Afvalwater Haagse Regio Toekomstbestendig & Transparant eindrapportage deelproject 7 Engels onderzoek. Versie: 14 juli 2014

Transcriptie

1 Afvalwater Haagse Regio Toekomstbestendig & Transparant eindrapportage deelproject 7 Engels onderzoek Versie: 14 juli 2014

2 Inhoud 1. Inleiding 3 2. Afkortingen en begrippen 4 3. Deskstudie PPS ervaringen en bevindingen 5 4. Aanbevelingen en ervaringen 9 5. Inrichting kennismanagement DBFO-contracten bij Delfland Geraadpleegde literatuurbronnen 12 Eindrapportage deelproject 7 Engels onderzoek Pagina 2 van 12

3 1. Inleiding Voor de uitvoering van de taak Gezuiverd Afvalwater heeft Delfland in de periode in de Haagse Regio voor circa 700 miljoen euro aan investeringen in bedrijf genomen. Deze infrastructuur wordt via een publiek private samenwerking (PPS) met Delfluent gerealiseerd en geëxploiteerd. De basis voor de PPS is een Design, Build, Finance and Operations contract voor de duur van 30 jaar dat is ingegaan in december Naar aanleiding van vragen van het bestuur is in 2010 de structuur van het DBFO contract transparant gemaakt. Vervolgens heeft het bestuur in 2012 een onderzoekscommissie ingesteld om onderzoek uit te voeren naar de toekomstbestendigheid van de PPS. In het onderzoeksrapport heeft de commissie een conclusie getrokken over de toekomstbestendigheid van de PPS en aanbevelingen gedaan. Deze aanbevelingen worden uitgewerkt in het project Afvalwater Haagse Regio Toekomstbestendig & Transparant. Een van de conclusies uit het eindrapport luidt als volgt: De grootste risico s die zich in Groot Brittannië ten aanzien van het PFI (Private Finance Initiative)-model voordoen, zijn niet van toepassing op het Delflandse DBFO-contract. Ondanks dat beide vormen niet volledig vergelijkbaar zijn, kunnen leerpunten van het onderzoeken voor Delfland relevant zijn en het inzicht in de werking van het DBFO-contract vergroten. Naar aanleiding van deze conclusie heeft de commissie de volgende aanbeveling geformuleerd: Omdat de leerpunten van het Engelse onderzoeken voor Delfland relevant zijn en het inzicht in de werking van het DBFO-contract kunnen vergroten, wordt aan de VV aanbevolen het Engelse onderzoeken te blijven volgen. Dit rapport is de uitwerking van het onderzoek naar leerervaringen met PPS projecten, en onderdeel van de uitwerking van een van de deelprojecten uit het project Afvalwater Haagse Regio Toekomstbestendig & Transparant. De scope van het onderzoek is verbreed naar ervaringen uit meerdere Europese landen. In het onderzoek worden de volgende vragen beantwoord: 1. Welke netwerken en kennisbronnen zijn beschikbaar in Engeland, Nederland, Duitsland en de EU waaruit voor de PPS met Delfland relevante kennis en inzichten kunnen worden verworven (hoofdstuk 4)? 2. Op welke wijze organiseert Delfland dat deze kennis op het eigen DBFO-contract wordt toegevoegd aan de aan het DBFO contract met Delfluent gerelateerde processen (hoofdstuk 5)? Dit rapport is als volgt opgebouwd: hoofdstuk 1 omvat de inleiding. In hoofdstuk 2 worden verklaringen gegeven voor afkortingen en begrippen. Hoofdstuk 3 bevat een samenvatting van een deskstudie naar informatiebronnen en ervaringen op het gebied van Publiek Private Samenwerkingsvormen in de landen Engeland, Duitsland en Nederland. Daarin worden tevens de aanbevelingen, die het European PPP Expertise Centre (EPEC) op algemeen Europees niveau maakt, behandeld. Hoofdstuk 4 bevat relevante ervaringen en aanbevelingen met betrekking tot DBFO contracten uit Nederland en de EU. Hoofdstuk 5 geeft een schets van de inrichting van het DBFO kennismanagement bij Delfland gevolgd door de geraadpleegde literatuurbronnen in hoofdstuk 6. Eindrapportage deelproject 7 Engels onderzoek Pagina 3 van 12

4 2. Afkortingen en begrippen In dit rapport worden de volgende afkortingen en begrippen gehanteerd welke hieronder worden toegelicht. Afkortingen AHR AHR T&T D&H DBFO DMFMO EPEC HHD NAO PFI PPP PPS RWS VV Afvalwater Haagse Regio Afvalwater Haagse Regio Toekomstbestendig & Transparant College van Dijkgraaf en Hoogheemraden Design Build Finance Operate Design Build Finance Maintain - Operate European PPP Expertise Centre Hoogheemraadschap van Delfland National Audit Office Private Finance Initiative Public Private Partnership Publiek Private Samenwerking Rijkswaterstaat Verenigde Vergadering Begrippen PPS bij het Rijk Dit is een kennisorganisatie die tot stand is gekomen door een samenwerking tussen het ministerie van Financiën, de Rijksgebouwendienst, het ministerie van Defensie en Rijkswaterstaat in het samenwerkingsverband PPS bij het Rijk. Hier is de nieuwste informatie over PPS te vinden over huidige en aankomende PPS-projecten van alle betrokken departementen. Ook zijn er publicaties opgenomen, is er een agenda voor PPS-gerelateerde evenementen en is het mogelijk in te schrijven voor de nieuwsbrief. PPSsupport PPSsupport is er voor (semi-)publieke opdrachtgevers die ondersteuning zoeken bij het tot stand brengen van een PPS, variërend van algemeen oriënterend tot concrete hulp bij een project en in elke fase van het project. PPSNetwerk Nederland Deze website beoogt betere beslissingen rondom publiek-private samenwerking mogelijk te maken via het optimaliseren van de informatievoorziening zodat geen grote PPS kansen worden gemist. European PPP Expertise Centre EPEC is een samenwerkingsverband van de European Investment Bank, leden uit de EU en de Europese Commissie. Binnen de Europese publieke sector bestaat er heel veel kennis op het gebied van PPS maar deze werd nog niet systematisch verzameld en met elkaar gedeeld. Het EPEC heeft de opdracht alle kennis bij elkaar te brengen, te analyseren en relevante informatie te verspreiden en publiek te maken. National Audit Office National Audit Office is de publieke auditor (algemene rekenkamer) voor het parlement van het Verenigde Koninkrijk en inspecteert publieke uitgaven. Eindrapportage deelproject 7 Engels onderzoek Pagina 4 van 12

5 3. Deskstudie PPS ervaringen en bevindingen In het kader van het onderzoek, is een inventarisatie gemaakt van relevante netwerken en kennisbronnen in Engeland, Nederland, Duitsland en de EU waaruit voor het Delflandse DBFOcontract relevante kennis en inzichten kunnen worden verworven. Ervaringen Engeland In Engeland heeft men veel ervaring opgedaan met Private Finance Initiatives (PFI). Engeland beschouwt zichzelf als de wereldleider in PPS/PFI contracten. Een PFI is een manier om een PPS met behulp van een private financiering op te zetten. Het PPS contract is in Engeland ontwikkeld en men heeft meer dan 20 jaar ervaring met deze contracten, in ruim 700 projecten, meestal in de sectoren infrastructuur en vastgoed. Sinds kort is men bezig om de kennis van deze contractvorm meer te kanaliseren om zo uitwisseling van kennis mogelijk te maken. Ofschoon de cultuur 1 waarin PFI s in Engeland (Angelsaksisch) worden toegepast een andere is dan die in Nederland (Rijnlands), is de daar opgedane ervaring relevant voor Delfland. Het DBFO contract is immers gebaseerd op een Angelsaksisch model. In Engeland is, o.a. in 2012, onderzoek 2 gedaan naar de meerwaarde van PFI s. Het Engelse ministerie van financiën, HM Treasury, heeft hierin de conclusie getrokken dat hieraan voldaan wordt als deze samenwerkingsvorm voor de juiste, geschikte opgaven toegepast wordt. Dat wil zeggen lange termijn projecten met een stabiele financiering. In het verleden zijn PFI contracten als een soort hype op heel veel projecten toegepast. De conclusie is dat besluitvorming voor een PFI project op basis van doordachte criteria verbeterd moet worden. Uit het onderzoek komt onder andere naar voren dat: De aanbestedingsfase van PPS projecten versneld en daarmee goedkoper geïnitieerd kan worden; De samenwerking tussen de private en publieke partij significant versterkt moet worden; De dienstverlening flexibeler en transparanter moet zijn; Een verbeterde risicoverdeling tussen de twee partijen gerealiseerd moet worden; Een algemeen grotere transparantie door middel van jaarlijkse rapportages met gedetailleerde financiële informatie over de projecten over de lopende PPS contracten nodig is. In Engeland is men bezig een nieuwe benadering van het PFI-contract uit te werken waarin deze aanbevelingen worden meegenomen en geïmplementeerd. Verder heeft de Engelse Rekenkamer, de National Audit Office (NAO), naar de rol van de publieke sector binnen een PPS contract gekeken 3. De belangrijkste voorwaarden die de publieke sector als gelijkwaardige speler volgens dit rapport kwalificeert zijn: Beschikbaarheid van nauwkeurige gegevens voor het nemen van onderbouwde besluiten; Ervaring, vaardigheden en vermogen om te beoordelen of grote complexe projecten over de hele levenscyclus meerwaarde creëren; Eenduidige verantwoordelijkheid en projectsturing door transparante besluitvorming en op basis van duidelijke criteria om te garanderen dat alleen projecten uitgevoerd worden die meerwaarde opleveren; Het scherper formuleren van de aanbestedingsmethode, de omvang van de overeenkomsten en de aannames van de business case om mogelijkheden voor contract verbetering te identificeren. Deze ontwikkelingen op de Engelse markt zijn hiermee vooral interessant als er ruim voor het eind van het huidige PPS contract met Delfluent (2033) een besluit genomen moet worden over de eventuele verlenging van het contract, dan wel het opnieuw aanbesteden ervan. Door de hoeveelheid van uitgevoerde projecten en de daarmee opgedane ervaring blijft de Engelse markt een belangrijke te monitoren bron. 1 De cultuurverschillen zijn kenmerkend voor de relatie tussen de partijen. Angelsaksisch is voornamelijk financieel gedreven terwijl samenwerking en overleg typerend is voor de Rijnlandse cultuur. 2 A new approach to Public Private Partnerships, December Lessons learned from PFI and other projects, April 2013 Eindrapportage deelproject 7 Engels onderzoek Pagina 5 van 12

6 Ervaringen Duitsland In Duitsland is het DBFO contract nog een relatief nieuw verschijnsel en is nog niet zo veel ervaring met DBFO contracten opgedaan als in andere landen binnen Europa. In 2013 waren er 250 projecten met een PPS constructie. Het zwaartepunt van deze contracten ligt bij de sectoren infrastructuur en vastgoed. Er zijn nog veel projecten in de aanbestedingsfase. Deze projecten worden ondersteund en begeleid door de ÖPP Deutschland AG. (Het Duitse PPS-support). Binnen Duitsland bereidt men een instrument voor om bestaande DBFO contracten te monitoren en te evalueren, met als doel de uitvoeringsfase te verbeteren. In 2012 is een onderzoek uitgevoerd naar de transparantie van DBFO contracten 4. Het is essentieel de belangengroep, de bij het contract betrokkene medewerkers en het management, binnen de eigen organisatie regelmatig over de ontwikkelingen en de stand van zaken m.b.t. het lopende project te informeren. Dit sluit aan bij de aanbeveling van onze VV. Verder wordt in Duitsland een standaard methode voor het onderzoeken van het rendement van PPS contracten ontwikkeld 5. Voor de sector vastgoed is al een methode beschikbaar. Er bestaat er een website met informatie over lopende PPS projecten en een platform voor de sector bouw met diverse ervarings- en nieuwsberichten. Zoals in ieder Europees land kanaliseren ook in Duitsland Regionale Task Force groepen de ervaringen per sector en publiceren berichten en onderzoeken op internet die voor publieke en private partijen toegankelijk zijn. Deze regionale Task Force groepen vervangen telkens het Rijk binnen het Europees kenniscentrum PPS (EPEC). Ervaringen Nederland Ook in Nederland is en wordt veel ervaring opgedaan met de DBF(M)O samenwerkingsvorm, voornamelijk op het gebied van infrastructuur en huisvesting. Er wordt op een gestructureerde wijze ervaringsmateriaal en kennis verzameld en beschikbaar gesteld. In 2012 zijn er bij het Rijk 13 vergelijkbare projecten in uitvoering en 20 projecten in de besluitof aanbestedingsfase, vooral binnen de sector infrastructuur. Hoe is de centrale kennis van PPSen binnen Nederland georganiseerd? Er is een tweetal kennis- en netwerkorganisaties opgericht: PPS support (rijksinstituut opgericht in 2011) biedt ondersteuning voor publieke opdrachtgevers die advies & expertise behoeven bij het opzetten van een PPS. PPSnetwerk (opgericht in 2006) is een kennisbank, die ook PPS kennis beschikbaar stelt. Deze organisatie is opgericht door het Ministerie van Economische Zaken. Beide kennis- en netwerkorganisaties hebben tot doel (semi-)overheden te helpen bij het voorbereidings- en besluitvormingsproces betreffende het aangaan van PPS constructies. Er zijn modelovereenkomsten voor diverse sectoren ontwikkeld. Deze zijn door samenwerking van RWS, Rijksgebouwendienst en het ministerie van Financiën tot stand gekomen en worden regelmatig aan hand van ervaringen geactualiseerd. Er is bijvoorbeeld een aanbestedingsleidraad voor de sectoren Infrastructuur en Huisvestiging ontwikkeld. Verder is RWS voornemens een projectteam in te stellen om best practices nader uit te werken en gereed te maken voor de inrichting van contractmanagementprocessen. 4 Transparanz bei ÖPP-Projekten, Wirtschaftlichkeitsuntersuchung-Standardmodell, ÖPP Deutschland AG Eindrapportage deelproject 7 Engels onderzoek Pagina 6 van 12

7 Nu er een aantal DBFO contracten in de uitvoeringsfase zijn, doet het Rijk intensief onderzoek naar de ervaringen tijdens de uitvoeringsfase van DBFO contracten: De Algemene Rekenkamer heeft in 2013 het rapport Contractmanagement bij DBFMOprojecten uitgebracht. Verder stelt het Ministerie van Financiën regelmatig een voortgangsrapportage DBFM(O) op. Deze voortgangsrapportages en het onderzoek van de Algemene Rekenkamer zijn relevant voor Delfland. Nederland is koploper op het gebied van evaluaties en onderzoeken m.b.t. DBFO projecten. De hieruit voortvloeiende aanbevelingen zijn nuttig en waardevol en worden in hoofdstuk 4 verder toegelicht. De laatste rapportage van de Algemene Rekenkamer over de DBFMO praktijk uit 2013 wordt als bijlage bij deze deelopdracht opgenomen. Ervaringen European PPP Expertise Centre Het European PPP Expertise Centre heeft een PPS gids 6 uitgegeven, een waardevol document met betrekking tot alle fasen van een PPS project. Zowel in de huidige fase van uitvoering van het contract als ook bij een mogelijke nieuwe aanbesteding vertegenwoordigt deze gids een meerwaarde voor Delfland. Hierin wordt de absolute noodzaak om energie en aandacht te besteden aan de uitvoeringsfase van het project benadrukt omdat in deze fase de verwachtingen van de in de aanbesteding voorspelde besparingen gerealiseerd moeten worden. Het rapport concentreert zich hierbij op: - Het beheren van contractwijzigingen - Toezicht houden op de geleverde prestaties en behouden van de waarde van de assets - Risicomanagement en het tijdig anticiperen bij problemen - Voorbereiding op het einde van het contract In een andere rapportage focust de EPEC zich vooral op het managen van een PPS tijdens de uitvoerings/exploitatiefase 7. Benadrukt wordt het monitoren en behouden van de risicoverdeling zoals vastgelegd aan het begin van het contract in de loop van de tijd. Met betrekking tot contractuele wijzigingen en in relatie tot de lange looptijd van de contracten wordt aandacht gevraagd voor het managen van het risico op cumulatie van positieve of negatieve effecten. Tevens zijn aan het begin van complexe projecten vaak niet alle risico s te overzien en publieke partijen moeten rekening houden met onvoorziene zaken. Verder onderstreept het EPEC dat de publieke partij er goed aan doet om een managementstrategie voor de uitvoeringsfase van hun PPS te ontwikkelen. Het EPEC ziet hierin de kans om proactief op risico s en hieruit voortvloeiende consequenties te kunnen acteren. Ze adviseert in deze strategie de volgende zaken te benadrukken: De continuïteit van de bemensing van het contractteam in de uitvoeringsfase; Een duidelijke visie op contractmanagement binnen de hele organisatie; Focussen op creatieve meerwaarde uit de samenwerking; Overlegstructuren met de private partij op verschillende hiërarchieniveaus; Het proactief vermijden van geschillen; Een tijdige voorbereiding op de eindfase van het contract, de Handback; Het vastleggen van deze strategie in een handboek. Het wordt aanbevolen de gidsen van de EPEC en toekomstige versies te blijven volgen. 6 The Guide to Guidance Managing PPP s during their contract life Guidance for sound management, March 2014 Eindrapportage deelproject 7 Engels onderzoek Pagina 7 van 12

8 Samenvattend Er komen binnen de EU, en ook binnen Nederland, steeds meer netwerkorganisaties waar Delfland zich bij kan aansluiten. Het Rijk publiceert jaarlijks rapportages over ontwikkelingen op DBFO-gebied die op internet beschikbaar zijn. Ook de Engelse Rekenkamer publiceert algemene ervaringsberichten op internet. Tevens heeft de Europese Investment Bank een grote rol als financier bij het tot stand komen van PPS contracten binnen Europa. Tevens verzorgen zij regelmatig publicaties op hun internet site met betrekking tot ontwikkelingen op financieel gebied binnen PPS-en. Verder wordt er jaarlijks een statusbericht over de gehele PPS-markt in Europa openbaar gemaakt. In de transnationale rapporten van het EPEC worden richtlijnen en aanbevelingen met betrekking tot het managen van een PPS-contract gegeven die voor alle sectoren van toepassing zijn. Deze zijn via internet openbaar. Eindrapportage deelproject 7 Engels onderzoek Pagina 8 van 12

9 4. Aanbevelingen en ervaringen In het vorige hoofdstuk is aandacht geschonken aan ervaringen op het gebied van PPS/PFI in een aantal omringende landen en een Europese organisatie. De aandacht bij een PPS gaat bij alle landen nu ook naar de uitvoeringsfase van een PPS, het eigenlijke contractmanagement. De rol die de publieke partij hierin inneemt, de risicoverdeling tussen beide partijen en het toezien op de blijvende waarde van de assets (Asset Management) zijn de belangrijkse punten. De eerste oogst aan voor het bestuur en management relevante aanbevelingen en ervaringen in de ons omringende landen ten aanzien van het werken met een DBFO contract zijn de volgende: 1. De opstelling van partijen verschilt. De publieke partij heeft naast het belang van een optimale bedrijfsvoering ook een maatschappelijk en politiek-bestuurlijk belang, terwijl de private partij uitsluitend door een financieel belang en resultaat wordt gedreven. De publieke partij moet in de samenwerking alertheid ontwikkelen en operationaliseren om op een gelijkwaardige wijze de optimale effectuering van het contract te waarborgen (risicomanagement). Organiseer de onderhandelingsvaardigheden en processen waarin die vaardigheden beslissend zijn voor te boeken resultaten (rapporten Algemene Rekenkamer 2013 en EPEC 2014). 2. Investeer in het opzetten en behouden van een optimaal toegerust ambtelijk en bestuurlijk management van het DBFO contract. Draag zorg, naast inhoudelijke expertise, voor kennis en kunde ten aanzien van de bedrijfsvoering, financiële, fiscale en juridische kennis. Een krachtig en samenwerkend contractmanagement is een belangrijk sturingsmechanisme (rapport Algemene Rekenkamer 2013). 3. Adequate informatie en communicatie over de prestaties en verwachtingen over en weer, houdt partijen scherp op het behalen van de overeen gekomen prestaties. (Rapport EPEC 2014). Hierbij is volledige transparantie in de bedrijfsvoering van de contractspartner onontbeerlijk (ÖPP Rapport). Dit geldt ook voor het doen leveren van de overeengekomen prestaties zoals in het contract verwoord (Rapport Algemene Rekenkamer 2013). 4. In een aantal van de onderzoeken wordt ingegaan op de problematiek van het realiseren van wijzigingen binnen een DBFO contract. De behoefte aan wijzigingen bij een contractsduur van 30 jaar ligt voor de hand. In onderzoeken worden de negatieve gevolgen bij een contractwijziging voor de publieke partij aan de orde gesteld omdat wijzigingen meestal leiden tot hogere kosten voor de publieke partij, terwijl je niet onder het contract uit kan. Dit benadrukt het belang van een daadkrachtig en professioneel ambtelijk (contract-) management, een optimaal inzicht in de bedrijfsvoering, resultaten en prestaties, en een geoptimaliseerd sturend vermogen van de publieke opdrachtgever (Rapport Algemene Rekenkamer 2013). 5. Meet periodiek of de te verwachten meerwaarde gecreëerd wordt en of de waarde van de assets op peil blijft. Het hele DBFO-contract draait uiteindelijk om assets en het beheer hiervan. Maak duidelijke contractuele afspraken over het verzekeren van assets en risico s. Kijk ook naar mogelijkheden van het realiseren van besparingen in de brede zin, zoals mogelijkheden voor herfinanciering (Rapport EPEC 2014). 6. In een lange contractlooptijd van 30 jaar of langer kunnen soms conflicten ontstaan. Probeer deze te voorkomen door een constructieve samenwerking met de private partij op te bouwen (rapport EPEC 2014). 7. Het opstellen van een contractmanagement handboek helpt om de rol van de publieke partij binnen haar eigen organisatie vast te leggen, met al de nodige procedures om de uitvoering van het contract effectief door te voeren (Rapport EPEC 2014). 8. Grote publieke partijen in Nederland zoals RWS en het Rijksgebouwendienst zijn met meerdere projecten tegelijk bezig, die ook nog in verschillende fasen zijn. Van initiatiefase en aanbesteding tot en met uitvoering. Hierdoor doen deze organisatie meer kennis en ervaring Eindrapportage deelproject 7 Engels onderzoek Pagina 9 van 12

10 op en kunnen ze sneller gebruik maken van actuele kennis en ervaringen. Er vindt uitwisseling van kennis en ervaring binnen deze organisaties zelf plaats (kennispool PPS) en ze werken op kennisontwikkeling over PPS-en ook samen. Delfland zit op dit moment in de uitvoeringsfase van een PPS. Door uitwisseling van expertise en meer samenwerking op PPS gebied met andere publieke partijen kan Delfland hier voordeel van hebben. Conclusie is dat er veel bronnen en ervaringen binnen Nederland en andere Europese landen op het gebied van PPSen zijn. Na de voorfasen van voorstudie en aanbesteding van een PPS, focust men zich nu op de uitvoeringsfase, het managen van het contract. Ook Delfland werkt mee aan dergelijke onderzoeken. Delfland is met een DBFO-contract voor twee zuiveringsinstallaties met bijhorend transportstelsel weliswaar een uitzondering binnen de sector van de waterschappen. Als het om de exploitatiefase van een DBF(M)O-contract gaat, zijn de ervaringen voor alle sectoren van toepassing omdat het om de invulling van de rol van de publieke partij gaat in de relatie met de private en publieke partijen. In hoofdstuk 5 wordt verder uitgelegd hoe deze informatie binnen Delfland verwerkt wordt. Eindrapportage deelproject 7 Engels onderzoek Pagina 10 van 12

11 5. Inrichting kennismanagement DBFO-contracten bij Delfland Contractmanagement heeft multidisciplinaire aspecten zoals assetmanagement, risicomanagement, milieu- en kwaliteitsmanagement, financiën, fiscaliteit, juridisch en civiele- en procestechnologische kennis etc. Op al deze onderwerpen kunnen ontwikkelingen plaatsvinden welke mogelijk relevant zijn. De in dit rapport genoemde informatiebronnen leveren input voor het aansturen en bijsturen van de PPS met Delfluent. De relevantie van kennis en ervaringen is onder andere afhankelijk van de fase waarin het contract zich bevindt. Zo is, anno 2014, de kennis en ervaring met betrekking tot de handbackfase al relevant voor de aansturing van assetmanagement. Het bijhouden van kennis en ervaringen binnen het vakgebied en het leren en verbeteren is een kerntaak van het contractmanagementteam van Delfland. Zij ontwikkelt en beheert een bibliotheek van kennisrapporten, gerelateerd aan de projectfasen van het DBFO-contract met Delfluent BV. Analyse van kennis en ervaring Voorstudie Contractvorming Design&Build Operations & Maintenance Handbackactiviteiten Relevant voor Delfland Relevant voor contractmanagement In de te ontwikkelen periodieke informatie over de voortgang van de PPS, deelproject 6.1 van het project Afvalwater Haagse Regio Toekomstbestendig & Transparant, zal worden gerapporteerd over relevante ontwikkelingen, het belang voor Delfland en de effecten op de uitvoering van de PPS. Eindrapportage deelproject 7 Engels onderzoek Pagina 11 van 12

12 6. Geraadpleegde literatuurbronnen De volgende literatuur is geraadpleegd bij de uitvoering van de deskstudie: - A new approach to public private partnerships, HM Treasury, December Brief bestuurlijke reactie op conceptrapport Contractmanagement bij DBFO-projecten, Ministerie van Infrastructuur en Milieu, mei Contractmanagement bij DBFMO-projecten, Algemene Rekenkamer, juni Durchführung einer Evaluierung einschliesslich einer Synopse zum Thema Vertagsmanagement und controlling, Öffentlich-Private Partnerschaften Initiative NRW, Juni Evaluierung von durch die EIB finanzierten PPP-Projekten, Evaluierung der Operationen, Maart Lessons from PFI and other projects, NAO, April Managing PPPs during their contract life-guidance for sound management, EPEC, Maart Market Update-Review of the European PPP Market in 2012, EPEC, Maart ÖPP im Vergleich zu anderen Organisationsmodellen der öffentlichen Beschaffung, Öffentlich- Private Partnerschaften - Initiative NRW in Zusammenarbeit mit der Bauhaus-Universität Weimar, Februari Public and private financing of infrastructure, EIB papers, volume 15, no.15, Standardisation of PF2 Contracts, Draft, HM treasury, December The Guide to Guidance- How to prepare, Procure and Deliver PPP Projects, EPEC, The Non-Financial Benefits of PPPs A Review of Concept and Methodology, EPEC, Juni Transparanz bei ÖPP-Projekten, Kurzfassung, ÖPP Deutschland AG, Voortgangsrapportage DBFM(O) 2012, Ministerie van Financiën, December Verslag DBFMO Expertmeeting 31 januari 2013, Algemene Rekenkamer, April 2013 Eindrapportage deelproject 7 Engels onderzoek Pagina 12 van 12