Tekst 1: Onderwijs is er niet voor zelfontplooiing

Transcriptie

1 Verslag eindexamenbespreking Nederlands 13 mei 2015 CSE 2015 havo, eerste tijdvak Het volgende verslag is de neerslag van een voorbespreking op 13 mei 2015 en de landelijke examenbespreking in Utrecht op 13 mei waarbij meer dan zestig docenten Nederlands uit het hele land aanwezig waren. Het eindverslag is een synthese van de verschillende verslagen van de voorbespreking en de bijeenkomst in Utrecht. Het verslag kan daarom soms afwijken van het besprokene tijdens de bijeenkomst van woensdag. Een belangrijke opmerking vooraf: dit document vervangt het correctievoorschrift van het Cito niet en vult het ook niet aan. Het biedt alleen houvast bij de correctie van open vragen. Het officiële antwoordmodel van het Cito dient te allen tijde te worden gevolgd. Eventuele kritiekpunten ten aanzien van het eindexamen kunnen aan het CvTE worden gemeld. Een eerste indruk van het havo-examen 2015 De meeste leerlingen hadden het examen binnen de gestelde tijd af. Wel bleven veel leerlingen tot aan het eind van de zitting in de zaal. Leerlingen vonden de teksten over het algemeen aardig en vonden het examen gemakkelijk te doen. Tijdens het nakijken blijkt dat ze desondanks vaak de plank misslaan. Er werden twee kanttekeningen geplaatst bij de keuze van de bronnen. Ten eerste kwamen drie van de vier teksten uit NRC Handelsblad. Ten tweede wordt opgemerkt dat drie teksten over economische principes handelen. Daarom zou dit examen lastiger zijn voor met name natuurprofielleerlingen. Of deze angst gegrond is of niet, wordt vastgesteld na analyse van ingezonden resultaten via Wolf. Docenten vinden het jammer dat het examen niet overeenstemde met het verstrekte voorbeeldexamen. Daardoor is er bij voorbereiding veel tijd gestoken in het aanleren van onderdelen die in dit examen niet getoetst zijn. Het aantal vragen (elf in totaal) waarbij leerlingen een punt konden verdienen wanneer het antwoord volledig juist is, vond men te hoog. Die punten gaan niet over tekstbegrip of inhoud, alleen over bondig formuleren. Reactie hierop was dat leerlingen voor dat extra punt wel degelijk wat hebben moeten doen: goed formuleren. Deelscores Deelscores mogen worden toegekend, tenzij het antwoordmodel bij een vraag dit uitdrukkelijk verbiedt. De kern van een goed antwoord Bij open vragen wordt in het antwoordmodel de kern van een goed antwoord gegeven. Varianten die dezelfde semantische en pragmatische waarde hebben, zijn dus goed. Tekst 1: Onderwijs is er niet voor zelfontplooiing Vraag 1: Geen problemen bij nakijken. Wel vond men de formulering van antwoord D onduidelijk en daarom misleidend. Reacties kunnen namelijk afkomstig zijn van de schrijver maar ook van anderen.

2 Vraag 2: In de alinea s 1 t/m 3 tekst staat nergens expliciet een visie op het huidige onderwijs gegeven terwijl daar volgens het antwoordmodel wel naar wordt gevraagd. Leerlingen zijn daarom verderop in de tekst gaan zoeken naar die huidige visie, bijvoorbeeld zelfontplooiing. Dit soort antwoorden mag gezien de vraag niet goed worden gerekend. Het is noodzakelijk dat er een koppeling wordt gemaakt tussen onderwijs en materiële welvaart (vooruitkomen). Als die koppeling ontbreekt, dan kan hooguit 1 punt worden toegekend. Als leerlingen bij het tweede bolletje alleen het eerste bolletje ontkennen (bijvoorbeeld en nu niet meer ), dan geen punten toekennen. Aan het eind van alinea 3 (r ) staat namelijk dat er een ontkoppeling is van onderwijs en materiële bestaan. Dit moet expliciet worden opgenomen. Bij tweede bolletje: - Nu ziet niemand die koppeling is wel goed, omdat er sprake is van een rechtstreekse verwijzing. - Onderwijs heeft niets meer te maken met het materiële bestaan is ook goed. Vraag 3: Geen discussie over het antwoordmodel. Opmerking: deze manier van vragen naar kopjes wordt als lastiger ervaren dan de traditionele kopjesvraag uit oude examens. Veel leerlingen kiezen voor alinea 8 of 10. Vraag 4: Eerste bolletje: Als leerlingen alleen antwoorden dat volgens Marx het lot van de arbeider uitzichtloos is, dan geen punt toekennen. Het verheffen van de arbeider via de revolutie moet opgenomen worden (conform correctiemodel). Tweede bolletje: - Marshall zag een verband tussen scholing en geld verdienen mag goedgekeurd worden, hoewel het element van aan zijn lot onttrekken/omhoog werken niet expliciet wordt vermeld. Impliciete beantwoording is mogelijk door de vraagstelling. Idem daarom goed: - Volgens Marshall kan de arbeider door scholing meer geld verdienen en productiever worden - Marshall zag een verschil tussen geschoold en niet geschoold (want te impliciet) Vraag 5: Vraag 6: Door in de vraag te stellen geef in eigen woorden weer worden leerlingen op het verkeerde been gezet. Ze bedenken zelf woorden terwijl het antwoordmodel letterlijke woorden uit de tekst opneemt. Anderzijds kun je stellen dat dit een aanwijzing vormde dat leerlingen niet met een enkelvoudig citaat uit de tekst konden volstaan, maar elementen uit de tekst tot een passend argument moesten ombouwen.

3 Er moet een duidelijk verband zijn tussen stelling en argument. Argumenten zoals De talenkennis is afgenomen onderhouden een te onduidelijk verband met de in de vraag genoemde stelling. (Merk op dat het element van economische schade ontbreekt in de voorbeelden van foute antwoorden bij de opmerking onder vraag 6.) Hoewel in de stelling al wordt gesproken over economische schade, moet bij beide bolletjes een element van schade worden opgenomen. Voorbeelden hiervan zijn: verliezen we deel export, is welvaart verkleind, kost omzet, minder productie. Voorbeelden van goede antwoorden: - Door verdwijning van de ambachtsschool hebben we in eigen land haast geen vaklieden meer; het inhuren van vaklieden kost geld - Door het verdwijnen van ambachtsscholen worden jongeren werkloos (Het is immers duidelijk dat werkloosheid daadwerkelijk economische schade oplevert.) Voorbeelden van foute antwoorden (waarin het element van (substantiële!) economische schade onvoldoende duidelijk is): - Door verdwijning van de ambachtsschool moeten we allerlei buitenlandse vaklieden gaan inhuren. - Door het verdwijnen van de ambachtsschool worden sommige jongeren werkloos. - Door het verlies van talenkennis is het moeilijk om goed contact te onderhouden met buitenlandse handelaren. Vraag 7: Opgemerkt wordt dat vragen over drogredenen voor havisten lastig blijven. Vraag 8: Het citeren van de hele zin Nu zitten of fijnmetaalbewerking is fout, want er wordt expliciet gevraagd naar een zinsgedeelte. Kortere zinsgedeelten mogen ook goed gerekend worden: - nu zitten gaan klieren (r ) - vallen in slaap vallen of fijnmetaalbewerking (r ) - nu zitten ze (r. 158) Vraag 9: Veel leerlingen kiezen voor antwoord D. In de Volkskrant van 13 mei 2015 wordt uitgelegd waarom A het goede antwoord moet zijn. Vraag 10: Er is tijdens de bespreking veel discussie over deze vraag. Belangrijk is het om bij het beoordelen van de vraag in het achterhoofd te houden dat in de vergelijking sprake is van fictie: de limonaderivier bestaat niet, Luilekkerland bestaat niet. De tekst wil met deze verwijzing aangeven dat de Nederlanders abusievelijk ervan uitgaan dat welvaart altijd zal blijven bestaan, terwijl dat niet het geval is. Deze gedachte maakt, zogezegd, deel uit van het rijk der fabelen. Consequentie hiervan is dat antwoorden die louter constateren dat welvaart vanzelfsprekend is, niet juist zijn. Leerlingen moeten een afstand aangeven ten opzichte van deze gedachte. - Welvaart is vanzelfsprekend (het woordje is maakt het antwoord te stellig)

4 - Welvaart hoeft niet verdiend te worden (Je moet er namelijk wel degelijk iets voor doen) - Je hoeft er niets voor te doen, het komt je aanwaaien (te constaterend) - De auteur vergelijkt welvaart met iets dat vanzelf komt en dat onbeperkt is - Welvaart is tegenwoordig iets waar je niks voor hoeft te doen, het is er gewoon - Welvaart komt je aanwaaien - Aan welvaart lijkt/schijnt nooit een einde te komen. - Men denkt dat welvaart vanzelfsprekend is - Men ziet welvaart als iets vanzelfsprekends - Welvaart is vanzelfsprekend, is de gedachte. - De auteur maakt het idee belachelijk dat welvaart er altijd zal zijn. Vraag 11: - wat je eigenlijk leert (zie r. 224) - kennisoverdracht - kennis en vaardigheden uit alinea 11 - leerproces Vragen 12 en 13: Vraag 14: Leerlingen lijken weinig problemen te hebben met de vraag, docenten vonden deze vraag lastig geformuleerd. Het gaat namelijk niet om de visie die de overheid en de beleidsmakers hebben op onderwijs maar om de weergaven van hun visie door de auteurs van de teksten. Of de visie uit de hoofdtekst of uit tekstfragment 1 komt, hoeft niet expliciet te worden vermeld. Er wordt namelijk alleen gevraagd wat de visies zijn. Het is spijtig dat veel leerlingen wel de beide visies geven, maar die koppelen aan de verkeerde tekst. Vraag 15: Deze nieuwe samenvattingsvraag is over het algemeen goed gemaakt. Vraag 16: Bij het eerste bolletje kan niet worden volstaan met de opmerking dat Engels een wereldtaal is. Dat het leren van andere vreemde talen niet zo belangrijk is, is een noodzakelijke toevoeging. Het tweede bolletje leverde meer problemen op. Het draait erom dat de ambachtsschool niet meer bestaat omdat er geen belangstelling meer voor was. Alleen een link leggen met de standenmaatschappij is niet voldoende. - De ambachtsschool hoort bij standenmaatschappij en de standenmaatschappij ligt achter ons

5 - En de ambachtsschool hoorde bij de standenmaatschappij. Dat was voor slimme jongens die niet naar de HBS mochten - de ambachtschool hoorde bij de standenmaatschappij en liep leeg - In fragment 2 wordt gezegd dat de ambachtschool iets is van vroeger en niemand er meer heen wilde Vraag 17: Leerlingen kiezen vaak het woord welvaart als goed alternatief voor economie of arbeidsmarkt. - Onderwijs is er om leerlingen op te leiden tot productiefactoren - Leerlingen opleiden is bedoeld voor de economie (leerlingen opleiden is alternatief voor onderwijs) Fout, want te specifiek gericht op individuen: - Onderwijs levert geld op - Door onderwijs kun je geld verdienen Wel goed: - Onderwijs levert geld op voor Nederland/de maatschappij Vraag 18: Dit is waarschijnlijk de pittigste vraag uit het examen; leerlingen hebben deze vraag slecht gemaakt. Leerlingen weten niet goed waar ze het antwoord in de hoofdtekst precies moeten zoeken en hebben waarschijnlijk veel moeite met de vraagstelling. Het eerste bolletje is door bijna alle leerlingen gemist. Veel leerlingen antwoorden dat de ambachtsschool weer moet worden ingevoerd en dat de talenkennis moet worden verbeterd. Er is veel discussie over de vraag of dit goed genoeg is. Er wordt namelijk naar iets anders gevraagd. In het antwoord moet de invulling aan het economisch belang van scholing centraal staan. Concrete voorbeelden zijn niet goed te rekenen. - Volgens de hoofdtekst moeten jongeren op school klaargestoomd worden voor een specifiek beroep of bepaalde sector - Scholing moet inzetten op de verhoging van economische groei - Onderwijs moet leiden tot hogere verdiensten voor ons land Als in het antwoord wordt gesproken over aandacht voor inhoud in plaats van over specifiek vak/ specifieke vakkennis. De link met het economisch belang moet namelijk aanwezig zijn. Het tweede bolletje is redelijk gemaakt. Tekst 2: Samen sterk Vragen 19 tot en met 22:

6 Vraag 23: Er is veel discussie over het beoordelen van de leerlingantwoorden. De nuancering zou wel eens bij het tweede bolletje is geen noodzakelijke toevoeging. Als beide elementen uit het antwoordmodel worden genoemd, maar er geen duidelijk verband is aangegeven dan is het antwoord toch geheel goed: Er is een herwaardering voor coöperatie en er bloeien burgerinitiatieven op (3 punten). Dat verband is ook in de tekst immers impliciet. - Naast professionele coöperaties zijn er de burgerinitiatieven die zorgen voor onderlinge samenwerking - Er is herwaardering voor coöperatie door burgerinitiatieven Gedeeltelijk goed: - Naast de bestaande coöperaties bloeien steeds meer burgerinitiatieven op (1 punt) - Het jaar van de coöperatie biedt kans op herwaardering en vernieuwing (1 punt) - Er bloeien burgerinitiatieven op die gezien kunnen worden als coöperaties (1 punt omdat opbloeien een positief element bevat) Vragen 24 en 25: Tekst 3 Dure eieren Vragen 26 tot en met 28: Vraag 29: Er is veel discussie over het antwoord onjuist beroep op autoriteit. Het blijkt dat methodes Nederlands verschillende uitleg geven aan deze drogreden. Leerlingen leren in veel methodes dat deze drogreden van toepassing is op situaties waarin iemand die niet deskundig is een uitspraak over een bepaald onderwerp doet: Dat restaurant heeft deze lekkerste broodjes, want Mark Rutte zegt dat. Er is echter ook sprake van onjuist beroep op autoriteit als de autoriteit onduidelijk is. Dat is hier het geval, omdat de deskundigen niet nader gespecificeerd worden. Van ontduiken van bewijslast, zoals gesuggereerd door collega s, is geen sprake. Na de eerste zin van het citaat zou je want of een dubbele punt kunnen toevoegen. De tweede zin van het citaat kan dan gezien worden als een argument bij de eerste. Er wordt dus wel degelijk een argument gegeven (ook al is het geen al te sterk argument). Naar aanleiding van deze discussie wordt duidelijk dat er bij aanwezigen behoefte bestaat aan een document waaruit de gebruikte termen eenduidig worden uitgelegd. [Die lijst is er gelukkig inmiddels. Met ingang van het examenjaar 2017 zal het centraal examen gaan gebruikmaken van een lijst met termen en definities aangaande het domein argumentatie, zoals dit jaar aangeleverd door een commissie van het CvTE. Uitgeverijen zouden daarom snel kritisch moeten kijken naar de theorie in hun lesmethodes.] Overigens is de volgorde waarin beide drogredenen worden genoemd, niet van belang.

7 Vraag 30: Vraag 31: Hoewel de antwoorden Hij is het er niet mee eens, hij is tegen de regel en De maatregel deugt niet antwoord lijken te geven op de vraag, moeten ze beide fout gerekend worden. Hieruit blijkt namelijk niet dat leerlingen de snijdend scherpe ironie van de schrijver opgemerkt hebben. Het antwoord moet sterker geformuleerd zijn - Hij vindt het grote onzin - Hij vindt het belachelijk = goed (ondanks het foute verwijswoord) - Hij vindt het stom/pervers/onnozele maatregelen - Hij is het er totaal niet mee eens (door toevoeging van het woord totaal is het antwoord net goed) - Hij vindt het heen-en-weergesjouw met producten grote onzin Vraag 32: Leerlingen hadden zowel uit alinea 4 als uit alinea 5 een punt van kritiek moeten halen. De eerste zin van alinea 5 met het signaalwoord ook biedt daartoe het aanknopingspunt. Veel leerlingen hebben dit niet gezien. Zij kiezen vaak bij bolletje 1 dat het slecht voor het milieu is (r. 68) en bij bolletje 2 dat het slecht voor de klanten is omdat ze meer moeten betalen. Dit antwoord levert maximaal 1 punt op. Bij het tweede bolletje moeten volgens het correctiemodel zowel slecht voor het milieu als slecht voor de klant worden opgenomen. Sommigen zijn van mening dat voldoende is om te zeggen dat het slecht is voor het milieu. Omdat er gevraagd wordt naar twee punten van kritiek, vragen sommigen zich af waarom dit antwoord niet geheel goed gerekend kan worden. Tekst 4 Weg met Duck en Mouse? Vragen 32 en 33: Vraag 34: Bij het tweede bolletje zijn vriendelijke uitstraling, verschattiging goed te rekenen alternatieven voor verlieving. Het derde bolletje is vaak gemist, omdat leerlingen zijn gaan zoeken in alinea 10 waar gesproken wordt over de derde ontwikkeling. Het is logisch dat leerlingen niet in alinea 11 gaan kijken. Daarom is er tijdens de collectieve bespreking ook kritiek op deze vraag. - autonome ontwikkeling - autonome ontwikkeling die gretig gedeeld wordt (zegt niets over de ontwikkeling van stripfiguren)

8 Vraag 35: Vraag 36: Essentieel voor het toekennen van punten is dat het hoofd te groot is in verhouding tot het lichaam. De toevoeging het hebben van reuzenogen is overbodig maar niet fout - een erg groot hoofd in verhouding tot het lichaam - een waterhoofd - een groot hoofd en een klein lichaam Vragen 37 t/m 39: Slotopmerkingen: Klachten over meerkeuzevragen, die tijdens de examenbespreking niet aan bod zijn gekomen, kunnen worden gericht aan het CvTE. Enkele aanwezigen vragen zich af of het geen krachtiger signaal is als het sectiebestuur Nederlands van Levende Talen een brief stuurt namens de hele groep. Algemene opmerkingen met betrekking tot het correctievoorschrift: - er wordt gewezen op het bestaan van algemene regel 3.3 (blz. 2) uit het correctievoorschrift; - in het correctiemodel wordt bij punt 6 op blz. 3 gesproken over een zelfde. Dit behoort eenzelfde te zijn; - wat wordt precies bedoeld met idiomatische en grammaticale oneffenheden (blz. 4)? Hieronder worden vermoedelijk kromme uitdrukkingen of kromme formuleringen verstaan, die wanneer de strekking ervan in het antwoord duidelijk is niet tot puntenaftrek leiden.