Famillement Leiden 2014

Transcriptie

1 dossier Famillement

2 inleiding Famillement Leiden 2014 Op 8 oktober 2014 vindt in Leiden in de Hooglandse Kerk het tweede Famillement plaats. Het Famillement is een gratis toegankelijk publieksevenement waar familiegeschiedenis en erfgoed centraal staan. Organisaties op het gebied van erfgoed en wetenschap laten zien wat ze leken en gevorderde genealogen te bieden hebben. Het Famillement wordt georganiseerd door Erfgoed Leiden en Omstreken en het CBG. tekst Ruud Straatman Voorgeschiedenis In september 2012 vond in Maastricht het 30ste Internationale Congres voor Genealogische en Heraldische Wetenschappen plaats. Het was voor het eerst in bijna vijftig jaar dat het congres in Nederland werd georganiseerd. Het trok zoals gebruikelijk specialisten van over de hele wereld. De traditie wil dat parallel aan het congres een gratis publieksevenement wordt georganiseerd, waar specialisten zich kunnen presenteren aan het grote publiek. Dat evenement werd in Maastricht Famillement gedoopt, en was georganiseerd in samenwerking met het Regionaal Historisch Centrum Limburg (RHCL) en lokale genealogische organisaties. Het Famillement trok meer dan duizend bezoekers en leidde tot zoveel enthousiasme bij de deelnemende organisaties dat al snel werd geopperd om er een reizende traditie van te maken. Erfgoed Leiden meldde zich al spoedig als mogelijke medeorganisator. Erfgoed Leiden en Omstreken is een kenniscentrum, ontstaan uit een fusie van het Regionaal Archief Leiden en de unit Monumentenzorg en Archeologie van de gemeente Leiden. Erfgoed Leiden beheert historische en archeologische voorwerpen en documenten en stelt deze beschikbaar voor onderzoek op studiezaal en via de website Hooglandse Kerk Een deel van het succes van het eerste Famillement in Maastricht was te danken aan de gekozen locatie. Met name de prachtige studiezaal van het RHCL in het middenschip van de voormalige Minderbroederskerk droeg veel bij aan de sfeer en historische sensatie. Voor het CBG was al gauw duidelijk dat bij de keuze van een partner voor de organisatie van een eventueel volgend Famillement, de mogelijke beschikbaarheid van een aansprekende locatie van groot belang zou zijn. Leiden heeft wat dat betreft veel te bieden, en we zijn erg blij met het gebruik van de Hooglandse Kerk. Niet alleen is de historische sfeer gegarandeerd, ook is de kerk zo groot dat we het hele Famillement deze keer op één locatie kunnen organiseren, wat weer een verbetering is ten opzichte van de vorige keer. De Hooglandse Kerk ligt in het hart van het centrum van Leiden, waardoor een bezoek aan het Famillement zich goed laat combineren met een stadswandeling en een bezoek aan een museum of een van de vele prachtige historische monumenten in Leiden. Denk bijvoorbeeld aan de Burcht, de Pieterskerk, Museum De Lakenhal, Rijksmuseum Volkenkunde, Rijksmuseum van Oudheden, Museum Boerhaave, Molenmuseum De Valk of het Leiden American Pilgrim Museum in de Beschuitsteeg naast de Hooglandse Kerk. 20 gen. DOSSIER FAMILLEMENT

3 DOSSIER Het Steenschuur omstr. 1960, ansichtkaart, part. coll. Opzet In grote lijnen is de opzet van het Famillement hetzelfde gebleven als vorige keer. De poorten gaan open om uur en sluiten om uur. Enerzijds wordt een bonte verzameling van organisaties en projecten uit binnenen buitenland in staat gesteld zich te presenteren aan het grote publiek tijdens de zogenaamde Famillementmarkt; anderzijds is er een groot aantal activiteiten, waaronder lezingen, rondleidingen, een quiz, een veiling en een prijsuitreiking. Door het grote aanbod valt er veel te kiezen, en is kiezen zelfs noodzakelijk omdat veel activiteiten tegelijkertijd plaatsvinden. In de Winterkerk, een afgescheiden gedeelte van de Hooglandse Kerk, zijn er Door het grote aanbod valt er veel te kiezen, en is kiezen zelfs noodzakelijk verschillende activiteiten, waarbij veel deelnemers of belangstellenden worden verwacht. Tegelijkertijd vinden in drie kleinere zalen lezingencarrousels plaats, waar gespecialiseerde sprekers elkaar non-stop afwisselen met lezingen die 45 minuten tot een uur duren. Op het plattegrondje is te zien waar in de kerk welke activiteiten zijn te vinden. Verborgen Verleden en veiling In de Winterkerk is er onder andere een openbaar interview met schrijfstercolumniste Aaf Brandt Corstius over haar ervaringen als deelneemster aan Verborgen Verleden. Interviewer is Ben Kolster, presentator van de NTR-radioprogramma s Helden van toen en Familie Nederland. Verborgen Verleden met Aaf Brandt Corstius wordt op zaterdag 4 oktober uitgezonden. Daarna vervolgt het programma in de Winterkerk met een speciale Famillementveiling. Geveild worden dubbele boeken en prenten van Erfgoed Leiden en CBG. Zo n honderd lots, soms met wel vijftien boeken of meer per lot, zullen worden verkocht. De lots zijn voornamelijk thematisch samengesteld. Bij de boeken zitten gebruikte exemplaren, compleet met collectiestickers en -stempels, en nieuwe exemplaren. De hele veiling is onder de bezielende leiding van veilingmeester Arne Steenkamp van het Leidse Antiquariaat en Veilinghuis Burgersdijk en Niermans. De medewerking van Burgersdijk en Niermans is geheel belangeloos en de opbrengst komt ten goede aan de organisatie van het Famillement. Bijzondere lots zijn een achttiende-eeuwse kaart, een bundel negentiende-eeuwse kranten, een complete set van de nieuwe DOSSIER FAMILLEMENT gen. 21

4 Historische Reeks van Nederland s Adelsboek (twintig delen) en een complete set Leidse Jaarboekjes van 1904 tot Alleen al de professionele manier waarop Arne Steenkamp de veilinghamer hanteert is een bezoek aan deze veiling waard. Maar aarzel vooral niet om te bieden. De richtprijzen zijn historisch laag en er wordt geen opgeld in rekening gebracht! Na afloop moeten alle aankopen direct worden betaald en meegenomen (pinnen mogelijk). Op de website staat een compleet overzicht van alle te veilen lots. Prijzen Tijdens het Famillement vindt in de Winterkerk ook de door Suzanna Jansen gepresenteerde finale van de zogenaamde 4G-quiz plaats. Dit is een quiz waar teams van drie generaties vragen over geschiedenis beantwoorden. Scholieren uit Leiden en omgeving hebben zich, samen met twee familieleden uit verschillende generaties, tijdens voorrondes kunnen plaatsen voor de finale. Het thema van de 4G-quiz is het erfgoed van de Leidse regio. De vragen kunnen gaan over ge- Vanuit de Hooglandse kerk worden door Gilde Leiden stadsrondwandelingen verzorgd beurtenissen, gebouwen, voorwerpen en archiefstukken en beslaan de hele geschiedenis, van de prehistorie tot gisteren. De quiz wordt afgesloten met een prijsuitreiking. En nu het toch over prijzen gaat: tijdens het Famillement wordt ook de winnaar van de Nederlandse Prijs voor de Genealogie bekend gemaakt en de bijbehorende prijs uitgereikt. Deze prijs is ingesteld door de gelijknamige onafhankelijke stichting en heeft tot doel om de kwaliteit en innovatie van genealogisch onderzoek en onderzoek naar familiegeschiedenis te bevorderen. Ook wordt tijdens het Famillement een nieuwe website gelanceerd. Wat lokaal gebeurt op het gebied van geschiedenis en erfgoed is vaak ook interessant voor streekgenoten, maar is soms moeilijk in een bredere kring bekend te maken. Daarom lanceert de Stichting Historische Publicaties Holland op het Famillement de website Rijnlandse Geschiedenis. Deze website heeft een agenda, nieuws, informatie over verenigingen en instellingen en artikelen, en biedt mogelijkheden om ervaringen uit te wisselen. Vanuit de Hooglandse kerk worden door Gilde Leiden stadsrondleidingen verzorgd. Gilde Leiden kan bogen op een enorme ervaring met historische rondleidingen. Een betere introductie op Leiden kan men zich niet wensen. De rondleidingen vertrekken om en uur bij de ingang van de kerk ( 3 p.p). noord winterkerk catering entree stands deelnemers hoofdsponsor lezingen 10 m Plattegrond Hooglandse kerk Catering, kunst & theater Tijdens het vorige Famillement bleek dat er behoefte was aan cateringmogelijkheden op het Famillement zelf. Hoewel er natuurlijk in het stadscentrum veel mogelijkheden zijn om iets te eten of te drinken, leek het passend om nu catering op het evenement te laten verzorgen door lokale bedrijven die al zeker drie generaties in handen van dezelfde familie zijn. Vijf familiebedrijven werden bereid gevonden tijdens het Famillement acte de presence te geven: de slagerij van Piet van Vooren, zuivelboerderij de Sophiahoeve, lunchroom Snijers, drogisterij Boerhaave en Chinees restaurant Woo Ping. In de kerk wordt tijdens het Famillement werk geëxposeerd van Leidse kunstenaars van het KunstenaarsCollectief KuCo. Dat is een samenwerkingsverband tussen diverse (amateur-) kunstenaars, kunstvormen en kunststromingen. De kunstenaars hebben zich tijdens een speciale bijeenkomst laten inspireren door de collectie van Erfgoed Leiden. 22 gen. DOSSIER FAMILLEMENT

5 DOSSIER Beeld uit de Leidse vierschaar: de winnende partij, Pieter Xavery, 1673, coll. stedelijk museum De Lakenhal, Leiden Ook PS theater geeft kleur aan het Famillement. PS theater is een professioneel Leids gezelschap van theatermakers, dat veelvuldig de stad in trekt. Het creëren van ontmoetingen staat centraal, vaak in de vorm van theater op locatie. In een tot theater omgebouwde bouwkeet die voor de kerk komt te staan presenteren zij kleine theatrale, muzikale portretten van Leidse familiebedrijven. Lezingen We hebben ervoor gekozen om de sprekers voor de lezingencarrousel van het Famillement voor een belangrijk deel te werven onder specialisten die werkzaam zijn bij wetenschappelijke organisaties en overheidsinstellingen. Het Famillement kan zo optimaal fungeren als een schakel tussen de deskundige voorhoede en het geïnteresseerde publiek. We zijn op zoek gegaan naar historici, taalkundigen, demografen, genetici, ict ers, archeologen en schrijvers die het leuk vinden om bredere bekendheid te geven aan hun werkzaamheden. De respons was zo groot dat we deze keer drie lezingencarrousels kunnen vullen. Hofleverancier is uiteraard de Leidse Universiteit. Maar ook wetenschappers van onder andere de Universiteiten van Utrecht, Rotterdam en Leuven en het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis zullen hun verhaal doen. Reserveren voor specifieke lezingen is niet mogelijk, vol is vol. Door het grote aantal lezingen zijn er voldoende mogelijkheden om er één of meer bij te wonen. Elders in dit dossier wordt aangegeven wanneer en in welke zaal de verschillende lezingen plaatsvinden. Eén lezing halen we hier naar voren omdat daarvoor extra belangstelling wordt verwacht, en dat is de lezing van Suzanna Jansen over de totstandkoming van haar bekende boek Het Pauperparadijs. Deze lezing is geprogrammeerd in de Winterkerk, waar veel meer zitplaatsen beschikbaar zijn. Famillementmarkt Voor veel bezoekers vormt de Famillementmarkt de voornaamste attractie van het evenement. En voor veel organisaties en projecten is deze markt ook juist de reden om hun medewerking aan het Famillement te verlenen. Dat de markt populair is blijkt wel uit het feit dat het aantal deelnemers met meer dan 60% is gestegen ten opzichte van Naast nationale en regionale deelnemers zijn er verschillende internationale organisaties met deelnemers uit België, Duitsland en Frankrijk. De variatie is groot: genealogische organisaties, commerciële bedrijven, organisaties uit de erfgoedwereld en de wetenschap en diverse samenwerkingsprojecten. Op de volgende pagina s vindt u een gedetailleerd overzicht van alle deelnemers. Ruud Straatman is hoofd collectie en uitgeverij van het CBG Alle gegevens in dit artikel zijn onder voorbehoud van wijzigingen. Zie voor de actuele stand van zaken betreffende het programma, de deelnemers en het volledige overzicht van te veilen lots de speciale website Het Famillement wordt mede mogelijk gemaakt door sponsors. Hoofdsponsor is Geneanet. Subsponsors zijn softwarehuis Deventit en de Leidse bouwonderneming Du Prie. DOSSIER FAMILLEMENT gen. 23

6 Famillement deelnemers Regionaal ERFGOED LEIDEN EN OMSTREKEN Erfgoed Leiden en omstreken is een kenniscentrum, ontstaan uit een fusie van het Regionaal Archief Leiden en de unit Monumentenzorg en Archeologie van de gemeente Leiden. Erfgoed Leiden is samen met het CBG organisator van het Famillement. erfgoedleiden.nl BPLUSC Het Historisch Informatiepunt (HIP) is een onderdeel van BplusC, waar bezoekers informatie kunnen vinden over de geschiedenis van Leiden e.o. bplusc.nl/bibliotheek/ Historisch-Informatie-Punt.html BURGERSDIJK & NIERMANS Burgersdijk & Niermans (B&N), antiquariaat en veilinghuis van boeken, grafiek en manuscripten, al 120 jaar gevestigd in het hart van Leiden (sinds 1894). Tijdens het Famillement houdt B&N een veiling waarvan de opbrengst ten goede komt aan het Famillement. b-n.nl CULTUURHISTORISCH GENOOTSCHAP DUIN- EN BOLLENSTREEK Behoud en bescherming van alle cultuurhistorische waarden en elementen, die kenmerkend zijn voor het wereldwijd unieke karakter van de Duin- en Bollenstreek. chg-duinenbollenstreek.nl HISTORISCH GENOOTSCHAP WARMELDA Historisch Genootschap Warmelda houdt zich sinds 1966 bezig met de bevordering van de kennis van en de belangstelling voor de geschiedenis van Warmond. warmelda.nl HISTORISCHE KRING VOORHOUT (HKV) De HKV is het geheugen van Voorhout en houdt zich bezig met de geschiedenis van Voorhout in al zijn geledingen. hkv-voorhout.nl HISTORISCHE VERENIGING OUD LEIDEN De Historische Vereniging Oud Leiden houdt zich in woord en daad bezig met de geschiedenis van Leiden en directe omgeving. oudleiden.nl HWL ANSICHTKAARTEN Verzamelaar van ansichtkaarten van Leiden, vogelijnkaarten, munt- en vlaggenkaarten, en Sint Nicolaas- en paaskaarten. hwl-ansichtkaarten.nl NGV AFDELING DELFLAND De NGV afdeling Delfland biedt, met haar variatie aan lezingen op de afdelingsavonden, menig genealoog een leerzame en gezellige avond. ngv.nl/wwwdfl NGV AFDELING RIJNLAND De NGV afdeling Rijnland is actief in het noordelijk deel van Zuid- Holland en heeft circa 420 leden. ngv.nl/wwwryn NOORTUKS ANSICHTKAARTENHUIS HET NOORTUKS Ansichtkaartenhuis biedt u een ruime collectie oude prentbriefkaarten van Nederland en buitenland, vorstenhuizen, schepen, filmsterren, diverse militaire onderwerpen en fantasie. jan-vieveen.nl ONS VOORGESLACHT Ons Voorgeslacht houdt zich voornamelijk bezig met genealogiebeoefening in het gebied van het voormalig Graafschap Holland. Veel bewerkte bronnen zijn raadpleegbaar op Hogenda.nl. onsvoorgeslacht.nl STICHTING INDUSTRIEEL ERFGOED LEIDEN (STIEL) STIEL probeert het industriële erfgoed van Leiden en omgeving te behouden door het zoveel mogelijk onder de aandacht te brengen. stiel-leiden.nl STICHTING NOORDWIJKERHOUT VAN TOEN (NOVATO) NoVaTo wil de geschiedenis van Noordwijkerhout graag levend houden én vooral ook laten zien aan iedereen die hierin geïnteresseerd is. noordwijkerhoutvantoen.nl STICHTING OUD ZOETERWOUDE De Stichting Oud Zoeterwoude verzamelt, onderzoekt, legt vast en deelt kennis en informatie over de geschiedenis van Zoeterwoude. oudzoeterwoude.nl STICHTING PRIMAVERA PERS Stichting Primavera Pers is een Leidse uitgeverij op het gebied van (regionale) geschiedenis en kunst. primaverapers.nl Nationaal CENTRAAL BUREAU VOOR GENEALOGIE (CBG) Het CBG is als centrum voor familiegeschiedenis hét landelijk kennis- en documentatiecentrum voor stamboomonderzoek en verwante wetenschappen. Het CBG is samen met Erfgoed Leiden organisator van het Famillement. cbg.nl 24 gen. DOSSIER FAMILLEMENT

7 DOSSIER Gezicht op de Hooglandse Kerk, C. Hagen, gravure omstr (detail), coll. Erfgoed Leiden en Omstreken DUTCH ARCHIVES Historisch onderzoeksbureau gespecialiseerd in het doen van genealogisch en ander historisch onderzoek in archieven en bibliotheken. dutcharchives.com FAMILIEARCHIEVEN.NL Familiearchieven, dat zijn tastbare herinneringen en persoonlijke documenten van vorige generaties. Wie bewaart ze...? Wij berichten er over! familiearchieven.nl FAMILIE IN BEELD Online nieuwsbrief-magazine over stamboomonderzoek en met name de creatieve presentatie van de onderzoeksresultaten. familieinbeeld.nl ANTIQUARIAAT A.G. VAN DER STEUR Antiquariaat A.G. van der Steur is gespecialiseerd in boeken, prenten en manuscripten over lokale en regionale geschiedenis, Nederlandse geschiedenis, genealogie en heraldiek. vandersteur.nl BAS LEMS ARCHIEFONDERZOEK Bij Bas Lems Archiefonderzoek ziet u via een quickscan of uw voorouder gediend heeft in het leger van Napoleon. baslems.com COLLEGE HERALDIEK VOOR WAPENREGISTRATIE (NGV) Het College Heraldiek registreert, controleert en ontwerpt wapens van Nederlandse families en presenteert deze met een stijlvolle wapenbrief. heraldiek.net CORET GENEALOGIE Aanbieder van de diensten Genealogie Online, Stamboom Forum, Familie Archivaris, Stamboom Gids, Genealogie Gazet, Genealogie Werkbalk en Open Archieven. genealogie.coret.org DELPHER (KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK) Delpher.nl, ontwikkeld door de Koninklijke Bibliotheek, geeft fulltext toegang tot ruim 1 miljoen gedigitaliseerde Nederlandse historische boeken, kranten en tijdschriften. delpher.nl DNAGEZOCHT & WOERTMAN GENEALOGIE DNAgezocht geeft informatie over DNA-tests voor genealogisch onderzoek; Woertman Genealogie biedt hulp bij genealogische vastlopers en Wo*rd/t*manfamilies. dnagezocht.com FILMSCANNING.NL Filmscanning.nl is specialist in het digitaliseren van uw filmspoelen, videotapes, bandrecorder spoelen, cassettebandjes, dia s, foto s, negatieven en foto albums. filmscanning.nl GEZINSBOOM Gezinsboom maakt publicaties over een gezin of hele familie. We onderscheiden ons door zorgvuldigheid met respect voor heden en verleden. gezinsboom.nl GROETEN UIT Postcardshop Groeten Uit biedt een ruime keuze uit meer dan één miljoen ansichtkaarten! Daarnaast is er bijna alles denkbaar te koop, mits oud, plat en van papier. DOSSIER FAMILLEMENT gen. 25

8 HCC!GENEALOGIE HCC!genealogie legt en bevordert contacten tussen genealogen die tijdens onderzoek en gegevensvastlegging een computer gebruiken, wisselt gegevens uit en verstrekt informatie. computergenealogie.org HERALDISCHE DATABANK (HDB) De HDB is een databank van het CBG die moderne en historische wapenafbeeldingen op naam en beschrijving toegankelijk gemaakt. heraldischedatabank.nl HERALDISCH TIJDSCHRIFT - NGV HERALDIEK Het Heraldisch Tijdschrift (kwartaalblad in kleur) levert een bijdrage aan de ontwikkeling en uitwisseling van kennis op dit specialistisch gebied. heraldiek-ngv.nl INDISCHE GENEALOGISCHE VERENIGING (IGV) De IGV geeft richting aan genealogisch onderzoek naar Europese families in Nederlands- Indië, het Caraïbisch gebied en Zuid-Amerika. igv.nl INTERNATIONAAL MUSEUM VOOR FAMILIEGESCHIEDENIS (FAMILIEMUSEUM) Het Familiemuseum is gevestigd in het Limburgse Eijsden en belicht het onderwerp in de breedst mogelijke zin: van paleologie en DNA tot klassieke genealogie. hetfamiliemuseum.nl KLERKS GENEALOGY & MOLOSSUS GENEALOGIE Klerks Genealogy & Molossus Genealogie traceren erfgenamen voor notarissen en advocaten in binnen- en buitenland in het kader van erfenissen. klerksgenealogy.nl & molossus.nl KONINKLIJK NEDERLANDSCH GENOOTSCHAP VOOR GESLACHT EN WAPENKUNDE (KNGGW) Het KNGGW (opgericht 1883) geeft het tijdschrift De Nederlandsche Leeuw uit en verzorgt diverse activiteiten op het gebied van genealogie en heraldiek. knggw.nl LINEAGE Aanbieder van uitgebreid pakket aan diensten op het gebied van genealogisch onderzoek, opsporing van levende familieleden en afwikkeling van nalatenschappen. lineage.nu LINKS-PROJECT Het LINKS-project maakt op geautomatiseerde wijze gebruik van gegevens van WieWasWie voor de vervaardiging van kwartierstaten en families t.b.v. wetenschappelijk onderzoek. iisg.nl/hsn/projects/links.html MEIJERINK HERALDIEK In- en verkoop van nieuwe en oude (antiquarische) heraldische en genealogische boeken uit de hele wereld. Oranjelaan 7, 7437 XX Bathmen, tel NEDERLANDSE FAMILIENAMEN - BANK (NFB) De NFB is een databank van het CBG die informatie geeft over de bijna familienamen in Nederland. meertens.knaw.nl/nfb NEDERLANDSE KRING VOOR JOODSE GENEALOGIE De Nederlandse Kring voor Joodse Genealogie publiceert het kwartaalblad Misjpoge en staat open voor iedereen met belangstelling voor dit onderwerp. nljewgen.org NEDERLANDSE PRIJS VOOR DE GENEALOGIE Prijs voor het bevorderen van de kwaliteit en innovatie van genealogisch onderzoek en onderzoek naar familiegeschiedenis. Tijdens het Famillement wordt de prijs van 2014 uitgereikt. genealogieprijs.blogspot.nl NETHERLANDS Y PROJECT Het Netherlands Y Project heeft tot doel om op wetenschappelijk niveau de Y-chromosomale DNAvariatie van Nederlanders in kaart te brengen. familytreedna.com/public/ NetherlandsY NGV DIENST COMPUTERGENEALOGIE De Dienst ComputerGenealogie promoot het stamboomprogramma GensDataPro en ondersteunt NGV-leden bij het computergebruik ten behoeve van hun genealogisch onderzoek. ngv.nl/wwwcge NTR- VERBORGEN VERLEDEN De NTR is de publieke omroep voor informatie, educatie en cultuur, met jeugd en diversiteit als speciale aandachtsgebieden. De NTR is onder meer bekend van Verborgen Verleden. ntr.nl PHILGENE PhilGene is de Nederlands- Franse genealogische, genetische en historische verbinding voor stamboom- en verwantschapsonderzoek. philgene.com PICTURAE Picturae demonstreert twee bijzondere initiatieven: VeleHanden, instrument voor crowdsourcing, en Het Bewaren Waard, bewaarplatform voor familiedocumenten velehanden.nl en hetbewarenwaard.nl POPULATIEGENEALOGIE Omdat we allemaal familie zijn van elkaar brengt populatiegenealogie verwantschap en afstamming van zoveel mogelijk personen onder in één geheel. awjmvangestel@gmail.com PROBOOK Pro-book.nl maakt genaaide gebonden boeken, al sinds Bestellen kan vanaf 1 exemplaar. Download de gratis handleiding boek maken in Word. pro-book.nl RKD, NEDERLANDS INSTITUUT VOOR KUNSTGESCHIEDENIS Het RKD maakt kennis en informatie over kunst van de Nederlanden wereldwijd toegankelijk voor wetenschap, kunsthandel en publiek. rkd.nl 26 gen. DOSSIER FAMILLEMENT

9 DOSSIER Famillement Maastricht 2012, de stand van de Nederlandse Familienamenbank WGOD De Werkgroep Genealogisch Onderzoek Duitsland helpt leden en geïnteresseerden met Duitstalige voorouders via lezingen van Duitse en Nederlandse sprekers/publicisten. wgod.nl WIEWASWIE Voor iedere familiegeschiedenis is WieWasWie een goed startpunt. In WieWasWie werkt een groot aantal erfgoedorganisaties samen om bronnen toegankelijk te maken. wiewaswie.nl Internationaal STAMBOOMVRAGENFORUM (SVF) & MIJNGENEA Het SVF is een gezellig genealogisch forum waar men elkaar graag helpt. Op MijnGenea kunnen stambomen worden ingevoerd, beheerd en eventueel gepubliceerd. stamboomvragenforum.nl & mijn-genea.nl STICHTING BIOWETENSCHAPPEN EN MAATSCHAPPIJ Meer weten over wat DNA-tests voor jou kunnen betekenen? Bekijk dan ons boekje Genen en gezondheid in onze stand. biomaatschappij.nl STICHTING ELLEN DE BRUIJN-TER DENGE MEMORIAL FUND De Stichting Ellen de Bruijn-ter Denge Memorial Fund stimuleert genealogisch onderzoek met betrekking tot Nederlands-Indië. ter-denge.nl STICHTING INDISCH FAMILIE ARCHIEF Het Indisch Familie Archief verzamelt en beheert gegevens van Nederlands-Indische families. De gegevens zijn toegankelijk voor nakomelingen en een breder publiek. indischfamiliearchief.nl THINGSTOREMEMBER Bedrijfsjubileum, huwelijksjubileum, familie in beeld, gedenkboeken, cultureel en materieel erfgoed. Cora de Roon legt ze vast in een uniek document voor nu en de toekomst. thingstoremember.nl UNIVERSITEIT UTRECHT, ONDERZOEKSTEAM INSTITUTIES VOOR COLLECTIEVE ACTIE Het onderzoeksteam Instituties voor Collectieve Actie van de Universiteit Utrecht ontsluit in unieke samenwerking met genealogen genealogische data voor wetenschappelijk onderzoek. collective-action.info/ja-ik-wil VDH-MEDIA VDH-media is een full-service multimedia partner waar u onder meer terecht kunt voor archiefdigitalisering van audiovisuele bronnen. vdh-media.com GENEANET Gratis: registreer, zoek uw voorouders, publiceer uw stamboom, deel gegevens, foto s en documenten. De onmisbare site voor genealogen! Geneanet is hoofdsponsor van het Famillement geneanet.org CHGW GENEALO BELGIË CHGW Genealo België (gevestigd in Noord-Frankrijk) stelt via zijn website gratis een online genealogisch gegevensbestand ter beschikking van familiekundig onderzoek. genealo.net FAMILIEKUNDE VLAANDEREN Familiekunde Vlaanderen is als kennisplatform voor familiegeschiedenis in Vlaanderen en Brussel hét aanspreekpunt voor genealogisch onderzoek in Vlaanderen. familiekunde-vlaanderen.be DOSSIER FAMILLEMENT gen. 27

10 FAMILYSEARCH INTERNATIONAl FamilySearch biedt gratis toegang tot miljoenen genealogische data op familysearch.org en heeft meer dan 1 miljard toegankelijke geïndexeerde akten. familysearch.org INTERNATIONAL GENEALOGY SERVICES International Genealogy Services - gevestigd in Frankrijk - biedt wereldwijd uitgebreid genealogisch en historisch onderzoek aan. international-genealogyservices.com MYHERITAGE Internationaal netwerk voor familiegeschiedenis met 75 miljoen gebruikers, 27 miljoen stambomen en 5,2 miljard historische gegevens. Beschikbaar in 40 talen. myheritage.nl VEREIN FÜR COMPUTERGENEALOGIE E.V. De grootste genealogische vereniging van Duitsland. Beheerder van Genealogy.net met een groot aantal Open Access databanken. compgen.de & genealogy.net WESTDEUTSCHE GESELLSCHAFT FÜR FAMILIENKUNDE AFD. KEULEN (WGFF) Bevordering van genealogische wetenschap en onderzoek in Rheinland via een tijdschrift, (digitale) bibliotheek, Ortsfamilienbücher, nieuwsbrief en bijeenkomsten (lezingen, uitwisselingen, workshops). wgff.de Familiestichtingen FAMILIE HIENSCH Genealogische publicaties in eigen beheer: als familiecollectief kunnen wij, samen met Uitgeverij New Way, daarbij adviseren en helpen. thomas-hiensch.wix.com/ genealogie website nog in ontwikkeling STICHTING FAMILIE VAN DER KOOIJ De Stichting Familie van der Kooij houdt zich bezig met genealogisch onderzoek naar naamgenoten en het onderhouden van onderlinge contacten. stichtingvanderkooij.nl STICHTING GESLACHTEN FABER De stichting doet genealogisch onderzoek t.b.v. een databank en publiceert hieruit over de verschillende Faber families in het Faber! Magazine. geslachtenfaber.nl Catering DROGISTERIJ BOERHAAVE Drogisterij Boerhaave is al meer dan honderd jaar het vertrouwde adres voor vitamines, mineralen, afslankproducten, (sport)voedingssupplementen en homeopathie. drogisterijboerhaave.nl LUNCHROOM SNIJERS Lunchroom Snijers is het oudste familiebedrijf in Leiden en biedt een ruim assortiment van zelfgemaakte broodjes, pannenkoeken en ambachtelijke gebakjes. Botermarkt 15 Leiden V.O.F. SLAGERIJ VAN DER VOOREN Slagerij van der Vooren wordt al zeven generaties door de familie Van der Vooren gerund en biedt een ruim assortiment van dagverse kant en klare maaltijden, soepen, vleeswaren, salami s, biologische paté s en glutenvrije producten en duurzaam vlees. slagerijvandervooren.nl WOO PING LEIDEN Woo Ping betekent vrede en is het oudste traditionele Chinese restaurant in Leiden. woopingleiden.nl ZUIVELBOERDERIJ DE SOPHIAHOEVE De familie Warmerdam maakt al zeker vier generaties Leidse kaas en Leidse boter, net als Cornelis Janszoon Warmerdam dat in 1600 ook al deed. desophiahoeve.nl 28 gen. DOSSIER FAMILLEMENT

11 DOSSIER Famillement lezingen Gezicht in de Diefsteeg met links Chinees-Indisch restaurant Woo Ping in 1966, coll. Erfgoed Leiden en Omstreken Subsponsors Famillement GERRIT BLOOTHOOFT (Naamkundige, taalwetenschapper aan de Universiteit Utrecht) Namen: echte varianten en fouten. In WieWasWie zijn meer dan verschillende familienamen en meer dan voornamen opgenomen. Hoe kunnen we weten wanneer verschillende namen toch dezelfde persoon aanduiden? Naast veel varianten blijven er maar enkele tienduizenden echt verschillende namen over. CHRYSTEL BRANDENBURGH (Senior adviseur Archeologie, Erfgoed Leiden en Omstreken) Archeologie meets genealogie: wat vooraf ging aan de Leidse kruitramp in De Leidse kruitramp maakte in 1807 in één klap een einde aan een lange bewoningsgeschiedenis aan het Steenschuur. Archeologen hebben onderzoek gedaan op de plaats waar de huizen door de ramp in puin zijn gelegd. Door genealogisch onderzoek te gebruiken wisten zij de bewoningsgeschiedenis van een hele straat te reconstrueren. GUUS VAN BREUGEL (Heraldicus, Centraal Bureau voor Genealogie) Die sterre wit. Een heraldische instructie uit de vijftiende eeuw. Onlangs is het oudst bekende heraldische stuk van het Centraal Bureau voor Genealogie boven water gekomen. Het stuk was nooit gedateerd en biedt een interessante kijk op de laatmiddeleeuwse heraldiek, ambachtelijke werkwijzen en interactie tussen gilden in de omgeving van Leiden. ALEXANDRA HEERING (Communicatieadviseur, eigenaar van Levensinterview.nl) Het belang van het vastleggen van levensverhalen. Aan de hand van een presentatie licht Alexandra Heering (levensinterview.nl) toe waarom levensverhalen zo waardevol zijn voor het nageslacht. U krijgt onder andere inkijk in een voorbeeldbiografie en in de reacties van de kleinkinderen na het lezen ervan. ALEXANDRA HEERING Workshop: Hoe leg ik het levensverhaal van mijn (groot) ouder vast? Alexandra Heering geeft handvatten om hiermee aan de slag te gaan. Ze behandelt onderwerpen als interviewtechniek, hoe het verhaal structuur te geven, maar ook hoe je de goede situatie creëert om dit allemaal te kunnen realiseren. NIES HUIJSMANS (Docent Leiden Institute of advanced computer science (LIACS), Universiteit Leiden) De 3 G s Nies Huijsmans koppelt akten van de burgerlijke stand via een spatio-temporele aanpak op basis van de vrijwel unieke combinatie van geslacht, geboortedatum en geboorteplaats met resultaten voor een Ground-truth testset. Hij gaat daarbij in op de rol van spatiotemporele data, het zoeken naar verbanden op basis van naamparen, het zoeken op basis van geslacht, geboortedatum en geboorteplaats, het opschonen en aanvullen van digitale akten van de burgerlijke stand en de kans dat met behulp van een computersysteem de juiste digitale gegevens worden gevonden (gebaseerd op een controletest met de levenslopen van vijfhonderd in Nederland geboren fotografen). SUZANNA JANSEN (Auteur) Het pauperparadijs, het spoor terug. Suzanna Jansen vertelt over de totstandkoming van Het pauperparadijs, met nadruk op de wijze waarop ze het onderzoek heeft gedaan. Hoe diepte ze de duizenden feiten op uit de archieven het stamboomonderzoek en de bredere geschiedenis en hoe wist ze die losse gegevens uiteindelijk om te vormen tot een verhaal. LODEWIJK KALLENBERG (Onderzoeker, emeritus professor wiskunde Universiteit Leiden) Tweehonderd jaar Historische Begraafplaats Groenesteeg Leiden: een oase van rust en een plek waar de tijd heeft stilgestaan. Een aantal filmpjes en foto s over de tweehonderdjarige Groenesteeg worden ingeleid en toegelicht. Zowel de begraafplaats in het algemeen als de jubileumactiviteiten worden daarin betrokken. Aansluitend DOSSIER FAMILLEMENT gen. 29

12 volgt een wandeling naar en op de Groenesteeg. WIM KARELS (Picturae) VeleHanden maken licht werk. Het crowdsourcingplatform VeleHanden laat zien hoe vrijwilligers helpen met het ontsluiten van erfgoedcollecties. Momenteel zijn ruim vrijwilligers actief met het indexeren, beschrijven en koppelen van collecties: van bevolkingsregisters tot fotocollecties en van videofragmenten tot ondertrouwregisters. Picturae toont de mogelijkheden en vertelt wat de vrijwilligers beweegt om mee te doen. ERIK KWAKKEl (Universitair docent, Leiden University Centre for the Arts in Society) Kijken naar middeleeuwse boeken. Deze lezing richt zich op de drijfveren achter de gekozen vorm van het middeleeuwse boek. Getoond wordt wat er zoal van invloed was op de materiële kenmerken van manuscripten, zoals de voorkeur van lezers en de achtergrond van scribenten. MAARTEN LARMUSEAU (Postdoctoraal onderzoeker forensische genetica aan de KULeuven) Verborgen in het DNA: De zin (en onzin) van genetische genealogie binnen familiekunde. Het gebruik van genetische informatie is sinds enkele jaren bijzonder populair onder genealogen. Toch zien velen het als een modetrend en is het nut voor familiekunde niet altijd even helder. Deze lezing analyseert de relevantie van DNA voor elke familiekundige via de allernieuwste resultaten van Benelux projecten in genetische genealogie. KEES MANDEMAKERS (Hoofd Historische Steekproef Nederland) Het LINKS project. Hoe kan de wetenschap gebruik maken van de gegevens van WieWasWie? Het LINKS project maakt op automatische wijze gebruik van de gegevens van WieWasWie door deze in te zetten bij het samenstellen van kwartierstaten en families. Centraal staat de vraag hoe de wetenschap gebruik maakt van deze gegevens voor bijvoorbeeld onderzoek naar sociale mobiliteit, huwelijkskansen in het verleden, sterfte en vruchtbaarheid. html EDWIN ORSEL (Gemeentelijk bouwhistoricus) Weerbare huizen in Leiden. Met de vormgeving van zijn huis gaf de middeleeuwer uiting aan zijn status. Historische Leidse afbeeldingen tonen vijftien huizen met een kasteelachtig karakter. Met deze quasi weerbare huizen spiegelde de Leidse elite zich aan kastelen in en rond de stad. Door bouwhistorisch onderzoek is de verschijningsvorm van drie van deze huizen betrouwbaar gereconstrueerd. ARTI PONSEN (Medewerker Bestuurlijke Informatievoorziening Universiteit Leiden, doet onderzoek voor Stedelijk Museum De Lakenhal) Voorouders tussen de puinhopen. Leidenaars en hun buskruitramp. De Leidse buskruitramp van 1807 was voor tijdgenoten een traumatische ervaring. Zij hebben er aandenkens aan bewaard, die deels in Museum De Lakenhal zijn terechtgekomen en deels nog altijd door hun nazaten worden gekoesterd. Het bijbehorende verhaal is vaak vervaagd. Genealogisch onderzoek helpt om de emotionele geschiedenis te reconstrueren. BRAM RUTGERS VAN DER LOEFF MZN (Medebeheerder en -onderzoeker familiearchief) Ds Abraham Rutgers van der Loeff ( ): grensganger met een dagboek. Dominee met militaire Willemsorde vanwege zijn deelname aan de Tiendaagse Veldtocht. Tussen rationalisme en christendom, diligence en stoomtrein, armoede en gegoede burgerij, Noordbroek en Leiden. Stichter van de Kweekschool voor Zeevaart (Leiden) voor haveloze jongens. Wat begrijpen en leren we van hem, van zijn tijd en van zijn dagboek? MARLOU SCHROVER (Hoogleraar migratiegeschiedenis) Migranten in de stamboom. Marlou Schrover heeft een groot aantal publicaties op haar naam staan waaronder Komen en gaan. Immigratie en emigratie in Nederland vanaf 1550 (samen met Herman Obdeijn). Ze heeft onder meer onderzoek gedaan naar de migratie van Duitsers de zogenoemde poepen in de negentiende eeuw. ALPHONS SIEBELT (Onderzoeker Tweede Wereldoorlog) Familieverhalen: de oorlog. Het gestructureerd opzetten van een onderzoek naar de familie in oorlogstijd aan de hand van vage familieverhalen, onbegrijpelijke documenten en foto s, en lastige oorlogsarchieven. Wat is er nog te achterhalen, of is veel onherroepelijk verloren gegaan? Welke punten zijn van belang? CLAUDIA VANDEPOEL (Eigenaar De Historische Keuken, culinair historica) De Smaak van Rembrandt; of de smaak van Leiden anno Een jarenlange ervaring met het koken van historische recepten biedt een originele kijk op de Smaak van Rembrandt (omstr. 1630). Naast de gespecialiseerde kennis van en het uitbrengen van een kookboek over de Romeinse keuken (Sapor Limitis, De Smaak van de Limes), is de zeventiende eeuw binnen het werkgebied van De Historische Keuken een bijzondere periode met een speciale smaaktypering. Lezing met proeverij! dehistorischekeuken.nl YAËL VINCKX (Journalist, schrijver, presentator) Workshop Familiegeschiedenis schrijven Familie, je zou er een boek over kunnen schrijven. En waarom doe je dat eigenlijk niet? Omdat je niet weet waar te beginnen. Maar dat kun je leren. NRC-journalist Yaël Vinckx, die momenteel aan haar derde boek werkt, een familieroman die begin 2015 bij uitgeverij Cossee verschijnt, geeft een spoedcursus. yaelvinckx.nl/eerste-bericht Zie voor de exacte tijdstippen en locaties van de lezingen het programmaoverzicht op de pagina hiernaast. 30 gen. DOSSIER FAMILLEMENT

13 FAMILLEMENT PROGRAMMA algemeen lezingen St. Pancraskerk van Leiden, uit: Theatrum ichnographicum omnium orbium (de Atlas ) van Frederick de Wit, omstr. 1698, coll. Koninklijke Bibliotheek WINTERKERK TUINZAAL BOVENZAAL MONDRIAANZAAL OVERIG 13:00 13:15 13:30 13:45 14:00 14:15 14:30 14:45 15:00 15:15 15:30 15:45 16:00 16:15 16:30 16:45 17:00 17:15 17:30 17:45 18:00 18:15 18:30 18:45 19:00 19:15 19:30 19:45 20:00 20:15 20:30 20:45 21:00 Verborgen Verleden Interview met Aaf Brandt Corstius Veiling door Burgersdijk & Niermans Suzanna Jansen Lezing over Het Pauperparadijs 4G-Quizfinale met aansluitend prijsuitreiking Prijsuitreiking Nederlandse Prijs Presentatie Website Rijnlandse Alphons Siebelt Edwin Orsel Wim Karels Yaël Vinckx Claudia Vandepoel Chrystel Brandenburgh Gerrit Bloothooft Alexandra Heering (lezing) Arti Ponsen Bram Rutgers van der Loeff Kees Mandenmakers Lodewijk Kallenberg Maarten Larmuseau Guus van Breugel Marloe Schrover Erik Kwakkel Nies Huijsmans Alexandra Heering (workshop) Start Familiemarkt Gilde Leiden Stadsrondwandeling (start bij ingang kerk, max 15 pers 3,00 pp) Gilde Leiden Stadsrondwandeling (start bij ingang kerk, max 15 pers 3,00 pp) Einde Familiemarkt DOSSIER FAMILLEMENT gen. 31

14 methode Hoe vind je de juiste? Op zoek naar de drie G s Al eeuwenlang spitten genealogen op basis van persoonsnamen de archieven door op zoek naar informatie over hun voorouders. De komst van de computer heeft dat werk op meerdere manieren veranderd. Zo hebben digitale databases als WieWasWie het zoeken veel eenvoudiger gemaakt. En recent is er door computerprogrammeurs een alternatieve zoekmethode ontwikkeld. Daarmee kunnen akten van de burgerlijke stand, die eenzelfde hoofdpersoon betreffen, automatisch bij elkaar worden gezocht zonder dat er meteen gebruik wordt gemaakt van de er in voorkomende namen. tekst Nies Huijsmans In plaats van persoonsnamen wordt gewerkt met de per persoon vrijwel unieke combinatie van geslacht, geboortedatum, geboorteplaats (de G3-methode). Deze methode is zeer geschikt om gebeurtenissen uit het leven van personen te concentreren. De werking is uitgeprobeerd op de Genlias editie van december 2011 (de voorganger van WieWasWie). De resultaten zijn geverifieerd aan de hand van vijfhonderd levenslopen van negentiende-eeuwse fotografen. Burgerlijke stand Bij genealogisch onderzoek proberen we gezins- en familieleden met hun voorouders in een levensloop, stamboom of gezin onder te brengen. Dat doen we via bewezen relaties als kind van, getrouwd met en partner of gewezen partner van overledene. Teruggaand tot 1812 zijn daarbij vooral akten van de burgerlijke stand doorslaggevend. Die bevatten immers informatie over geboorte, huwelijk, echtscheiding en overlijden. Voor 1812 zijn we afhankelijk van kerkelijke archieven waarin deze gebeurtenissen in doop-, trouw- en begraafboeken zijn opgetekend. Vergeleken met de doop-, trouw- en begraafboeken zijn de akten van de burgerlijke stand het meest nauwkeurig. Vandaar dat die bij de ontwikkeling van de G3-methode zijn gebruikt. Hoofdpersonen en betrokkenen De in de akten van de burgerlijke stand genoemde personen onderscheiden we in hoofdpersonen en betrokkenen. Onder hoofdpersonen vallen de geborene (geboorteakte), bruid en bruidegom (huwelijksakte) en overledene (overlijdensakte). Onder betrokkenen vallen de ouders (geboorte-, huwelijks- en overlijdensakte) en partner (overlijdensakte). Er is een belangrijk verschil te signaleren bij de vastgelegde gegevens. Terwijl in alle gevallen de namen zijn genoteerd, werd alleen voor de hoofdpersonen de geboortedatum (of leeftijd), de geboorteplaats (of gemeente) en het geslacht opgenomen. Hoe selectief is een bepaalde combinatie van gegevens? Genealogisch onderzoek kan vastlopen als onderdelen van de naam door de tijd heen anders worden gespeld. Dan moet je ofwel besluiten dat er geen verdere verbindingen zijn te leggen, ofwel dat een enigszins afwijkende kandidaat kennelijk de gezochte persoon is. Zoekwebsites als WieWasWie houden hier rekening mee: via zoeken met jokers (of wildcards) en opties als begint met of syn(oniem) kun je de spellingsvarianten vaak alsnog terugvinden. Bij gebrek aan iets vergelijkbaars als een 32 gen. DOSSIER FAMILLEMENT

15 burgerservicenummer gebruiken we het liefst unieke combinaties van gegevens om een persoon in verschillende akten te herkennen. De persoonsnaam (familienaam, voorzetsel, patroniem, eigennaam) is op zichzelf statistisch gezien meestal niet selectief genoeg. Wat in de Nederlandse situatie wel onderscheidend werkt is een combinatie van namen, zoals de namen van beide ouders. Computersystemen die automatisch verbanden leggen tussen personen werken daarom vaak via de volgende (voor genealogen heel herkenbare) karakterisering: een persoon is een kind van een bepaald ouderpaar. Aangezien iemand zowel bij geboorte, huwelijk als overlijden wordt vermeld met het zelfde ouderpaar kan deze karakterisering goed worden gebruikt om zowel akten tot een levensloop te koppelen als gezinsreconstructies en stambomen te maken. Dat gebeurt op basis van het duo man/vrouw dat in verschillende rollen (als bruid en bruidegom of als ouders) het constante, verbindende element vormt. Spatio-temporele aanpak De G3-methode gaat uit van een spatiotemporele aanpak. Dat betekent dat maximaal gebruik wordt gemaakt van de elementen plaats (spatio) en tijd (temporeel). Gegevens in een archief of database hebben, zeker wanneer het gebeurtenissen betreft, vrijwel altijd een plaats- en tijdsaspect. Bij veel methoden die links of verbanden leggen speelt ook het ordenen op basis van plaats- en tijdsgegevens een rol. Daarbij wordt vaak gesorteerd op de V groningen 1 Siersma Martha Catharina Siersma Johannes Biel Catharina V groningen 1 Vries de Hendrikje Vries de Derk Bilijam Grietje V groningen 2 Vries de Hendrikje Nienhuis Lammert V groningen 2 Vries de Hendrikje Vries de Derk Bilijam Grietje V groningen 3 Houttuin Beeka Houttuin Wiebe Sijtsema Eppoliena mate van verschil (bijvoorbeeld afstand in aantal dagen of afstand tussen geboorteen huwelijksplaats) tussen een gezochte combinatie van gegevens en alle aanwezige informatie in een database. Dat gebeurt met behulp van een computersysteem omdat dit handmatig, rekening houdend met plaats- en tijds verschillen, niet is te doen voor een bestand dat heel Nederland omvat. Bij de datumsortering wordt de notatie jjjjmmdd gebruikt (jaar, maand, dag). Na sortering volgens de G3-methode liggen de zoekresultaten dan op de juiste volgorde voor mannen en vrouwen gescheiden. Sortering op plaats is lastiger omdat er vaak plaatsnamen onder gemeenteniveau worden genoemd als geboorteplaats. Daarnaast is aan twee verschillende plaatsnamen niet af te lezen hoe groot de onderlinge afstand bedraagt. We kunnen in dat geval gebruik maken van het gegeven dat het bij afwijkende plaatsnamen meestal gaat om locaties op korte afstand. Om zoekresultaten automatisch Sorteervoorbeeld met resultaten voor Hendrikje de Vries na een zoekopdracht op basis van de G3-methode. op plaatsafstand te kunnen ordenen is een tabel van plaatsnamen met lengteen breedtegraad coördinaten opgesteld zodat met goniometrische formules (op basis van driehoeken) een afstand tussen elk stel plaatsnamen kan worden bepaald ( Na sortering op tijds- en plaatsverschillen (aantal dagen respectievelijk aantal kilometers), kunnen de naamgegevens toegankelijk worden gemaakt. De automatische ordening op tijd en plaats wordt daarbij voorafgegaan door de G3-sorteersleutel (geslacht, geboortedatum, geboorteplaats), waarna er door het computersysteem nog een aantal gegevens wordt toegevoegd. Allereerst een cijfer voor het soort akte (geboorteakte 1, huwelijksakte 2, overlijdensakte 3), zodat bij dezelfde sorteersleutelwaarde de aktes van de betreffende persoon in de juiste levensloopvolgorde liggen. Daarna op aparte regels informatie over de persoon plus ouders en de persoon plus partner (met vermelding van namen). En tot slot per regel een verwijzing naar de originele akte :V groningen 1 Vries de Hendrikje Vries de Derk Bilijam Grietje 00000:V groningen 2 Vries de Hendrikje Nienhuis Lammert 00000:V groningen 2 Vries de Hendrikje Vries de Derk Bilijam Grietje 00000:V groningen 2 Vries de Hendrikje Idskes Roelof 00000:V groningen 2 Vries de Hendrikje Vries de Derk Bilyam Grietje 00000:V groningen 3 Vries de Hendrikje Idskes Roelof 00000:V groningen 3 Vries de Hendrikje Nienhuis Lammert 00000:V groningen 3 Vries de Hendrikje Vries de Derk Bilijam Grietje 00000:V groningen 3 Vries de Hendrikje Vries de Derk Bilijam Grietje Zoekresultaten op basis van tijd (een jaar na de echte geboortedatum), plaatsafstand (nul kilometer van de geboorteplaats Groningen), de G3-zoeksleutel V groningen en een selectie op de naamgegevens Vries de H. Automatisch verbanden leggen op basis van leeftijd en afstand Voor de G3-methode zijn de vermeldingen van geboortedata in de akten van de burgerlijke stand lang niet altijd even nauwkeurig genoeg. Zo bevatten huwelijks- en overlijdensakten meestal alleen de leeftijd. Uit de aktedatum min de leeftijd wordt daarom automatisch een geschatte geboortedatum bepaald. De echte geboortedatum ligt maximaal een jaar ervoor. Is de werkelijke geboortedatum bekend, dan kan het computersysteem juist in het daarop volgende jaar op zoek gaan naar de automatisch geschatte geboorte- 34 gen. DOSSIER FAMILLEMENT

16 DOSSIER Negentiende-eeuwse levenstrap van de vrouw. Elke trede symboliseert een decennium en toont de verschillende fasen tussen geboorte en overlijden, coll. Het Huis van Alijn, Gent. Bij veel methoden die links of verbanden leggen speelt ook het ordenen op basis van plaats- en tijdsgegevens een rol data uit huwelijks- of overlijdensakten. Ondanks onnauwkeurigheden als gevolg van de leeftijdsvermeldingen kunnen op die manier via de G3-methode toch alle bij één persoon behorende akten worden verzameld. De aan de hand van de geboortedatum en leeftijd gevonden gegevens worden gesorteerd op basis van de afstand tot een geboorteplaats, waarna in laatste instantie de naamgegevens worden gebruikt om verbanden te leggen. Bij aanwezigheid van een geboorteakte wordt daarbij automatisch een zoeknaam gegenereerd. Ontbreekt een geboorteakte, dan kan de gebruiker van het computersysteem zelf een zoeknaam (of deel ervan) opgeven. Test op de juistheid van de verbanden Omdat methodes die verbanden leggen afwijkingen toestaan, kan er altijd ten onrechte een link worden gelegd dan wel gemist. Daarom is in dit geval als test een bestand met biografieën van studiofotografen gebruikt die zijn geboren in de negentiende eeuw (samengesteld door fotohistoricus Steven Wachlin). De daarin opgenomen levenslopen geven zoveel informatie dat steeds duidelijk is of een link al dan niet correct is. Bij de test is rekening gehouden met het feit dat een derde van de huwelijken van deze fotografen nog ontbreekt in de gebruikte Genlias-versie van december Er is getracht om vijfhonderd in Nederland geboren fotografen via de G3-methode te verbinden met de bijbehorende akten van de burgerlijke stand. In 27 procent van de gevallen kon de juiste geboorteakte worden gekoppeld. Van de fotografen trad 74,4 procent in het huwelijk. In 64,2 procent van de gevallen werd een eerste huwelijksakte teruggevonden, en in tien procent van de gevallen ook een tweede huwelijksakte. De G3-methode vond uiteindelijk 90,3 procent van de aanwezige huwelijken. Het ontbrekende deel komt overeen met het percentage waarbij noch een geboortedatum noch een leeftijd beschikbaar was om berekeningen mee uit te voeren. Van 23,3 procent van de fotografen werd de overlijdensakte teruggevonden en in 5,8 procent van de gevallen leverde de G3-methode een verbinding op met zowel de geboorte-, huwelijksals overlijdensakte. Dat lage percentage kan worden verklaard door het feit dat in de Genlias-editie waarmee is gewerkt de geboorte- en overlijdensakten nog grotendeels afwezig waren. Van de huwelijksakten ontbraken alleen die van de grote steden in het westen. In de sortering vonden we vijfentachtig procent van de juiste regels bovenaan de lijst op een afstand van nul kilometer van de gezochte geboorteplaats. Negentig procent van de juiste regels lag binnen een straal van tien kilometer. De regels op grotere afstand betreffen overlijdensakten waarbij voor de ontbrekende geboorteplaats, de akteplaats was geselecteerd. De G3-methode is op dit moment nog niet beschikbaar voor genealogen, maar wellicht kan deze toepassing in de toekomst worden gebruikt om de zoekfunctionaliteit van websites als WieWasWie nog verder te verbeteren. Literatuur D.P. Huijsmans, LIACS-LINKS Genlias mei 2012, latlon-editie van Genlias december D.P. Huijsmans, IISG-LINKS Dataset Historische Nederlandse Toponiemen Spatio-Temporeel , Release Marijn Schraagen, Aspects of Record Linkage (proefschrift 2014). Steven Wachlin, Levenslopen van Nederlandse fotografen geboren voor 1880 (eigen uitgave 2002). Steven Wachlin, Photographers in the Netherlands born before dln. (Den Haag 2011). D.P. Huijsmans is als universitair docent verbonden aan het LIACS, het informatica-instituut van de Universiteit Leiden, dat participeert in het LINKS project. DOSSIER FAMILLEMENT gen. 35

17 portret & verhaal Bij het Leidse Famillement past ook Leidse deftigheid: een portret van burgemeester Van Bommel. In het depot van Museum De Lakenhal in Leiden bevindt zich een portrettenpaar van de van oorsprong Engelse maar voornamelijk in ons land werkzame portretschilder Charles Howard Hodges ( ). Afgebeeld op de pendanten zijn de Leidse politicus Jhr. Mr. Gerardus Andreas Martinus van Bommel ( ) en zijn derde echtgenote, Cornelia Maria Petronella van der Kun ( ). De vader van Gerardus, Joannes Baptista Henricus Joseph van Bommel ( ) was lakenkoopman in Leiden. Na de dood van zijn eerste vrouw hertrouwde hij met Maria Agneta Josephina Vercamp ( ). Uit dit huwelijk werd Gerardus geboren. Hij werd op 2 april 1770 in de katholieke kerk De Zon gedoopt. Van Bommel studeerde rechten aan de Leidse universiteit en promoveerde in Drie jaar na zijn promotie kwam hij in het bestuur van de stad. Tussen 1806 en 1811 was hij wethouder, en in dat laatste jaar werd Gerardus de eerste katholieke adjunct-burgemeester van Leiden. Hij bekleedde deze positie als achtereenvolgens adjunct-maire, lid van de provisionele regering en burgemeester tot 1825, het jaar dat de stad een alleen-functionerende burgemeester kreeg. Daarna was hij tot zijn dood weer wethouder. Verdere prestigieuze functies van Van Bommel waren onder andere die van kamerheer van koning Lodewijk Napoleon van 1807 tot 1810 en lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Hij werd in 1815 in de adelstand verheven en mocht zich vanaf toen jonkheer noemen. Wellicht is die adelsverheffing de aanleiding geweest voor de vervaardiging van de portretten. Gegevens voor deze bijdrage zijn ontleend aan: W.J.J.C. Bijleveld, De weg, dien vele oude portretten gingen, De Nederlandsche Leeuw 60 (1942) Stedelijk Museum de Lakenhal, Catalogus van de schilderijen en tekeningen (Leiden 1983) Nederland s Adelsboek 80 ( s-gravenhage 1989) A.M. Elias en P.C.M. Schölvinck, Volksrepresentanten en wetgevers: de politieke elite in de Bataafs-Franse tijd (Amsterdam 1991) Van het kistje naar de muur? Van Bommel trouwde driemaal en werd ook driemaal weduwnaar. Hij huwde binnen de verwante families Van Rijckevorsel, De la Court en de Rotterdamse wijnkopersfamilie Van der Kun. Zijn derde huwelijk vond plaats op 31 december 1807 in Rijswijk, waar Van Bommel trouwde met Cornelia Maria Petronella van der Kun, nichtje van zijn eerste echtgenote. Uit dit derde huwelijk werden twaalf kinderen geboren, waarvan er drie jong overleden. Op zijn portret zit Gerardus van Bommel naast een met een groen kleed bedekte tafel. Zijn rechterhand rust op enkele documenten. Met de blik naar rechts gewend heeft Van Bommel een voorname maar ook ontspannen, zelfverzekerde houding aangenomen. Op de revers van zijn donkerblauwe jas draagt hij het ordeteken van Ridder van de Nederlandse Leeuw. Het heeft niet veel gescheeld of dit portret en zijn pendant waren voor altijd verloren gegaan. In een kort artikeltje in de De Nederlandsche Leeuw beschrijft de Leidse adjunct-archivaris W.J.J.C. Bijleveld de curieuze gewoonte om familieportretten na het overlijden van de eigenaar mee te begraven. Meestal was dit de wens van een laatste telg van een familielijn, vermoedelijk uit angst voor verwaarlozing of verkoop van de portretten. Dan liever mee de kist in. Voor het hier afgebeelde werk en zijn pendant was hetzelfde bepaald door Jkvr. Pauline Maria Alouisia van Bommel ( ), kleindochter van Gerardus en de laatste nazaat van zijn tak van de familie. Gelukkig overtuigde Bijleveld haar af te zien van dit voornemen en de pendanten te legateren aan De Lakenhal. Daarmee werden de portretten van Van Bommel en zijn vrouw gered van het kistje en konden zij aan de muur. Claire van den Donk-Schweigman assistent-conservator Portreticonografie, Collecties & Onderzoek RKD 36 gen. DOSSIER FAMILLEMENT

18 DOSSIER Charles Howard Hodges ( ), Portret van Gerardus Andreas Martinus van Bommel ( ), ca , olieverf op doek, 84 x 69,5 cm, Museum De Lakenhal Leiden, inv.nr. S 550 (foto: Museum De Lakenhal, Leiden) DOSSIER FAMILLEMENT gen. 37

19 naamkunde Personeel van de Leidse lakenfabriek J.J. Krantz & Zoon in Foto H. Jonker; Erfgoed Leiden en Omstreken Leidse familienamen Vraag een Leienaar of hij typisch Leidse achternamen kent en hij zal er een aantal noemen. Veel van die namen zijn afkomstig van buitenlandse immigranten die in de Leidse lakennijverheid kwamen werken, andere ontstonden in de stad zelf. Zo ook de naam Van Duijvenbode. Organist Willem Cornelisz kreeg die naam als ereteken voor zijn heldenrol tijdens het Leids ontzet in Helaas komt juist die naam tegenwoordig nauwelijks meer voor in Leiden. tekst Leendert Brouwer 38 gen. DOSSIER FAMILLEMENT

20 DOSSIER In de laatste tweehonderd jaar is het inwonertal van Leiden gegroeid van dertigduizend naar honderdtwintigduizend. Binnen die uitdijende bevolking zijn families die zich aan hun naam als typisch Leids laten herkennen. Veel van die familienamen zijn al lang in Leiden gevestigd, maar alleen aan de hand van minutieus archiefonderzoek kunnen we bepalen of ze ook in Leiden zijn ontstaan. Na het Beleg van 1574 werd Leiden welvarend en trok de stad veel migranten aan. Maar vervolgens slonk de bevolking weer, om pas in de negentiende eeuw opnieuw in aantal toe te nemen. De volkstelling van 1574 laat zien dat de meeste mensen toen slechts bekend waren met voornaam en patroniem. Algemeen gebruik van achternamen vond pas later ingang, mede dankzij de namen die door Waalse of Franse wevers en andere migranten werden meegebracht. Als we de specifieke Leidse familienamen nader bekijken, dan zien we er een flink aantal van buitenlandse oorsprong tussen. Typisch Leids? Een Leidse familienaam kun je als volgt definiëren: het gaat om een achternaam die relatief veel voorkomt in Leiden, en elders beduidend minder, maar die niet per se in Leiden hoeft te zijn ontstaan. Maar ook in die laatste gevallen kun je vaak veronderstellen dat ze in Leiden zijn gevormd, dat wil zeggen dat ze vanuit een andere taal hier een specifieke Hollandse naamvorm hebben gekregen. Om te bepalen wat nu eigenlijk die Leidse familienamen zijn, heb ik de namen in Leiden met die van heel Nederland vergeleken. In Nederland komen ongeveer driehonderdduizend verschillende familienamen voor, waarvan een derde overigens maar door één persoon wordt gedragen. De inwoners van Leiden dragen ongeveer achternamen, daarvan zijn hier uniek. Vergelijken we aan de hand van de Nederlandse FamilienamenBank de topnamen, de namen die het meest voorkomen in de Gemeentelijke Basisadministratie van 2007, dan voert zowel in heel Nederland als in Leiden de familienaam De Jong de lijst aan. Ook andere namen die in Nederland veel voorkomen, zijn goed bekend in Leiden. Voorbeelden zijn Jansen, Van den Berg en De Vries, met kleine verschillen wat hun positie betreft. Jansen staat landelijk op de tweede en in Leiden op de vierde plaats. Van den Berg staat landelijk vierde, maar in Leiden tweede. De Vries is de DOSSIER FAMILLEMENT gen. 39