. Een plek waar mensen met NAH en verwanten elkaar kunnen ontmoeten om vrijblijvend sociale contacten te kunnen leggen met lotgenoten en samen iets te kunnen drinken of ondernemen. De NAH-cafés worden veelal opgezet door ervaringsdeskundigen (mensen met NAH) in samenwerking met MEE en/of andere organisaties. Netwerken Denktank, regio Parkstad (Limburg) Regio Parkstad heeft een denktank opgericht waarin gemeenten, zorgaanbieders, welzijnsorganisaties en MEE ervaringen uitwisselen over de gevolgen van de pakketmaatregel. Door out of the box te denken wordt gekeken naar oplossingen en voorzieningen voor burgers die hun begeleiding verliezen. Ook wordt er naar de inzet van vrijwilligers gekeken. De denktank bespreekt haar bevindingen met de Wmo-raden. De resultaten vormen input voor het beleid van de Parkstadgemeenten. Niet Aangeboren Hersenletsel Netwerk, Zuidoost Brabant (zie Het NAH-netwerk helpt mensen met niet aangeboren hersenletsel door een integrale benadering. Aan dit netwerk zijn organisaties verbonden die hulp bieden aan mensen met niet aangeboren hersenletsel. Deze hulp kan zich op tal van levensgebieden richten: wonen, arbeid, scholing, dagbesteding en vrije tijd. De zorg aan deze doelgroep is veel beter op maat gesneden door de samenwerking. Tot slot Wellicht ten overvloede zijn hieronder nog enkele open deuren opgenomen. Deze opmerkingen zijn tot stand gekomen op basis van cliëntervaringen en gesprekken die MEE heeft gevoerd met gemeenten over de pakketmaatregelen: Ketenpartners, professionals en cliënten(organisaties) kunnen helpen bij het analyseren van de situatie en het in beeld brengen van mogelijke oplossingen. Sommige mensen zullen zich nergens melden en zichzelf verwaarlozen (de zorgmijders ). Organisaties zoals de maatschappelijke opvang kunnen adviseren hoe deze groep kan worden bereikt en geholpen. Een integrale benadering van vraagstukken, vanuit alle levensgebieden en de bijbehorende systemen (Wmo, Wet op de jeugdzorg, WIA, Wajong, WSW, onderwijs (WPO, WEC, WVO) en zorgverzekering), is vaak het meest effectief. Een inclusieve samenleving vermindert het beroep op speciale voorzieningen. Als regulier aanbod, zoals sportverenigingen, scouting, buurthuizen en scholen toegankelijk zijn voor mensen met een beperking, zullen deze mensen minder snel en minder vaak een speciale voorziening nodig hebben. MEE heeft jarenlange ervaring met maatschappelijke activering en integratie en denkt graag met u mee over de mogelijkheden om hier meer op in te zetten. MEE Signaal Gemeenten en pakketmaatregel AWBZ 7

8 De eigen kracht van mensen en niet de beperking moet voorop staan. Veel bestaande projecten en diensten (zoals inlooppunten, klussendiensten en boodschappendiensten) kunnen geschikt zijn voor mensen die hun begeleiding verliezen. Wellicht zijn er mogelijkheden om deze diensten op te plussen of ook geschikt te maken voor andere doelgroepen. U kunt initiatieven in de wijk stimuleren en investeren in verbindingen tussen bijvoorbeeld welzijnsorganisaties. Projecten ter activering van het directe netwerk kosten weinig geld en leveren veel op. Mogelijk hebben vrijwilligersorganisaties zoals kerken, moskeeën en vrijwilligerscentrales ook een geschikt aanbod. Het aanbod en de deskundigheid van AWBZ-aanbieders kan behulpzaam zijn voor welzijnsorganisaties die zich voorbereiden op andere doelgroepen, zoals ouderen met beginnende ouderdomsklachten. Adressen MEE Nederland Vereniging voor ondersteuning bij leven met een beperking Maliebaan 71f 3581 CG Utrecht Postbus AG Utrecht T F info@meenederland.nl U zult ongetwijfeld op korte termijn een plan van aanpak op willen stellen om de toestroom van cliënten uit de AWBZ, daar waar nodig, op te vangen met een passend aanbod. MEE is uiteraard bereid met u mee te denken over het opzetten hiervan en u de informatie te leveren die volgt uit onze monitor in Daarnaast heeft MEE specifieke expertise over de cliëntgroepen mensen met een (licht) verstandelijke beperking, een lichamelijke beperking, een zintuiglijke beperking en/of mensen met een beperking in het autistisch spectrum. Ook kan MEE bijvoorbeeld maatjesprojecten of vriendenkringen opzetten, kortdurende ondersteuning bieden om mensen zelfstandig te leren functioneren en opvoedingsadvies geven. Meer informatie Wilt u meer informatie over MEE of over de inhoud van deze brochure? Neem dan contact op met het kantoor van MEE. Op de website staat aanvullende informatie over de AWBZ pakketmaatregel. MEE geeft ook een cliëntenfolder uit over de AWBZ pakketmaatregel. Colofon Tekst: Auke Blom en Gaby Coolen, MEE Nederland Fotografie: Annette Abels (cover) en Inge Hondebrink (binnenwerk) Vormgeving en druk: UnitedGraphics Zoetermeer BV Productie en eindredactie: Annette Abels, afd. Communicatie MEE Nederland Augustus 2009 Dit is een uitgave van MEE Nederland Een digitaal exemplaar kunt u downloaden van