Jaarverslag 2009 Stichting GE Pension NL 2007

Transcriptie

1 Jaarverslag 2009 Stichting GE Pension NL 2007 Datum rapport 11 juni 2010 Nummer/versie Definitief Auteur Bestuur Telefoon (050)

2 Profielschets Stichting GE Pension NL 2007 (GE Pension NL 2007) is een ondernemingspensioenfonds. Het pensioenfonds voert de pensioenregelingen uit voor de medewerkers van General Electric in Nederland en is statutair gevestigd te Haarlemmermeer. De basispensioenregeling is een (deels voorwaardelijk en deels onvoorwaardelijk) geïndexeerde opbouwregeling en wordt in de Pensioenwet gekarakteriseerd als een uitkeringsovereenkomst. De premies voor de basispensioenregeling worden ingebracht door de werkgever en de werknemers. Op de opgebouwde aanspraken van actieve deelnemers vindt jaarlijks onvoorwaardelijk toeslagverlening plaats. De toeslagverlening op de ingegane pensioenen en premievrije pensioenaanspraken van gewezen deelnemers is voorwaardelijk. De vrijwillige bijspaarregeling Gesave wordt gekarakteriseerd als een premieovereenkomst. Ultimo 2009 heeft het pensioenfonds ruim (gewezen) deelnemers en pensioengerechtigden. De uitvoering van de pensioenregeling heeft het bestuur sinds de datum van oprichting, 17 augustus 2007, uitbesteed aan TKP Pensioen BV (TKP). Het bestuur heeft het grootste deel van het beheer van het pensioenvermogen uitbesteed aan GE Asset Management (GEAM). De individuele pensioenspaarregelingen (Gesave en Geflex) worden uitgevoerd door Delta Lloyd Bank. Het custody contract met Northern Trust Global Services Limited is met ingang van 30 september 2009 beëindigd. Met ingang van 1 oktober 2009 is State Street Corporation als custodian aangesteld. Het overlijdensrisico en het arbeidsongeschiktheidsrisico zijn herverzekerd bij Swiss Re. Het betreft een excedent-herverzekeringscontract in combinatie met een stop loss-herverzekering. Daarnaast maakt het bestuur gebruik van de werkzaamheden van een externe (certificerende) actuaris (Hewitt) en een externe accountant (KPMG). 1

3 Inhoudsopgave 1. Kerncijfers 4 2. Personalia 5 3. Verslag verantwoordingsorgaan 7 Bestuursverslag Voorwoord Doelstelling Financiële opzet Ontwikkelingen in Beleid en beleidskeuzes Risicobeheer Verslag van het vermogensbeheer Algemeen Aandelen Vastrentende waarden Pensioen en uitvoering Inleiding Pensioencommunicatie Pensioenadministratie Pensioenregeling Nieuwe wetgeving Governance en compliance Algemeen Goed Pensioenfondsbestuur Informatie vanuit toezicht van DNB en AFM Bestuursaangelegenheden Deskundigheids- en integriteitstoets en opleiding Gedragscode Geschillencommissie Visitatiecommissie Organisatie en uitvoering Statutenwijziging Verwachte gang van zaken 48 Jaarrekening Jaarrekening Balans Staat van baten en lasten Kasstroomoverzicht Toelichting op de jaarrekening Actuariële analyse Overige gegevens Statutaire regeling omtrent de bestemming van het saldo van baten en lasten Gebeurtenissen na balansdatum Accountantsverklaring 81 2

4 12.4 Actuariële verklaring Bijzondere statutaire zeggenschapsrechten 85 Bijlagen 86 Bijlage 1 Deelnemersbestand 87 Bijlage 2 Begrippenlijst 88 3

5 1. Kerncijfers Bedragen x Aantal verzekerden (ultimo jaar) Deelnemers, actief en voortgezet Gewezen deelnemers Pensioengerechtigden 4 1 Totaal aantal verzekerden Bijdragen van werkgevers Regulier Additionele stortingen Koopsommen individueel Kostendekkende premie FVP-bijdrage 6 0 Uitkeringen 50 1 Eigen vermogen Voorziening pensioenverplichtingen Beleggingen Beleggingen voor risico pensioenfonds Beleggingsopbrengsten Rendement o.b.v total return 15,0% -17,1% Beleggingen voor risico deelnemers Dekkingsgraad * 116,6% 89,4% * De berekening van de dekkingsgraad is gelijk aan het eigen vermogen plus de voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds, waarbij de overige technische voorzieningen buiten beschouwing worden gelaten, gedeeld door de voorziening pensioenverplichtingen voor risico pensioenfonds. 4

6 2. Personalia Bestuur Benoemd namens de werkgever: Naam Functie in bestuur Bestuurslid vanaf Bestuurslid tot mw. Y.M.M. den Bakker Voorzitter G.J.B. Bas vice-voorzitter V.P. Evers Lid P. Henssen vice-voorzitter E.X. Rodriguez Maldonado Lid J.P.G. Vissers Lid De werkgeversvertegenwoordigers hebben zitting voor een periode van vier jaar. De aangesloten onderneming die een bestuurslid heeft benoemd, is tevens bevoegd dit bestuurslid te ontslaan vóór afloop van de zittingsperiode. Benoemd namens de deelnemers: Naam Functie in bestuur Bestuurslid vanaf Bestuurslid tot A.A. van den Aarssen vice-secretaris D.L. Coupar Lid T.H.M. Kruijs Secretaris T.A. Sardar Lid D. van Unnik Lid R. Vossen Lid De werknemersvertegenwoordigers hebben zitting voor een periode van vier jaar. Een door de deelnemers gekozen bestuurslid wordt ontslag verleend op het moment dat hij niet langer deelnemer (werknemer met een arbeidsovereenkomst bij een van de aangesloten ondernemingen van General Electric) is. Het aftredende bestuurslid kan zich terstond herkiesbaar stellen. Pensioenmanager Stichting GE Pension NL 2007 C. Verbeek Beleggingscommissie C. Verbeek A.A. van den Aarssen G.J.B. Bas V.P. Evers D. van Unnik 5

7 Compliance officer P. Elion Verantwoordingsorgaan Namens de werkgever: Namens de actieve deelnemers: mw. J. Duurland (in 2009 vervangen door D. de Kruijk ad interim) M. van de Ven Pensioenadministratie TKP Pensioen BV Vermogensbeheerders GE Asset Management Limited, Londen/Stamford (U.S.) (GEAM) Delta Lloyd Bank NV, Amsterdam (Pensioenspaarregeling) Custodian Northern Trust Global Services Limited, Amsterdam (tot 30 september 2009) State Street Corporation (vanaf 1 oktober 2009) Herverzekering Swiss Re, Amstelveen Adviseurs KPMG Accountants NV, externe accountant Hewitt Associates BV, externe actuaris Visitatiecommissie Mr. J.R. Steinhauser, juridisch / communicatief Drs. G.E. van de Kuilen, financieel / economisch E.J.M. Missotten, algemeen / bestuurlijk 6

8 3. Verslag verantwoordingsorgaan Statutaire opdracht Het bestuur van Stichting GE Pension NL 2007 heeft een verantwoordingsorgaan ingesteld met ingang van 1 januari Het Verantwoordingsorgaan beoordeelt de door het bestuur gemaakte beleidskeuzes, het gevoerde beleid en de naleving van de Principes voor Goed Pensioenfonds Bestuur, met als uitgangspunt de vraag of het bestuur bij de genomen besluiten op een evenwichtige wijze met de belangen van alle belanghebbenden rekening heeft gehouden. Het Verantwoordingsorgaan richt zich bij het uitoefenen van zijn taak op de uitgangspunten van Goed Pensioenfonds Bestuur, met bijzondere aandacht voor de frequentie van het overleg met het bestuur, de te behandelen onderwerpen met betrekking tot het beleid en de verantwoording aan het Verantwoordingsorgaan. Het Verantwoordingsorgaan heeft onder meer als taak advies uit te brengen over: het vaststellen en wijzigen van de vergoedingsregeling voor bestuursleden; het wijzigen van het beleid ten aanzien van het Verantwoordingsorgaan; de vorm, inrichting en samenstelling van het intern toezicht; het vaststellen en wijzigen van een interne klachten- en geschillenprocedure; het vaststellen en wijzigen van het communicatie- en voorlichtingsbeleid. Verantwoording en werkwijze Om zijn taken te kunnen uitvoeren heeft het Verantwoordingsorgaan recht op alle informatie die het nodig acht en ook recht op overleg met het bestuur, de externe accountant en de externe actuaris. Het Verantwoordingsorgaan heeft in het kader van haar taakuitoefening kennisgenomen van het jaarverslag en de jaarrekening, het verslag van de certificerende actuaris en het rapport van de accountant. Het Verantwoordingsorgaan is het gehele financiële jaar 2009 in dezelfde samenstelling actief geweest, waarbij de heer De Kruijk voor het gehele jaar de ad interim vervanger is geweest voor mevrouw Duurland. Op 1 januari 2010 is mevrouw Duurland afgetreden en is het proces in gang gezet om de heer De Kruijk formeel te benoemen als lid van het Verantwoordingsorgaan. Het Verantwoordingsorgaan is van mening dat het bestuur voldoende vergaderbijeenkomsten heeft gehouden. Hierbij werd in een aantal gevallen tevens het Verantwoordingsorgaan uitgenodigd, hetgeen als een goede vorm van overleg met het bestuur wordt beschouwd. Het bestuur heeft het Verantwoordingsorgaan in deze bestuursvergaderingen de gelegenheid gegeven om input te geven op de geagendeerde onderwerpen. Het Verantwoordingsorgaan is van mening dat zij voor het uitvoeren van zijn taak voldoende, doch gefragmenteerd,informatie heeft ontvangen en dat het bestuur voldoende deskundig is om zijn taak adequaat uit te voeren. Het Verantwoordingsorgaan heeft kennis genomen van het feit dat er een aanzet is gegeven om het in 2009 voorgenomen 7

9 opleidingsplan uit te voeren. Het Verantwoordingsorgaan is begin 2010 vertegenwoordigd geweest op de pensioenopleidingsdag die TKP voor het bestuur georganiseerd heeft. Bevindingen en aandachtspunten Het Verantwoordingsorgaan heeft kennis genomen van het jaarverslag en de jaarrekening van het pensioenfonds en de overige door het bestuur verstrekte informatie, alsmede van de door het bestuur in de vergadering van 11 juni 2010 verstrekte toelichtingen daarbij. Tevens heeft het Verantwoordingsorgaan kennis genomen van de bevindingen van de externe accountant en de externe actuaris. Het Verantwoordingsorgaan constateert dat de communicatie aan deelnemers in 2009 verder verbeterd is door het lanceren van een eigen website. Het communicatieplan voor 2010 is in 2009 ter advies voorgelegd aan het Verantwoordingsorgaan. In het communicatieplan is voorgesteld om een nulmeting te houden over de huidige communicatie omtrent pensioen. Het Verantwoordingsorgaan heeft het bestuur geadviseerd de nulmeting in 2010 uit te voeren. Dit advies heeft het bestuur opgevolgd. Het Verantwoordingsorgaan neemt kennis van het feit dat de inrichting van het Intern Toezicht door middel van een visitatiecommissie is gerealiseerd. Naast het pensioenfondsbestuur is ook het Verantwoordingsorgaan gehoord door de visitatiecommissie. Het Verantwoordingsorgaan hecht zwaar aan de bevindingen van de visitatiecommissie en onderschrijft de acties die het pensioenfondsbestuur neemt om de band met de externe vermogensbeheerder te evalueren en bij voortzetting - verder te professionaliseren. Het Verantwoordingsorgaan is het echter niet eens met de kanttekening in de rapportage betreffende de visitatie van de Stichting Pensioenfonds GE Pension NL 2007 dat de gekozen structuur leidt tot vele bestuurswisselingen, waardoor de continuïteit van voldoende deskundigheid gevaar loopt. Het Verantwoordingsorgaan is van mening dat de bestuurswisselingen met name een gevolg zijn van functiewisselingen waarbij (voormalig) bestuursleden een nieuwe functie bekleedden buiten GE of binnen GE maar in het buitenland. Informatievoorziening tussen vermogensbeheerder, beleggingsadviescommissie en pensioenfondsbestuur is belangrijk. De meer uitgebreide verantwoordingsinformatie van de beleggingsadviescommissie en de verdere uitwerking van het strategisch beleggingsbeleid door het bestuur acht het Verantwoordingsorgaan van groot belang. Daarmee benadrukt het pensioenfonds haar eigen rol in de samenwerking met de externe vermogensbeheerder. Het Verantwoordingsorgaan constateert dat de beleggingsrendementen en daarmee de financiële positie sterk is verbeterd en dat het fonds vooruitloopt op de ontwikkelingen in het herstelplan. Het aantal gepensioneerden binnen het pensioenfonds stijgt langzaam. Het Verantwoordingsorgaan heeft er kennis van genomen dat het bestuur de rol van gepensioneerden in de organisatie van het pensioenfonds besproken heeft. De uitkomst dat er in 2009 en 2010 nog geen invulling gegeven wordt aan het opnemen van gepensioneerden in de organen van het pensioenfonds, is begrijpelijk. Gegeven het verloop van de dekkingsgraad in relatie tot het herstelplan heeft het bestuur conform de reglementen gehandeld om per januari 2010 een inhaaltoeslag te verlenen over 2009 aan de gewezen deelnemers en gepensioneerden. Dit ligt in lijn met de ambities van het pensioenfonds. 8

10 Oordeel Het Verantwoordingsorgaan komt tot de conclusie dat het handelen van het bestuur in 2009 in overeenstemming is geweest met de reglementen en de statuten. Het bestuur heeft een consistent beleid gevoerd, waarbij de belangen van alle betrokkenen zorgvuldig afgewogen zijn. Gegeven het feit dat 2009 een turbulent jaar is geweest, is het Verantwoordingsorgaan van mening dat het bestuur adequaat heeft gereageerd op de effecten van de financiële en economische crisis. Breda, 11 juni 2010 D. de Kruijk M. van de Ven Reactie bestuur op oordeel verantwoordingsorgaan Het bestuur wil haar waardering uitspreken voor de open en constructieve sfeer waarin de contacten met het Verantwoordingsorgaan gedurende dit bijzondere jaar zijn verlopen. Zij heeft kennis genomen van het oordeel van het Verantwoordingsorgaan en dankt het Verantwoordingsorgaan voor de waardering van het bestuursbeleid over

11 Bestuursverslag 10

12 4. Voorwoord In Nederland heeft General Electric besloten op basis van de bestaande structuur ten tijde van de verkoop van de Plasticsdivisie van General Electric aan Sabic de pensioenovereenkomst van de aangesloten GE-ondernemingen voor haar actieve deelnemers per 1 september 2007 onder te brengen in een nieuw pensioenfonds, Stichting GE Pension NL De gepensioneerden en inactieven op 1 september 2007 zijn achtergebleven in het oude fonds Stichting GE Pensioenfonds (nu genaamd Stichting Pensioenfonds SABIC-IP) De collectieve waardeoverdracht vanuit pensioenfonds SABIC-IP is eind 2008 geëffectueerd. In 2009 is een analyse gemaakt van de overgebleven slapers bij SABIC-IP: Voor alle GE medewerkers die op 1 september 2007 actief medewerker waren bij GE ergens in de wereld en slapersrechten hadden in Stichting Pensioenfonds SABIC-IP. De bedoeling is dat voor alle op 1 september 2007 ergens voor GE actieve medewerkers hun GE pensioenrechten ondergebracht worden bij het GE Pension NL 2007, ook als deze medewerkers op 1 september 2007 geen pensioen meer opbouwden in Nederland. In januari 2009 is GE Modular Space BV (Algeco BV) uitgetreden bij het pensioenfonds. GE Healthcare Europe GmbH is in januari 2009 toegetreden. In dit jaarverslag legt het bestuur verantwoording af over het gevoerde beleid in Het jaar 2009 is zonder meer een bewogen jaar te noemen -waarbij het bestuur kan terugkijken op intensieve periode waarin herstel van de dekkinsgraad, de vermogensbeheersconstructie en een bezoek van de Visitatiecommissie de aandacht opeisten. Daarnaast spelen vele ontwikkelingen in de markt waaronder het multi-opf die ook allemaal de aandacht van het bestuur verdienden. De dekkingsgraad van het fonds lag ultimo 2008 en gedurende de eerste helft van 2009 onder het minimaal vereiste niveau. Ultimo 2008 was de dekkingsgraad 89,4%. Het pensioenfonds heeft binnen de daarvoor gestelde wettelijke termijn een herstelplan ingediend bij DNB, waarin is aangetoond hoe het pensioenfonds verwacht dat binnen drie jaar tijd de dekkingsgraad herstelt tot boven de de minimaal vereiste grens (kortetermijnherstelplan) en binnen een periode van vijftien jaar weer het vereist eigen vermogen bereikt (langetermijnherstelplan). In het ingediende herstelplan wordt aangetoond hoe het pensioenfonds verwacht dat de dekkingsgraad binnen de maximale hersteltermijn van drie jaar herstelt tot boven de 104,8% 1. Daarnaast volgt uit het herstelplan dat eind 2016 de dekkingsgraad hoger zal zijn dan het vereist eigen vermogen. De specifieke kenmerken van dit fonds (nauwelijks gepensioneerden en de zeer specifieke en behoudende wijze van premievaststelling) dragen bij aan dit herstel binnen de gestelde termijnen. Het fonds behoeft derhalve geen additionele maatregelen te nemen om het herstel te bespoedigen. Het herstelplan is ongewijzigd goedgekeurd door DNB. Aan het eind van het kalenderjaar 2009 is de dekkingsgraad uitgekomen ruim boven het in het herstelplan aangegeven niveau. 1 Het getoonde percentage is bepaald aan de hand van de door de DNB vastgestelde berekeningsmethodiek op basis van Europese richtlijnen. Beleidsmatig wordt voor toeslagverlening uitgegaan van een dekkingsgraad van 105%. 11

13 Doordat de dekkingsgraad begin 2009 lager lag dan 100%, zijn er het eerste halfjaar geen waardeoverdrachten uitgevoerd. Vanaf juli 2009 zijn er wel weer waardeoverdrachten uitgevoerd, omdat op dat moment de dekkingsgraad zich al enige maanden boven de 100% bevond. Het bestuur heeft in 2009 uitvoerig stilgestaan bij de verdeling van de lasten voor toeslagverlening van de gewezen deelnemers van bedrijven die het pensioenfonds verlaten. De financiële last van de toeslagverlening ligt dan bij de achterblijvende ondernemingen. Het bestuur wenst deze situatie te veranderen door de uittredende onderneming een eenmalige exit-vergoeding te laten voldoen. In 2010 zal dit geformaliseerd worden door een passage hieromtrent op te nemen in de uitvoeringsovereenkomsten en de ABTN. Het bestuur heeft op 27 november 2009 besloten toeslag te verlenen van 0,38% op de premievrije pensioenaanspraken en ingegane pensioenen per 1 januari 2010, tenzij de dekkingsgraad op 1 januari 2010 na toeslagverlening lager zou komen te liggen dan 105%. Omdat de dekkingsgraad op 1 januari 2010 hoger was dan 105% heeft het bestuur besloten de opgebouwde aanspraken van gewezen deelnemers en ingegane pensioenen te verhogen met de consumentenprijsindex alle huishoudens. Tevens heeft het bestuur besloten een inhaaltoeslag te verlenen van 3,06% per 1 januari Deze inhaaltoeslag houdt verband met het niet toekennen van de toeslag in 2009 door de financiële situatie in het begin van De opgebouwde aanspraken van actieve deelnemers worden jaarlijks onvoorwaardelijk aangepast aan de ontwikkeling van de CBS-CAO-lonen. Per 1 januari 2010 is op de opgebouwde aanspraken van actieve deelnemers een toeslag verleend van 2,20%. Het vermogensbeheer wordt uitgevoerd door GE Asset Management (GEAM). In 2009 heeft er een vereenvoudiging plaatsgevonden in de beleggingsstructuur die GEAM voor haar beleggingsfondsen toepast, zodat alle beleggingen in dezelfde juridische structuur zitten. De gekozen juridische structuur is de Ierse Variable Capital Company Funds (VCC). De aanpassing draagt er aan bij dat de vermogensbeheerkosten van de beleggingsfondsen waarin het pensioenfonds participeert, verlaagd zijn. Er hebben geen wijzigingen plaatsgevonden in de onderliggende portefeuille en flexibiliteit, zodat de aanpassing als een verbetering voor het pensioenfonds aangemerkt kan worden. Het pensioenfonds werkte met Northern Trust als custodian. Per 1 oktober 2009 is een nieuwe custodian aangesteld. Per die datum is Northern Trust vervangen door State Street als nieuwe custodian. In 2009 heeft het fonds uitvoerig contact gehad met GE Asset Management (GEAM) over de performance en de invulling van de overeenkomsten en is verzocht om toelichting. Het bestuur heeft, op advies van de Beleggingscommissie, besloten om een audit in het tweede kwartaal 2010 uit te laten voeren door Hewitt Consultants van de performance over de afgelopen jaren ten opzichte van de de benchmark, de werkzaamheden en de processen van GEAM. Ook zal een beoordeling volgen over de strategie, de visie en het team. 12

14 Tevens heeft het bestuur een verantwoordingsorgaan ingesteld. Het Verantwoordingsorgaan beoordeelt het door het bestuur gevoerde beleid, de gemaakte beleidskeuzes en de naleving van de Principes voor Goed Pensioenfonds Bestuur. Uitgangspunt hierbij is de vraag of het bestuur op een evenwichtige wijze met de belangen van alle belanghebbende rekening heeft gehouden bij het bepalen van het beleid. Het verslag van het Verantwoordingsorgaan en de reactie van het bestuur hierop zijn in dit verslag opgenomen. Voor de inrichting van het interne toezicht heeft het bestuur gekozen voor de instelling van een visitatiecommissie. In december 2009 heeft de Visitatiecommissie haar eerste deelvisitatie uitgevoerd. Aandachtspunten van de visitatie waren financieel-economische aspecten en risicomanagement. Uit het rapport is gebleken dat er weliswaar verbeterpunten mogelijk zijn doch dat er geen grote problemen, mankementen of risico s aanwezig zijn op deze terreinen. Het bestuur gaat met de aanbevelingen tot verbetering in 2010 verder. Heldere communicatie met de belanghebbenden is voor het bestuur van groot belang. Op reguliere basis zijn in 2009 nieuwsbrieven verzonden om de deelnemers te informeren over hun pensioensituatie, waaronder de status van het herstelplan en de ontwikkeling van de dekkingsgraad. Ook op de website die vanaf de zomer van 2009 is opengesteld voor de deelnemers, is veel aandacht gegeven aan dit onderwerp. Iedere maand is de actuele dekkingsgraad genoemd, met een korte beschrijving van de stijgende dan wel dalende lijn ten opzichte van de maand daarvoor. In december is er sectorbreed discussie gevoerd over de impact van de toegenomen levensverwachtingen. In februari 2010 heeft het bestuur het besluit genomen om voor het jaarverslag 2009, in afwachting van nieuwe sterftetafels, een opslag van 3% op de voorziening te rekenen. Dit effect is gebaseerd op een feitelijke berekening van de adviserend actuaris op het feitelijke deelnemersbestand. Bij de nieuwe berekening zijn de sterftekansen ontleend aan de prognosetafel van Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) Eind 2009 liep de opzegtermijn van het contract met de pensioenuitvoeringsorganisatie TKP af. In overleg met TKP is deze opzegtermijn verlengd met 6 maanden. Dit geeft flexibiliteit om te onderzoeken of samenwerkingsverbanden (wellicht in de vorm van een Multi-opf met een ander ondernemingspensioenfonds dat aan GE ondernemingen gerelateerd is, schaalvoordelen kan bieden. De pensioenadministratie kan hierop dan aansluiten. Begin 2010 heeft het pensioenfonds besloten het uitbestedingscontract met TKP te willen verlengen, waarbij de flexibiliteit wordt benoemd om in de nabije toekomst samenwerkingsverbanden met andere pensioenfondsen aan te kunnen gaan. Het is de verwachting dat de nieuwe afspraken voor 1 juli vastgelegd en getekend zullen worden. Omdat in het jaarverslag diverse vaktechnische begrippen gebruikt worden, is als bijlage een begrippenlijst opgenomen. Breda, 11 juni 2010 mw. Y.M.M. den Bakker 13

15 5. Doelstelling Het pensioenfonds draagt de verantwoordelijkheid voor een goede uitvoering van de in de pensioenovereenkomst gedefinieerde pensioenregelingen voor deelnemers, gewezen deelnemers en pensioengerechtigden, in overeenstemming met de bestaande wet- en regelgeving. Stichting GE Pension NL 2007 heeft ten doel om binnen de grenzen van zijn middelen de deelnemers, gewezen deelnemers en hun nabestaanden te beschermen tegen geldelijke gevolgen van ouderdom, arbeidsongeschiktheid en overlijden. Het fonds voorziet hiertoe in het op lange termijn verstrekken van de nominale pensioenaanspraken en pensioenrechten en streeft hierbij naar het waardevast houden van de opgebouwde pensioenen, de ingegane pensioenen en de premievrije pensioenaanspraken. De toeslagverlening op de opgebouwde aanspraken van actieve deelnemers is onvoorwaardelijk. Op de opgebouwde aanspraken van gewezen deelnemers en de ingegane pensioenen wordt voorwaardelijk toeslag verleend. Dat wil zeggen dat er geen recht op toeslagverlening is en wordt er jaarlijks bepaald of en in hoeverre toeslagverlening kan plaatsvinden. Het fonds draagt zorg voor duidelijke en klantgerichte communicatie met alle belanghebbenden. Het fonds heeft beleid ontwikkeld op het gebied van financiering, toeslagverlening, beleggingen en communicatie om de genoemde doelstellingen te bereiken. Dit beleid is vastgelegd in diverse documenten, waarvan de actuariële en bedrijfstechnische nota (ABTN) het belangrijkste is. Deze ABTN is voor het laatst in het vierde kwartaal van 2009 en in het eerste kwartaal van 2010 geactualiseerd. Op 23 april 2010 is de ABTN voor het laatst vastgesteld door het bestuur. 14

16 6. Financiële opzet 6.1 Ontwikkelingen in 2009 Dekkingsgraad De dekkingsgraad is een maatstaf voor de financiële positie van een pensioenfonds. Het geeft het pensioenvermogen als percentage van de contante waarde van de pensioenverplichtingen weer. De dekkingsgraad kan wijzigen door talrijke invloeden, zoals de ontwikkeling van het beleggingsresultaat, verzekeringstechnische ontwikkelingen en de ontwikkeling van de rentetermijnstructuur. De ontwikkeling van de dekkingsgraad van het pensioenfonds gedurende het jaar kan als volgt worden weergegeven: Ontwikkeling dekkingsgraad % 60% 70% 80% 90% 100% 110% 120% 130% Dekkingsgraad ultimo ,4% Effect premies 2,8% Effect toeslagverlening -/-0,1% Effect beleggingsresultaat 13,4% Effect rentetermijnstructuur Effect kanssystemen 13,2% 1,6% Effect aanpassing levensverwachting Effect overige oorzaken Dekkingsgraad ultimo /-3,5% -/-0,2% 116,6% Zoals bovenstaande figuur laat zien, veroorzaakten vooral de positieve beleggingsresultaten en de gestegen rentetermijnstructuur de stijging van de dekkingsgraad. De voorziening pensioenverplichtingen wordt gewaardeerd op marktwaarde met behulp van de rentetermijnstructuur. De rentetermijnstructuur is variabel. Iedere maand wordt deze door De Nederlandsche Bank (DNB) gepubliceerd. Een lagere rentetermijnstructuur betekent een hogere voorziening en vice versa. De stijging van de rentetermijnstructuur leidde in 2009 tot een daling van de voorziening. Dit had een positief effect op de dekkingsgraad. De verhoging van de voorziening in verband met de verwachte stijging van de levensverwachting had een negatief effect van 3,5%-punt op de dekkingsgraad. Voor een nadere toelichting hierop wordt verwezen naar pagina

17 Onderstaande tabel geeft het verloop van de dekkingsgraad in 2008 en Ter illustratie zijn daarbij ook het behaalde beleggingsrendement en de gemiddelde rentetermijnstructuur behorende bij de gemiddelde looptijd van de verplichtingen vermeld: Dekkingsgraad 116,6% 89,4% Beleggingsrendement 15,0% 17,1% Gemiddelde rentetermijnstructuur 3,9% 3,6% Beleggingsresultaten Het rendement van de beleggingsportefeuille bedroeg in ,0%. Aandelen behaalden in 2009 een hoog rendement van 26,0%. Vastrentende waarden behaalden een rendement van 5,6%. Ten opzichte van de benchmark was het rendement van de afzonderlijke beleggingscategorieën 2,2%-punt lager. In hoofdstuk 7 wordt nader ingegaan op de resultaten. Impact herstelplan Het jaar 2009 stond in het teken van het herstelplan. In het jaar daarvoor was er sprake van een wereldwijde financiële crisis. Veel pensioenfondsen werden in 2008 geconfronteerd met een dekkingstekort, zo ook Stichting GE Pension NL Het proces van waardeoverdrachten kwam stil te liggen, omdat waardeoverdrachten dienen te worden opgeschort zodra één van de bij de overdracht betrokken fondsen een dekkingsgraad van minder dan 100% heeft. Voor het pensioenfonds gold dat de dekkingsgraad in de loop van november 2008 onder de 100% was gedaald. Vanaf dit moment zijn daarom geen nieuwe in- en uitgaande waardeoverdrachten meer in behandeling genomen. De deelnemers en de betrokken pensioenuitvoerders zijn over de opschorting van waardeoverdrachten geïnformeerd. Nog gedurende het jaar 2009 kwam de dekkingsgraad weer boven de 100% te liggen. Vanaf dat moment heeft het pensioenfonds weer meegewerkt aan waardeoverdrachten. Het bestuur heeft de onderdekking, zoals wettelijk verplicht, aan DNB gemeld. Ook heeft het bestuur eind maart 2009 een herstelplan ingediend. DNB heeft dit herstelplan goedgekeurd. De belangrijkste kenmerken van het herstelplan zijn: Voor het kortetermijnherstel wordt een periode van drie jaar gehanteerd; Het bestuur heeft besloten het rendementspercentage in 2009 op 5,2% te stellen; In de uitvoeringsovereenkomst tussen het pensioenfonds en de werkgever is vastgelegd dat de werkgever bij een dekkings- of reservetekort de verschuldigde pensioenpremie kan verhogen. Uit de huidige berekeningen blijkt dat een verhoging van de premie niet noodzakelijk is en dat de huidige beleidsinstrumenten krachtig genoeg zijn om het herstel binnen de wettelijke termijnen te bewerkstelligen; Toeslagverlening aan gewezen deelnemers en pensioengerechtigden is voorwaardelijk (afhankelijk van de financiële positie van het fonds) en wordt gefinancierd uit de premie. Het bestuur neemt ieder jaar een besluit over de toeslagverlening. Zolang het minimaal vereist eigen vermogen nog niet is overschreden worden geen toeslagen toegekend. Daarnaast mag door het verlenen van een toeslag de dekkingsgraad niet lager worden dan de dekkingsgraad behorend bij het minimaal vereist vermogen. Indien in enig jaar geen 16

18 toeslag is verleend kan het bestuur besluiten om in de daar opvolgende jaren over te gaan op inhaaltoeslagverlening; Het beleggingsbeleid gedurende de herstelperiode is zodanig dat geen toename van het fondsrisico plaatsvindt. Het herstelplan ziet erop toe dat de dekkingsgraad per eind 2013 (einde kortetermijnherstelperiode) minimaal 104,8% 2 bedraagt en dat deze per eind 2023 (einde langetermijnherstelperiode) minimaal 131,9% 3 bedraagt. Het pensioenfonds heeft in 2009 geen aanvullende vermogensdotaties ontvangen van de werkgever. Uit berekeningen bleek dat een verhoging van de premie niet noodzakelijk was en dat de beleidsinstrumenten krachtig genoeg waren om het herstel binnen de wettelijke termijnen te bewerkstelligen. In 2009 heeft de dekkingsgraad zich positiever ontwikkeld dan waarvan in het herstelplan was uitgegaan. Onderstaand overzicht geeft dit weer: Verwacht 2009 (in %) Werkelijk 2009 (in %) Dekkingsgraad per 31 december ,3 4 89,4 Premie 8,2 2,8 Sturingsmiddelen Toeslagen -2,9-0,1 Beleggingen 2,3 13,4 Rentetermijnstructuur 0,0 13,2 Overige Effect van uitkeringen, kosten, kanssystemen en waardeoverdachten. 0,6 1,4 Subtotaal 100,5 120,1 Aanpassing aan gestegen levensverwachting per 31 december ,0-3,5 Dekkingsgraad per 31 december ,5 116,6 Dit overzicht laat zien dat vooral de gunstige ontwikkelingen op de aandelen- en rentemarkten zorgden voor een hogere dekkingsgraad dan verwacht. Het behaalde beleggingsrendement bedroeg 15,0% (na aftrek van het benodigde rendement resulteert dit in een effect op de dekkingsgraad van 13,4%), terwijl het herstelplan uitging van een rendement van 5,2% (na aftrek van het benodigde rendement resulteert dit in een effect op de dekkingsgraad van 2,3%). Daarnaast werd er in het herstelplan van uitgegaan dat de ontwikkeling van de rente 2 Het getoonde percentage is bepaald aan de hand van de door de DNB vastgestelde berekeningsmethodiek op basis van Europese richtlijnen. Beleidsmatig wordt voor toeslagverlening uitgegaan van een dekkingsgraad van 105%. 3 In het herstelplan is uitgegaan van de vereiste dekkingsgraad ultimo De vereiste dekkingsgraad ultimo 2009 bedraagt 134,8%. 4 De verschillende aanvangsdekkingsgraden in de tabel worden veroorzaakt, doordat het herstelplan een aanvangsdekkingsgraad hanteert van 92,3% per 31 december 2008, terwijl bij de definitieve jaarrekening 2008 is uitgegaan van een dekkingsgraad van 89,4%. Dit is veroorzaakt doordat voor de berekening en voor het herstelplan is uitgegaan van een onderliggend deelnemersbestand uit het vierde kwartaal van Voor de definitieve jaarrekening is gerekend met een onderliggend deelnemersbestand die in maart 2009 is vastgesteld. In dit bestand zijn de tot maart 2009 bekend geworden mutaties die betrekking hebben op 2008 (zoals indiensttreding, overlijden, waardeoverdracht, uitdiensttreding), nog verwerkt. 17

19 geen effect zou hebben op de dekkingsgraad in In werkelijkheid steeg de rentetermijnstructuur in 2009, met als gevolg een positief effect op de dekkingsgraad van 13,2%-punt. Het verschil in premie komt doordat in het herstelplan is aangenomen dat de lonen met 3% en de prijzen met 2% stijgen. Per 1 januari 2009 is in werkelijkheid met een veel lagere indexatiepercentages gerekend. Dit leidt tot een lagere kostendekkende premie en verklaart het verschil in premie. Ook voor de toeslagen is gerekend met stijging van de lonen met 3% en de stijging van de prijzen met 2%, terwijl in werkelijkheid lagere percentages zijn gehanteerd. Eind 2009 was er geen sprake meer van een dekkingstekort, maar nog wel van een reservetekort, omdat de dekkingsgraad lager lag dan de vereiste dekkingsgraad van circa 135%. Het kortetermijnherstelplan is eind 2009 niet langer van toepassing, omdat de dekkingsgraad op dat moment drie kwartalen boven de minimale vereiste dekkingsgraad ligt. Door het bestuur is de voorgeschreven jaarlijkse evaluatie van het herstelplan uitgevoerd. Deze evaluatie heeft niet geleid tot bijstelling van de oorspronkelijke uitgangspunten van het herstelplan. Op grond van de huidige situatie voorziet het herstelplan in herstel binnen de daarvoor geldende termijnen. Toeslagverlening Het bestuur had in 2008 besloten de ingegane pensioenen en de opgebouwde aanspraken van gewezen deelnemers per 1 januari 2009 niet aan te passen aan de consumentenprijsindex. Het bestuur had dit besluit genomen omdat de financiële positie van het fonds deze toeslagverlening niet toeliet. Dit besluit is in overeenstemming met de uitgangspunten van het pensioenreglement, zoals beschreven in paragraaf Toeslagbeleid en de richtlijnen van DNB. Het bestuur heeft op 27 november 2009 besloten dat indien de dekkingsgraad van het fonds op 31 december 2009 nog steeds meer zou bedragen dan 104,8%, de voorwaardelijke toeslagverlening per 1 januari 2009 volledig zal worden toegekend. Het bestuur heeft besloten om een inhaaltoeslag toe te passen van 3,06 per 1 januari 2009 op de op dit moment bestaande premievrije rechten van gewezen deelnemers en de ingegane uitkeringen van de pensioengerechtigden. Deze inhaaltoeslag houdt verband met het niet toekennen van de toeslag in 2009 door de financiële situatie in het begin van Het bestuur heeft besloten per 1 januari 2010 de premievrije rechten van gewezen deelnemers en de ingegane uitkeringen te verhogen met 0,38%. De opgebouwde aanspraken van actieve deelnemers worden jaarlijks onvoorwaardelijk aangepast aan de ontwikkeling van de CBS-CAO-lonen. Per 1 januari 2010 is op de opgebouwde aanspraken van actieve deelnemers een toeslag verleend van 2,2%. 18

20 Gestegen levensverwachting Eind 2008 heeft het Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) nieuwe sterftekansen gepubliceerd, samen met een herziene prognose tot en met Het fonds hanteert de prognosetafel van het Actuarieel Genootschap (AG). De nieuwe levensverwachtingen zijn volgens de prognosetafels van het CBS hoger dan de verwachtingen die zijn verwerkt in de prognosetafel van het Actuarieel Genootschap. Concreet betekent dit dat er een hogere toename van de levensverwachting zichtbaar is dan waar het fonds tot op heden rekening mee heeft gehouden. De geconstateerde toename van de levensverwachting is voor het Actuarieel Genootschap aanleiding voor een aanpassing van de eerder gepubliceerde prognosetafel Uiterlijk medio 2010 wordt de publicatie van een herziene AG- prognosetafel verwacht. Het bestuur is van mening dat de gestegen levensverwachting moet worden meegenomen in de waardering van de technische voorzieningen. De gevolgen van de recente informatie is geschat op 3,0% van de technische voorziening. Dit effect is gebaseerd op een feitelijke berekening van de adviserend actuaris op het feitelijke deelnemersbestand. Bij de nieuwe berekening zijn de sterftekansen ontleend aan de prognosetafel van Centraal Bureau voor Statistiek (CBS) Het bestuur heeft besloten om de voorziening pensioenverplichtingen per 31 december 2009 met 3,0% te verhogen. Dit heeft geleid tot een verhoging van de voorziening met circa 2 miljoen, met als gevolg een daling van de dekkingsgraad met 3,5%-punt. Na de publicatie van de nieuwe AG-prognosetafels zullen de gevolgen van de gestegen levensverwachting door het bestuur worden bekeken, in relatie tot het gehele stelsel van actuariële grondslagen. 6.2 Beleid en beleidskeuzes Het bestuur heeft beleid ontwikkeld op het gebied van financiering, beleggingen en toeslagen om de risico s en de financiële positie van het pensioenfonds te beheersen. Bij het maken van beleidskeuzes worden de belangen van alle belanghebbenden evenwichtig afgewogen. Het beleid moet worden uitgevoerd binnen de kaders van de pensioenregeling zoals die overeengekomen is met de werkgever en de werknemers. Dit wordt visueel toegelicht aan de hand van onderstaande figuur. 19

21 Pensioenregeling Financiële positie Beleggingsbeleid Toeslagbeleid Financieringsbeleid Deze paragraaf geeft een toelichting op het gevoerde beleid van het pensioenfonds en het risicobeheer Beleggingsbeleid ALM-studie Bij de oprichting van het pensioenfonds heeft het bestuur een ALM-studie (Asset Liability Management) laten uitvoeren. Deze studie gaat in op het beheer van verplichtingen en beleggingen en integreert de drie belangrijkste beleidsterreinen van het pensioenfonds: het toeslag-, premie- en beleggingsbeleid. Een ALM-studie is een belangrijk hulpmiddel bij het vaststellen van het strategisch beleggingsbeleid, omdat het inzicht geeft in de rendements- en risicokarakteristieken van beleidskeuzes. Ook biedt het inzicht in de effectiviteit van alternatief beleggingsbeleid. De studie maakt gebruik van de door het pensioenfonds geformuleerde verwachtingen over onder andere langetermijnrendementen, CAO-ontwikkelingen en langlopende rentes. Het strategisch beleggingsbeleid geldt in principe voor langere tijd, maar regelmatig wordt het beleid met behulp van een ALM-studie geëvalueerd. Onder andere een gewijzigde financiële positie en gewijzigde economische variabelen kunnen hierbij leiden tot aanpassingen in het beleid. Ook is er begin 2009 een ALM light studie uitgevoerd ter voorbereiding voor het herstelplan. Het heeft dezelfde uitgangspunten als de eerdere ALM-studie met uitzondering van de beginstand van de vermogenspositie, zodat er aansluiting is met de daadwerkelijke dekkingsgraad van 30 november De uitkomsten van de ALM light studie liggen in lijn met de uitkomsten van de uitgevoerde ALM-studie in Mede met behulp van deze inzichten bepaalt het bestuur de mix van verschillende beleggingscategorieën voor de beleggingsportefeuille. 20

22 Strategische beleggingsportefeuille De strategische beleggingsportefeuille wordt in de volgende tabel weergegeven. Ook geeft de tabel de werkelijke gewichten van de beleggingsportefeuille ultimo december 2009 weer. De werkelijke gewichten ultimo 2009 wijken af van de strategische gewichten door koersbewegingen. Er wordt door het bestuur naar gestreefd de nieuwe premies zo te beleggen dat de initiële beleggingspolitiek opnieuw wordt bereikt. Strategische en werkelijke gewichten beleggingsportefeuille (%) Strategisch Werkelijk Strategisch Beleggingscategorie gewicht 2009 gewicht ultimo 2009 gewicht 2010 Aandelen 50% 50,3% 50% Vastrentende waarden 50% 49,7% 50% Jaarlijkse evaluatie strategische beslissingen Strategische beslissingen voor de langere termijn worden genomen in de context van de ALMstudie. Factoren zoals rendement/risico, premie, toeslagverlening en het toezichtskader spelen een rol. Om meer inzicht te geven in de toegevoegde waarde van de strategische beslissingen werd deze ALM-studie begin 2008 voor de eerste keer uitgevoerd door Hewitt Consultants. Hewitt adviseerde op basis van de ALM-studie om de gekozen asset mix (50% aandelen, 50% vastrentende waarden) aan te houden. Gezien de toestand op de financiële markten, werd deze ALM-studie eind 2008 op verzoek van het bestuur opnieuw door Hewitt uitgevoerd: de eerder genoemde ALM-light studie. Resultaten zijn eind januari 2009 aan het bestuur gepresenteerd. De uitkomsten van de studie en de gesprekken met de vermogenbeheerder gaven geen aanleiding om de gekozen beleggingsstrategie te wijzigen. In maart 2009 heeft Hewitt ook een continuïteitsanalyse opgesteld. In hoofdstuk 7 Verslag van het vermogensbeheer wordt nader ingegaan op de uitkomsten van de gemaakte beleidskeuzes Financieringsbeleid Voor het premie- en toeslagbeleid is een aantal vermogensposities van belang. De volgende grenzen worden onderscheiden: - minimaal vereist vermogen: de dekkingsgraad behorend bij het minimaal vereist vermogen is gelijk aan 104,8% van de voorziening pensioenverplichtingen; - vereist vermogen: het vereist vermogen is het vermogen dat nodig is om te bewerkstelligen dat met een zekerheid van 97,5% wordt voorkomen dat binnen een jaar het eigen vermogen negatief wordt. De dekkingsgraad behorend bij het vereist vermogen bedraagt ultimo ,8%; - gewenst vermogen: het gewenst vermogen is het vermogen dat boven de voorziening pensioenverplichtingen nodig is om de toeslagambitie op de lange termijn na te kunnen komen. De dekkingsgraad behorend bij het gewenst vermogen bedraagt ultimo ,0%. 21

23 Voor 2009 gelden de volgende waarden: Vermogensposities 240,0% 220,0% 215,0% 200,0% 180,0% 160,0% 140,0% 134,8% 120,0% 104,8% 100,0% 80,0% Minimaal vereist vermogen Vereist vermogen Gewenst vermogen Indien de vermogenspositie van de stichting lager is dan het minimum vereist eigen vermogen, zullen de aangesloten ondernemingen een aanvullende vermogensdotatie doen om de dekkingsgraad op het minimum vereist eigen vermogen te brengen. De dekkingsgraad van het fonds is in 2008 gedaald tot onder het minimaal vereist vermogen. In het eerste kwartaal van 2009 is vervolgens een herstelplan ingediend bij de toezichthouder, DNB. In het herstelplan is opgenomen dat conform de uitvoeringsovereenkomst de verschuldigde premie verhoogd kan worden in geval van een dekkings- of reservetekort. Uit de huidige berekeningen blijkt dat een verhoging van de premie niet noodzakelijk is. Het pensioenfonds maakt na overleg met de werkgever gebruik van de mogelijkheid om een hersteltermijn van vijf jaar te hanteren. Uit de continuïteitsanalyse blijkt dat het huidige premiebeleid krachtig genoeg is om herstel binnen de wettelijke termijnen te bewerkstelligen. De door het pensioenfonds te ontvangen premie wordt actuarieel berekend op individuele basis. Uitgangspunt daarbij is dat de opgebouwde rechten steeds zijn afgefinancierd. De verhoging van de aanspraken als gevolg van toeslagverlening wordt afgefinancierd door middel van koopsommen. Naast deze premie worden voor de dekking van de partnerpensioenen op risicobasis en de arbeidsongeschiktheidsverzekeringen risicopremies voldaan. Tevens bevat de premie een solvabiliteitsopslag welke bestemd is voor het herstellen c.q. op peil houden van de dekkingsgraad. De feitelijke premie in 2009 is gelijk aan de kostendekkende premie. De kostendekkende premie over 2009 bedraagt 15,9 miljoen (2008: 16,5 miljoen). De feitelijk te ontvangen premie bedraagt in 2009 ook 15,9 miljoen (2008: 16,9 miljoen). 22

24 De feitelijke premie is bepaald volgens de individuele methode op basis van de rentetermijnstructuur Financieel Toetsingskader, zoals deze wordt gepubliceerd door DNB. De kostendekkende premie, met uitzondering van de toeslagverlening van de actieve deelnemers per 1 januari 2010, wordt berekend met de rentetermijnstructuur van 31 december Premies Voor 2009 golden de volgende drempelwaarden: pensioenpremie: wordt individueel bepaald voor de pensioenopbouw in 2009 over het salaris onder aftrek van de franchise ( ). premie WIA-excedent: 2,75% van de verzekerde uitkering. FVP-bijdrage regeling De middelen van Stichting Financiering Voortzetting Pensioenverzekering (FVP) worden sinds 1989 gebruikt om de pensioenvoorziening voor werkloze werknemers vanaf veertig jaar tijdelijk voort te zetten. FVP levert op deze manier een bijdrage aan de beperking van de pensioenbreuk als gevolg van werkloosheid. Het bestuur van de Stichting Financiering Voortzetting Pensioenverzekering (FVP) heeft in 2009 besloten de FVP-bijdrageregeling definitief te beëindigen op 1 januari Dit betekent dat de werknemers van 40 jaar en ouder die vóór 1 januari 2011 WW-gerechtigd worden, onder voorwaarden nog aanspraak op een FVP-bijdrage kunnen maken. De beslissing van het FVP-bestuur is gebaseerd op de meest recente ramingen van de toekomstige vermogensontwikkeling van Stichting FVP. Deze ramingen laten zien dat de geraamde vermogensontwikkeling onvoldoende ruimte laat om de FVP-regeling te verlengen. Het FVP-bestuur heeft in 2009 tevens besloten, als voorzorgsmaatregel tegen een eventueel vermogenstekort, de betalingen van de FVP-bijdrage van werknemers die in 2010 werkloos worden, op te schorten tot uiterlijk 1 januari 2014 en mogelijk te korten. Werknemers die vóór 1 januari 2010 werkloos zijn geworden, worden in principe niet door deze maatregel getroffen Toeslagbeleid Volgens de toeslagenmatrix van DNB valt het toeslagbeleid van het pensioenfonds ten aanzien van de actieve deelnemers onder categorie F2. Dit betekent dat de opgebouwde aanspraken van deze deelnemers jaarlijks onvoorwaardelijk worden aangepast aan de ontwikkeling van de CBS-CAO-lonen per uur inclusief bijzondere beloningen voor particuliere bedrijven. Deze toeslagverlening is onvoorwaardelijk en wordt gefinancierd uit de premie. Het toeslagbeleid van het pensioenfonds ten aanzien van de gewezen deelnemers en de pensioengerechtigden valt onder categorie D2 van de toeslagmatrix van DNB. Ingegane pensioenen en premievrije pensioenaanspraken van gewezen deelnemers en pensioengerechtigden kunnen worden aangepast aan de ontwikkeling van de CBS-prijsindex voor alle huishoudens. Deze toeslagverlening is voorwaardelijk (afhankelijk van de financiële positie van het fonds) en wordt gefinancierd uit de premie. 23

25 Toeslagbesluit per 1 januari 2009 Het bestuur heeft op 24 november 2008 besloten toeslag te verlenen op de premievrije pensioenaanspraken en ingegane pensioenen per 1 januari 2009, tenzij de dekkingsgraad na toeslagverlening minder zou uitkomen dan 104,8% op 1 januari Omdat de dekkingsgraad op 1 januari 2009 lager lag dan 104,8%, heeft het bestuur besloten de opgebouwde aanspraken van gewezen deelnemers en ingegane pensioenen niet te verhogen. Op 27 november 2009 heeft het bestuur besloten per 1 januari 2009 een inhaaltoeslag toe te passen van 3,06% op de op dit moment bestaande premievrije rechten van gewezen deelnemers en de ingegane uitkeringen van de pensioengerechtigden. Deze inhaaltoeslag houdt verband met het niet toekennen van de toeslag in 2009 door de financiële situatie in het begin van Op de opgebouwde aanspraken van actieve deelnemers is per 1 januari 2009 een toeslag verleend van 3,64% (ontwikkeling CBS-CAO-lonen per uur inclusief bijzondere beloningen voor particuliere bedrijven). Toeslagbesluit per 1 januari 2010 In januari 2010 heeft het bestuur besloten de premievrije rechten van gewezen deelnemers en de ingegane uitkeringen per 1 januari 2010 te verhogen met 0,38%. Op de opgebouwde aanspraken van actieve deelnemers is per 1 januari 2010 een toeslag verleend van 2,20% (ontwikkeling CBS-CAO-lonen per uur inclusief bijzondere beloningen voor particuliere bedrijven). Het bestuur is van mening dat op basis van het premie- en toeslagbeleid een evenwichtige belangenafweging is gemaakt tussen alle belanghebbenden, zijnde de (gewezen) deelnemers, de pensioengerechtigden en de werkgever. 6.3 Risicobeheer Het bestuur heeft zijn beleid verwoord in de Actuariële en Bedrijfstechnische Nota (ABTN). Onderstaand wordt een nadere toelichting gegeven op de voornaamste risico s die door het bestuur zijn onderkend, alsmede op het beleid van het bestuur voor het mitigeren van deze risico s. Solvabiliteitsrisico Het belangrijkste risico van het pensioenfonds is dat het fonds niet beschikt over voldoende vermogen om de pensioenverplichtingen na te kunnen komen. Dit wordt ook wel het solvabiliteitsrisico genoemd. Als de solvabiliteit zich negatief ontwikkelt, bestaat het risico dat het pensioenfonds de premie moet verhogen en dat er geen ruimte is voor (volledige) toeslagverlening. In het uiterste geval kan het noodzakelijk zijn dat het fonds de verworven pensioenaanspraken en pensioenrechten moet verminderen (afstempelen). De solvabiliteit van een pensioenfonds wordt gemeten op basis van de hoogte van de dekkingsgraad van het fonds. De dekkingsgraad is een maatstaf voor de financiële positie van een pensioenfonds; het betreft het pensioenvermogen als percentage van de contante waarde van de pensioenverplichtingen. De dekkingsgraad kan wijzigen door talrijke invloeden, zoals de 24

26 ontwikkeling van het beleggingsresultaat, de verzekeringstechnische ontwikkelingen en de ontwikkeling van de marktrente. Beleggingsrisico s De belangrijkste beleggingsrisico s betreffen het markt- en het kredietrisico. Het marktrisico is uit te splitsen in renterisico, valutarisico en prijs(koers)risico. Marktrisico wordt gelopen op de verschillende beleggingsmarkten waarin het pensioenfonds op basis van het vastgestelde ALMbeleid actief is. De beheersing van het risico is geïntegreerd in het beleggingsproces. Het bestuur beseft de impact van de beleggingsrisico s. In 2009 is begonnen een strategisch beleggingsplan vast te stellen, waarin het beleid ten opzichte van de risico s benoemd en gekwantificeerd is. In de loop van 2010 zullen de uitgangspunten vastgesteld en vastgelegd gaan worden. Renterisico (duration-mismatch) Het renterisico is het risico dat de waarden van de portefeuille vastrentende waarden en de pensioenverplichtingen veranderen als gevolg van veranderingen in de marktrente. Maatstaf voor het meten van rentegevoeligheid is de duration. De duration is de gewogen gemiddelde resterende looptijd in jaren van de kasstromen. Indien op balansdatum de duration van de beleggingen aanzienlijk korter is dan de duration van de verplichtingen is er sprake van een zogenaamde duration-mismatch. Bij een rentestijging zal de waarde van beleggingen minder snel dalen dan de waarde van de verplichtingen, met als gevolg dat de dekkingsgraad zal stijgen. Bij een rentedaling zal de waarde van de beleggingen minder snel stijgen dan de waarde van de verplichtingen, waardoor de dekkingsgraad daalt. In het bovengenoemde strategisch beleggingsplan is aandacht voor de mogelijkheden ten aanzien van het (gedeeltelijk) afdekken van het renterisico. Ultimo 2009 had het fonds bewust nog geen maatregelen genomen om het renterisico af te dekken. Valutarisico De waarde van beleggingen in aandelen en vastrentende waarden wordt beïnvloed door de ontwikkelingen van de valutakoersen waarin de betreffende beleggingen luiden. Ten aanzien van beleggingen in vreemde valuta zijn door het bestuur aan de vermogensbeheerders beperkingen opgelegd. Het fonds heeft het valutarisico niet afgedekt. Op basis van de beleggingsstrategie is minder dan 20% van de beleggingsportefeuille buiten de eurozone belegd. Prijsrisico Prijsrisico is het risico dat door de ontwikkeling van marktprijzen (veroorzaakt door factoren die samenhangen met een individuele belegging, de uitgevende instelling of generieke factoren) waardewijzigingen plaatsvinden. Wijzigingen in marktomstandigheden hebben altijd direct invloed op het beleggingsresultaat, omdat alle beleggingen worden gewaardeerd op reële waarde waarbij waardewijzigingen onmiddellijk worden verwerkt in het saldo van baten en lasten. Door spreiding binnen de portefeuille (diversificatie) wordt het prijsrisico gedempt. 25