Landmacht. CLAS Infodagen. Nieuwe Militaire Zelfverdediging. 104 Grondgebonden Verkenningseskadron

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Landmacht. CLAS Infodagen. Nieuwe Militaire Zelfverdediging. 104 Grondgebonden Verkenningseskadron"

Transcriptie

1 Landmacht O=P=F Nieuwe Militaire Zelfverdediging 104 Grondgebonden Verkenningseskadron CLAS Infodagen special! vierde jaargang nummer 9, november 2006

2 Redactie: Hoofdredacteur: kol Ronald Harmsma Eindredacteur: kap Klaas Daane Bolier Redacteuren: elnt Dave Coenen tlnt Corné Dalebout tlnt Ivanca Maas Vormgeving: Sectie Grafische Vormgeving, Frederikkazerne Den Haag Druk: Senefelder Misset, Doetinchem ISSN: Oplage: Landmacht verschijnt tien keer per jaar in een oplage van stuks Fotografie in dit nummer: AVDD, Juul Platenburg, Richard Frigge Met dank aan: Elnt Juul Platenburg, Rosa Bos, kap. Ameike Braitman-v.d. Ven, Roland Keja. Redactieadres: Lgen Knoopkazerne MPC 55A Postbus AA Utrecht MDTN: * KPN: Reacties: Reacties of ingezonden brieven kunt u via het interne netwerk mailen naar: KJ.Daane.Bolier@MINDEF.NL Inhouds opgave Pag.30: 104 Grondgebonden Verkenningseskadron Adreswijzigingen: Landmachtpersoneel kan alleen maar adreswijzigingen doorgeven aan de eigen afdeling personeelszaken. Reservisten kunnen voor adresveranderingen bellen naar: Postactieven en veteranen kunnen terecht bij Nico Kamm: Betalende abonnees moeten zijn bij Abonnementenland: LANDMACHT IS EEN UITGAVE VAN HET COMMANDO LANDSTRIJDKRACHTEN, SECTIE COMMUNICATIE STAF CLAS. REACTIES OF INGEZONDEN BRIEVEN WOR- DEN ZEER GEWAARDEERD. DE REDACTIE IS VRIJ IN HAAR KEUZE VAN HET PLAATSEN VAN - AL DAN NIET INGEKORTE - INGEZONDEN STUKKEN. OVERNAME VAN (GEDEELTEN VAN) ARTIKELEN UIT DE LANDMACHT IS, ONDER BRONVERMELDING, TOEGESTAAN. Rubrieken PAG.10: De week van PAG.32: Personeelsmutaties PAG.34: Photoshoot, PAG.35: Uit de flank, PAG.36: Waargenomen LANDMACHT NOVEMBER 2006

3 Landmacht nummer 8 Personeelsblad van de Koninklijke Landmacht Op weg naar nieuw evenwicht PAG.6: Organisatie=Personeel=Financiën ORGANISATIE Over hoe de KL-vlag erbij hangt, en welke kant we opgaan PAG.11: CLAS Infodagen In de strijd op leven en dood bestaan geen regels PAG.27: Nieuwe Militaire Zelfverdediging 3

4 Bram Som kandidaat Europees Atleet van het Jaar Topsporter sergeant-1 Bram Som is genomineerd voor de verkiezing Europees Atleet van het Jaar. Sergeant Som dankt de nominatie aan de gouden medaille die hij behaalde op de 800 meter tijdens de Europese Kampioenschappen in het Zweedse Göteburg in augustus van dit jaar. Som, werkzaam op de afdeling communicatie van 11LMB, is een van de 25 genomineerden voor de prijs. Bij de vrouwen is Lornah Kiplagat genomineerd. Zowel bij de mannen als de vrouwen staan 25 kandidaten op de lijst. Publiek kan tot 31 december via de website van de Europese Atletiekfederatie (EAA) een stem uitbrengen: www. european-athletics.org. Drie nieuwe topsporters voor de KL De Defensietopsportselectie (DTS) is drie topsporters rijker. Het drietal ontving op 26 oktober het diploma voor de tienweekse specialistenopleiding aan de KMA. Tijdens deze ceremonie vond ook hun beëdigding plaats. Judoka Elnt Bryan van Dijk, 400m-hordenatlete Kapitein Marjolein de Jong en taekwondaka Elnt Ferry Greevink komen het DTS-team versterken. Van Dijk boekte in het weekend na zijn beëdiging direct succes door als eerste op de Nederlandse Kampioenschappen te eindigen. Hij zal naast zijn functie als topsporter te werk worden gesteld als bedrijfseconoom bij het Opleidings- en Trainingscommando in Utrecht. Collega vechtsporter Greevink, wordt geplaatst bij de Luchtmobiele Brigade in Schaarsbergen waar hij gaat werken als sportmarketingdeskundige bij de Sectie Werving/ communicatie. De Jong studeerde af als klinisch psycholoog en zal dit specialisme in Utrecht uitdragen. OPRICHTINGSCEREMONIE 45 PANTSERINFANTERIEBATALJON OP DONDERDAG 14 SEPTEMBER OP HET MARKTPLEIN IN ERMELO Historie Oranje Gelderland in boekvorm Met de recente oprichting van 45 Pantserinfanteriebataljon dat de tradities van het Regiment Infanterie Oranje Gelderland (RIOG) voortzet, is een aansprekende Nederlandse eenheid na twaalf jaar herboren. Ter gelegenheid van deze heroprichting heeft het Nederlands Instituut voor Militaire Historie (NIMH) de bewogen en kleurrijke geschiedenis van het regiment Oranje Gelderland opgetekend. In het boek wordt onder meer verhaald over de inzet van het regiment tijdens de Tachtigjarige Oorlog, tegen Napoleon bij Waterloo en de meidagen van 1940 toen de voorgangers van Oranje Gelderland zich lieten gelden tijdens gevechten tegen de Duitsers op de Grebbeberg. Ook de jarenlange stationering in Suriname en de inzet in Nederlands- Indië en Nieuw-Guinea komen aan bod. Het boek Het Regiment Infanterie Oranje Gelderland is verkrijgbaar in de boekhandel. ISBN LANDMACHT NOVEMBER 2006

5 Rangonderscheidingsteken voor leidinggevende korporaals Er komt een speciaal rangonderscheidingsteken voor leidinggevende korporaals bij de landmacht. Het onderscheidingsteken is gelijk aan dat van korporaal der 1e klasse, maar boven de strepen staan twee gekruiste Diemaco s afgebeeld. Begin 2007 zullen de eerste leidinggevende korporaals het rangonderscheidingsteken dragen. De Koninklijke Militaire School (KMS) start begin volgend jaar met een pilot van de algemene Opleiding voor Leidinggevende Korporaals (OLK). De opleiding is bedoeld voor korporaals die een functie vervullen als plaatsvervangend groepscommandant. Hoofdonderwerpen van de OLK zijn leidinggeven, instructiebekwaamheid en commandovoering. Korporaals die de OLK met succes afronden, mogen voor de duur van hun functie het nieuwe rangonderscheidingsteken dragen. Opleidings- en Trainingscentrum Operatiën een jaar oud Het Opleidings- en Trainingscentrum Operatiën in Amersfoort bestaat een jaar en dat werd gevierd met een buitengewoon appèl. De commandant OTCOpn, kolonel Otto van Wiggen, refereerde in een toespraak aan de vliegende start, waarbij onmiddellijk de werkdruk opgevoerd werd. Het OTCOpn houdt zich bezig met het opstellen en actueel houden van doctrines voor landoptreden, operationele vorming van het midden- en hoger kader van de KL en het ondersteunen van trainingen voor bataljonsniveau en hoger. Draaginsigne Dutchbat-III Minister Henk Kamp van Defensie zal de komende maand zijn waardering kenbaar maken aan al het personeel dat deel uitmaakte van Dutchbat-III of zich ten tijde van de val van de enclave Srebrenica in juli 1995 in de enclave bevond. Hij zal op maandag 4 december een draaginsigne Dutchbat-III uitrijken aan deze veteranen. De draaginsigne dient als erkenning voor de zware last die de militairen toen en in de jaren erna hebben moeten dragen. De rotatie van Dutchbat-III heeft de nasleep van deze missie jarenlang moeten dragen. Die bestond niet alleen uit de ervaringen rond de val van de enclave, maar ook uit de negatieve beeldvorming in de jaren daarna. De uitreiking zal plaatsvinden op de Johan Willem Frisokazerne in Assen. Personeel dat heeft deelgenomen aan de missie en nog geen uitnodiging heeft ontvangen, kan zich via de website van het Veteraneninstituut (www. veteraneninstituut.nl) alsnog opgeven. Dit kan tot uiterlijk 17 november. 5

6 O=P=F LEGT ACCENT OP OPERATIONEEL KARAKTER Op weg naar een nieuw evenwicht Reorganiseren doet pijn. Zeker op de werkvloer kunnen reorganisaties bij de individuele werknemer hard aankomen. Toch mag aan het doel van reorganisaties nooit voorbij worden gegaan: het verbeteren van de organisatie. Zo moeten we met toepassing van O=P=F meer stabiliteit brengen binnen Defensie en de Koninklijke Landmacht; het zogenaamde nieuwe evenwicht. ORGANISATIE BRIGADEGENERAAL BART ROSENGARTEN STAAT AAN HET HOOFD VAN DE O IN O=P=F Het O=P=F-concept (zie kader) gaat uit van het principe dat de organisatie (O), personele bezetting (P) en het beschikbare budget (F) in balans zijn. Dat is niet altijd het geval geweest. Enkele jaren terug werd geconstateerd dat de Landmacht organisatorisch te groot was voor het beschikbare budget. Er was onvoldoende geld voor investeringen in nieuw materieel. Daarnaast was binnen de organisatie sprake van veel valse lucht, omschrijft brigadegeneraal Bart Rosengarten, die leiding geeft aan de project-organisatie van het Commando Landstrijdkrachten. Zo waren er minder mensen in dienst dan er functies waren. Door de organisatie kleiner te maken en het personeelsbestand daaraan aan te passen, blijft meer geld over om te investeren en de organisatie verder te professionaliseren. De Landmacht wordt kleiner, maar ook fijner. Kwaliteit gaat boven kwantiteit, zoals ook de wens is binnen de NAVO. LANDMACHT OKTOBER NOVEMBER 2006

7 omstandigheden. Zo leidt, bijvoorbeeld, de invoering en verdere uitbouw van Peoplesoft tot een andere werkwijze op het gebied van P&O. Die nieuwe werkwijze resulteert in een aanpassing van de organisatie: er vervallen functies bij het Personeelscommando en er ontstaan ook weer nieuwe P&O-functies. Zowel bij het Persco als bij het Dienstencentrum Human Resources in Enschede. Overigens leiden nieuwe ontwikkelingen in de organisatie ook altijd weer tot kansen voor het personeel. Ook zij kan zich verder ontplooien. Maar we moeten daarbij goed voor ogen houden, dat reorganisaties ook voor onzekerheid zorgen. Veel mensen krijgen door reorganisaties een andere functie, gaan met andere collega s samenwerken, krijgen mogelijk een andere plaats van tewerkstelling en dat is altijd even wennen. Zowel op het werk als thuis. Sommige collega s raken hun baan kwijt en moeten op zoek naar een andere baan, binnen of buiten Defensie. Voor hen zijn de gevolgen dus nog ingrijpender. Reorganisaties: nieuwe kansen, maar ook onzekerheid Brigadegeneraal Leanne van de Hoek is Commandant Personeelscommando en staat daarmee aan het hoofd van de P in O=P=F. De organisatie, de personele bezetting en het beschikbare budget zijn voor mij drie factoren, die je continue in de hand moet willen houden. De omgeving van het Commando Landstrijdkrachten verandert voortdurend: zo komen er taken bij, is nieuwe technologie in opkomst, of wijzigt het beschikbare budget. Je ontkomt er dan niet aan om ook je organisatie aan te passen en ervoor te zorgen dat O, P en F weer met elkaar in balans zijn. Vanuit de P-optiek is het vooral zaak het personeelsbestand aan te laten sluiten op die steeds veranderende organisatie. Dat is geen sinecure want de organisatie is vaak sneller aangepast, dan wij in staat zijn om nieuw personeel van de markt te trekken, op te leiden of te specialiseren in een bepaalde richting, zoals inlichtingen en veiligheid. Een steeds veranderende organisatie, zoals het CLAS, vraagt iets van de mensen die er werken. Ook zij zullen zich voortdurend aan moeten passen aan die nieuwe Bij het Persco volgen we de reorganisaties op de voet. Wij kijken welke medewerkers bij reorganisaties vrijkomen en voor welke vacatures zij geschikt zijn. Dat kunnen vacatures bij het CLAS zijn, maar ook bij een van de andere Defensieonderdelen. Mensen kijken natuurlijk ook zelf rond en geven bij de P&O-dienst aan wat ze graag zouden willen gaan doen en in welke regio ze het liefst werken. Soms is om- of bijscholing voor een andere functie, dat is natuurlijk mogelijk.. Lukt het niet om binnen zes maanden een passende functie binnen Defensie te vinden, dan dragen wij de mensen over aan Bureau Kansrijk, dat extern bemiddelt met andere overheidsorganisaties, zoals Justitie of politie, of het bedrijfsleven. Peoplesoft Dankzij Peoplesoft is er een beter inzicht in het functieen het personeelsbestand. Daardoor zijn we beter in staat de veranderingen in de organisatie door te vertalen in de personeelsplannen. Het zal altijd een uitdaging blijven om die veranderende organisatie te vullen met geschikt en gemotiveerd personeel. Veel militairen beslissen kort voor einde contract of ze wel of niet verlengen. Daar is op zich niets mis mee, maar we moeten ons wel realiseren dat het veel tijd kost om nieuwe militairen te werven en op te leiden. In de personeelsplannen werken we daarom met aannames voor de in-, door- en uitstroom van personeel en gebaseerd op die aannames zetten we het wervings- en opleidingsproces in gang. Planning en realisatie wijken in de praktijk nog wel eens van elkaar af. Als net opgeleide soldaten bij een eenheid op functie komen en er hebben meer of minder mensen verlengd, dan wij een jaar eerder hebben ingecalculeerd, is het ondanks alle planning mogelijk dat er teveel of juist te weinig personeel is bij een eenheid. Verdere bijsturing is dan noodzakelijk. Het is een illusie om te denken dat een organisatie altijd exact gevuld kan zijn. Mensen krijgen promotie of kiezen ervoor om de organisatie te verlaten dus het fluctueert zo rond de honderd procent. 7

8 De grootste al in gang gezette veranderingen, lijken plaats te gaan vinden bij het Opleidings- en Trainingscommando (OTCo), het Personeelscommando (PersCo) en de Lokale Facilitaire Diensten (LFDn). Hierbij is ook veel burgerpersoneel betrokken. We leggen de essentie bij operationele capaciteiten. Dat is wat de politiek wil. De ene eenheid draagt daar meer aan bij dan de andere, hoewel die operationele capaciteit uiteindelijk het bestaansrecht van alle eenheden is. Er wordt vooral gesneden in de ondersteuning en stafcapaciteit, en hier en daar is er ruimte geweest om te investeren in capaciteiten die tijdens onze uitzen- Besparen maar vooral efficiënter werken O=P=F CONCEPT In het verleden waren de kosten voor personeel (en de instandhouding van de mobilisabele component) zo hoog dat er geen ruimte meer was om de benodigde investeringen te kunnen doen. Door de organisatie in evenwicht te brengen met de taken, krijgt ze een kwalitatieve impuls. Het nieuwe evenwicht wordt door hen die bij het reorganisatieproces betrokken zijn op bijna wiskundige wijze uitgedrukt door de vergelijking O=P=F. Bedoeld wordt dan dat de omvang van de organisatie (O) even groot zal zijn als de personele bezetting (P), waarvoor dan de benodigde financiële middelen (F) beschikbaar gesteld worden. Met andere woorden: de reorganisaties moeten leiden tot een evenwicht tussen de taken van de krijgsmacht en de middelen die daarvoor beschikbaar zijn, waardoor er voldoende ruimte is voor de benodigde investeringen. Volgend jaar, wanneer het nieuwe evenwicht moet zijn bereikt, zijn er nog ongeveer functies in het Commando Landstrijdkrachten. Een noodzakelijk kwaad als reorganisaties is volgens generaal Rosengarten niet ongewoon voor grote organisaties. Veranderingsprocessen zijn een onlosmakelijk deel van een bedrijf dat zich aanpast aan ontwikkelingen in zijn omgeving. Ook bij grote corporaties als ING vinden zulke operaties geregeld plaats. De afgelopen jaren zijn binnen de Koninklijke Landmacht de nodige reorganisaties doorgevoerd. Op dit moment lopen er nog 55. Door een beheerste aanpak van de veranderingsprocessen stralen we als Defensie professionaliteit uit. Ik heb echt het gevoel dat we in control zijn. Brigadegeneraal Huub Schouenberg is directeur Planning & Control bij de staf van het Commando Landstrijdkrachten. Schouenberg staat aan het hoofd van de F van O=P=F, Financiën. Ik beschouw de O=P=F-gedachte als bewakingsmodel. Eigenlijk staat het los van reorganisatie. Het is feitelijk een instrument dat je kunt hanteren voor de beheersing van je organisatie. Ik houd als financiële man in de gaten of de organisatie en de hoeveelheid personeel betaalbaar blijven en niet buiten proportie groeien. Er moet een evenwicht zijn tussen wat de organisatie wil en het beschikbare budget, de financiën. Ik geef in het O=P=F-systeem de randvoorwaarden aan voor het budget. Daarbinnen moeten de O en de P ingevuld worden. Eind jaren negentig was de organisatie alleen nog betaalbaar door het in stand houden van vacatures, waardoor personeelskosten bespaard werden, en een laag investeringspercentage. De huidige reorganisatie, gaat niet enkel besparingen. Het uitgangspunt is de operationele gevechtskracht om missies uit te voeren. Om die reden is onder meer geïnvesteerd in mobiliteit, zoals in infanteriegevechtsvoertuigen en de Boxer, bescherming, zoals het Soldier Modernisation Program en de inlichtingencapaciteit ten behoeve van terreurbestrijding. In het kader van het Nadruk operationele inzet O=P=F vergt een andere manier van denken en doen. In het veranderingsproces op weg naar het nieuwe evenwicht staan de taken die de organisatie moet kunnen uitvoeren, centraal. Vanuit de politiek wordt de nadruk gelegd op de operationele inzet van het Nederlandse Defensieapparaat. Daar moeten geld en middelen, zoals personeel en materieel, op worden afgestemd. Het belang van de operationele inzet bepaalt waar de prioriteiten worden gelegd in de organisatie en daarmee ook waar gesneden wordt in de organisatie. Per 1 januari 2007, wanneer O, P en F in evenwicht dienen te zijn, moet het aantal functies bij het CLAS zijn teruggebracht naar ca LANDMACHT NOVEMBER 2006

9 nieuwe besturingsmodel worden ondersteunende organisaties anders gestructureerd, zoals DMO en Paresto, met de bedoeling efficiënter te kunnen werken. Ook de invoering van PeopleSoft en SPEER dragen bij aan een efficiëntere organisatie. Het terugsnoeien van het aantal tijdelijke functies draagt aanzienlijk bij aan de besparing op personeelskosten. Tot en met 2006 waren mede door de reorganisaties vaak enkele honderden tijdelijke functies benodigd. In het kader van O=P=F worden deze tijdelijke arbeidsplaatsen voortaan ofwel intern gecompenseerd door het aanhouden van vacatures ofwel bekostigd door verkoopopbrengsten. Een extra tijdelijke functie op de ene plaats gaat voortaan ten koste van een functie in dezelfde rang elders in de organisatie. Alhoewel het aannemen van tijdelijk personeel dus altijd consequenties heeft, is het soms nodig om tijdelijk personeel in dienst te hebben. Bijvoorbeeld wanneer de sluiting van een kazernecomplex vertraging oploopt of bij de invoer van nieuw materieel wat extra instructiecapaciteit vergt. Na 1 januari 2007 zullen, afhankelijk van de situatie, vooralsnog zo n 45 tot honderd tijdelijke arbeidsplaatsen nodig zijn bij het CLAS. Dit aantal zal vermoedelijk in de loop van tijd dalen, maar nooit helemaal verdwijnen. De bedoeling is dat de personele vulling kwalitatief en kwantitatief optimaal is voor een optimale operationele inzet. Daarom is het belangrijk een balans te vinden tussen vulling van de organisatie en financiën. Omdat er nog de nodige uitdagingen zijn op het gebied van materieelexploitatie, komt wat mij betreft ook een evenwicht tussen Organisatie, Materieel en Financiën: O=M=F. Er moet voldoende geld voorhanden zijn om de organisatie draaiende te houden. Dus niet alleen voor personeel maar ook voor materieel. dingen onontbeerlijk zijn gebleken. Er zijn hoe dan ook veel verschuivingen geweest en er is geen CLAS-eenheid die aan reorganisatie ontkomt, zegt generaal Rosengarten. Het voordeel van een organisatie die in balans is met personeelssterkte en het beschikbare geld, is dat zowel de taken als daarvoor benodigde middelen zijn vastgelegd. Generaal Rosengarten: Als aan het CLAS dan nieuwe taken worden opgedragen bijvoorbeeld in het kader van nationale inzet, mogen we ook verwachten dat daarvoor de nodige extra middelen als personeel, materiaal en geld beschikbaar worden gesteld door de defensieleiding. Zonder die aanpassingen kan het evenwicht in de organisatie niet blijven bestaan. Dit geldt overigens ook als er taken komen te vervallen of door andere krijgsmachtdelen worden overgenomen. Dan zal de beschikbare ruimte voor deze taken uit het CLAS gehaald worden. Een ander voordeel van de O=P=Fbenadering als randvoorwaarde voor de inrichting van de organisatie is dat we ons veel meer bewust zijn van de consequenties van bepaalde keuzes en de kosten die dat met zich meebrengt. Dat maakt de Landmacht transparanter, aldus generaal Rosengarten. Het verdwijnen van arbeidsplaatsen roept, natuurlijk, tegengeluiden op, zoals bij het OTCo. Minder personeel bij OTCo zorgt ervoor dat er minder goed kan worden opgeleid, waardoor de organisatie minder operationeel is. Op deze manier snijdt de Landmacht zichzelf in de vingers, is een kritische noot die vanuit het Opleidings- en Trainingscommando is te horen. Generaal Rosengarten heeft echter het idee dat de reorganisatie van het OTCo verantwoord wordt aangepakt en dat de toekomstige opleidingscapaciteit is afgestemd op de operationele behoefte. Als volgend jaar O, P en F in evenwicht zijn en de organisatie zijn nieuwe kleinere omvang heeft bereikt, is minder opleidingscapaciteit nodig. De inhaalslag voor het opleiden van personeel moet dan achter de rug zijn. Bovendien moet dan ook de last van de vacatureproblematiek waar het OTCo nu nog mee te kampen heeft, zijn verminderd. Oog voor individu Ondanks onvermijdelijke veranderingen om de organisatie te verbeteren moeten we oog hebben voor het individu. Als gevolg van de reorganisaties zullen veel mensen een andere functie krijgen. Maar voor een aantal mensen zal er geen functie meer zijn in de nieuwe organisatie. Enkele jaren geleden hebben we de slag gemaakt van een dienstplichtig- naar een beroepsleger. De tering moest naar de nering worden gezet. Diverse mobilisabele eenheden zijn opgeheven, nieuw materieel, zoals de Panzerhouwitser, Fennek en Boxer, is ingestroomd of is in aantocht. Het voordeel van dit alles is dat we straks een modern leger zijn dat toegerust is op haar taak. Met kwalitatief goede spullen kunnen we in een kleinere, professionele organisatie effectiever werken. Ik weet als geen ander dat het niet ruim meer bemeten is. Maar we zijn toegerust op onze taak. Ook de projectorganisatie van generaal Rosengarten ontkomt niet aan de bezuinigingsperikelen van O=P=F. Die organisatie bestaat nu nog uit 45 personen, om het gehele veranderingsproces in goede banen te leiden, maar uiteindelijk blijven er maar 25 over. Mijn functie van projectofficier komt, wanneer het evenwicht is bereikt, te vervallen en de organisatieontwikkelen veranderfunctie wordt binnen een reguliere stafafdeling belegd met aan het hoofd een kolonel. Ik vertrek dus zelf ook, en dat valt samen met mijn functioneel leeftijdsontslag. 9

10 de week van Wachtmeester 1 Wouter is op dit moment werkzaam bij het Provincial Reconstruction Team (PRT) in Tarin Kowt. Zijn verslag van een week Uruzgan waarin een tragisch voorval plaatsvindt. Zondag Terugkeer van vier dagen in het oord Chora. Dit was gepland voor de zaterdag, maar een acute IED (Improvised Explosive Device) dreiging zorgde voor vertraging. In Chora hebben we gesprekken gevoerd met lokale autoriteiten om te inventariseren en afspraken te maken. Ook een bezoek gebracht aan het lokale ziekenhuis. Via de apotheek hebben we medicijnen gebracht waar een groot tekort aan was. Blije mensen, weer een kleine overwinning! Nog even gezweet bij het pistoolschieten met de lokale politie. Die mannen gaan iets anders met wapens om dan wij! Gelukkig zij we er zonder kleerscheuren van afgekomen. Na de terugverplaatsing van een paar uur en aansluitend het onderhoud aan het voertuig en de uitrusting; tijd voor mezelf. Kleren wassen en douchen, geen overbodige luxe! De hoognodige nachtrust wordt verstoord door een raketbeschieting. Tot nu toe kenden we dat alleen nog maar uit KAF (Kandahar Airfield, red.). Nu hier dus ook. Maandag Als Nyala-bestuurder naar de ministersmeeting van de lokale authoriteiten. Op de gouverneurscompound zorgen we voor de force protection, terwijl onze commandant en zijn specialisten de vergadering bijwonen. Dinsdag Tijd voor een papierwerkdagje. Ik beheer het materieel van het PRT en ook op deze missie zijn de IM-jes en de beheerders aangekomen. Na het avondeten stuur ik nog even een paar mailtjes naar het thuisfront. Weer een verstoorde nachtrust door een raketbeschieting. Woensdag Weer als bestuurder naar Tarin Kowt, dit keer met de irrigratiespecialist. Er staan een paar oude waterpompen die stil liggen. Kijken of we daar iets in kunnen betekenen. Er hangt een raar sfeertje in de stad. Een grote rookpluim later op de dag verklaart een hoop; buiten de stad is een patrouille op een hinderlaag gestuit. Helaas loopt dit niet goed af voor een Afghaanse militair. Ook bereikt ons het bericht dat een collega zich van het leven heeft beroofd. Echt een mindere dag vandaag, er wordt die avond veel gesproken. Donderdag Na wat bureauwerk vertrekken we die middag met het hele PRT naar de Ramp-ceremony voor onze overleden collega. Een strakke ceremonie en een waardig afscheid. Vrijdag Wederom naar Tarin Kowt, dit keer om CIMIC in de gelegenheid te stellen met een aantal mensen te praten over de voortgang van een aantal projecten, zoals wasvoorzieningen bij een moskee en een schoonmaakproject voor de stad. Niet iedereen was thuis, maar het was toch een erg geslaagde patrouille. Zaterdag Vanochtend een collega rijles gegeven op de Nyala. Nu kunnen we de druk iets meer verdelen, omdat er bijna elke dag wel gereden wordt. s Middags een wapentelling en de compleet melding gedaan, aansluitend nog een defecte Mercedes naar herstel gebracht. Tijdens de nachtrust heeft een collega zware maagkrampen, toch maar even naar de Role 2 gebracht. Morgen is het zondag, misschien tijd voor een rustige ochtend. LANDMACHT NOVEMBER 2006

11 LAS INFODAGEN Mensen maken het verschil Special 5

12 nhoudsopgave colofon Voorwoord C-LAS: 3 Samen werken aan een nóg betere landmacht Er gebeurt veel in de Landmacht. De inzet van landmachters over de hele wereld vraagt veel van iedereen. Niet alleen van degene die actief deelneemt, maar ook van de collega s die helpen met opwerken, gereedstellen, ondersteunen en afwikkelen. Ook vraagt de organisatie veel van het thuisfront. In zijn voorwoord geeft C-LAS zijn visie op het hoe en waarom van de CLAS-infodagen die op 18 en 19 oktober jl. in Oirschot plaatsvonden. Gereedstelling en het operationeel optreden 4Naar een nog professionelere organisatie. Het spreekt tot de verbeelding; een patrouille door het gebergte van Afghanistan, een wapenharvest in een Bosnisch dorp of een voettocht door de Congoleese jungle. En de deelname van de Koninklijke Landmacht aan operaties neemt nog steeds toe. We doen bijna meer uitzendingen dan we aankunnen, licht kolonel Mart de Kruif, plaatsvervangend directeur Operaties, toe. De vraag is groter dan het aanbod. 8 Foto-impressie CLAS-Infodagen Voor alle mensen die op 18 en 19 oktober niet aanwezig waren op de CLAS-infodagen: een impressie in woord en beeld. De algemene ontwikkelingen Over verpaarsing en het groene denken. Het afgelopen jaar is voor de Koninklijke Landmacht een roerige periode geweest; de effecten van het nieuwe besturingsmodel, een nieuwe commandant en een nieuwe missie hebben in alle lagen van de organisa- 12tie hun tol geëist. Roerig zal het nog wel even blijven, maar er gloort licht aan de horizon. Het Commando Landstrijdkrachten wordt steeds beter, aldus kolonel Jan Broeks, hoofd afdeling Bestuursondersteuning staf CLAS. 10ook haar weerslag op de rest van de KL niet mist. Het personeelsbeleid Over reorganisaties en eigen verantwoordelijkheid. Voor het Personeelscommando en de personeelsfunctionarissen binnen de KL staan er veel veranderingen op stapel. Een verregaande reorganisatie die Maar, zo verzekert kolonel Frits van Dooren, hoofd afdeling personeelsmanagement van PersCo: De mens is en blijft de belangrijkste schakel in de keten. Tien boodschappen van Van Uhm Een bevlogen speech en even zo bevlogen onderwerpen. In de tien boodschappen van Van Uhm zet 14Commandant Landstrijdkrachten zijn aandachtspunten nog eens op een rij. Dit moet u onthouden en uitdragen naar uw collega s en medewerkers! Teksten: Kapitein Ameike Braitman-van der Ven Met dank aan: Kolonel Mart de Kruif, kolonel Frits van Dooren, kolonel Jan Broeks en eerste-luitenant Petra de Jonge Fotografie: Rob Gieling, Paul Verheul, Richard Frigge, Gerben van Es (AVDD) Wat vindt u? Was u op de infodagen of heeft u deze special gelezen? Wij willen graag weten wat u ervan vindt. Uw mening telt dus laat hem horen! RedactieLandmachtKL/CLAS/ STCLAS@mindef.nl Meer informatie over de infodagen is te vinden op Intranet. Ga naar de KL-homepage en klik op de link met het logo van de CLAS infodagen rechts op de pagina. De Rode Draad Om de samenhang tussen de verschillende onderwerpen duidelijk te maken, vertelde eerste luitenant Petra de Jonge, net terug uit Afghanistan, op de infodagen haar verhaal over het werken bij de KL. Haar ervaringen lopen als een rode draad door deze special. LANDMACHT SPECIAL

13 voorwoord Er gebeurt veel in de landmacht. De inzet van landmachters over de hele wereld vraagt veel van ons allemaal. Niet alleen van degene die actief deelneemt, maar ook van de collega s die helpen met opwerken, gereedstellen, ondersteunen en afwikkelen. Ook vragen we veel van het thuisfront. Naast de operationele inzet zijn we ook nog bezig met het uitvoeren van meer dan vijftig reorganisaties, en zijn er allerlei ontwikkelingen op personeels- en materieel-gebied. Het betekent veel extra, noodzakelijk werk en vaak ook onduidelijkheid over de nabije toekomst. Al deze activiteiten zijn er op gericht dat we in de toekomst nóg beter, maar zeker ook makkelijker kunnen functioneren. Vooral het zo snel mogelijk realiseren van een CLAS dat voor 100% is gevuld met goed opgeleid en getraind personeel draagt hier aan bij, net als de invoer van nieuw materieel en de -op basis van geleerde lessen- snel aangepaste skills, drills en procedures. Om het belang en de samenhang van al die ontwikkelingen zichtbaar te maken, heb ik op 18 en 19 oktober met meer dan duizend landmachtcollega s gesproken tijdens de CLAS-Infodagen. Ik vind het uitermate belangrijk om dit soort bijeenkomsten te houden om goed te kunnen uitleggen waar we mee bezig zijn en hoe de verschillende ontwikkelingen zich tot elkaar verhouden. De vulling van functies buiten het CLAS is net zo belangrijk als binnen het CLAS, het voorbereiden op nieuw materieel is net zo belangrijk als het instandhouden van bestaand materieel, het werven van nieuwe collega s is net zo belangrijk als het behouden van het zittende bestand, het voorbereiden op inzet is net zo belangrijk als een goede nazorg, en zo kan ik nog wel even doorgaan. Gelukkig constateer ik dat er breed begrip is voor deze problematiek. Het ging op 18 en 19 oktober om een dwarsdoorsnede uit de hele CLASorganisatie maar ook om KL-collega s die op andere plaatsen bij Defensie werken. Zij moeten immers ook weten wat er voor ontwikkelingen zijn, wat ze mogen verwachten van hun CLAS en hun C-LAS. We zijn immers allemaal KL er, of we nu binnen het Commando Landstrijdkrachten werken of daarbuiten. De informatie die tijdens deze CLAS-Infodagen is aangereikt, is echter voor iedere landmachter van belang. Daarom treft u in deze uitgave van de Landmacht een katern aan waar de belangrijkste onderwerpen uitgebreid worden behandeld. Zo weet iedereen hoe de vlag er bij hangt en welke kant we met zijn allen uitgaan. Commandant Landstrijdkrachten Luitenant-generaal P.J.M. van Uhm 3

14 et operationeel optreden N AAR EEN NOG PROFESSIONELERE ORGANISATIE Gereedstelling en het operationeel optreden: Het spreekt tot de verbeelding; een patrouille door het gebergte van Afghanistan, een wapenharvest in een Bosnisch dorp of een voettocht door de Congoleese jungle. En de deelname van de Koninklijke Landmacht aan operaties neemt nog steeds toe. Ik kan me voorstellen dat het soms lijkt alsof we meer uitzendingen doen dan we aankunnen, licht kolonel Mart de Kruif, plaatsvervangend directeur Operaties, toe. De vraag is groter dan het aanbod. LANDMACHT SPECIAL

15 Eerste-luitenant Petra de Jonge, uitgezonden geweest naar Afghanistan als plv-c POD DTF : Iedereen reageerde anders op de druk en de angst, zo waren er mensen die de laatste drie nachten voordat ze op konvooien moesten rijden, niet meer sliepen, maar er waren er ook die nergens last van hadden. Ondanks het feit dat het echt spannend was om op pad te gaan, waren dat wel de mooiste momenten van mijn uitzending. Ik heb veel geleerd, veel gedaan en ben echt een hele ervaring rijker. (luitenant Petra de Jonge is momenteel werkzaam bij 100 B&T bataljon) De deelname van de landmacht aan missies is groot. Dat blijkt wel uit de wapenfeiten van de KL over de afgelopen tien jaar. Dat kan ook niet anders, zo meent Mart de Kruif. Want of het nu gaat om het uitschakelen van de vijand of het winnen van de harten van de bevolking, conflicten worden nu eenmaal altijd op land beslecht, daar is Mart de Kruif heel stellig in: Conflicten gaan altijd tussen mensen. Mensen wonen nu eenmaal op land en dus is er altijd een moment dat je met je voeten in de aarde staat. Daarnaast zijn alle operaties mensenwerk: het zijn mensen die door Tarin Kowt lopen of patrouilleren door de straten van Deh Rawod. Mensen maken een operatie tot een succes, niet de techniek, maar de mensen. Geen gemakkelijk gegeven, want juist dat maakt landoptreden zo complex. Binnen een geografische afstand van 500 meter kan het zijn dat militairen moeten vechten, praten en opbouwen. Mannen en vrouwen in het inzetgebied moeten voortdurend kunnen schakelen tussen deze verschillende rollen. Dit in tegenstelling tot vroeger; in de Tweede Wereldoorlog ging het alleen om vechten. Dat was veel eenduidiger, aldus De Kruif. Expeditionair nieuwe stijl Dat landoptreden voor de individuele militair complexer is dan het optreden in de lucht, op zee, staat voor kolonel de Kruif buiten kijf. Lucht en water zijn overzichtelijker; je weet waar je collega s zijn en je omgevingsfactoren zijn duidelijker. Bij landoptreden is dat niet het geval; je moet kijken waar je collega s zitten, wat dat kind op de fiets aan het doen is, waarom de lantaarnpalen uit zijn en talloze andere omgevingselementen die je in de gaten moet houden. Die extra moeilijkheidsgraad vraagt mentaal veel van militairen. Het expeditionaire karakter van de Koninklijke Landmacht gaat verder dan het besef dat je overal naar toe kunt rijden of vliegen. Het expeditionaire moet vooral tussen de oren zitten. Mensen moeten beseffen dat er geen mooie, schone tot in detail geplande operaties meer bestaan. Dat het inderdaad kan zijn dat een kamp nog in opbouw is bij aankomst of dat er nog geen internetverbindingen liggen, licht De Kruif toe. Daarnaast brengt het expeditionaire karakter ook met zich mee dat de landmacht kan optreden in alle klimaattypen. Ook het materieel is hierop aangepast. Zo heeft al het materieel 5

16 et operationeel optreden dat nu wordt aangekocht standaard een airco. Logistiek is heel belangrijk. Als je ziet wat we nu op logistiek gebied in Afghanistan aan het doen zijn; dat is echt gigantisch. Eigenlijk ondervinden we nu pas echt aan den lijve hoe belangrijk een goede logistieke keten is, beaamt De Kruif. Bescherming Een ander aspect dat zeker tussen de oren van iedere militair moet zitten is de term Every soldier a rifleman. In een inzet is het van levensbelang dat iedereen weet wat hij moet doen, moest het tot een vuurgevecht komen. De Kruif: Wanneer iedereen dit beseft, heb je een groot deel van de bescherming al afgedekt. Maar bescherming bestaat uit meer dan alleen het besef dat je moet kunnen vechten. In de ogen van kolonel de Kruif zijn vier stappen essentieel; zorgen dat niemand op je wil schieten (hearts & minds, professionele uitstraling), zorgen dat niemand op je kan schieten (skills & drills), zorgen dat je niet geraakt wordt en bescherming. Vooral dit laatste heeft vaak de aandacht. Bepantsering alleen is niet zaligmakend, werpt De Kruif op. In Afghanistan hebben we op het gebied van beschermen een echte lessons learned ervaren; daar maak je dagelijks mee hoe belangrijk vuuroverwicht is. Dat vuuroverwicht is volgens mij ook een van de redenen waarom we vooralsnog geen slachtoffers hebben. Toch is er nog een ander essentieel element dat bijdraagt aan het succes, onderkent De Kruif, namelijk escalatiedominantie. Het is belangrijk om te laten zien dat we militair sterker zijn. Escalatiedominantie is elke tegenstander op planmatig niveau de baas zijn. Vuuroverwicht komt pas om de hoek kijken als we met escalatiedominantie de tegenstander niet volledig ontmoedigd hebben. Operatie is operatie De meerwaarde van de KL voor onze maatschappij zie ik toch wel in het feit dat je als krijgsmacht de capaciteit hebt om dreigingen en ontwikkelingen die je in de wereld ziet, van je af te houden, aldus de kolonel. Voor veel mensen is het een ver-van-mijn-bed-show, dat snap ik wel, maar als je terrorisme nu niet bestrijdt, dan komt het via een andere weg terug. In dat kader is de grootste ontwikkeling binnen de Koninklijke Landmacht wel het besef dat elke operatie een operatie is. Een cryptische omschrijving voor wat eigenlijk wil zeggen dat een missie in Afghanistan net zo legitiem, en net zo belangrijk, is als een inzet op Nederlands grondgebied. En omgekeerd. Met name dat laatste, operaties in Nederland, zal in de toekomst een steeds belangrijkere rol in het landmachtoptreden krijgen. Nationale inzet Bij nationale inzet werd vroeger veel gedacht aan steunverlening. Toch is inzet op nationaal grondgebied één van de drie hoofdtaken van onze krijgsmacht. Met het samenwerkingsverband ICMS (Intensivering Civiel Militaire Samenwerking) dat begin 2006 van start is gegaan, wordt binnen de KL straks expliciete capaciteit vrijgemaakt voor mogelijke nationale inzet. Een belangrijke ontwikkeling in dat verband is de koppeling van de RMC s aan de brigadestaven om op die manier ook operationele plancapaciteit aan de RMC s toe te voegen, want de KL gaat planmatig en structureel aan nationale inzet doen. Binnen 48 uur moeten we duizenden militairen op de mat kunnen brengen, legt De Kruif uit. Dat betekent dat we zowel mensen als eenheden moeten gereedstellen voor nationale inzet. Daar is ook extra geld voor. Deze nieuwe inzet in het kader van nationale operaties heeft veel consequenties voor de organisatie. Zo moet er worden gekeken naar de alarmering en naar de gereedstelling, worden er Officieren Veiligheidsregio (OVR) aangesteld en betekent het een aanpassing van de RMC s en de brigadestaven. De Kruif: Het proces is pas in gang gezet. We zitten nu aan het begin. Waar zitten de KL-militairen? Afghanistan (ISAF) : 1283 Bosnië (EUFOR) : 271 Congo (EUFOR DRC) : 38 Soedan (UNMIS) : 11 Irak (NTM-I) : 5 Midden-Oosten (UNTSO) : 8 Training en opleiding Naast de versterking van nationale operaties gaan ook de buitenlandse operaties gewoon door. De wereld stopt niet na afloop van de TFU missie in 2008, licht kolonel de Kruif toe. Ik verwacht dat we in de toekomst een grotere rol zullen spelen in Afrika. Niet dat het waarschijnlijk is dat we binnenkort met een grote troepenmacht naar het Afrikaanse continent trekken. Ik denk dan meer aan oefeningen en jungletrainingen om zo meer ervaring te krijgen in de specifieke eisen die Afrika als mogelijk uitzendgebied stelt. Dit heeft ook Er bestaan geen mooie, schone operaties LANDMACHT SPECIAL

17 alles te maken met de nieuwe manier van gereedstellen. Vroeger wilden we alles, geeft De Kruif aan. In de reguliere opleidings- en trainingscyclus stopten we alle onderwerpen waar militairen tijdens inzet mee in Toekomstige commitments KL: Balkan/EUFOR: Duur onbekend Afghanistan/ISAF: Aflossing 2008 EU Battlegroup: Januari - juni 2007 NATO Response Force 10 (NRF): Januari - juni 2008 Nationale inzet: continue contact zouden kunnen komen. Dat dit te veel was, bleek uit het feit dat militairen en eenheden klaagden over de kloof tussen theorie en praktijk van de lopende missies. De Kruif: Het inzetgebied stelde soms andere eisen aan mensen dan datgene waarvoor ze getraind hadden. Dat gaf natuurlijk spanning. We kijken dus nu voor de opleidingen en voorbereidingen nog beter naar wat de taken binnen de specifieke missie zijn en welke opleidingseisen we daaraan moeten verbinden. Voorrang Missies krijgen prioriteit waar het opleiden en trainen betreft. Hoewel dat logisch klinkt, stuit dit nogal eens op onbegrip van de eenheden die trainen binnen het reguliere trainingsschema, het operationele gereedstellingsproces zoals dit heet. De Kruif beaamt dit: We hebben natuurlijk geen onbeperkte middelen binnen het CLAS voor opleidings- en trainingsdoeleinden. Het is sowieso al niet mogelijk om alle eenheden op hetzelfde moment van alle middelen te voorzien. Iedereen moet al delen en eenheden die op uitzending gaan hebben voorrang. Dat is inderdaad niet altijd even leuk voor een eenheid die al een lange tijd op een bepaalde opleiding zit te wachten. Toch kunnen eenheden zelf al heel veel oppakken. Zeker waar het every soldier a rifleman betreft. Op niveau 1 en 2 trainingen want daar hebben we het dan over mag je nooit bezuinigen, aldus De Kruif. Dat is de essentie van je optreden, dat moet gewoon kloppen. Als die basis al niet klopt, dan sluit de missiegerichte voorbereiding ook niet aan, want echte bescherming begint bij het trainen in niveau 1 en 2. Voor die basis skills en drills heb je als eenheid niet veel extra middelen nodig. Dat kun je altijd doen. Veeleisende generatie De ontwikkelingen in opleiding, optreden en inzet zijn volgens De Kruif alleen maar mogelijk door de afschaffing van de dienstplicht: We zijn van een dienstplichtig leger naar een beroepsleger gegaan. Nu maken we de stap naar een nog professioneler leger. De eisen die het personeel aan opleidingen, trainingen en materieel stelt, zijn nog nooit zo hoog geweest. Op dit moment groeit bij de KL het gras van onderaf. Een ontwikkeling die ook behoorlijk veel eist van de flexibiliteit van de organisatie. Vroeger was het mogelijk om materieelprojecten op tien jaar te plannen. Nu komt vanuit het inzetgebied een vraag om bepaald materieel en moet dat snel worden geleverd. We hebben nu gewoon te maken met een enorm veeleisende generatie militairen, die bovenop hun vakgebied zit. Voor hen geldt: als je in de eredivisie wil spelen, dan moet je ook navenante eisen stellen aan je organisatie. En dat is goed, dát is professioneel bezig zijn, verklaart De Kruif de huidige ontwikkelingen. Mensen maken een operatie tot een succes 7

18 oto-impressie CLAS- Infodagen Voor degenen die niet aanwezig waren of konden zijn: een impressie in woord en beeld. De lunch bood ruime gelegenheid om de lezingen nog eens te bespreken. Ruim 1000 KL-medewerkers werden op de infodagen bijgepraat over de ontwikkelingen binnen de KL Tijdens de presentaties op de CLAS-infodagen schreven de aanwezigen druk mee. De effecten van scherfinslagen en kogeltreffers op militaire uitrusting zijn behoorlijk confronterend. LANDMACHT SPECIAL

19 De lunch en de koffie waren het moment bij uitstek voor vragen en opmerkingen aan C-LAS. C-LAS benadrukte in zijn toespraak de punten die hij belangrijk vindt* In de SMP-stand konden de aanwezigen de laatste snufjes op het gebied van uitrusting zelf bewonderen. Voor velen een mooi moment om eens binnenin de nieuwe wielvoertuigen te kijken. De opgestelde Fennek trok de aandacht. Ook de Bushmaster ontsnapte niet aan de aandacht van de bezoekers. 9

20 lgemene ontwikkelingen Over verpaarsing en het groene denken Het afgelopen jaar is voor de Koninklijke Landmacht een roerige periode geweest; de effecten van het nieuwe besturingsmodel, een nieuwe commandant en een nieuwe missie hebben in alle lagen van de organisatie impact gehad. Roerig zal het nog wel even blijven, maar er gloort licht aan de horizon. Het Commando Landstrijdkrachten wordt steeds beter, aldus kolonel Jan Broeks, hoofd afdeling Bestuursondersteuning staf CLAS. Als hoofd afdeling Bestuursondersteuning houdt Jan Broeks de ontwikkelingen van de Koninklijke Landmacht nauw in het oog. Zijn afdeling is een belangrijke schakel tussen Commandant Landstrijdkrachten en Het Plein, zoals de Bestuursstaf van het Ministerie van Defensie bij de landmacht bekend staat. Met de invoering van het nieuwe besturingsmodel is ook de positie van de operationele commandanten veranderd. Je moet de juiste argumenten op het juiste moment naar voren brengen. Gelijk hebben is iets heel anders dan gelijk krijgen, licht kolonel Broeks toe. Toch vindt hij niet dat het moeilijker is geworden om de KL-standpunten naar voren te brengen. Ontwikkelingen op materieel gebied en de huidige operatie in Afghanistan maken de Koninklijke Landmacht alleen maar relevanter. Dat is iets dat ook zeker zo door de andere operationele commando s en de Commandant der Strijdkrachten gezien wordt. Veel mensen hebben het idee dat we sinds de nieuwe bestuursstructuur als CLAS niets meer te zeggen hebben over de toekomst. Het tegendeel is waar. Naast de Bestuurstaf denkt ook het CLAS aan de toekomst van de Landmacht. Juist daarom is het samenspel tussen staf CLAS en Het Plein zo belangrijk. Uiteindelijk is Commandant Landstrijdkrachten dé autoriteit op het gebied van landoptreden, legt Broeks uit. Internationale samenwerking Maar hoe ziet die toekomst van de landmacht er dan uit? Kort gezegd is er een aantal ontwikkelingen dat óf nieuw is óf de komende tijd in belang toeneemt. Internationale samenwerking valt onder het laatste. De Koninklijke Landmacht werkt al jaren samen met andere naties. Het Duits-Nederlands legerkorps is zo n voorbeeld, maar ook met de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk onderhoudt de KL warme banden. Onlangs heeft Commandant Landstrijdkrachten een samenwerkingsovereenkomst met zijn Noorse collega ondertekend. Die samenwerking gaat verder dan het uitwisselen van een stukje papier, geeft Broeks aan. Het gaat bij deze overeenkomsten om daadwerkelijke fysieke samenwerking. Zo zijn er Nederlanders in Noorwegen werkzaam en draaien er Noren mee binnen onze Koninklijke Landmacht. Effectiviteit is het sleutelwoord als het om de samenwerking met Duitland en Noorwegen gaat. En het wegnemen van overlappende activiteiten, zo vult kolonel Broeks aan. Het lange termijn doel is dat we geen dubbele dingen meer doen. Zo vindt bijvoorbeeld een deel van de opleidingen voor de Pantserhouwitser 2000 en de Fennek in Duitsland plaats. Als het aan Broeks ligt blijft het niet bij dit voorbeeld alleen: Waarom zouden we in Nederland een opleiding opstarten wanneer de kennis en vaardigheden bij onze bondgenoten aanwezig zijn? Dit is interessant voor zowel de krijgsmacht als de belastingbetaler, want we sparen heel direct geld uit op die manier. Verpaarsing Een andere manier om effectiever te werk te gaan is paars ofwel joint optreden. Binnen defensie zijn er een aantal zaken die gedeeld kunnen worden om te voorkomen dat dingen dubbel worden gedaan of ontwikkeld. Voorbeelden hiervan zijn de Explosieven Opruimingsdienst Defensie (EODD), het Defensie Helikoptercommando en verschillende SMAK-projecten. Dit laatste staat voor Samenwerkingsverband Korps Mariniers, 11 Air Manouevre Brigade en het Korps Commandotroepen. Deze voorbeelden kwamen echter niet zonder slag of stoot tot stand. Mensen vragen zich af of ze in het verleden de dingen dan verkeerd hebben gedaan. Maar daar gaat het helemaal niet om; het gaat gewoon nog beter wanneer we samenwerken, legt Broeks uit. Dat klinkt allemaal heel logisch, maar in de loop der jaren zijn er een heleboel dingen ontwikkeld binnen de kaders van de verschillende krijgsmachtdelen. Die zaken moeten we nu op elkaar gaan afstemmen en, als het zinvol is, verpaarsen. De organisatie wordt daar alleen maar beter en effectiever door en dat is belangrijk. Militair denken en doen Het belang van die effectiviteit komt duidelijk naar voren in een missie als Operation Enduring Freedom LANDMACHT SPECIAL

21 Eerste-luitenant Petra de Jonge Ik zou zeker niet de poort uitgaan tijdens mijn uitzending in Uruzgan. Dat veranderde de eerste week dat ik in het inzetgebied was. Opeens moest ik konvooien gaan rijden. Daar was in mijn voorbereiding geen rekening mee gehouden. Ik ben naar de infanterie gegaan en heb hen gevraagd om mij in twee weken tijd de noodzakelijke skills en drills te leren. Omdat ik al een goede basis had, lukte dat en ging ik een stuk geruster op pad. (OEF) in Afghanistan, waar militairen van het Korps Commandotroepen naar volle tevredenheid met militairen van het Korps Mariniers hebben opgetreden. Maar ook tijdens de huidige missie in het Afghaanse Uruzgan is een aantal ontwikkelingen van belang. We komen als Koninklijke Landmacht in steeds moeilijkere operaties terecht, dat is een belangrijk gegeven. Dit maakt dat onze organisatie ook steeds professioneler wordt, aldus kolonel Broeks. Die verdere professionalisering blijkt wel uit de ontwikkelingen op operationeel gebied. Bescherming én het versterken van inlichtingen- en veiligheidscapaciteit zijn daarin belangrijke elementen. Op het gebied van bescherming speelt allereerst het thema Every soldier a rifleman. Met het uitkomen van het beleidsdocument Militaire Basisvaardigheden geeft de Commandant der Strijdkrachten duidelijke kaders aan het militaire denken en doen: iedere militair, manoeuvre, logistiek of gevechtsondersteunend, moet op het gevechtsveld kunnen overleven. Dat dit nogal wat voeten in de aarde heeft, onderkent ook kolonel Broeks: Deze eisen gelden niet alleen voor landmachtmilitairen. Ook militairen van andere operationele commando s die deelnemen aan grondgebonden optreden moeten de basis skills & drills van het landoptreden beheersen. Dit vraagt nogal wat van de opleidings- en trainingscapaciteit. Bescherming De bestrijding van en de bescherming tegen IED s (improvised explosive devices) is een ander belangrijk thema dat in ontwikkeling is. Onderzoek wijst uit dat optreden tegen IED s voor 60% gebaseerd is op procedures, voor 30% op goed materieel en voor 10% op geluk. Dat betekent dat er tegen IED s wel degelijk maatregelen mogelijk zijn. De KL is daar op dit moment druk mee bezig. Zo werd begin 2006 bij het Opleidingsen Trainingscentrum Operatiën een Taskforce Counter- IED opgericht. Deze taskforce houdt zich bezig met het opstellen van doctrines en procedures die de bewapening tegen IED s mogelijk maakt. Broeks: Procedures zorgen ervoor dat je overleeft. Bescherming heeft ook op andere punten de aandacht van de politiek, zo geeft Jan Broeks aan: Zowel de minister als de CDS hecht zo aan bescherming dat de aanschaffingsprocedures van materieel hierop zijn aangepast. De laatst jaren is aan de behoeftes die vanuit de uitzendgebieden gesteld werden, dan ook praktisch altijd gehoor gegeven. Dat dit klopt blijkt uit de ontwikkelingen op materieel gebied: de Boxer, de gepantserde Scania s voor de logistiek, de invoering van de CV90 (infanteriegevechtsvoertuig), de Fennek, de PantserHouwitsers of het Nederlands Soldaat Systeem dat continuee zorgt voor de ontwikkelingen op het gebied van uitrusting. Voor de Koninklijke Landmacht komt er nog een heleboel goeds aan. Kolonel Broeks: Het Commando Landstrijdkrachten wordt steeds beter. We krijgen veel nieuw materieel waar we mee moeten leren omgaan. Maar misschien nog wel het belangrijkste; we krijgen steeds meer ervaring en daar moeten we van blijven leren. Gelijk hebben is iets anders dan gelijk krijgen 11

HDAB Aanvulling stand van zakenbrief Afghanistan: nazorg, counter insurgency opleiding en eigen vuur incident

HDAB Aanvulling stand van zakenbrief Afghanistan: nazorg, counter insurgency opleiding en eigen vuur incident Postbus 20701 2500 ES Den Haag Telefoon (070) 318 81 88 Fax (070) 318 78 88 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Afschrift aan de Voorzitter van de Eerste

Nadere informatie

Opvang na uw uitzending. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk

Opvang na uw uitzending. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Opvang na uw uitzending Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk werk helpt iedereen binnen of direct rondom Defensie met problemen die voortkomen uit het werk.

Nadere informatie

WILLEM LODEWIJK V NASSAUKAZERNE, MATERIEEL LOGISTIEK PELETON (320) LOKAAL FACILITAIRE DIENST

WILLEM LODEWIJK V NASSAUKAZERNE, MATERIEEL LOGISTIEK PELETON (320) LOKAAL FACILITAIRE DIENST DE KAZERNES VAN NEDERLAND 2012. Hier vind u een lijst van landmachtkazernes in Nederland. In de lijst vind u de eenheden die er gelegerd zijn en de plaats waar de kazerne staat. JOHANNES POSTKAZERNE, HAVELTE.

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

BOTSCHAFT DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND - VERTEIDIGUNGSATTACHÉ- Oberstleutnant i.g. Joachim Schmidt

BOTSCHAFT DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND - VERTEIDIGUNGSATTACHÉ- Oberstleutnant i.g. Joachim Schmidt BOTSCHAFT DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND - VERTEIDIGUNGSATTACHÉ- Oberstleutnant i.g. Joachim Schmidt Den Haag, 20. März 2013 Tel.: 0031 70-342.06.18 Fax: 0031 70-365.32.48 Toespraak ter gelegenheid van

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2007 2008 30 800 X Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2007 Nr. 121 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN

Nadere informatie

Dames en heren, Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen.

Dames en heren, Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen. Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dames en heren, Ik sta hier vandaag

Nadere informatie

van de TFU, Welkom thuis! Eindhoven.

van de TFU, Welkom thuis! Eindhoven. Toespraak van de minister van Defensie, E. van Middelkoop, bij de terugkeer van de laatste Task Force Uruzgan, Vliegbasis Eindhoven, 8 augustus 2010. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Commandant van

Nadere informatie

DAGORDER. Twee mensen die de afgelopen jaren zo hebben gevochten voor Defensie, voor onze krijgsmacht.

DAGORDER. Twee mensen die de afgelopen jaren zo hebben gevochten voor Defensie, voor onze krijgsmacht. DAGORDER Collega s, Minister Hennis en generaal Middendorp zijn dinsdagavond afgetreden. Twee mensen die de afgelopen jaren zo hebben gevochten voor Defensie, voor onze krijgsmacht. En nu zijn ze op deze

Nadere informatie

Koninklijke Hoogheid, dames en heren,

Koninklijke Hoogheid, dames en heren, Toespraak minister Eimert van Middelkoop voor de opening van het symposium Strategische samenwerking met het bedrijfsleven Sourcing, een kwestie van keuzes maken, Koninklijke Militaire Academie, Breda,

Nadere informatie

Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan een missiegebied is. grilliger dan pakweg een werkbezoek. aan een oefenende eenheid op de

Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan een missiegebied is. grilliger dan pakweg een werkbezoek. aan een oefenende eenheid op de Toespraak uitgesproken door de Minister van Defensie, E. van Middelkoop, bij gelegenheid van zijn Kerstbezoek aan Afghanistan, 24 december 2008 te Kaboel. Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan

Nadere informatie

hun familie, geachte aanwezigen,

hun familie, geachte aanwezigen, Toespraak van de minister van Defensie, J.S.J. Hillen, ter gelegenheid van de uitreiking van de eerste universitair erkende diploma s van de Nederlandse Defensie Academie op 26 maart 2012 te Den Helder.

Nadere informatie

Spreekpunten staatssecretaris ter gelegenheid van 65 jaar vrouwen in de Krijgsmacht op 2 december te Utrecht.

Spreekpunten staatssecretaris ter gelegenheid van 65 jaar vrouwen in de Krijgsmacht op 2 december te Utrecht. Spreekpunten staatssecretaris ter gelegenheid van 65 jaar vrouwen in de Krijgsmacht op 2 december te Utrecht. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dank mw. Coorens, Dames en heren, We vieren vanavond

Nadere informatie

Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken

Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken tekst: sgt. Derek de Vries Lees het volledige artikel in de FALCON Grizzly, this is Mike ready to copy nine-liner This is grizzly, ready to

Nadere informatie

Vervoer gevaarlijke stoffen

Vervoer gevaarlijke stoffen Vervoer gevaarlijke stoffen binnen Defensie Edwin van de Ven Inhoud Defensie Uitzonderingspositie Defensie Voorbereidingen (Gereedstelling) We vertrekken. We doen ons werk. We gaan weer naar huis.. 2 Defensie

Nadere informatie

van de juiste contacten, is natuurlijk bij het VNO-NCW ongeëvenaard.

van de juiste contacten, is natuurlijk bij het VNO-NCW ongeëvenaard. Concept-inleiding staatssecretaris van Defensie, Henk van Hoof, ter gelegenheid van de presentatie van het Platform Defensie - Bedrijfsleven, Pulchristudio, Den Haag, 3 november 1999 Graag geef ik een

Nadere informatie

Het leger. Doel: Na deze opdracht weet je meer over het leger. Je kunt vertellen wat het leger doet en waarom we een leger hebben.

Het leger. Doel: Na deze opdracht weet je meer over het leger. Je kunt vertellen wat het leger doet en waarom we een leger hebben. Het leger Thema: Bestaat vrede? Samenleving Nederland De overheid Moeilijkheid; *** Tijd: *** Juf Yvonne Doel: Na deze opdracht weet je meer over het leger. Je kunt vertellen wat het leger doet en waarom

Nadere informatie

Een veteraan zei ooit tegen mij Als je er niet geweest bent, weet je ook niet wat het is, hoe het voelt. Hij heeft natuurlijk gelijk.

Een veteraan zei ooit tegen mij Als je er niet geweest bent, weet je ook niet wat het is, hoe het voelt. Hij heeft natuurlijk gelijk. Toespraak staatssecretaris Van der Knaap ter gelegenheid van de Opening van de veteranententoonstelling Veteranen. Ingezet in dienst van de vrede. Maandag 7 mei 2007, Stadskantoor Eindhoven. U weet ongetwijfeld

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 33 763 Toekomst van de krijgsmacht Nr. 55 LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN Vastgesteld 23 september 2014 De vaste commissie voor Defensie heeft een

Nadere informatie

Hulp aan het thuisfront. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk

Hulp aan het thuisfront. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Hulp aan het thuisfront Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk werk helpt iedereen binnen of direct rondom Defensie met problemen die voortkomen uit het werk.

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2015 2016 26 396 Vervanging pantservoertuigen M577 en YPR Nr. 108 LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN Vastgesteld 15 juni 2016 De vaste commissie voor Defensie

Nadere informatie

Police Advisory Group (PAG) op pad

Police Advisory Group (PAG) op pad Maandag 07 januari 2013 Door onrust in een deel van ons werkgebied waren we het afgelopen weekend beperkt in de mogelijkheden om naar buiten te gaan (of het kamp te verlaten). Vandaag staat een bezoek

Nadere informatie

Afscheid Landmachtadjudant

Afscheid Landmachtadjudant Landmacht 8 oktober 2014 Afscheid Landmachtadjudant Landmachtadjudant André Odenkirchen doet de laatste 4 jaar van zijn carrière af als roerig. Zo bloedde zijn hart bij het zien van de gestage afbreuk

Nadere informatie

Tineke Boudewijns VERSTAG

Tineke Boudewijns VERSTAG Tineke Boudewijns VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen

Nadere informatie

Spreektekst staatssecretaris Jack de Vries voor de werkconferentie van de Management Development training van het ministerie van Defensie.

Spreektekst staatssecretaris Jack de Vries voor de werkconferentie van de Management Development training van het ministerie van Defensie. Spreektekst staatssecretaris Jack de Vries voor de werkconferentie van de Management Development training van het ministerie van Defensie. Dames en heren, Ik ben nu ruim een jaar staatssecretaris van Defensie.

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2008 2009 31 700 X Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2009 Nr. 79 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN DEFENSIE

Nadere informatie

BMW voor leidinggevenden

BMW voor leidinggevenden BMW voor leidinggevenden Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Wat kunnen wij voor u betekenen? Bedrijfsmaatschappelijk werk ondersteunt leidinggevenden bij het voorkomen en oplossen van persoonlijke

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

Koninklijke Hoogheden, Ridder. Militaire Willemsorde, Excellenties, gewonde Nederlandse Militairen, zorgverleners, dames en heren,

Koninklijke Hoogheden, Ridder. Militaire Willemsorde, Excellenties, gewonde Nederlandse Militairen, zorgverleners, dames en heren, Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten, Generaal Middendorp, ter gelegenheid van de musical Soldaat van Oranje bij het Vliegkamp Valkenburg op 30 augustus 2012. Let op: Alleen gesproken woord geldt!

Nadere informatie

Leren hoe om te gaan met de militairen van vandaag, die de veteraan van morgen is.

Leren hoe om te gaan met de militairen van vandaag, die de veteraan van morgen is. Toespraak van de minister van Defensie, E. van Middelkoop, op 7 september 2007 te Roermond ter gelegenheid van de jaarlijkse Nationale herdenking van de militairen van het Koninkrijk der Nederlanden die

Nadere informatie

Toespraak bij de lancering van het Defensie Cyber Commando door de Minister van Defensie, J.A. Hennis-Plasschaert op 25 september 2014 te Den Haag.

Toespraak bij de lancering van het Defensie Cyber Commando door de Minister van Defensie, J.A. Hennis-Plasschaert op 25 september 2014 te Den Haag. Toespraak bij de lancering van het Defensie Cyber Commando door de Minister van Defensie, J.A. Hennis-Plasschaert op 25 september 2014 te Den Haag. Let op: Alleen het gesproken woord geldt! De lancering

Nadere informatie

Dank u wel kolonel Lambrichts, mevrouw Sybilla Dekker, Generaal, geachte aanwezigen,

Dank u wel kolonel Lambrichts, mevrouw Sybilla Dekker, Generaal, geachte aanwezigen, Spreekpunten staatssecretaris De Vries van Defensie ter gelegenheid van de eerste deeltijdopleiding Middelbare Defensie Vorming te Den Haag. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dank u wel kolonel Lambrichts,

Nadere informatie

vaste commissie voor Defensie

vaste commissie voor Defensie Den Haag, 9 februari Voortouwcommissie: vaste commissie voor Defensie BuZa i.v.m. agendapunt 3, 4, 8, 15 EU i.v.m. agendapunt 5 OCW i.v.m. agendapunt 4 Document: Besluitenlijst van de procedurevergadering

Nadere informatie

rust zetten. rust gezet) Commandant der Strijdkrachten.

rust zetten. rust gezet) Commandant der Strijdkrachten. 1 Toespraak van de komend Commandant der Strijdkrachten, generaal Middendorp, bij de aanvaarding van het commando over de Nederlandse krijgsmacht op 28 juni 2012 te Den Haag. Let op: Alleen gesproken woord

Nadere informatie

MINISTERIE VAN DEFENSIE WERKGROEP STAAL EERSTE DRUK, NOVEMBER 2007 VISIE LEIDINGGEVEN

MINISTERIE VAN DEFENSIE WERKGROEP STAAL EERSTE DRUK, NOVEMBER 2007 VISIE LEIDINGGEVEN MINISTERIE VAN DEFENSIE WERKGROEP STAAL EERSTE DRUK, NOVEMBER 2007 VISIE LEIDINGGEVEN INLEIDING Voorwoord Commandant der Strijdkrachten CONTEXT De complexe omgeving waarin bij Defensie leiding wordt gegeven

Nadere informatie

Dames en heren, Veteranen van de Koninklijke Marechaussee,

Dames en heren, Veteranen van de Koninklijke Marechaussee, Dames en heren, Veteranen van de Koninklijke Marechaussee, In de ruim zeven maanden dat ik nu Inspecteur der Veteranen ben, heb ik in ieder geval één ding geleerd: Veteranen komen vooral naar een reünie

Nadere informatie

ISAF III Deployment Task Force

ISAF III Deployment Task Force ISAF III Deployment Task Force C-DTF Kolonel Henk Morsink 1 Deployment Task Force Mission Statement Taken Eenheden en Middelen Planning Voorbereiding 2 Mission Statement Schep als Deployment Task Force

Nadere informatie

DMO\DB\ Vragen VCD aangaande lucht-grondwaarnemingscapaciteit ISAF III.

DMO\DB\ Vragen VCD aangaande lucht-grondwaarnemingscapaciteit ISAF III. Postbus 20701 2500 ES Den Haag Telefoon (070) 318 81 88 Fax (070) 318 78 88 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Datum 20 januari 2009 Ons kenmerk Onderwerp

Nadere informatie

Jaarverslag Transferium Jeugdzorg 2013:

Jaarverslag Transferium Jeugdzorg 2013: Jaarverslag Transferium Jeugdzorg 2013: Van perspectief middels plan naar resultaat! Inleiding Eigenlijk is het feit dat ook 2013 een roerig jaar is geweest, normaler dan het zou zijn als het een rustig

Nadere informatie

Werken aan. vrede en veiligheid

Werken aan. vrede en veiligheid Werken aan vrede en veiligheid Nederlandse antillen Kosovo Bosnie-herzegovina Macedonie Soedan Libanon Irak Afghanistan Introductie 4 Mensen met een missie: wereldwijd inzetbaar voor vrede en veiligheid

Nadere informatie

Welkom op dit symposium met de pakkende titel Cybercrime, de digitale vijand voor ons allen.

Welkom op dit symposium met de pakkende titel Cybercrime, de digitale vijand voor ons allen. Speech Erik Akerboom, Secretaris-generaal Ministerie van Defensie Symposium KVNRO Cybercrime, de digitale vijand voor ons allen Donderdag 20 november, KMA te Breda Dames en heren, Welkom op dit symposium

Nadere informatie

Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda.

Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda. Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Ridders Militaire Willems-Orde

Nadere informatie

Datum 14 mei Betreft Inzet Defensie Arbeidsvoorwaarden. Collega s,

Datum 14 mei Betreft Inzet Defensie Arbeidsvoorwaarden. Collega s, > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag Bestuursstaf Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl Bij beantwoording datum, onze referentie en betreft vermelden. Betreft Inzet Defensie

Nadere informatie

Defensie na de kredietcrisis: Een kleinere krijgsmacht in een onrustige wereld

Defensie na de kredietcrisis: Een kleinere krijgsmacht in een onrustige wereld Defensie na de kredietcrisis: Een kleinere krijgsmacht in een onrustige wereld 8 april 2011 Toekomst krijgsmacht Wat we doen, doen we goed eerste klas mensen eerste klas spullen Toegeven op het voortzettingsvermogen

Nadere informatie

Irma Steenbeek VERSTAG

Irma Steenbeek VERSTAG Irma Steenbeek VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen van

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag Datum Betreft Inzetbaarheidsrapportage eerste helft 2018

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag Datum Betreft Inzetbaarheidsrapportage eerste helft 2018 Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR

Nadere informatie

Datum 5 juni 2018 Betreft Reactie op het conceptrapport Inzet Nederlandse krijgsmacht voor VN-missie in Mali. Geachte heer Visser,

Datum 5 juni 2018 Betreft Reactie op het conceptrapport Inzet Nederlandse krijgsmacht voor VN-missie in Mali. Geachte heer Visser, > Retouradres 2500ES 's-gravenhage Ministerie van Defensie Plein 4 Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl Ministerie van Buitenlandse Zaken Rijnstraat 8 2515 XP Den Haag Postbus 20061 2500 EB Den

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR

Nadere informatie

Datum 17 juni 2011 Betreft Antwoorden op de feitelijke vragen van de vaste commissie voor Defensie inzake de personeelsrapportage van Defensie

Datum 17 juni 2011 Betreft Antwoorden op de feitelijke vragen van de vaste commissie voor Defensie inzake de personeelsrapportage van Defensie > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

Let op: Alleen gesproken woord geldt!

Let op: Alleen gesproken woord geldt! Spreekpunten staatssecretaris De Vries van Defensie ter opening van het congres Maak jezelf Zichtbaar op 11 maart 2010 te Den Haag. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dames en heren, We leven in het

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Wervingsketen MP midden midden 2012

Wervingsketen MP midden midden 2012 Bijlage Personele kengetallen Defensie en trends midden 211 - midden 212 Instroom Grafiek 1: Wervingsketen militair personeel van midden 211 tot midden 212. Personen Wervingsketen MP midden 211 - midden

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag Datum Betreft Aanvulling Veteranennota

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag Datum Betreft Aanvulling Veteranennota > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

Bekwaamheidsdossier. februari 2006 O. OC0602_p8_12 Personeelsbeleid2.i8 8 19-01-2006 16:29:26

Bekwaamheidsdossier. februari 2006 O. OC0602_p8_12 Personeelsbeleid2.i8 8 19-01-2006 16:29:26 Bekwaamheidsdossier Laat zien wat je i februari 2006 O OC0602_p8_12 Personeelsbeleid2.i8 8 19-01-2006 16:29:26 Is het bekwaamheidsdossier een nieuwe papieren tijger? Dat hoeft niet. Leraren die zelf verantwoordelijk

Nadere informatie

Datum 9 augustus 2010 Betreft Antwoorden op de feitelijke vragen over de voortgang van het project Vervanging brugleggende tank.

Datum 9 augustus 2010 Betreft Antwoorden op de feitelijke vragen over de voortgang van het project Vervanging brugleggende tank. > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl 9 augustus 2010

Nadere informatie

Reservistenbeleid. Van beleid naar activiteit. PD-DAOG Bgenmarns Frank van Sprang

Reservistenbeleid. Van beleid naar activiteit. PD-DAOG Bgenmarns Frank van Sprang Van beleid naar activiteit PD-DAOG Bgenmarns Frank van Sprang PRESENTATIE Aanleiding Wat is de reservist Stand van zaken Korte en lange termijn visie 2 Aanleiding Financieel duurzame Krijgsmacht Toekomstige

Nadere informatie

Persoonlijk opleiding plan

Persoonlijk opleiding plan Persoonlijk opleiding plan Een opdrachtgever adviseren Hem vertellen wat jou de beste optie lijkt. Het klopt dat ik deze competenties zo had ingevuld. Ik heb hiermee ervaring doordat ik vaak op forums

Nadere informatie

Defensie had alles uit de kast gehaald om de mensen te amuseren.

Defensie had alles uit de kast gehaald om de mensen te amuseren. Zondag 15-9-2014 was het voor geïnteresseerden mogelijk om een kijkje te nemen op de Koninklijke Militaire School (KMS) in Weert. De KMS gaat binnenkort sluiten en daarom maakten veel mensen gebruik van

Nadere informatie

Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk

Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk Liederen solozang Prijs: 7,= euro per stuk GEWASSEN IN WATER Inhoud: Vanuit de dopeling gezien een statement dat hij in het watergraf alles wat oud is achter zich laat. Hij weet niet alles, kent nog niet

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2013 2014 31 460 Project SPEER Nr. 36 LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN Vastgesteld 5 november 2013 De vaste commissie voor Defensie heeft een aantal vragen

Nadere informatie

Vechten voor vrijheid

Vechten voor vrijheid tekst inge-mirjam bosveld Beeld Eljee Op uw plaatsen... Ook in Eva-radio kwamen op 22 januari militairen aan het woord. (Na)luisteren kan ook via www.eo.nl/eva. Vechten voor vrijheid Patrouilleren door

Nadere informatie

Peppelinfo december 2014, nummer 4

Peppelinfo december 2014, nummer 4 Peppelinfo december 2014, nummer 4 Beste ouders, Inmiddels ben ik al weer drie weken op de Peppel en begin ik me al aardig thuis te voelen. Ik heb al veel ouders ontmoet en al een aantal prettige gesprekken

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

Het medisch zorgsysteem van de Krijgsmacht. T.F.M. Dijkgraaf Luitenant Kolonel vliegerarts

Het medisch zorgsysteem van de Krijgsmacht. T.F.M. Dijkgraaf Luitenant Kolonel vliegerarts Het medisch zorgsysteem van de Krijgsmacht T.F.M. Dijkgraaf Luitenant Kolonel vliegerarts 1 Algemeen Militair Verpleegkundige 2 Mini CV Sedert 1986 werkzaam als militair arts Tot 1996 bij de Kon Landmacht

Nadere informatie

Defensie en Nationale Veiligheid

Defensie en Nationale Veiligheid Defensie en Nationale Veiligheid Kolonel Piet Hagenaars Regionaal Militair Commandant Noord 20 februari 2018 HQ Royal Netherlands Army 1.PzDiv 11 Airmobile Brigade 13 Light Brigade 43 Mechanised Brigade

Nadere informatie

De Landmacht van Morgen

De Landmacht van Morgen De Landmacht van Morgen Dare to ride the winds of change! De kern van het operationele concept van het Commando Landstrijdkrachten is de Landmacht van Morgen: veelzijdig, adaptief en (inter)nationaal ingebed

Nadere informatie

Voorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.

Voorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd. Voorwoord In dit boek staan interviews van nieuwkomers over hun leven in Nederland. Ik geef al twintig jaar les aan nieuwkomers. Al deze mensen hebben prachtige verhalen te vertellen. Dus wie moest ik

Nadere informatie

Taskforce Viper. Periode: maart 2006-december 2007 (5 rotaties) Operatiegebied Taskforce Viper.

Taskforce Viper. Periode: maart 2006-december 2007 (5 rotaties) Operatiegebied Taskforce Viper. Taskforce Viper Een peloton van Taskforce Viper nadert het dorp Surkh Murgab in de Chora-vallei, op slechts 15 kilometer van Kamp Holland in Uruzgan. Doel: het in kaart brengen van de tegenstand in het

Nadere informatie

Minister IGK SG/PSG. CZSK Bestuursstaf

Minister IGK SG/PSG. CZSK Bestuursstaf BIJLAGE: ORGANOGRAMMEN Organogrammen vraag 98 Organogram Defensie Minister IGK SG/PSG ADD BSG DBO DCo DF&C DJZ CDS HDB HDFC HDBV HDP MIVD MLA CDC DMO CLSK CLAS Operationele Commando s CZSK Bestuursstaf

Nadere informatie

Meten en oplossen! Werkdrukinstrument voor de detailhandel

Meten en oplossen! Werkdrukinstrument voor de detailhandel Meten en oplossen! Werkdrukinstrument voor de detailhandel COLOFON Dit is een uitgave van de Commissie Sociale en Onderwijsaangelegenheden van het Hoofdbedrijfschap (HBD). Het HBD is een samenwerkingsverband

Nadere informatie

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG

De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG > Retouradres Postbus 20301 2500 EH Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Directoraat-generaal Politie Schedeldoekshaven 100 2511 EX Den Haag Postbus

Nadere informatie

Hans van Rooij VERSTAG

Hans van Rooij VERSTAG Hans van Rooij VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen van

Nadere informatie

VCA Nieuwsbrief maart 2016

VCA Nieuwsbrief maart 2016 N a a m b e d r i j f VCA Nieuwsbrief maart 2016 Veteranen Cafe t Hookhoes, Grotestraat-zuid 129, Almelo www.veteranencafealmelo.nl vca@veteranen.nl Militaire Willems-Orde voor commandotroepen Contact

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag > Retouradres Postbus 2070 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 25 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 2070 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Gedragscode. Gewoon goed doen

Gedragscode. Gewoon goed doen Gedragscode Gewoon goed doen 2 Inhoudsopgave pagina 1. Missie, ambitie en kernwaarden 4 2. Gewoon goed doen 5 3. Waarom een gedragscode? 6 4. Omgaan met de patiënt/klant: respectvol en gastvrij 7 5. Professioneel

Nadere informatie

gaat hier dus hand in hand met het levendig houden van de herinnering aan delen van de geschiedenis die steeds verder van ons af liggen.

gaat hier dus hand in hand met het levendig houden van de herinnering aan delen van de geschiedenis die steeds verder van ons af liggen. Toespraak staatssecretaris van Defensie, Jack de Vries voor de reünie Djocja, 17 december 2008, Koninklijk Militair Tehuis Oud Militairen en Museum Bronbeek Allereerst mijn hartelijke dank om voor u te

Nadere informatie

DEN HAAG. Aandachtspunten bij de begroting 2014 van de minister van Defensie

DEN HAAG. Aandachtspunten bij de begroting 2014 van de minister van Defensie Algemene Rekenkamer BEZORGEN Lange Voorhout 8 De Voorzitter van de Tweede Kamer der Postbus 20015 Staten-Generaal Binnenhof 4 2500 EA Den Haag T 070 3424344 070 3424130 DEN HAAG E vooriichting@rekenkamer.nl

Nadere informatie

Het is goed dat de geschiedenis van dit bijzondere kazernecomplex in dit boek is vastgelegd.

Het is goed dat de geschiedenis van dit bijzondere kazernecomplex in dit boek is vastgelegd. Toespraak Commandant der Strijdkrachten, luitenant-admiraal Rob Bauer Opening nieuwe locatie Nederlandse Instituut voor Militaire Historie Frederikkazerne, Den Haag 14 november 2018 The longer you can

Nadere informatie

Voor de ouders en verzorgers,

Voor de ouders en verzorgers, Voor de ouders en verzorgers, Deze nieuwsflits start ik met een terugblik op de ouderavond die we afgelopen dinsdagavond gehouden hebben. We mochten deze avond 13 ouders en 14 collega's begroeten. Onze

Nadere informatie

1red , NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, uur

1red , NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, uur 1red18248 29-06-2007, NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, 22.50 uur MINISTER-PRESIDENT BALKENENDE, NA AFLOOP VAN DE MINISTERRAAD, OVER HET ONDERZOEK NAAR EVENTUELE VERLENGING VAN DE MISSIE IN

Nadere informatie

Toespraak tijdens afsluitende bijeenkomst over 400 jaar handelsbetrekkingen Turkije-Nederland, 19 april in Arnhem

Toespraak tijdens afsluitende bijeenkomst over 400 jaar handelsbetrekkingen Turkije-Nederland, 19 april in Arnhem Toespraak tijdens afsluitende bijeenkomst over 400 jaar handelsbetrekkingen Turkije-Nederland, 19 april in Arnhem Dames en heren, Er wordt tegenwoordig veel gefeest in Nederland. We vieren 100 jaar Vredespaleis,

Nadere informatie

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag

Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag > Retouradres Postbus 0011 500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 0018 500 EA Den Haag DKR KV Schedeldoekshaven 00 511 EZ Den Haag Postbus 0011 500 EA Den Haag

Nadere informatie

Kwaliteit van Goed Werkgeverschap

Kwaliteit van Goed Werkgeverschap Kwaliteit van Goed Werkgeverschap Meting KWH-Goed Werkgeverschaplabel Rapportage opgesteld door KWH in samenwerking met EVZ organisatie-advies Bijlagen Corporatie Rotterdam, 20xx Inhoudsopgave

Nadere informatie

Jan de Laat OVERSTAG

Jan de Laat OVERSTAG Jan de Laat VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen van teksten

Nadere informatie

Schriftelijke vragen Van Bommel over de arrestatie van een Afghaanse burger in Kamp Holland en het gebruik van particuliere beveiligingsbedrijven

Schriftelijke vragen Van Bommel over de arrestatie van een Afghaanse burger in Kamp Holland en het gebruik van particuliere beveiligingsbedrijven Postbus 20701 2500 ES Den Haag Telefoon (070) 318 81 88 Fax (070) 318 78 88 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Datum 29 februari 2008 Ons kenmerk D/2008003878

Nadere informatie

Enquete Zwangerschaps verlof bij meerling zwangerschap

Enquete Zwangerschaps verlof bij meerling zwangerschap Enquete Zwangerschaps verlof bij meerling zwangerschap Een enquete onder de leden van de NVOM September 2011 Enquete response NVOM aantal leden 7000 NVOM bereik met Email uitnodiging 3500 Totaal respons

Nadere informatie

Nazorgonderzoek. voor militairen en thuisfront

Nazorgonderzoek. voor militairen en thuisfront Nazorgonderzoek voor militairen en thuisfront Iedere militair die langer dan 30 dagen uitgezonden is geweest, wordt uitgenodigd om deel te nemen aan het Nazorgonderzoek. De militair ontvangt zes maanden

Nadere informatie

augustus 2015 Ik bouw ook pensioen op voor mijn kinderen pagina 6 AOW-leeftijd sneller omhoog pagina 4 Doe de quiz! pagina 8

augustus 2015 Ik bouw ook pensioen op voor mijn kinderen pagina 6 AOW-leeftijd sneller omhoog pagina 4 Doe de quiz! pagina 8 Pensioen krant augustus 2015 Ik bouw ook pensioen op voor mijn kinderen pagina 6 AOW-leeftijd sneller omhoog pagina 4 Doe de quiz! pagina 8 Pensioenheld Nieuws Ik vind het leuk om iets nieuws te leren

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag Datum 1 oktober 2014 Betreft Inzet van tolken bij Defensie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag Datum 1 oktober 2014 Betreft Inzet van tolken bij Defensie > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

Openingstoespraak van staatssecretaris De Vries voor de CDAbijeenkomst Ontwikkelingssamenwerking en 3D te Breda, 3 oktober 2008

Openingstoespraak van staatssecretaris De Vries voor de CDAbijeenkomst Ontwikkelingssamenwerking en 3D te Breda, 3 oktober 2008 Openingstoespraak van staatssecretaris De Vries voor de CDAbijeenkomst Ontwikkelingssamenwerking en 3D te Breda, 3 oktober 2008 Dames en heren, Goed hier te kunnen zijn. Nu bijna een jaar actief als staatssecretaris

Nadere informatie

Nieuwsbrief September 2014

Nieuwsbrief September 2014 Nieuwsbrief September 2014 Netwerkgroep45plus: ontstaan en doel De Netwerkgroep45plus Nijmegen is een zelfregiegroep van gemotiveerde 45-plussers, met zeer ruime en uiteenlopende werkervaringen. Naast

Nadere informatie

WERVEN EN TRAINEN IN CUSTOMER CONTACT DE IDEALE OPZET ONDERZOCHT

WERVEN EN TRAINEN IN CUSTOMER CONTACT DE IDEALE OPZET ONDERZOCHT WERVEN EN TRAINEN IN CUSTOMER CONTACT DE IDEALE OPZET ONDERZOCHT WERVEN EN TRAINEN IN CUSTOMER CONTACT DE IDEALE OPZET ONDERZOCHT De recessie loopt ten einde. De markt trekt aan en het aantal vacatures

Nadere informatie

Het functioneringsgesprek

Het functioneringsgesprek Het functioneringsgesprek Gewoon betrokken Werknemer Het functioneringsgesprek Gewoon betrokken Inhoudsopgave Inleiding... 5 Wat is een functioneringsgesprek?... 7 Waarom is een functioneringsgesprek

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

DE VEVA OPLEIDING. Haal je MBO-Diploma en ontdek Defensie

DE VEVA OPLEIDING. Haal je MBO-Diploma en ontdek Defensie DE VEVA OPLEIDING Haal je MBO-Diploma en ontdek Defensie DE TIEN MEEST GES INFORMATIE VOOR OUDERS EN VERZORGERS 1 2 3 4 Is er ondanks de bezuinigingen bij Defensie een toekomst voor leerlingen Veiligheid

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 33 400 X Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2013 Nr. 81 BRIEF VAN DE MINISTER VAN DEFENSIE

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine?

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? is op het werk. moet aan de machine werken. De chef vertelt eerst hoe de machine werkt. Dan werkt met de machine. De machine doet het niet. roept een

Nadere informatie