Beleggen: Verantwoord, duurzaam of met impact? Themapublicatie februari 2015

Transcriptie

1 Beleggen: Verantwoord, duurzaam of met impact? Themapublicatie februari 2015 Steeds meer beleggers willen hun beleggingskeuzes baseren op financiële criteria én niet-financiële criteria. Dit betekent dat zij bedrijven niet alleen beoordelen op financiële resultaten maar ook op de manier waarop zij omgaan met milieu, sociale en maatschappelijke thema s. Denk bijvoorbeeld aan kinderarbeid, kernenergie of controversiële wapens. De wijze waarop beleggers deze thema s laten meewegen, verschilt sterk. Dat verklaart ook waarom we verantwoorde beleggers, duurzame beleggers en impact beleggers kennen. In deze themapublicatie gaan we dieper in op deze drie manieren van beleggen en laten we zien wat de aanpak van Van Lanschot is. In deze publicatie vindt u de volgende onderdelen. 1. Drie beleggingsvormen 2. Marktomvang en rendement 3. De aanpak van Van Lanschot 4. Conclusie Bijlage Hoe verantwoord is Van Lanschot?

2 2 Beleggen: verantwoord, duurzaam of met impact? 1. Drie beleggingsvormen 1. Drie beleggingsvormen Behalve verenigingen, stichtingen en kerkelijke instellingen zijn ook steeds meer institutionele beleggers en particulieren geïnteresseerd in beleggen op basis van financiële en niet-financiële criteria. In lijn daarmee is het aantal beleggingsproducten dat hier op inspeelt de laatste jaren stevig gegroeid. Veel van deze producten heten verantwoord (responsible) of duurzaam (sustainable). En de laatste jaren zien we ook steeds vaker beleggingsproducten verschijnen onder de naam impact beleggen. Wat verstaan we precies onder deze benamingen? Verantwoord beleggen Bij verantwoord beleggen beoordelen beleggers bedrijven op basis van financiële en niet-financiële criteria en wordt daarnaast een zogenoemde engagementaanpak gehanteerd. Bij engagement spreken beleggers bedrijven aan op hun sociale, milieu of maatschappelijke prestaties als daar aanleiding voor is. Denk bijvoorbeeld aan bedrijven die internationale conventies of wetten over kinderarbeid of werktijden schenden, of bedrijven die veelvuldig in opspraak zijn in verband met ernstige milieuvervuiling. Het doel van engagement is de sociale, milieu of maatschappelijke prestaties van het bedrijf te verbeteren. Als de dialoog met het bedrijf geen resultaat oplevert, behoort uitsluiting van het bedrijf tot de mogelijkheden. Maar uitsluiting is bij verantwoord beleggen geen doel op zich. milieu of maatschappelijke criteria. Voorbeelden van uitsluitingen zijn tabaksbedrijven, bedrijven die kernenergie produceren of bedrijven die veelvuldig bij corruptie betrokken zijn. Sommige duurzame beleggers gebruiken de niet-financiële informatie tevens om binnen bepaalde sectoren de meest duurzame bedrijven te selecteren; dit noemen we positieve screening. Bijvoorbeeld: een duurzame belegger kiest bij de selectie van farmaceutische bedrijven de meest transparante bedrijven die zich meer dan gemiddeld inspannen om medicijnen te leveren aan patiënten in ontwikkelingslanden. Voor veel verantwoorde en duurzame beleggers geldt tevens dat zij hun invloed op bedrijven ook uitoefenen door het stemmen op aandeelhouders vergaderingen. Impact beleggen Een derde beleggingsvorm die gebruikmaakt van financiële en niet-financiële informatie en met name de laatste tijd vaak in de publiciteit is, is impact beleggen. Bij deze beleggings aanpak wordt er belegd in bedrijven of instellingen die nadrukkelijk zijn opgericht om in positieve zin bij te dragen aan een betere wereld (impact). Deze bedrijven en instellingen veelal social enterprises genaamd richten zich bijvoorbeeld op de bestrijding van armoede of jeugd werkloosheid, het ontwikkelen van medicijnen voor Figuur 1. Keuzemogelijkheden voor beleggers vergeten ziektes of de ontwikkeling van (milieu)technische innovaties. Globaal genomen bestaan er twee vormen van impact investing: finance first, waarbij de belegger niet of nauwelijks bereid is financieel rendement op te offeren in ruil voor maatschappelijk rendement, en impact first, waarbij die bereidheid groter is. Figuur 1 vat de drie beleggingsvormen nog eens kort samen en zet ze tevens af tegen traditioneel beleggen (waarbij geen gebruik wordt gemaakt van niet-financiële data) en filantropie. Filantropie is het doneren aan goede doelen met het oog op sociaal, milieu of maatschappelijk rendement. Het financiële rendement van filantropie is nihil. In deze figuur neemt de relatieve waarde die de belegger aan het financiële rendement hecht van links naar rechts af, en stijgt de waarde die aan het maatschappelijk, milieu en/of sociale rendement wordt toegekend. Voor de meest rechtse positie die van de filantroop geldt dat er eigenlijk geen sprake meer is van beleggen, maar van doneren. Tip voor (aankomend) filantropen Overweegt u te schenken aan een goed doel? Mogelijk kan de Van Lanschot Charity Service u dan ondersteunen. Voor meer informatie en contactgegevens zie Duurzaam beleggen Duurzame beleggers hanteren net als verantwoorde beleggers financiële en niet-financiële criteria in hun beleggingsproces. Het grote verschil is echter dat duurzame beleggers zich sterker richten op het uitsluiten van bedrijven of sectoren die niet voldoen aan vooraf opgestelde sociale, Traditioneel beleggen Op basis van financiële criteria Verantwoord beleggen Engagement obv financiële en nietfinanciële criteria Duurzaam beleggen Uitsluiting obv financiële en niet-financiële criteria Impact zonder verlies van financieel rendement Bron: Van Lanschot, European Venture Philanthropy Association en Impactspace, januari 2015 Impact investing Impact met evt verlies van financieel rendement Doneren aan een doel met eigen inkomsten Filantropie Doneren aan een doel dat volledig afhankelijk is van donaties

3 3 Beleggen: verantwoord, duurzaam of met impact? 2. Marktomvang en rendement 2. Marktomvang en rendement Diverse onderzoeken geven aan dat de markt van verantwoorde, duurzame en impact beleggingen sterk groeit. Zo toont het recente Eurosif-onderzoek 1 onder Nederlandse institutionele beleggers en vermogensbeheerders het volgende beeld. Tabel 1. Nederlandse institutionele markt (in mrd euro) Gescreende beleggingen (obv internat. normen) Beleggingen met engagement en stemmen Beleggingen met uitsluitingscriteria Beleggingen op basis van positieve screening 15 1 Impact beleggingen 9 - Ook de cijfers van de Vereniging van Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling (VBDO) bevestigen dat er sprake is van aanzienlijke groei 2. Volgens de VBDO werd er in door Nederlandse particulieren 4,8 miljard euro (4,7% van alle beleggingen) belegd in duurzame beleggingsproducten. Tien jaar eerder lag dit percentage nog op 0,9%. Zie figuur 2. Rendement Uit talloze wetenschappelijke onderzoeken blijkt dat verantwoord beleggen (waarbij het aantal uitsluitingen gering is) op de lange termijn qua rendement niet afwijkt van traditioneel beleggen 3. Voor duurzaam beleggen geldt veelal dezelfde conclusie, tenzij de duurzame beleggingsstrategie een groot deel van de economie uitsluit. In dat geval neemt de kans op een afwijkend rendement wel toe. Impact beleggen tot slot kan in zeer uiteenlopende rendementen resulteren. Een en ander is onder meer afhankelijk van de specifieke risico s van de social enterprise waarin wordt geïnvesteerd en de gekozen beleggingscategorie. Bron: Eurosif, Figuur 2. Marktomvang duurzaam beleggen door particulieren in Nederland miljarden euro's % van totale beleggingen 5,0 5,0 4,5 4,5 4,0 4,0 3,5 3,5 3,0 3,0 2,5 2,5 2,0 2,0 1,5 1,5 1,0 1,0 0,5 0, Duurzame beleggingsfondsen; niet fiscaal gefaciliteerd; mrd euro Duurzaam beleggen (% van totale beleggingen), r-as Bron: VBDO,

4 4 Beleggen: verantwoord, duurzaam of met impact? 3. De aanpak van Van Lanschot 3. De aanpak van Van Lanschot Al sinds 2008 biedt Van Lanschot haar beleggers, zowel in Beleggingsadvies als Vermogensbeheer, een verantwoorde beleggingsoplossing aan. Deze zetten we hieronder kort uiteen. Daarna wordt beschreven hoe wij duurzaam beleggen en impact beleggen hebben ingevuld. A. Verantwoord beleggen Veruit de meeste beleggingsfondsen die wij opnemen in vermogensbeheer en adviseren bij beleggingsadvies zowel van Kempen als van externe aanbieders worden ieder kwartaal gescreend op niet-financiële criteria. Hetzelfde geldt voor de individuele aandelen en obligaties die op onze advieslijsten voorkomen. Bedrijven, instellingen en fondsbeheerders die niet aan de vooraf opgestelde minimale eisen voldoen, worden hier op aangesproken (engagement) met het verzoek hun beleid en/of prestaties te verbeteren. Indien hier onvoldoende op wordt gereageerd, zal Van Lanschot haar positie heroverwegen en het bedrijf, instelling of beleggingsfonds uitsluiten. Figuur 3 laat zien hoe het verantwoorde beleggingsproces is vormgegeven. Basis. De basis van het proces wordt gevormd door twee belangrijke internationale raamwerken die Van Lanschot en Kempen in 2008 hebben ondertekend: de United Nations Figuur 3. Ons verantwoorde beleggingsproces UNGC PRI HR 59 conventies & verdragen Screening Global Compact (UNGC) en de Principles for Responsible Investment (PRI). Samen met de Guiding Principles on Business and Human Rights (HR) bevatten deze raamwerken de belangrijkste thema s voor ons verantwoorde beleggingsbeleid. Zie figuur 4. Figuur 4. Thema s voor verantwoord beleggen Thema s op basis van UNGC, PRI en HR Mensenrechten Kinderarbeid Gedwongen arbeid Collectieve onderhandeling Discriminatie Corruptie Milieubescherming Controversiële wapens Biodiversiteit Verantwoord ketenbeheer Milieugevaarlijke stoffen Bron: Van Lanschot, januari 2015 Invulling. De genoemde raamwerken hebben we vervolgens vertaald naar 59 internationale verdragen en/of conventies. Het gaat hier bijvoorbeeld om internationale conventies over arbeidsrechten, de universele verklaring van de rechten van de mens, diverse conventies over klimaatverandering en biodiversiteit, anti-corruptieverdragen en internationale verdragen ten aanzien van (controversiële) wapens. ESG Council Engagement Screening. De eigen Kempen-fondsen, de meeste fondsen van andere financiële instellingen en de bedrijven en instellingen op de Advieslijsten worden op kwartaalbasis getoetst op mogelijke schendingen van deze 59 verdragen en/of conventies. Voor deze toetsing maakt Van Lanschot gebruik van een externe consultant. De resultaten van de screening worden besproken in het ESG Council, bestaande uit beleggingsspecialisten van Kempen en Van Lanschot, aangevuld met externe specialisten. Engagement. Op basis van de screening besluit het ESG Council welke individuele bedrijven en beleggingsfondsen (die in deze bedrijven beleggen) worden aangesproken. Daarna monitort het ESG Council de resultaten van het traject. Leidt het engagementtraject niet tot verbeteringen, dan kan het ESG Council besluiten dat Van Lanschot zich terugtrekt als belegger. Van Lanschot verwijdert het bedrijf, instelling of fonds dan van haar Advieslijsten en modelportefeuilles. Kempen neemt deze bedrijven ook niet meer op in de eigen beleggingsfondsen. Uitsluiting van bedrijven die controversiële wapens produceren Hoewel onze verantwoorde beleggingsaanpak zich dus vooral richt op engagement met bedrijven en beleggings fondsen, geldt er voor bedrijven die betrokken zijn bij de productie van controversiële wapens een strikt uitsluitings beleid. Bedrijven die betrokken zijn bij de productie van antipersoonsmijnen, kernkoppen, clustermunitie, chemische en biologische wapens worden uitgesloten. Hetzelfde geldt ook voor beleggingsfondsen die in dergelijke bedrijven beleggen. Bron: Van Lanschot, januari 2015 Uitsluiting

5 5 Beleggen: verantwoord, duurzaam of met impact? 3. De aanpak van Van Lanschot Voorbeelden van recente engagementresultaten In tekenden diverse palmoliebedrijven (o.a. Sime Darby en IOI Corporation Berhad) het Palm Oil Manifesto. Hiermee geven zij aan niet meer te ontbossen, veengebieden te beschermen en de belangen van de lokale bevolking te respecteren. Het Manifesto is strenger dan de uitgangspunten van de Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO), waarvan alle ondertekenaars al lid zijn. Andere ondertekenaars van het Manifesto zijn wereldwijde handelaren in palmolie, zoals Cargill. ÅF AB, een technische consultant die is betrokken bij de bouw van de controversiële Ilisu-dam in Turkije, tekende in augustus de UN Global Compact. Hiermee geeft ÅF AB aan mensenrechten en arbeidsrechten te respecteren en milieu- en corruptieissues te voorkomen. Engagement nader beschouwd Indien bedrijven, instellingen of beleggingsfondsen niet voldoen aan de internationale verdragen en/of conventies worden zij hier binnen de verantwoorde beleggingsaanpak dus op aangesproken. Dit noemen we engagement. Mede op basis van de wensen van klanten richten wij onze engagementinspanningen op enkele specifieke duurzaamheidsthema s. Zo zijn we momenteel vooral in gesprek met cacaoproducenten over hun betrokkenheid bij kinderarbeid in de cacaosector in West Afrika en spreken we palmolieproducenten aan op het (illegaal) kappen van tropisch regenwoud. Tevens zijn we in gesprek met ondernemingen die controversiële stuwdammen bouwen. Vaak gaat het hier om gebrek aan inspraak van lokale bewoners die gedwongen worden te verhuizen en daar niet (voldoende) voor worden gecompenseerd. Omdat wij een relatief kleine speler op de internationale kapitaalmarkt zijn, is het belangrijk om zoveel mogelijk samen te werken met andere financiële instellingen. Door op te trekken met instellingen die in hetzelfde bedrijf of beleggingsfonds beleggen, kunnen we meer gewicht in de schaal leggen en neemt de kans op succes toe. Als betrokken aandeelhouder hecht Kempen veel waarde aan het stemmen (namens beleggers in de beleggingsfondsen) op aandeelhoudersvergaderingen van de ondernemingen waarin de beleggingsfondsen beleggen. Kempen stemt daarom op aandeelhoudersvergaderingen van Nederlandse ondernemingen en bij volmacht in geval van internationale ondernemingen. Ons stembeleid is in lijn met het hierboven beschreven verantwoorde beleggingsbeleid. Sociale, milieu en maatschappelijke thema s worden dus ook hier meegewogen. Samenvattend Onze verantwoorde beleggingsaanpak geldt voor zowel Advies als Vermogensbeheer (eigen fondsen en fondsen van derden) en beslaat een groot aantal niet-financiële thema s. De kern van de verantwoorde aanpak is engagement, aangevuld met uitsluiting van controversiële wapens. B. Duurzaam beleggen Voor beleggers die meer nadruk willen leggen op uitsluiting (naast controversiële wapens) hebben wij een duurzame beleggingsoplossing gecreëerd. Zie figuur 5. Het beleggingsproces voor duurzaam beleggen is grotendeels gelijk aan dat van verantwoord beleggen. Op drie onderdelen wijkt het echter af. Figuur 5. Ons duurzame beleggingsproces UNGC PRI HR + VFI Bron: Van Lanschot, januari conventies & verdragen + VFI-thema s Screening Tips voor verantwoorde beleggers in beleggingsadvies Volg de Advieslijsten van Van Lanschot. De titels op deze lijsten voldoen aan ons verantwoorde beleggingsbeleid. 1. De eerder genoemde raamwerken (UNGC, PRI en HR) zijn uitgebreid met de richtlijnen van de Vereniging van Fondsenwervende Instellingen (VFI) 4. Dit resulteert in tien extra duurzaamheidsthema s waaronder tabak, bont, kernenergie etc. Zie figuur De tien aanvullende thema s zijn opgenomen in de periodieke duurzaamheidsscreening. Bedrijven of beleggingsfondsen die materieel betrokken zijn bij een of meer van deze thema s komen door middel van de screening in beeld. 3. Op basis van de uitkomst van de screening besluit het ESG Council welke bedrijven en beleggingsfondsen worden uitgesloten van het beleggingsuniversum. In de praktijk betekent dit dat de volgende bedrijven zijn uitgesloten. Bedrijven die betrokken zijn bij de tien aanvullende criteria (bont, kernenergie etc.) of bij controversiële wapens. Alle bedrijven die de 59 verdragen en/of conventies structureel overtreden en om die reden als engagement case waren aangemerkt in het eerder genoemde verantwoorde beleggingsproces. ESG Council Uitsluiting

6 6 Beleggen: verantwoord, duurzaam of met impact? 3. De aanpak van Van Lanschot Figuur 6. Thema s voor duurzaam beleggen Thema s op basis van UNGC, PRI en HR Mensenrechten Kinderarbeid Gedwongen arbeid Collectieve onderhandeling Discriminatie Corruptie Milieubescherming Controversiële wapens Biodiversiteit Verantwoord ketenbeheer Milieugevaarlijke stoffen Bron: Van Lanschot, januari 2015 Thema s op basis van VFI Wapens Kernenergie Alcohol Tabak Proefdieren Porno Bont Gokken Bio-industrie Genetische modificatie Kiezen uit drie duurzame fondsen Het duurzaam beleggingsproces met een sterke nadruk op uitsluiting is inmiddels toegepast op drie Kempenfondsen: het Kempen Sustainable Smallcap Fund, het Kempen Global Sustainable Equity Fund en het Kempen Sustainable Credit Fund. Bijgaande tabel geeft een overzicht van een aantal karakteristieken van deze beleggingsfondsen. Het Kempen Sustainable Smallcap Fund sluit in verhouding veel alcoholproducenten uit. Bij het Kempen Global Sustainable Equity Fund worden de meeste uitsluitingen veroorzaakt door betrokkenheid bij nucleaire energie en wapens. En bij het Kempen Sustainable Credit Fund zijn onder meer de tabaksproducenten BAT en Philip Morris uitgesloten. Ook Cargill (bio-industrie) wordt in dit fonds uitgesloten. Beleggen brengt risico s met zich mee, u kunt uw inleg verliezen. De waarde van uw beleggingen is mede afhankelijk van de ontwikkelingen op de financiële markten. C. Impact beleggen Ook al is impact beleggen in Nederland nog betrekkelijk nieuw, de laatste jaren gaan de ontwikkelingen snel. Wat begon met enkele microfinancieringsfondsen breidt zich nu snel verder uit. Vanuit diverse richtingen komen er momenteel impact beleggingsfondsen naar de markt. Van Lanschot is zich aan het oriënteren op haar positie ten aanzien van impact beleggen. In dat kader hebben we in de herfst van de potentiele vraag naar impact beleggen onder onze klanten in kaart gebracht. In de loop van 2015 beslissen wij of en op welke wijze wij impact beleggen gaan invullen. Tip voor duurzame beleggers in beleggingsadvies U kunt beleggen in de drie duurzame Kempenfondsen die op de Advieslijst van Van Lanschot staan. Deze volgen het duurzame (uitsluitings) beleggings beleid van Van Lanschot. Wilt u weten of deze fondsen bij u en uw portefeuille passen? Neem contact op met uw adviseur of kijk hier. 4. Conclusie Beleggers die niet-financiële informatie willen laten meewegen in hun beleggingen hebben steeds meer te kiezen, ook bij Van Lanschot. Afhankelijk van uw voorkeuren kunt u kiezen voor verantwoord beleggen en duurzaam beleggen. Voor impact beleggen onder zoeken wij momenteel de mogelijkheden. Tabel 2. Drie duurzame beleggingsfondsen Fondsnaam Kempen Sustainable Smallcap Fund Kempen Global Sustainable Equity Fund Kempen Euro Sustainable Credit Fund Belegt in Duurzame small- & midcaps in Europa Duurzame largecaps wereldwijd Duurzame Europese bedrijfs obligaties Omvang fonds (mio euro) Meer informatie? Voor vragen naar aanleiding van deze themapublicatie kunt u zich richten tot uw adviseur of de afdeling Verantwoord Ondernemen, telefoon (020) Aantal belangen (bedrijven) Uitsluitingen (% van totale beleggingsuniversum) Ca. 6% Ca. 11% Ca. 14% Voorbeelden van uitsluitingen Campari, Koninklijke Wessanen (alcohol) Areva, Fortum, Iberdrola (nucleair); Airbus, GE, Thales (wapens) BAT, Philip Morris (tabak) Cargill (bio-industrie) Bron: Kempen Capital Management, januari 2015

7 7 Beleggen: verantwoord, duurzaam of met impact? Bijlage Bijlage Hoe verantwoord is Van Lanschot? Wij zijn een integere bank met respect voor de wereld waarin wij leven en met oog voor volgende generaties. Integer bankieren houdt in dat wij, in alles wat we doen, rekening houden met onze belanghebbenden: klanten, medewerkers, aandeelhouders, maatschappelijke organisaties, overheden en collegabanken. Mede op basis van gesprekken met deze belanghebbenden (stakeholderdialoog) formuleren wij ons verantwoordondernemenbeleid. Wij hebben voor ons beleid voor verantwoord ondernemen key performance indicators (KPI s) vastgesteld. Deze KPI s zorgen voor een stevige verankering van het beleid en maken de resultaten meetbaar. Bancaire kernactiviteiten Beleggen en kredietverlening zijn het hart van onze bank; hier speelt verantwoord ondernemen een belangrijke rol. Kredietverlening De gelden die onze klanten inbrengen, zetten wij uit in verantwoorde kredietverlening. Wij toetsen zakelijke kredieten op duurzaamheid. Kredietnemers die zich onvoldoende inspannen voor duurzaamheid spreken we aan (engagement); treedt er geen verbetering op, dan nemen we afscheid. Wij verlenen geen kredieten in gevoelige sectoren (bijv. olie en gas, bio-industrie) of gevoelige regio s (bijv. Afrika, Azië of Zuid-Amerika). Onze handels- en beleggingsportefeuille Onze eigen portefeuille is relatief klein, wordt periodiek getoetst op duurzaamheid en heeft een laag risicoprofiel. De portefeuille bestaat vooral uit Europees staatspapier (voor liquiditeitsdoeleinden) en bevat geen ingewikkelde gestructureerde producten. Voor het vermogen dat we voor onze klanten beleggen hebben we een verantwoord beleggingsbeleid. Zie de uitleg vanaf pagina 4 in deze themapublicatie. Oog voor milieu We proberen onze ecologische footprint voortdurend te verlagen. Hierbij richten wij ons vooral op onderdelen die een groot aandeel hebben in onze totale uitstoot (leaseauto s, vliegverkeer, gasverbruik). Ons milieubeleid is door CDP een toonaangevende non-profit organisatie op dit gebied beoordeeld met een zeer hoge score. Betrokken bij de samenleving We hebben een eigen maatschappelijk programma, De Volgende Generatie. Dit is gericht op donaties en het inzetten van medewerkers voor goede doelen. Kijk voor meer informatie op Transparantie en externe rankings Jaarlijks publiceren we een maatschappelijk jaarverslag (zie Dit verslag is geverifieerd door een externe accountant en is opgesteld volgens de richtlijnen van het Global Reporting Initiative (B+ level). Diverse externe partijen beoordelen periodiek ons beleid en resultaten ten aanzien van verantwoord ondernemen. Onderzoeksbureau Forum Ethibel heeft ons beloond met een Forum Ethibel Certificaat. Een bevestiging dat wij ons eigen beleid naleven. Ratingbureau Sustainalytics plaatst ons voor in de top 15 van 220 wereldwijde banken en op de eerste plaats in de peergroup van kleine banken. In de Transparantiebenchmark, een vergelijkingsinstrument van het ministerie van Economische Zaken, nemen wij in met 183 punten een 11e positie in op een lijst van bijna 500 bedrijven. In de Eerlijke Bankwijzer, een initiatief dat Nederlandse banken onderling vergelijkt op duurzaamheid, wisten wij de afgelopen jaren bovengemiddelde scores te behalen. Figuur 7. Externe rankings van Van Lanschot Transparantiebenchmark (score) Sustainalytics (score) Eerlijke Bankwijzer (gemiddelde 6,9 score)* 8 6,0 6,9 6,1 8 6,0 6,9 6,1 6 4,3 6,0 6,1 6 4,3 4 4, ,3 6,3 6,3 * De gemiddelde scores zijn berekend door Van Lanschot. Bron: Van Lanschot,

8 8 Beleggen: verantwoord, duurzaam of met impact? Bijlage Voetnoten/bronnen 1 European SRI Study, 2 In lijn met de definitie van de VBDO rekenen we de fiscaal gefaciliteerde beleggingsfondsen (o.a. de zogenaamde groenfondsen die zijn vrijgesteld van box 3) niet mee onder de duurzame beleggingsfondsen. In deze fondsen werd in nog eens 1,7 miljard euro door particulieren belegd. Bron: Duurzaam sparen en beleggen Keuze te over!, 3 Zie bijvoorbeeld het literatuuroverzicht opgesteld door PRI (Responsible investment and investment performance). Klik hier. Een soortgelijk overzicht van meer dan 100 wetenschappelijke studies is te vinden in M. Fulton, B. Kahn en C. Sharples, Sustainable Investing: Establishing Long-Term Value and Performance,. Klik hier. 4 De VFI Richtlijn Financieel Beheer Goede Doelen uit (zie is oorspronkelijk opgesteld voor goede doelen die strenge duurzaamheidscriteria in hun beleggingsbeleid willen toepassen, maar is tevens een goed handvat voor duurzame particuliere beleggers. Disclaimer De informatie die is opgenomen in deze publicatie is uitsluitend bestemd voor algemene doeleinden. Met uw individuele specifieke omstandigheden is geen rekening gehouden. De informatie kan niet worden beschouwd als een juridisch, financieel, fiscaal of ander professioneel advies. Wij adviseren u op grond van de informatie niet meteen tot actie over te gaan en voorafgaand aan uw eventuele actie eerst deskundig advies in te winnen. Deze publicatie is geen aanbod en u kunt aan deze publicatie geen rechten ontlenen. Bij de totstandkoming van deze publicatie hebben wij de grootst mogelijke zorgvuldigheid betracht bij de selectie van externe bronnen. Wij kunnen niet garanderen dat de informatie van deze bronnen die in deze publicatie is opgenomen juist en volledig is of in de toekomst zal blijven. Wij aanvaarden geen aansprakelijkheid voor druk- en zetfouten. Wij zijn niet verplicht de informatie die we hebben opgenomen in deze publicatie te actualiseren of te wijzigen. Alle rechten ten aanzien van de inhoud van de publicatie worden voorbehouden, inclusief het recht van wijziging. Het is niet toegestaan de gegevens in de publicatie geheel of gedeeltelijk te reproduceren, in welke vorm dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van F. van Lanschot Bankiers NV. Overige informatie F. van Lanschot Bankiers NV is statutair gevestigd aan de Hooge Steenweg 29, 5211 JN te s-hertogenbosch, KvK s-hertogenbosch nr met BTW-identificatienummer NL B.01. F. van Lanschot Bankiers NV is als bank geregistreerd in het Wft-register en staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank NV (DNB), Postbus AB Amsterdam, en de Autoriteit Financiële Markten (AFM), Postbus GS Amsterdam. F. van Lanschot Bankiers NV kan optreden als aanbieder van betaal-, spaar en kredietproducten, als bemiddelaar in verzekeringsproducten en als aanbieder en/of uitvoerder van beleggingsdiensten. Voor eventuele klachten inzake onze financiële dienstverlening kunt u zich richten tot uw eigen kantoor van F. van Lanschot Bankiers NV, de afdeling Klachtenmanagement van het hoofdkantoor, Postbus HC s-hertogenbosch of het Klachteninstituut Financiële Dienstverlening (KiFiD),Postbus AG Den Haag. 02/15