EEN KOUD KUNSTJE. Train je hond in een handomdraai. Willem Teunisse

Transcriptie

1 EEN KOUD KUNSTJE Train je hond in een handomdraai Willem Teunisse

2 PRAKTIJKBOEK EEN KOUD KUNSTJE train je hond in EEN HANDOMDRAAI EEN OP BELONINGEN GEBASEERDE TRAINING

3 EEN KOUD KUNSTJE Copyright 2012 Willem Teunisse Auteur Willem Teunisse Omslagontwerp W&N Vormgeving binnenwerk W&N Fotografie Jovanna Maric, Willem Teunisse, Arjen Went Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, door middel van druk, fotokopieën, geautomatiseerde gegevensbestanden of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. 3

4 INHOUD 1 Train je hond in een handomdraai 4 Inhoudsopgave 6 Voorwoord Hoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5 Hoofdstuk 6 Hoofdstuk 7 Hoofdstuk 8 Hoofdstuk 9 Hoe leert uw hond? De vier stappen van het uitlokken & belonen De basisoefeningen: zit, af, staan & omrollen Het stap voor stap verbeteren van de oefeningen Lichaamstaal: de stress-signalen Andere basisoefeningen: blijf, kom, volg & naast Misverstanden in de communicatie met de hond Ga naar, afblijven, pak maar, pak vast & laat los De neus aan het werk 2 Het aanpakken van eenvoudige gedragsproblemen Hoofdstuk 10 Hoofdstuk 11 Hoofdstuk 12 Hoofdstuk 13 Het eenvoudig oplossen van vaak voorkomend probleemgedrag Home alone Problemen die u misschien bent tegengekomen Tot slot: over belonen versus dwang 117 Dankwoord 4 Inhoud

5 In elke relatie moet tijd en aandacht gestoken worden om die goed te laten verlopen. Ik weet één ding zeker: echt elke minuut die u steekt in de relatie met uw hond, krijgt u ook weer dubbel en dwars terug. Ik draag dit boekje op aan de trouwe honden uit mijn verleden (als ik toen had geweten wat ik nu weet ): Asta, Gabber, Boris en Gooney. En aan mijn huidige viervoeters Stitch en Ombra, die wél de vruchten van mijn tegenwoordige kennis plukken. Willem met Lola, Ombra en Stitch foto Irene Werdler 5

6 Hoera, we hebben een hond Of het nu na rijp beraad was of een impulsieve actie, u heeft een hond in huis genomen. Een pup of misschien een oudere hond uit een asiel of andere opvangsituatie. En wat nu? Een hond kan een enorm plezierige toevoeging aan ons leven zijn of een enorme lastpost. Uw toekomstige relatie met uw hond, is geheel afhankelijk van wat u nu aan hem leert. U zal hem moeten leren hoe hij zich hoort te gedragen, zodat hij voor u prettig gezelschap zal zijn. Mijn vader zei vroeger tamelijk belerend: Tijd of zin heb je niet, jongen. Dat moet je maken. Het lijkt wel of iedereen tegenwoordig gebukt gaat onder stress. We zijn allemaal druk en de omgang met de hond bestaat maar al te vaak uit drie maal per dag een blokje om. Dit is jammer, want er zijn maar weinig zaken leuker dan lekker samen met de hond te trainen. U krijgt als bonus een gehoorzame en vriendelijke viervoeter die bijna overal welkom is omdat hij zich goed gedraagt. Nu is het mijn beurt om te zeggen: Tijd of zin heeft u niet, dat moet u maken. Een hond aanschaffen is geen kunst, dat kan echt iedereen, maar het vraagt een verantwoordelijk persoon om de hond ook op te voeden tot een prettig gezelschapsdier. Dit boekje is dan ook bedoeld voor al die eigenaren die thuis of tijdens de dagelijkse wandeling, hun harige vriend op een supersnelle manier willen (bij)scholen. De leermethode in dit boek is wetenschappelijk onderbouwd, maar ik heb geprobeerd de specialistische taal die in veel trainingsboeken wordt gebruikt, zoveel mogelijk te vermijden. U krijgt alleen in het eerste hoofdstuk de hoogst noodzakelijke uitleg over de manier waarop een hond leert. Alle overige informatie is al op andere plekken te vinden. Bovendien is het niet nodig om al die terminologie en theorieën te kennen om uw hond goed te kunnen trainen. En dat laatste is waar het in dit boek om draait. Het is bedoeld voor iedere hondenbezitter die snel en efficiënt wil trainen. Willem Teunisse 6 Hoofdstuk 4 stap voor stap verbeteren van de oefeningen

7 PRAKTIJKBOEK EEN KOUD KUNSTJE DEEL 1 Train je hond IN EEN HANDOMDRAAI

8 Hoofdstuk 1 Hoe leert uw hond? Omdat we geen universitaire studie hoeven te volgen om onze hond te laten zitten.

9 Hoe leert uw hond? Wie ernaar zoekt, vindt op het internet een stortvloed aan informatie over allerlei leertheorieën. Voor de doorsnee hondenbezitter is het een brij van verwarrende begrippen en moeilijke woorden die bovendien voor meerdere uitleg vatbaar lijken te zijn. Dr. altijd recht voor zijn raap Ian Dunbar zegt in de serie lezingen Dog Behavior, Medicine and Training, het volgende over de leertheorieën: Alle leertheorieën komen oorspronkelijk voort uit experimenten gedaan in een laboratorium. Voornamelijk op ratten en duiven die werden getraind door computers. Ze zaten meestal in een kooitje, zodat ze niet aan de training konden ontkomen. Ze werden beloond of gestraft met altijd dezelfde hoeveelheden beloningen (voer) en altijd dezelfde hoeveelheden straf. Altijd hetzelfde voltage elektrische stroom, net genoeg om het dier au te laten piepen, in de lucht te laten springen en te laten maken dat hij wegkwam. Het is één ding als een computer consequent een rat straft in een kooitje. De rat kan er niet aan ontkomen en een computer is consequent. Mensen zijn niet consequent en honden zitten niet in een kooitje. Het enige wat de hond leert van straf is: wanneer kan het baasje mij niet straffen als ik me misdraag? Het moet allemaal veel simpeler. Welke weldenkende hondenbezitter wil een halve universitaire studie volgen om zijn hond te laten zitten? Deze studietijd kan veel beter besteed worden aan het trainen van de hond. Er is echter wel een aantal zaken die u hoort te weten over de manier waarop een hond leert. De hond leert van de gevolgen van zijn gedrag Gedrag is werkelijk alles wat de hond doet; lopen, zwemmen, eten, drinken, zitten, bijten, likken, achter de kat van de buren aanrennen, vechten, paren, plassen, poepen, knipperen, graven, grommen en blaffen. Maar voor alle duidelijkheid, ook niets doen is gedrag. 9 Hoofdstuk 1 hoe leert uw hond?

10 Gedrag heeft altijd een bepaald gevolg voor de hond. Alle denkbare gevolgen van zijn gedrag, zijn grofweg in drie groepen in te delen: Gevolg 1 Er gebeurt iets goeds voor de hond. Als een hond iets doet en dat gedrag levert hem iets goeds of iets prettigs op, dan zal hij de neiging hebben om dat gedrag te herhalen. Voorbeeld: de hond gaat zitten. U geeft hem iets lekkers en een aai over zijn bol en de hond zal in de toekomst vaker gaan zitten. Gevolg 2 Er gebeurt iets slechts voor de hond. Als een hond iets doet en dat gedrag levert hem iets vervelends op, dan zal hij al snel de neiging hebben om dat gedrag niet meer te herhalen. Voorbeeld: de hond wil iets eetbaars uit een openstaande vuilnisbak pakken, maar de deksel valt bovenop zijn neus. De hond schrikt en heeft pijn. Het gevolg is dat de hond in de toekomst niet meer in de buurt van een openstaande vuilnisbak komt. Gevolg 3 Er gebeurt helemaal niets. Als de hond iets doet en er gebeurt echt helemaal niets, dan zal de hond uiteindelijk dat nutteloze gedrag steeds minder vertonen tot op het punt dat het gedrag verdwijnt. Een dier verspilt geen nodeloze energie aan zaken die hem niets opleveren. Dus alle honden leren middels de gevolgen van hun gedrag. Dit is echt niet nieuw. Dit is al minstens honderd jaar bekend. Een korte blik in de geschiedenis leert ons dat Edward Lee Thorndike in 1911 al in zijn Law of Effect het volgende schreef over het leergedrag bij dieren: Dieren vertonen verschillende gedragingen en als een gedrag een positief effect heeft, zal hij dat gedrag vaker vertonen. Als een gedrag een negatief effect heeft, zal dat gedrag afnemen. Het is dan ook logisch dat de hond gedrag dat hijzelf leuk vindt en een goed gevolg heeft, heel snel leert. Voor gedrag dat de hond minder snel uit zichzelf zou doen, is echter ook een oplossing gevonden. David Premack kwam in 1959 met een stelling die bekend is geworden als het Premack principe. Het luidt als volgt: 10 Hoofdstuk 1 hoe leert uw hond?

11 Gedrag dat de hond graag en vaak uit vrije wil doet en heel vaak door hem vertoond wordt, kan gebruikt worden om een gedrag dat hij minder graag en minder vaak doet en waar dus niet vrijwillig voor gekozen zou worden te bekrachtigen, zodat dat lagere frequentie gedrag vaker voorkomt. Met andere woorden: als u iets dat de hond erg graag doet (bijvoorbeeld achter een bal aanjagen), vooraf laat gaan door iets dat de hond niet zo graag doet (bijvoorbeeld zitten op commando), dan zal hij uiteindelijk het gedrag dat hij niet graag doet (het zitten), steeds vaker en gemakkelijker gaan doen omdat hij weet dat hij daarna achter de bal aan mag. Ik benoem deze leerprincipes, omdat ik er later op ga terugkomen. Zelfs wanneer u niet van plan bent serieus met uw hond te gaan trainen, is er nog één belangrijk punt om te weten over het leren van de hond. Steeds opnieuw hetzelfde leren Als een hond in de huiskamer heeft geleerd om te gaan zitten, moet u hem het op straat opnieuw leren, en op het grasveld opnieuw leren en op een grindpad opnieuw leren. Nee, uw hond is niet eigenwijs en nee, hij is niet ongehoorzaam en hij is zeker niet dom. Verlies niet uw geduld. Niet mopperen, vloeken of erger. Dit is gewoon de manier waarop alle honden leren. Zodra er iets verandert - de persoon die met hem traint, de situatie of de omgeving waarin een commando wordt gegeven - dan moet hij het gewoon weer opnieuw aanleren. Pas als hij het op een groot aantal verschillende plekken en ook onder verschillende omstandigheden heeft gedaan, valt bij de hond het muntje. Dan snapt hij dat als u Zit zegt, dat hij zijn billen op de grond moet laten zakken. De ene hond zal het wat sneller oppikken dan de andere. Training De befaamde Amerikaanse dierentrainer Bob Bailey zegt in zijn lezing The Fundamentals of AnimalTraining het volgende: Welk gedrag laat het dier mij zien? En: welk gedrag wil ik zien? Training 11 Hoofdstuk 1 hoe leert uw hond?

12 beschrijft het pad dat we bewandelen van het gedrag dat we hebben, naar het gedrag dat we willen. We moeten allereerst uitzoeken waar de hond echt warm voor loopt. Is het zijn voer, een speeltje, een knuffel, achter ballen aan mogen? Wat het ook is, we moeten het voor de hond absoluut de moeite waard maken om onze (voor hem) maffe opdrachten uit te voeren. Hoe eenvoudig dit ook klinkt, het is simpelweg waar training op neerkomt. De dingen die wij belangrijk vinden om aan de hond te leren, betekenen in de meeste gevallen helemaal niets voor het dier. We moeten het dus voor hem de moeite waard maken. Hij zal het echt niet doen omdat hij u zo geweldig vindt of omdat u de baas bent. Maar het trainen met beloningen zorgt ervoor dat het steeds meer een samenspel wordt. Gedrag wordt gedreven door beloningen uit de omgeving (iets lekkers, een aai, een knuffel, een speeltje, aandacht, vrijheid, een compliment, een schouderklopje). De meeste beloningen komen van buitenaf en het grootste deel is afkomstig van mensen. Bob Bailey: U krijgt niet het gedrag wat u wilt, u krijgt het gedrag dat u beloont. Hoe gaan wij de hond trainen? We gaan de training op zo n manier vorm geven, dat de hond eigenlijk niet veel anders kan doen dan het door ons gewenste gedrag te laten zien. We lokken dat gedrag gewoon uit. Dit gedrag levert de hond tijdens de aanleerfase veel beloningen op, dus zal hij dit gedrag steeds vaker laten zien. We gaan hem simpelweg leren welk gedrag we van hem willen, zodat hij weet wat we van hem verlangen en er geen reden is om hem te straffen voor gedrag dat we niet willen. Waar we met het trainen uiteindelijk naar toe werken is dat de hond het zo leuk gaat vinden, dat zijn motivatie om het te doen van binnenuit komt. Het doen wordt dan de beloning. De hond wordt dan niet meer beloond voor het halen van de bal. Het halen van de bal is de beloning. Net als u niet betaald wordt om te gaan sporten, te gaan dansen, te zingen of als vrijwilliger te werken bij uw favoriete vereniging. 12 Hoofdstuk 1 hoe leert uw hond?

13 Wat gebruiken we als trainingsgereedschap? We gebruiken, tijdens het aanleren van nieuwe oefeningen, voer om de hond in de door ons gewenste positie te lokken, maar we bouwen het uitlokken met voer ook weer zo snel mogelijk af (zie pagina 19). We gebruiken voer om hem te belonen, maar ook het belonen met voer bouwen we zo snel mogelijk af (zie pagina 19). Wat we echter niet afbouwen, is gelijk ook het allerbelangrijkste trainingsgereedschap dat we hebben, namelijk het geven van duidelijke feedback aan de hond. Feedback Dr. Ian Dunbar, zegt in EffectiveLure/RewardTraining het volgende over feedback: Met feedback laten we een hond weten dat hij iets goed doet of dat hij iets niet goed doet. Als hij iets goed doet, zegt u simpelweg iets in de geest van: Braaf of Goed gedaan. Als hij het verkeerd doet, vertel hem dan wat hij wel moet doen en geef niet op tot hij het doet. Wij mensen zien goed gedrag als iets vanzelfsprekends en reageren daar niet of nauwelijks op, maar we mopperen of klagen steen en been over slecht gedrag. Als we geen enkele aandacht hebben voor het goede gedrag, richten we onze aandacht steeds meer op het slechte gedrag. En bij sommige honden zal dat slecht gedrag veroorzaken. Het slechte gedrag krijgt immers meer aandacht van het baasje dan het goede gedrag. De hond leert daarvan: als ik blaf, komt het baasje of als ik aan de riem trek, zeggen ze wat tegen me of als ik iets van tafel pak, dan rennen ze achter me aan en ik vind dat een geweldig spelletje. De hond is nu eenmaal een supersociaal dier. Hij krijgt liever gemopper, gevloek en geschreeuw (slechte aandacht), dan helemaal geen aandacht. Ik geloof dat hiermee de belangrijkste dingen wel zijn uitgelegd. Tijdens de oefeningen krijgt u hier en daar nog wat extra uitleg als dat voor die oefening nodig is. Soms herhaal ik een aantal zaken als geheugensteuntje. De meeste aandacht gaat nu naar de oefeningen, de praktijk. 13 Hoofdstuk 1 hoe leert uw hond?

14 Hoofdstuk 2 De vier stappen van uitlokken & belonen Omdat het zo leuk is iets lekkers of een aai over de bol te krijgen.

15 Uitlokken & belonen in vier stappen De trainingsmethode uit dit boekje is een gemakkelijke en vooral snelle manier om uw hond goed gedrag of iets nieuws aan te leren. De oefeningen zijn gebaseerd op de werken van Dr. Ian Dunbar, de grondlegger van de uitlokken en belonen-methode. Uitlokken en belonen is effectief trainen met gezond verstand. Het enige wat u hoeft te begrijpen zijn de volgende vier eenvoudige stappen: Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 U verzoekt de hond om een bepaald gedrag. U lokt dat gedrag uit. De hond reageert en...u beloont de hond voor het laten zien van het gedrag. De zitoefening Stap 1 Het verzoek Zeg: Zit! Stap 2 Het uitlokken Lok de juiste reactie uit bij de hond door een lekker brokje voor de neus van uw hond te houden en het langzaam, vanaf iets boven de neus in de richting van de ogen te bewegen. Stap 3 De reactie De hond reageert door zijn hoofd op te heffen als hij met zijn neus het brokje volgt. Hij compenseert die beweging door zijn achterste te laten zakken en komt in een zitpositie. Dit is de gewenste reactie en dus Stap 4 De beloning geeft u hem een beloning door het brokje te geven. 15 Hoofdstuk 2 uitlokken & belonen

16 De zitoefening oefening zit 1 Stap 1 Het gesproken verzoek. 2 Stap 2 Het uitlokken van de reactie. 3 Stap 3 De reactie van de hond. 4 Stap 4 De beloning. Alle oefeningen in het boek zien er zó uit. 16 Hoofdstuk 2 uitlokken & belonen

17 Geheugensteuntje gedrag en gevolg Zoals Thorndyke zei: als een gedrag een positief effect heeft, zal hij dat gedrag vaker vertonen. Omdat de hond voor zijn gedrag iets lekkers krijgt en het hem iets goeds oplevert, zal hij dat gedrag herhalen. De vier stappen Stap 1 Het verzoek Stelt u zich voor dat ik tegen u Otur zeg. U zult waarschijnlijk niet reageren. Als ik dan hetzelfde met wat meer kracht tegen u zeg, zult u mij misschien niet begrijpend aankijken. Als ik dan vervolgens opgewonden Otur! tegen u roep, kunt u zich onprettig gaan voelen of zelfs geïrriteerd raken. Otur is Turks voor zit en het is heel goed mogelijk dat u geen Turks spreekt. Net als de hond geen Nederlands spreekt. Dus wij moeten hem Nederlands als tweede taal aanleren. Het grote voordeel van de leermethode uit dit boek is, dat u het woord (het commando) dat u voor het gedrag wilt gaan gebruiken (in dit voorbeeld het woord zit ) al in het begin van de aanleerfase kunt gaan gebruiken. Dit omdat u er zeker van kunt zijn dat hij het gedrag zal gaan vertonen. U probeert eerst of u hem met een brokje in de gewenste zitpositie kunt lokken. Als u merkt dat dat een aantal malen lukt, zegt u de volgende keer: Dibbes, zit en lokt u hem daarna met het brokje weer in een zitpositie (om misverstanden te voorkomen: in plaats van Dibbes zegt u natuurlijk de naam van uw hond). De uitlokken en belonen-training is de snelste methode om de hond de betekenis te leren van de commando s die u gebruikt. Er wordt geen onnodige tijd verspild. Omdat de hond vanaf de eerste keer dat u de oefening met hem 17 Hoofdstuk 2 uitlokken & belonen

18 doet wordt uitgelokt om het verlangde gedrag te laten zien, legt de hond al snel verband tussen het commando en het verlangde gedrag. Stap 2 Het uitlokken Uitlokken staat voor alles wat gebruikt wordt om het gewenste gedrag uit te lokken. In het bovenstaande voorbeeld is een uitlokker dus iets lekkers in uw hand dat u aan de hond laat zien, om hem er toe te brengen een bepaald gedrag te tonen. Met het lekkers als uitlokker in uw hand, kunt u er zeker van zijn dat u de hond kunt laten zitten, liggen, staan, kruipen of omrollen. De kunst van het trainen met uitlokken en belonen is het vinden van de beste manier om de hond uit te lokken, het gewenste gedrag vrijwillig te tonen. In het begin zal voedsel de meest geschikte uitlokker van gedrag blijken te zijn. Wat later in de training zal het uitlokken met speeltjes beter blijken te werken bij de pubers en de volwassen honden. Dan kunt u frisbees, kauwspeeltjes, piepspeeltjes, tennisballen en trekspelletjes gebruiken om uw hond spelenderwijs te trainen. Stap 3 De reactie Als de hond eenmaal gefocust is op het voedsel als uitlokker, zal hij met zijn neus, ogen en oren, elke uitlokbeweging volgen. Als hij zijn neus beweegt, zal hij zijn kop bewegen. Als hij zijn kop en nek beweegt, zal hij zijn hele lijf bewegen. Om de hond uit te lokken te gaan zitten en daarmee de gewenste reactie te laten zien, beweegt u het brokje (als een soort neusmagneetje) omhoog over zijn kop. Om de hond uit te lokken te gaan liggen, beweegt u het brokje naar de grond tussen zijn voorpoten. Om de hond te laten staan, beweegt u het brokje weg van zijn snuit, etc. Stap 4 De beloning De beloning is het lekkers of het leuks dat de hond (binnen drie seconden) krijgt na het vertoonde gedrag. Bij bijna elk getraind dier dat u ziet in de film en op televisie, is voedsel gebruikt om gedrag uit te lokken en te belonen. Trainers die met grote en gevaarlijke dieren werken, willen echt niet dat deze dieren negatieve gedachten gaan verbinden aan hun training. 18 Hoofdstuk 2 uitlokken & belonen

19 Bovendien is het natuurlijk nutteloos en nogal onzinnig om tegen een orka Foei, stout beest te roepen, als hij niet doet wat de trainer wil. Het is ook niet slim om een grizzlybeer een draai om zijn oren te geven of hem op zijn rug te gooien, als hij niet luistert. Ook therapiehonden en werkhonden worden meestal met beloningen getraind. Het minste dat wij voor onze honden kunnen doen is hen dezelfde rechten geven als de rest van de getrainde dierenwereld. Voedselbeloningen in training worden uiteindelijk vervangen door andere relevante, voor de hond ook waardevolle beloningen als met andere honden spelen, op de bank liggen, over de buik wrijven, met de auto mee mogen, wandelingen maken, met een trektouw spelen, achter een bal aanrennen. Welk voer gebruiken we als uitlokker en beloning? Omdat we de hond niet willen vetmesten, gebruiken we zijn dagelijkse hoeveelheid normale brokjes als uitlokkers en beloningen. U weegt in de ochtend de dagelijkse hoeveelheid voeding af en bewaart die in een afgesloten blik. Een deel ervan gebruikt u tijdens de training. Zo krijgt de hond exact de juiste hoeveelheid voedsel per dag. Extra lekkere beloningen als gedroogde kip, lever of pens, worden alleen voor speciale momenten gebruikt. Bijvoorbeeld als de hond een oefening perfect uitvoert of iets heel moeilijks moet aanleren. Nog even iets over de manier waarop u beloont Alleen in het begin beloont u elke maal de gewenste reactie. U zegt: Zit, u lokt het gedrag uit en de hond draait, wurmt, denkt, wiebelt en gaat uiteindelijk zitten. De eerste malen beloont u telkens deze zit. Wanneer het gewenste gedrag eenmaal voorspelbaar is geworden, dan beloont u alleen de bovengemiddelde reactie. U beloont dan alleen de snellere reacties op bijvoorbeeld het kom-commando of de mooiste uitgevoerde zit. Dit stimuleert de hond om het door u gewenste gedrag sneller en betrouwbaarder te gaan uitvoeren. 19 Hoofdstuk 2 uitlokken & belonen

20 Het uitlokken afbouwen Zodra de hond het allemaal een beetje door heeft en een aantal malen goed heeft gereageerd, beginnen we onmiddellijk het uitlokken af te bouwen. U stopt het lekkers in uw zak. U laat de hond goed zien dat uw handen leeg zijn en u vraagt hem, op dezelfde manier (met dezelfde handbeweging) als daarvoor om te gaan zitten. Als de hond gaat zitten, zegt u: Goed gedaan. U haalt vervolgens het welverdiende lekkers uit uw zak en geeft het hem. De brokjes die als uitlokkers worden gebruikt, worden onnodig op het moment dat uw hond de bedoeling van het gesproken commando en het daarbij behorende handsignaal begrijpt. Dit afbouwen van het voer om gedrag uit te lokken is erg belangrijk, omdat anders de uitlokker al snel een omkoper wordt. Het moet steeds meer worden en van een grotere waarde zijn om nog enig effect te hebben. Daarmee wordt het als trainingsmiddel waardeloos. Het belonen afbouwen Niet alleen het uitlokken dient zo snel mogelijk te worden afgebouwd, maar ook het belonen. U kunt al beginnen met tijdens de eerste sessie de beloning af te bouwen, door de hond meer en meer acties te laten uitvoeren voor een enkel brokje. U zegt: Dibbes, kom, zit af sta zit en u geeft hem één brokje als beloning voor meerdere acties. De hele wetenschap achter de uitlokken en belonen-methode, bestaat dus uit deze vier stappen: 1. Het verzoek 2. Het uitlokken 3. De reactie van de hond 4. Het belonen van die reactie. Als deze stappenreeks een aantal malen wordt herhaald, zal de beloning het door u gewenste gedrag bij de hond sterker maken en zal hij dat gedrag dus vaker laten zien. Uw hond zal al snel leren om op de signalen van uw hand te reageren, omdat honden onderling voornamelijk met lichaamstaal communiceren. Het zal echter veel langer duren voordat uw hond in verschillende situaties betrouwbaar op de gesproken commando s reageert. 20 Hoofdstuk 2 uitlokken & belonen

21 Wanneer u de hond tijdens elk spel, elke maaltijd en elke wandeling traint, dan is er voor de hond geen verschil tussen trainen en al de andere leuke dingen uit een hondenbestaan. ALLE HONDEN HETEN DIBBES In de oefeningen worden alle honden in de mannelijke vorm aangesproken en Dibbes genoemd. Dit om te voorkomen dat ik steeds onderscheid moet maken tussen de verschillende reutjes en teefjes die zo braaf model stonden voor dit boek. 21 Hoofdstuk 2 uitlokken & belonen

22 Hoofdstuk 3 De basisoefeningen zit, af, staan en omrollen Omdat u Dibbes niet leert zitten (dat kon hij al toen hij drie weken was), maar omdat u Dibbes leert op uw verzoek te gaan zitten.

23 oefening zit vanuit staan zit vanuit staan 1 Stap 1 Zeg: Dibbes, zit. 2 3 Stap 2 Houd een lekker brokje voor de neus van uw hond en beweeg het langzaam vanaf iets boven de neus in de richting van de ogen. Stap 3 Als uw hond zijn hoofd optilt om het lekkers te volgen, zal hij automatisch gaan zitten. Houdt uw hand niet te hoog, want dan zal de hond de neiging hebben omhoog te springen. 4 Stap 4 Op het moment dat hij zit, zegt u: Goed gedaan en geeft u hem het brokje als beloning. 23 Hoofdstuk 3 de basisoefeningen

24 Belangrijk Het is belangrijk dat u het brokje aan hem geeft terwijl hij nog steeds zit. Als hij bijvoorbeeld net bezig is om weer op te staan en u geeft hem het brokje, dan beloont u hem niet voor het zitten maar voor het bezig zijn met opstaan. Geheugensteuntje Op meer plaatsen aanleren van de oefening Het is belangrijk dat u de hond eerst in de huiskamer leert om te gaan zitten. Doe het op een moment dat hij niet door iets wordt afgeleid. Dan leert u hem zitten in de tuin of op een rustige plek in het plantsoen. Dan leert u het hem in een rustige straat. Dan in een iets drukkere straat. Kortom, de hond moet dezelfde oefening op meerdere plaatsen en onder verschillende omstandigheden opnieuw leren. Zoals al eerder beschreven, dit is nu eenmaal de manier waarop het beestje leert. Pas als hij het op een groot aantal verschillende plekken en onder verschillende omstandigheden heeft geleerd en gedaan, snapt hij dat u met zit bedoelt dat hij zijn billen op de grond moet laten zakken. Wat heeft u de hond nu eigenlijk geleerd? Heeft u Dibbes leren zitten? Welnee, natuurlijk niet. Uw hond wist al hoe hij moest gaan zitten toen hij drie weken oud was. U heeft Dibbes geleerd op uw verzoek te gaan zitten. Of eigenlijk: u heeft Dibbes geleerd op uw verzoek vanuit een staande positie te gaan zitten. Om ervoor te zorgen dat hij betrouwbaar zal reageren op het zit-commando, moet u hem ook nog leren te gaan zitten als hij ligt en vanuit andere lichaamsposities en activiteiten. 24 Hoofdstuk 3 de basisoefeningen

25 oefening zit vanuit liggen Zit vanuit liggen 1 Stap 1 Zeg: Dibbes, zit. 2 Stap 2 Houd het lekkere brokje voor de neus van uw hond en til het, met uw palm naar boven, snel omhoog en beweeg er mee boven zijn hoofd. U moet er misschien speels mee bewegen of een beetje in uw handen klappen om hem enthousiast te maken om vanuit ligpositie overeind te komen. 3 4 Stap 3 Als uw hond op zijn zijkant is gaan liggen, doe dan een pas naar achteren en tik met het brokje op de grond voor zijn neus. Als uw hond dan terug op zijn buik rolt ter voorbereiding op het overeind komen, doe dan vlug een stap naar voren en lok hem zoals eerder beschreven tot een zit. Stap 4 Als het beestje blijft zitten, prijst u hem uitbundig en geeft u hem het brokje terwijl hij zit. 25 Hoofdstuk 3 de basisoefeningen

26 Geheugensteuntje Het uitlokken afbouwen Vergeet niet het uitlokken snel af te bouwen. Zodra de hond het allemaal een beetje door heeft en een aantal malen goed heeft gereageerd, kunt u beginnen met het afbouwen van het uitlokken. U stopt het lekkers in uw zak. U laat de hond goed zien dat uw handen leeg zijn en u vraagt hem, op dezelfde manier (dezelfde handbeweging) als daarvoor, om te gaan zitten. Als de hond gaat zitten, zegt u onmiddellijk: Goed gedaan en geeft u hem het brokje uit uw zak. Anekdote De herder, de baas & de mevrouw Een man parkeert zijn kleine auto op de parkeerplaats van een supermarkt. Naast de man zit een grote herdershond op de passagiersstoel. De man draait het raampje op een kiertje open voor wat frisse lucht en zegt tegen de hond dat hij af moet gaan. Langzaam zakt de hond naar beneden tot zelfs zijn fraaie puntoortjes uit het zicht zijn verdwenen. Als de man buiten zijn auto staat, zegt hij door de kier van het raam: Affff en blijf. Terwijl hij langzaam achteruit bij zijn auto vandaan loopt, herhaalt hij nadrukkelijk: Blijf blijf blijf Op dat moment wordt hij op zijn schouder getikt door een vrouw die hem vraagt: Is het niet veel makkelijker om hem gewoon op de handrem te zetten? 26 Hoofdstuk 3 de basisoefeningen

27 oefening af vanuit zit af vanuit zit 1 Stap 1 Zeg: Dibbes, af. 2 Stap 2 Houd het brokje voor de neus van uw hond. Beweeg het snel naar de grond tussen de voorpoten van de hond en houd het daar met de palm van uw hand naar beneden gericht. Wacht geduldig tot uw hond gaat liggen. Het langzaam wegtrekken van het brokje, dus weg van de voorpoten van de hond, kan het proces iets makkelijker maken omdat hij dan met zijn neus naar voren reikt. Om er vervolgens voor te zorgen dat zijn hele lichaam de grond raakt, beweegt u het brokje weer langzaam naar voren in de richting van zijn borst. 3 4 Stap 3 Als uw hond uiteindelijk ligt, maakt u hem een duidelijk compliment. Stap 4 U zegt zoiets als: Goed gedaan, knappe hond hoor en geeft hem iets lekkers terwijl hij nog steeds ligt. 27 Hoofdstuk 3 de basisoefeningen

28 af vanuit staan 1 Stap 1 Zeg: Dibbes, af. oefening af vanuit staan 2 Stap 2 Beweeg het brokje snel naar beneden tot op de grond en houd het met uw handpalm naar beneden gericht, tussen zijn voorpoten. Deze positieverandering is het moeilijkst voor de hond, dus houd u uw hand daar stil tot de hond gaat liggen. 3 4 Stap 3 Op het moment dat de ellebogen en de borst van de hond de grond raken en de hond een speelboog maakt, beweegt u het lekkers naar zijn borst en zullen zijn billen ook op de grond zak Stap 4 Prijs de hond de hemel in (bedenk dat dit de moeilijkste oefening is) en zeg iets in de geest van: Goed gedaan, Dibbes, wat een mooie af en geef hem wat lekkers terwijl hij ligt. 28 Hoofdstuk 3 de basisoefeningen

29 oefening Een alternatieve manier om af aan de hond te leren Een alternatieve manier om af aan de hond te leren 1 2 Stap 1 Het kan wat moeilijk zijn om af vanuit staan aan te leren. Een simpele truc is om uw hond met iets lekkers onder een bijzettafeltje of uw been door te lokken. Zeg: Dibbes, af. Stap 2 Beweeg het brokje om de interesse van de hond te wekken. Als uw hond het lekkers ruikt, trekt u het langzaam weg van zijn neus 3 Stap 3 en uw hond zal af gaan om onder uw been door te kunnen kruipen! 4 Stap 4 Als hij ligt, zegt u: Brave Dibbes en geeft u hem het brokje. 29 Hoofdstuk 3 de basisoefeningen

30 staan vanuit zit 1 Stap 1 Zeg: Dibbes, staan. oefening staan vanuit zit 2 3 Stap 2 Beweeg het brokje horizontaal weg van de neus van uw hond. Stap 3 Als de hond staat, laat dan het brokje iets zakken om er voor te zorgen dat de hond naar beneden kijkt. Als hij omhoog kijkt, zal hij onmiddellijk weer gaan zitten als hij is opgestaan. Houd het brokje echter niet te laag, omdat hij dan de neiging zal hebben om te gaan liggen. 4 Stap 4 Prijs de hond kalm en rustig als hij blijft staan om dat gedrag te bekrachtigen. Als hij staat, geeft u hem het brokje. Voorzichtig en ritmisch neerwaarts drukken op de schoft van de hond helpt om het staan krachtiger te maken. Des te steviger u drukt, des te krachtiger hij zal staan. 30 Hoofdstuk 3 de basisoefeningen

31 oefening staan vanuit af staan vanuit af 1 Stap 1 Zeg: Dibbes, staan. 2 Stap 2 Beweeg het brokje eerst omhoog en dan horizontaal weg van de neus van de hond. 3 Stap 3 Als de hond niet reageert, helpt het als u een stap terug neemt en met het brokje op de grond tikt. Gewoonlijk maakt dat de hond weer wat energieker. 4 Stap 4 Prijs de hond voor de keren dat hij onmiddellijk overeind komt en beloon hem terwijl hij staat. Voorzichtig en ritmisch neerwaarts drukken op de schoft van de hond helpt om het staan krachtiger te maken. Des te steviger u drukt, des te krachtiger hij zal staan. 31 Hoofdstuk 3 de basisoefeningen

32 omrollen 1 Stap 1 Laat de hond af gaan en als hij ligt, zegt u: Dibbes, rol om. oefening omrollen 2 Stap 2 Houd het lekkere brokje voor de neus van uw hond en beweeg het vanaf zijn neus naar zijn schouderblad en dan langzaam helemaal door naar de andere kant. 3 Stap 3 Op het moment dat de hond omrolt en op zijn rug ligt... 4 Stap 4 zegt u: Brave Dibbes, kroelt hem over zijn buik en u geeft hem zijn welverdiende brokje. Het omrollen en het staan op commando is ook erg handig tijdens de bezoeken aan een dierenarts. Bij onderzoek scheelt het enorm voor de arts als een hond kan (stil)staan en omrollen. 32 Hoofdstuk 3 de basisoefeningen

33 Geheugensteuntje Het afbouwen van de beloningen U hebt de hond nu een aantal verschillende oefeningen geleerd. Dit is het moment om te beginnen met het afbouwen van de beloningen. Dat doet u door de hond meer en meer acties te laten uitvoeren voor één enkel brokje. U zegt bijvoorbeeld: Dibbes... kom zit af sta zit en u geeft hem één brokje als beloning voor meerdere acties. Het is goed om daar gelijk een leuk spelletje aan vast te plakken. Het moet immers voor de hond de moeite waard zijn om onze maffe opdrachten uit te voeren en een spelletje met de baas is een waardevolle beloning. Het is uiteindelijk de bedoeling dat de voedselbeloningen verderop in de training vervangen worden door andere plezierige zaken. Geheugensteuntje Belonen op het juiste moment Doe u best om het belonen zo goed mogelijk te doen, dat wil zeggen zo snel als u kunt en terwijl de hond in de positie is die u van hem vroeg. Stel dat ik mijn hond op commando laat liggen en hij staat vervolgens op en ik beloon hem terwijl hij opstaat, waar heb ik hem dan voor beloond? In dat geval heb ik hem dus beloond voor het opstaan. Als het mijn bedoeling was om hem te belonen voor het liggen, heb ik daar dus behoorlijk gefaald. De beloning dient zo snel mogelijk aan de hond gegeven te worden. Als de beloning onmiddellijk wordt gegeven is het 100% effectief. Na één seconde is het 60-70% effectief en na 2 seconden 20-30% effectief. Als u langer dan drie seconden wacht met belonen, beloont u de hond voor heel iets anders. 33 Hoofdstuk 3 de basisoefeningen

34 Stel dat u tegen problemen aanloopt In hoofdstuk 12 behandel ik een aantal zaken waar u tijdens het trainen tegenaan kunt lopen. Bijvoorbeeld: mijn hond houdt helemaal niet zo van voer. Mijn hond komt uit een asiel. Mijn hond heeft geen enkele aandacht voor me. Of: als mijn hond buiten is, heeft hij alleen maar aandacht voor andere zaken. Ik was eerst van plan om dat soort zaken aan het begin te beschrijven, maar de meeste pups en honden zullen geen problemen hebben met de vriendelijke manier van trainen uit dit boek. Als u tegen één van bovenstaande problemen aan loopt, kunt u het beste eerst hoofdstuk 12 lezen. Voor de andere lezers is het tijd voor hoofdstuk Hoofdstuk 3 de basisoefeningen

35 Hoofdstuk 4 Het stap voor stap verbeteren van de oefeningen Omdat uw hond het zo leuk vindt om te trainen en dingen te leren.

36 Als de voorgaande oefeningen allemaal goed zijn verlopen, kan uw hond inmiddels zitten, af gaan, staan en omrollen. Oefen dit een groot aantal malen per dag (minimaal een keer of twintig), op verschillende plekken in huis en op straat. Oefen de verschillende posities apart van elkaar of combineer ze met elkaar. Oefen in korte sessies van een paar minuten (ongeveer de duur van een reclameblokje op tv). Maak eens een lange wandeling en vraag uw hond om de 25 meter om één van de posities of combineer ze met elkaar. Zo leert de hond dat zit, af, sta en rol om, altijd en overal betekent dat hij moet gaan zitten, staan, afgaan of omrollen. Afstand, afleiding en duur Als de hond braaf doet wat u aan hem vraagt, kunt u beginnen met het stap voor stap verbeteren van de oefeningen. Wat kunt u eigenlijk verbeteren aan de oefeningen? Schrijfster en gedragsdeskundige Jean Donaldson, zegt op haar dvd Perfect Paws in 5 Days: Tijdens de training zou, als de hond de oefening beheerst, de oefening slechts op één van de volgende punten verbeterd moeten worden: Afstand, afleiding en tijdsduur. Dat zijn de punten waar u apart aan moet werken om de training te verbeteren. Afstand U leert uw hond te gaan zitten, of te blijven zitten, op steeds grotere afstanden bij u vandaan. Afleiding U leert uw hond te blijven zitten ook als er een bal voorbij rolt, een kind op een step langskomt of er een lekker ruikend patatzakje voorbij waait. Duur U leert uw hond voor langere tijd te blijven zitten. De bovenstaande voorbeelden betreffen enkel zitoefeningen, maar de drie verbeterpunten gelden natuurlijk voor alle oefeningen. 36 Hoofdstuk 4 stap voor stap verbeteren van de oefeningen

37 Een stapje verder, op de plaats halt of een stapje terug Elke oefening moet vijf maal herhaald worden om te testen of de hond de oefening perfect of snel genoeg doet. U zult uzelf moeten aanleren om te tellen. U telt zowel het aantal goed uitgevoerde oefeningen als ook het totale aantal oefeningen. Het klinkt misschien wat complex, maar het gaat als volgt: Eén van één Twee van twee Twee van drie de hond heeft de oefening goed gedaan. opnieuw heeft hij de oefening goed gedaan. de hond deed de oefening niet goed, dus van de drie herhalingen heeft hij er twee goed gedaan. Pas als de hond het vijf van de vijf herhalingen perfect doet, gaan we een stapje verder. Zo niet, dan houden we op de plaats halt of doen we (figuurlijk) een stapje terug. We gaan een stapje verder: Als de hond de oefening vijf maal goed doet, gaan we één van de drie verbeterpuntjes uitvoeren. Dat betekent: of we laten de hond op een grotere afstand luisteren of we verhogen de hoeveelheid afleiding of we laten de oefening langer duren. We houden op de plaats halt: Als de hond de oefening drie of vier van de vijf keer goed doet, handhaven we hetzelfde niveau waarop we oefenen. We trainen gewoon nog een tijdje door tot de hond het wel vijf maal achter elkaar perfect doet. We doen een stapje terug: Als de hond tijdens het testen, de oefening twee of minder van de vijf keren goed doet, moeten we de oefening wat naar beneden bijstellen. We moeten het minder moeilijk maken want we gaan te snel. We zijn een stapje te ver gegaan en we lopen een serieuze kans dat de hond het niet meer leuk vindt en het bijltje erbij neer gooit. Trainen moet altijd leuk zijn, voor de hond én de baas 37 Hoofdstuk 4 stap voor stap verbeteren van de oefeningen

38 TIP begin met oefenen zonder hond Trainen is een mechanische vaardigheid. Als u heeft gemerkt dat u loopt te stuntelen terwijl u aan het trainen bent of als u merkt dat u wat moeite hebt met de volgorde van handbewegingen, uitlokken of belonen, oefen dan (voor een spiegel) zonder hond. Oefen het gesproken woord en het daarop volgende handgebaar. Oefen de bewegingen die bij de training horen. Oefen, oefen, oefen. De hond heeft niets aan uw verwarring. Train eerst zonder hond en ga pas aan de slag met de hond als u zeker bent wat u moet doen. De handgebaren op een rijtje Het uitlokken met voer heeft ervoor gezorgd dat de hond het gebaar van uw hand leest en dat het handgebaar zijn begrip van het gesproken commando vergroot. Voor alle duidelijkheid zet ik de handgebaren nog even achter elkaar: zit Om de hond te laten zitten, beweegt u uw hand omhoog met de palm van uw hand naar boven gericht. 38 Hoofdstuk 4 stap voor stap verbeteren van de oefeningen

39 af Om de hond af te laten gaan, beweegt u uw hand omlaag met de palm van uw hand naar beneden gericht. sta Om de hond te laten staan, beweegt u uw hand horizontaal weg van de neus van de hond. TIP Hoe u met belonen het gedrag kunt verbeteren U zou vanaf nu nooit meer dan 50% van de oefeningen moeten belonen, anders beloont u ook de slechtere prestaties en zal de training achteruit gaan. Alleen de bovengemiddelde prestaties worden beloond. De goede prestaties worden goed beloond en de extreem goede prestaties worden extreem goed beloond. 39 Hoofdstuk 4 stap voor stap verbeteren van de oefeningen

40 Een eerste simpele aandachtoefening: Let op Hoewel ik een vreemde hond nooit recht in de ogen staar (dat kan door een hond als een uitdaging worden opgevat), heb ik voor mijn honden één simpele gedragsregel: ik doe niets voor de hond zit en naar mij kijkt. Als hij zit en mij aankijkt mag hij vrij, eten of achter de bal aanrennen. Het is een beleefdheidsvorm die ik tijdens het trainen prettig vind en het is eenvoudig aan de hond te leren. De beloningen worden snel vervangen voor andere zaken die een hond gelukkig maken. De oefening wordt al snel: Dibbes, let op, goed zo, ga vrij of Dibbes, let op, goed zo, ga eten, etc. Deze oefening went de hond aan het feit, dat hij in het dagelijkse leven vaak recht aangekeken zal worden. Alleen al door hun lengte, kijken kinderen honden vaak recht aan. En wij willen geen hond die dan denkt: hé, ik geloof dat ik word uitgedaagd. tip Ga voor succes! Stop met oefenen op het moment dat de hond de oefening succesvol en met plezier uitvoert. Dwing uzelf niet te grote stappen te nemen. Leg de lat niet te hoog en zorg dat u er zeker van bent dat de hond kan slagen. Zo blijft trainen voor beide partijen leuk. 40 Hoofdstuk 4 stap voor stap verbeteren van de oefeningen

41 1 2 Stap 1 U laat uw hond zitten. Dan neemt u wat lekkers in uw hand en u houdt dat onder de neus van uw hond. U zegt tegen de hond: Dibbes, let op. Stap 2 U brengt het brokje in de richting van uw gezicht en wijst met twee vingers naar uw ogen. oefening Leer uw hond u in de ogen te kijken 3 Stap 3 Het moment dat de hond u in de ogen kijkt 4 Stap 4 zegt u Goed zo en geeft u het dier zijn beloning. U zult al heel snel merken dat de hond op het gebaar begint te letten, zonder dat u wat lekkers in uw hand heeft. 41 Hoofdstuk 4 stap voor stap verbeteren van de oefeningen

42 Hoofdstuk 5 Lichaamstaal stress-signalen Omdat uw hond met zijn lijf laat merken dat hij het leven even niet zo leuk vindt.

43 LICHAAMSTAAL STRESS-SIGNALEN Honden kunnen ook stress hebben Stress is een lichamelijke reactie op gebeurtenissen in de omgeving van (in dit geval) de hond. Leren is een proces dat altijd stress veroorzaakt, omdat de hond met allerlei zaken te maken krijgt die volledig nieuw voor hem zijn. Wij zouden als verantwoordelijk baasje moeten zorgen dat de training zo min mogelijk stress veroorzaakt. We moeten de moeilijkheidsgraad slechts stapje voor stapje verhogen en vooral niet te veel in één keer van de hond verwachten. Een beetje stress is normaal en helpt het leerproces. Het houdt de hond oplettend en alert. Als de hond echter te veel stress heeft, lukt het hem niet langer meer om nieuwe zaken in zich op te nemen. Het leren wordt dan onmogelijk. Een gestreste hond blokkeert en is niet in staat om leerstof in zich op te nemen. Als de hond gestresst is, neem dan de oorzaak van de stress weg. Leg minder druk op de hond, doe een stapje terug, maak een wandelingetje of speel een spelletje of doe een bekende oefening met hem zodat u hem weer een beloning kunt laten verdienen. De hond laat met een aantal lichamelijke reacties merken dat hij het allemaal even niet meer snapt of dat u teveel druk op hem legt. Houd deze signalen in de gaten, want het kan betekenen dat u te ver gaat in datgene wat u van hem verlangt. Stress-signalen 1. Gapen Als het baasje de hond bijvoorbeeld een uitbrander geeft, zien we vaak dat de hond gaapt. Andere gaapmomenten zien we tijdens de training, als het gedrag van de baas ervoor zorgt dat de hond onzeker wordt of als de hond de oefening niet begrijpt. Hij gaapt uitgebreid terwijl hij niet moe is. Gapen werkt kalmerend. 43 Hoofdstuk 5 stress-signalen

44 2. Krabben U vraagt of eist iets van de hond en hij krabt opeens achter zijn oor of oksel. Natuurlijk krabt een hond zich als hij jeuk heeft. Maar als hij zich krabt op een moment dat er iets van hem gevraagd wordt, dan heeft hij stress en probeert hij met dat krabben de stress te verminderen. Het krabben wordt ook wel overspronggedrag genoemd. Stel, u roept uw hond en die is onzeker of hij wel of niet zal komen. Als hij twijfelt, stelt hij zijn beslissing nog even uit. Hij krabt zich dan even uitvoerig of hij begint semi-geïnteresseerd de grond om hem heen te besnuffelen. Boos op hem worden heeft geen zin. Dat zal hem alleen maar nog meer laten twijfelen. LICHAAMSTAAL STRESS-SIGNALEN 3. Uitschudden Als de hond uit het water komt, zal hij zich uitschudden om droog te worden. Schudt hij zich uit terwijl zijn vacht niet vies, nat of door de war is, dan is dat een teken dat hij gestresst is. Het uitschudden wordt soms ook wel een adrenaline shake off genoemd. 4. Tongelen Het begrip tongelen staat voor het snel de tong naar buiten steken en de lippen of de neus aflikken. Dit uitsteken van de tong lijkt een beetje op wat een slang doet. Ook met tongelen probeert de hond zijn stress te laten wegvloeien. 44 Hoofdstuk 5 stress-signalen

45 LICHAAMSTAAL STRESS-SIGNALEN 5. Kwijlen Een hond kwijlt als hij iets lekkers ruikt. Dat kan eten zijn, maar ook een loops teefje. Als een hond zomaar kwijlt, heeft hij last van spanning. 6. Verstarren Verstarren is een duidelijk stress-signaal. Als u bijvoorbeeld uw hond roept op een boze en agressieve toon, lijkt hij ter plekke te bevriezen. Hij probeert uw boosheid af te wenden. Hij is te bang om weg te lopen en durft zich niet meer te bewegen. Pas op. Het kan een voorbode zijn van een felle uitval. 7. Het optillen van een voorpoot Het optillen van de voorpoot, zoals jachthonden dat doen als ze iets interessants zien, zie je vaak in situaties als; mag ik wel of mag ik niet? Het is een teken dat de hond gespannen is. 8. Niezen Niezen is een manier van de hond om de luchtwegen te reinigen, maar in de meeste gevallen zal het een teken zijn dat hij wat last van stress heeft. 9. Vertragen Als de baas zijn stem verheft en geïrriteerd of boos naar de hond roept dat-ie moet komen, zal de hond zijn pas vertragen. Des te bozer de baas wordt, des te meer de hond in slow motion gaan bewegen. 45 Hoofdstuk 5 stress-signalen

46 Opnieuw is dit een manier van de hond om de bedreigende partij te kalmeren. Trage bewegingen zijn immers veel minder bedreigend dan snelle bewegingen. Hij is dus niet ongehoorzaam. Hij probeert de baas te kalmeren. 10. Afwenden Wat u vaak ziet als iemand de hond te opdringerig benaderd of aanraakt, is dat de hond zijn kop of soms zijn hele lijf afwendt. LICHAAMSTAAL STRESS-SIGNALEN Het is een gebaar waarmee de hond tracht de ander te kalmeren. Hij zegt als het ware: Ik voel me niet op mijn gemak met wat je doet. Ook Esmaine, de supervriendelijke Boston Terriër die mij elke ochtend enthousiast en blij knorrend kwam begroeten, vertelt mij hier met het afwenden van haar lijf dat ik nu echt teveel in haar persoonlijke ruimte dring. 46 Hoofdstuk 5 stress-signalen

47 Wie is toch die arme labrador? Even voor de mensen die zich zorgen maken over de geestelijke gezondheid van de hond op de voorbeeldfoto s: het zijn oude foto s van onze eigen trouwe Stitch. Stitch is een goed voorbeeld van een hond die door de fokker gedurende de eerste acht superbelangrijke weken van zijn leven, niet in huis gehouden werd. Hij was dus slecht gesocialiseerd, niet gewend aan normale zaken en geluiden en daardoor in het begin heel onzeker. Inmiddels zouden we zulke foto s niet meer van hem kunnen maken. Hij is nu een gelukkige snuiter en een heel stuk zelfverzekerder. 47 Hoofdstuk 5 stress-signalen

48 Hoofdstuk 6 Andere basisoefeningen blijf, kom, volg en naast Omdat uw hond het zo fijn vindt steeds meer te leren.

49 Blijf Op het moment dat uw hond snel en gretig af gaat, gaat staan of zitten, begint u hem te leren (ook op afstand) in die positie te blijven. U begint met een paar seconden te wachten voordat u hem beloont. Geef de hond eerst op een rustige en beheerste manier complimentjes als hij in de gewenste positie blijft liggen, staan of zitten. Tel de seconden als volgt; Mooie zit, blijf, één brave zit, blijf, twee keurige zit, blijf, drie etc. Begin met gemakkelijk haalbare doelen, zodat uw hond succes kan scoren. Bijvoorbeeld drie seconden voor een relaxte Bullmastiff, één seconde voor turbo Labrador en een fractie van een seconde voor een superbeweeglijk schoothondje. Bridge Ik weet dat ik eerder een aantal malen meldde, dat een beloning zo snel mogelijk gegeven moet worden. In dit geval overbruggen we met onze stem, de tijd tussen het goede gedrag en de uiteindelijke beloning. Dat wordt een bridge (brug) genoemd. Zitten en blijven Als de hond eenmaal wat meer betrouwbaar blijft zitten, kunt u beginnen met een stapje naar achteren te zetten en de afstand tussen u en de hond geleidelijk wat groter te maken. In dit geval gebruikt u uw stem als uitlokker, om hem te laten blijven zitten. Als u rustig spreekt, hebt u de beste kans van slagen. Als de hond overeind komt, zegt u simpelweg: Zit. U maakt daarbij de handbeweging die bij dat commando hoort. Als hij het niet snapt, stap dan wat dichter naar hem toe. Als hij gaat zitten begint u hem opnieuw beheerst en met een zachte stem te prijzen. 49 Hoofdstuk 6 blijf, kom, volg en naast

50 blijf 1 Stap 1 oefening blijf Vraag de hond om te gaan zitten en zeg: Dibbes, blijf. 2 Stap 2 U maakt met uw hand een stopteken zoals een agent dat doet als hij het verkeer regelt. U herhaalt een aantal malen rustig: Blijf, brave Dibbes hoor, blijf. U probeert de hond met een kalme stem uit te lokken om te blijven zitten en u doet rustig een pas naar achteren. 3 Stap 3 Als de hond inderdaad blijft zitten, komt u weer rustig naderbij terwijl u zijn mooie zitten en blijven met zachte stem prijst en 4 Stap 4 u zegt: Brave Dibbes en geeft hem zijn verdiende brokje terwijl hij zit. 50 Hoofdstuk 6 blijf, kom, volg en naast

51 oefening komen op commando, het jojo spel Komen op commando, het jojo spel 1 2 Stap 1 U laat iemand anders uw hond vasthouden en u zegt: Dibbes, kom, terwijl de andere persoon de hond loslaat. Het is wel belangrijk, dat degene die de hond vasthoudt, als een standbeeld stil blijft staan en helemaal niets zegt. Dus ook niet de hond aanmoedigt. Stap 2 Open uitnodigend uw armen, zwaai met iets lekkers of met een leuk speeltje en prijs hem elke maal dat hij uw richting opkomt. Denk erom dat de eerste stap in uw richting de belangrijkste stap is. Dus prijs die stap uitbundig en blijf hem prijzen tot hij bij u is. 3 4 Stap 3 Als de hond vlakbij u is, zegt u: Zit, terwijl u het handgebaar maakt voor het zitcommando (de handpalm omhoog terwijl u het hondensnoepje of het speeltje vasthoudt). Stap 4 Vertel Dibbes dat u overgelukkig bent dat hij deze oefening zo goed heeft gedaan. Geef hem iets lekkers, houd de hond vast en laat de persoon die de hond vasthield, nu de hond roepen. 51 Hoofdstuk 6 blijf, kom, volg en naast

52 tip Hoe laat u uw hond komen en zitten als hij niet aan de lijn is? Hier volgen vier simpele oefeningen om een hond tijdens het uitlaten of spelen te laten komen en te zitten op commando. Oefening 1 Loop rustig naar uw hond. Pak de hond bij de halsband met uw linkerhand en geef hem iets lekkers met uw rechterhand. Prijs de hond en zeg: Vrij. Als u dat zonder problemen en in verschillende (spel)situaties kunt doen, wordt het tijd voor oefening 2. Oefening 2 Loop rustig naar uw hond. Pak de hond bij de halsband met uw linkerhand, zeg: Zit. Lok hem met iets lekkers in uw rechterhand uit om te gaan zitten. Prijs de hond als hij zit, geef hem het lekkers en zeg: Vrij. Als u dat ook zonder problemen onder verschillende omstandigheden kunt doen, wordt het tijd voor oefening 3. Oefening 3 Loop rustig naar uw hond. Zeg: Zit en lok hem met iets lekkers uit om te gaan zitten. Pak de hond pas als hij zit bij de halsband met uw linkerhand, geef hem iets lekkers met uw rechterhand. Prijs de hond en zeg: Vrij. Lukt dit ook, dan wordt het tijd voor de laatste oefening. Oefening 4 Blijf op een kleine afstand van uw hond staan en trek zijn aandacht door met iets lekkers te bewegen. Zeg: Dibbes, kom en lok hem naar u toe. Daarna lokt u hem met iets lekkers uit om te gaan zitten. Pak de hond bij de halsband met uw linkerhand, geef hem iets lekkers, prijs de hond en zeg: Vrij. oefening Komen op commando als de hond met iets anders bezig is Oefen dit zeker in het begin, zo vaak als u wilt. De hond went al snel aan deze onderbreking van zijn hondse activiteiten en denkt: hé, daar heb je de baas met mijn snack! Normaal vormt alles in de omgeving van de hond een afleiding op het trainen. Nu wordt hij beloont met complimentjes en iets heel lekkers als hij bij u komt en gaat zitten. Daar bovenop mag hij als extra beloning van u doorgaan met wat hij aan het doen was. Hiermee verandert u de afleiding in zijn omgeving in een geweldige beloning. 52 Hoofdstuk 6 blijf, kom, volg en naast 52