Goed eten: goed voor later. The first 1000 days

Transcriptie

1 Goed eten: goed voor later DrSRD van der Schoor Kinderarts-neonatoloog OLVG Change a Life, Change the Future Hillary Clinton, 2010 The first 1000 days Doel: Het optimaliseren van latere gezondheid en prestaties door middel van de ideale voeding vroeg in het leven VAN VOOR CONCEPTIE TOT 2 JAAR OUD EN VERDER.. DAG DAG DAG DAG DAG DAG DAG DAG DAG DAG DAG MND MND MND MND MND MND MND MND MND MND MND MND Groei, ontwikkeling en gezondheid in The first 1000 days bepalen de latere gezondheid effectiviteit ziekte gezondheid PRECONCEPTIE geboorte Leeftijd Groei en metabolisme Rijpingmaagdarmkanaal Hersenontwikkeling Rijpingimmuunsysteem Smaakontwikkeling Stunting Allergie Overgewicht Coronairehartziekten Diabetes Cognitieve achteruitgang Gezond leven 1

2 Een vrouw die zwanger wil worden, moet haar voedingsgewoonten aanpassen Een vrouw die zwanger wil worden, moet haar voedingsgewoonten aanpassen A) 3 MAANDEN VÓÓR DE CONCEPTIE B) ZODRA ZE STOPT MET DE ANTICONCEPTIE C) ZODRA ZE WEET DAT ZE ZWANGER IS D) NA ENKELE ZWANGERSCHAPSWEKEN A) 3 MAANDEN VÓÓR DE CONCEPTIE B) ZODRA ZE STOPT MET DE ANTICONCEPTIE C) ZODRA ZE WEET DAT ZE ZWANGER IS D) NA ENKELE ZWANGERSCHAPSWEKEN Epigenetica Alle lichaamscellen hebben hetzelfde DNA Condities kunnen erfelijke veranderingen in genexpressie veroorzaken, buiten de DNA code om. Nutriënten kunnen genen aan of uitschakelen roken, beweging, VOEDING, infecties, toxines, drugs, stress, kou en warmte Methyleringin lymfocyten en haarfollikelcellen (droog=oogst) Relatieve ondervoeding in periconceptie periode KORTE TERMIJN GEVOLGEN conceptie wkn Subfertiliteit 15% Miskraam 25-50% Congenitale aandoening 5% SGA 10% Steegers-Theunissen

3 De conceptie wordt bevorderd als ook de vader zijn voedingsgewoonten aanpast De conceptie wordt bevorderd als ook de vader zijn voedingsgewoonten aanpast WAAR OF NIET WAAR? WAAR OF NIET WAAR? De conceptie wordt bevorderd als ook de vader zijn voedingsgewoonten aanpast The first 1000 days voedingsadvies in periconceptie periode 400 mcgfoliumzuur/dag: Verlaagd het risico op spina bifida, hartafwijkingen en schizis met 50-70% Verhoogt het geboortegewicht Verhoogt aantal zaadcellen, embryo kwaliteit en zwangerschapskans. Mediterraan dieet Zwangerschapskans OR 1.4 ( ) Foetale groeivertraging OR 2.8 ( ) Gezond gewicht Prof. R.W. Smithells Prof. R. Steegers ZWANGERSCHAP 3

4 (Tekort aan) voeding tijdens zwangerschap: groteimpact LANGE TERMIJN GEVOLGEN VOORBEELD : DE HONGERWINTER TIJDENS DE TWEEDE WERELDOORLOG Afhankelijkvan timing voedingstekort: Vroegezwangerschap: Normaal geboortegewicht Verhoogdrisicoovergewicht, metabool syndroom en diabetes Late zwangerschap: Kleine kinderen Verhoogdrisicoovergewichten diabetes type 2 Painter et al 2005; DeRooijet al 2006; Heijmans 2008 Verhoogde behoefte micronutriënten zwangere vrouwen % Women Behoeften needs vrouwen Behoeften zwangeren Pregnant women needs IoM, 1998, 2000, 2001, 2011 Verhoogde voedingsbehoeften tijdens de zwangerschap D Suppletie van 400 mcg foliumzuur tot 8 wekennaconceptie(10e week zwangerschap) Suppletievan 10 microgram vitamined per dag Verhoogdebehoefteaanijzer en jodium Omega 3 vetzuren (DHA) Eventueelextra aandacht voor vitaminea, B12 en zink Na de geboorte The First 1000 days: periode van enorme ontwikkeling Cognitieve ontwikkeling Enorme groei gedurende 1e 4 jaar 2 x de lengte 5 x het gewicht 1 gram hersenen/dag 16,5 kilos lengte(cm) 15 kilo Metabole organen Lichaamssamenstelling ,6 kilo 50 3,2 kilo Maag-darmkanaal Rijping immuunsysteem Pasgeboren 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar leeftijd WHO Growth Standards,

5 % omvang van volwassene Organen ontwikkelen door na de geboorte Lichaamsgewicht Thymus Hersenen Lever Hart Testikels Leeftijd(jaren) Koletzko B (ed): Kinderheilkunde und. Jugendmedizin, ed13. Berlin, Springer, Ontwikkeling van de hersenfunctie * UNICEF document Early childhood development: the key to a full and productive life (9) Mammalian brain growth spurt Mammalian brain growth spurt Myelination Synaptogenesis Apoptosis Neuronal migration Increase in brain size Increase in brain size 24w 90% volume 2y 24w 90% volume 2y Impact op de latere gezondheid CRITICAL WINDOW OF OPPORTUNITY Cortical surface area Cerebral volume Gezonde volwassenen Optimale groei Veranderende groei Ziekte Gestational age Kugelman A, and Colin AA Pediatrics 2013;132: maanden Geboorte Vaste voeding Volwassenen 5

6 Ondervoeding De effecten zijn het duidelijkst bij prematuren (preconceptioneelzwangerschap- eerste wekenmaanden) heeft een enorme impact op later functioneren 1 Hille et al. Pediatrics % van alle pasgeborenen zijn prematuur In Europa: /jaar Mortaliteit: 11% < 1500 grams Leeftijd 19 jaar 1 : -13% matige tot ernstige handicap - 53% milde handicap -3x meer werkeloos of geen opleiding 25 wk A term 24 wk prematuur, nu 12 weken A terme pasgeborene Govaert et al Standard High p Sex differences age 8 after preterm formula or standard formula during the first month of life in low birth weight infants VIQ 94 ± ±14 <0.01 Both girls & boys significant PIQ 96 ±14 98 ±16 ns ns Verrijkte zuigelingen voeding na geboorte voor 4 wk Significant effects size 16 year old children who were on high nutrient diets as preterm infants have 8 point higher IQ Isaacs et al Ped Res 2008 Lucas, A et al. BMJ 1998; 317:

7 Association between 18 months and weight gain during NICU admission Jongens profiteren van vroege toediening van aminozuren, meisjes niet Overlevers zonder grote handicaps N= % 90% 80% P=0.02 NS 70% 60% 50% 40% controle Aminozuren 30% 20% 10% Ehrenkranz; Pediatrics 2006; 217; % jongens meisjes Van den Akkeret al 2014 ECHTER TE SNELLE GROEI. Snellegroeinageboortetot 2 jaar: associatiemet overgewicht later in 4235 kinderen in Duitseland Koletzko B et al. Am J Clin Nutr 2009 Wat is de optimale voeding voor pasgeborenen? BORSTVOEDING Gebasseerd op koemelk? BV? 7

8 Eerste keus BV! Borstvoeding: de bestevoeding voor eenkind Borstvoeding heeft altijd de voorkeur. WHO en UNICEF: Tot 6 maanden uitsluitend borstvoeding Tot 2 jaarmet adequate (bij)voeding Wanneer moedermelk geen optie Eventuele ongewenste stoffen Verontreinigingen Milieuvreemde stoffen Genees- en genotsmiddelen Contra indicaties Bij kind Aangeboren stofwisselingsziekten Bij moeder Ernstige ziekten (HIV/Aids) Gebruik bepaalde medicijnen, alcohol, drugs Koemelk als zuigelingenvoeding??? Geen geschikte voeding Hoog eiwitgehalte (4x zoveel) Caseïne:wei-eiwitverhouding 80:20 Eiwitvertering verloopt langer Hoog mineralengehalte Te hoge belasting nieren Minder gunstige vetzuursamenstelling Niet aangepast aan behoefte en spijsverteringskanaal zuigeling Voorziet nietin behoefte enkele belangrijke voedingsstoffen Essentiële vetzuren (linolzuur), ijzer, enkele vitamines (vit. A, D, E, K, C) Hopkins D et al. Arch Dis Child 2007;92:850 Thorsdottir et al. Eur J Clin Nutr. 2003;57: Voordelen borstvoeding voor de moeder Vermindert risico op borst- en eierstokkanker diabetes type 2 cardiovasculaireziekten Terugkeer gewicht Ballard, 2013, Stuebe,

9 Voeding moederen moedermelk Verhoogde voedingsbehoefte Vet samenstelling varieert Moedermelk heeft een unieke samenstelling Prebiotica Microbiota, Immuniteit Vet / LCPUFA Energie, Immuniteit, Hersenen Vitamines Moedermelk bevat altijd voldoende eiwit, vet, koolhydraten en meeste mineralen DHA DHA afhankelijkvan intake moeder Lactose Mineralen Vitamine A, B1, B2, B12, D, jodiumen omega 3 (DHA) afhankelijk van intake moeder Vitamine D suppletie Energie Eiwit Groei, Immuniteit Nucleotiden Prebiotische vezels in moedermelk Belangrijke rol bij versterken immuunsysteem 1,2 g/100ml Niet verteerd, beschikbaar als prebiotische vezels in de darm, gemetaboliseerd door gezonde bacteriën Koolhydraten in moedermelk 4 Monosachariden Lactose Oligosachariden Groei schadelijke bacteriën wordt onderdrukt Effecten prebiotische vezels Immuunsysteem in de darm Schadelijke bacteriën kunnen cellen niet infecteren en schade aanrichten Reactie van het immuunsysteem wordt gereguleerd 0 dag 4 dag 10 dag 30 dag 60 dag 90 dag 120 McVeagh en Miller (1997) J Paediatr Child Health , Collins en Gibson (1999) Am J Clin Nutr , Brand- Miller et al.(1998) J Pediatr , Coppa et al. (1993) Pediatrics Immuunsysteem wordt van binnenuit opgebouwd: 2/3 deel bevindt zich in de darm Vos P. (2008) Proefschrift, Salminen S et al. (2008) Br J Nutr 80(suppl 1) S Nucleotiden Samenstelling moedermelk Bouwstenen DNA en RNA Nodig bij deling van cellen Goede celdeling belangrijk bij ontwikkeling weefsels Zuigeling ontwikkeld snel Nucleotiden dus essentieel voor ontwikkeling Ondersteunt immuunsysteem Vooral sneldelende cellen hebben nucleotiden nodig voor groei» Sneldelende cellen = cellen immuunsysteem» mg/100 ml rijpe moedermelk 1. Buck et al. (2004) Pediatr. Res Carver et al. (1991) Pediatrics Lama More et al. (1998) An. Esp. Pediatr Markideset al. (2004) AsiaPac. J. Clin. Nutr. 13S58 6. Pickeringet al. (1998) MinervaPediatr Schalleret al. (2004) Pediatr. Res Korte termijn Voordelen borstvoeding voor kind Beschermingtegeninfectiesen allergie Lange termijn Minder overgewicht en diabetes Lager cholesterol en lagere bloeddruk Betere prestaties (IQ +3 punten) ESPGHAN, 2009, Kelishadiet al,

10 Voeding(kwantiteit en kwaliteit) beinvloedt bloeddruk, insulinegevoeligheid, HDL/LDL ratio en cognitie in kinderen Rotteveel Horm Res Paediatr. 2011;75:252-7, Finken J Clin Endocrinol Metab. 2011;96:E1650-5, Singhal Lancet 2004;363: & Lancet 2001;357:413-9 Singhal Circulation 2004;109: Borstvoeding Tenminste 4-6 maanden (zolang moeder en kind dit willen) Introductie bijvoeding vanaf 4 maanden (onder borstvoeding) Introductie gluten (5-8 maanden) ESPGHAN Committee on Nutrition 10

11 Cognitive benefits association increases with duration of breastfeeding IQ 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0, wk 8-11wk 12-19wk 20-27wk >28 wk International Institute for Population Science (IIPS) ORC Macro, National Family Health Survey (NFHS-3), : India Breastfeeding rates Comparing countries 1 wk 2 m 6 m 9 m 12 mnth Netherlands (2010) Sweden (2013) India (2007) Richtlijn Voedselovergevoeligheid JGZ 2013 Geen BV aanwezig Wat voor voeding. Zuigelingen voeding intact koemelkeiwit 3,5% eiwit (30% caseine, 70% wei) partieel hydrolysaat Peptiden met 8-15 aminozuren intensief hydrolysaat Peptiden met 3 5, max. 8 aminozuren vrije aminozuren Intensief gehydrolyseerd-diagnostiek en behandeling Korte-keten-peptiden en vrije aminozuren - Nutrilon Pepti(wei-eiwit), Nutricia - Hero Baby Pep2 (wei-eiwit), Hero babyvoeding - Friso Allergy Care (caseïne), Friso kindervoeding - Nutramigen LGG (caseïne), Mead Johnson Vrije aminozuren - Neocate(Advance, Active), Nutricia - Hero Baby Allergy care, Hero babyvoeding - Nutramigen AA, Mead Johnson 11

12 Diagnose Behandeling Soja Partieel gehydrolyseerd Intensief gehydrolyseerd (EHF) Aminozuren (AA) Soja Partieel gehydrolyseerd Intensief gehydrolyseerd (EHF) Aminozuren (AA) Nutrilonsoja NutrilonHA NutramigenLGG (caseine) Nutrilon Omneo Herobaby Allegycare (caseine) Nutrilon Pepti (wei) Herobaby Pep2 (wei) Nutramigen alleen 2/3 AAlijn alleen bij Neocate onvoldoende resultaat EHF alleen > 6 Nutrilonsoja NutrilonHA NutramigenLGG maanden, (caseine) aanvullend op EHF Herobaby Allegycare (caseine) Nutrilon Omneo Nutrilon Pepti (wei) Herobaby Pep2 (wei) Nutramigen alleen 2/3 AAlijn alleen bij Neocate onvoldoende resultaat EHF Bijvoeding: welke bewijzen zijn er voor welk beleid? Allergie Stijgingprevalentieallergieondankshet adviesom potentiele allergenen te bepoerkenen verlaat te introduceren. KMEA, ei, vis, gluten ennoot Ontwikkeling van immuno tolerantie mits vroege exposure aanallergenen, mogelijkgemoduleerddoor borstvoeding. Allergie Koemelkallergie < 1 tot 3% van alle zuigelingen Op de leeftijd van 3 jaar 90% van de kinderen klachtenvrij % van deze kinderen ontwikkelt echter andere voedselallergieën, zoals voor kippenei, pinda s, noten, appel, soja, sesamzaad, vis, schaal- en schelpdieren. Bij 2/3 van de kinderen met kippenei-allergie zijn de klachten verdwenen op de leeftijd van 16 jaar. Pinda-allergie persisteert bij 80-90% van de kinderen met soms ernstige, zelden dodelijke allergische reacties. Kinderen met voedselallergie hebben 2-4 keer meer kans op andere atopische aandoeningen zoals astma (4,0 keer) en constitutioneel eczeem (2,4 keer) vergeleken met kinderen zonder voedselallergie Preventie allergie Borstvoeding werkt niet preventief voor voedselallergie. Geen preventief effect aangetoond van een eliminatiedieet van de moeder tijdens de zwangerschap of borstvoedingsperiode. Hydrolysatenter preventie van koemelkallergie en ter vervanging van borstvoeding worden niet aanbevolen. Geen overtuigende effecten aangetoond van pre-en probiotica voor preventie van allergieën. Kramer et al Cochrane Database Syst Rev

13 Specific oral tolerance induction in food allergic children: is oral desensitisation more effective than allergen avoidance?: A metaanalysis of published RCTs Arch Dis Child 2011;96: SOTI cannot yet be recommended in routine practice More research needed NRC Smaak Kinderen hebben aangeboren voorkeur voorzoetenzout, houdennietvan bitter Programmering voor voedselvoorkeuren begint vroeg In de baarmoeder Geboorte 0-6 m 4-8 m 8 48 m Kan beinvloed worden door vroege introductie Herhaalde exposure is belangrijk De voeding van de moederbeïnvloedt de smaakvan het vruchtwater Aangeboren voorkeuren beïnvloeden voedselaccepta-tie Smaakvariatiein moedermelk bevordertde acceptatievan nieuwesmaken Besteperiodeom groentente introduceren Enkelvoudigesmaken Smakenafwisselen Herhaaldaanbieden Zorgvoor een consistente progressiein smaak en textuur Invloed van ouders Authoritative feeding style associated with better F&V consumption in preschool years emotional warmth and responsiveness high expectations for child s dietary adequacy & behaviour modelling consumption of F&V making F&V available at home moderate restriction of access to unhealthy snack alternatives encouraging child to try F&V Blissett J. Appetite 2011;57:826 Observational studies show positive associations between exposure to home-cooked fruit or vegetables and intake of F&V at 7 yrs CoulthardH et al. Public Health Nutrition 2010;13: 2044 adherence to recommendations on CF and more healthy eating patterns at 3 yrs GolleyRK et al. J Nutr 2012;142:901 earlier introduction of lumpy foods and diversity of intake at age 7 yrs Coulthard H et al. Matern Child Nutr 2009;5:75 13

14 Voedsel diversiteit in eerste levensjaar en astma en voedselallergie JACI 2014 N=856 Geboorte Cohort Studie Follow up: geboorte tot 6 jaar Voedseldagboeken in 1 e levensjaar Uitkomst: - allergische aandoeningen (vragenlijst) astma voedselallergie Optimaliseren bijvoeding Conclusies Wanneer? weken Gluten tijdens BV Wat? Voldoende bron van energie, eiwit, ijzer en zink Hoofd melk bron Casus Moeder heeft gelezen dat gezonde bacteriën het immuunsysteem van haar pasgeboren baby kunnen beïnvloeden Familie anamnese: zusje heeft eczeem moeder heeft astma Hoe? Afhankelijk van moeder en kind Herhaalde exposure Moeder wil graag weten welke voeding ze kan geven om allergie ontwikkeling bij haar baby te voorkomen. Wat adviseert u moeder? Development of the immune system development of gut microbiota occurs during the first yearsof life immature developing adult Martin, Beneficial Microbes 2010 probiotica WHO definities live microorganismwhichwhenadministeredin adequate amounts confersa health benefit on the host prebiotica non-digestable, fermentable food ingredients that canaffect the host byselectivelystimulatingthe growthandactivityof bacteriain the colon and improve host health synbiotica combination of pre- and probiotics 14

15 Nobel Prijs in Medicijnen Ilya Metchnikov ( ) Discovery that consumption of lactic acid bacteria in fermented dairy products was associated with enhanced health and longevity The dependence of the intestinal microbes on the food makes it possible to adopt measures to modify the flora in our bodies and to replace the harmful microbes by useful microbes." Use of prebiotics for prevention of allergy not recommended yet. Prebiotics vs no prebiotics outcome asthma Prebioticsvsno prebioticsaccording toinfant risk of allergy outcome eczema Use of prebiotics for prevention of allergy not recommended yet. Probiotics in infancy for prevention of allergic diseases current reviews Osborn, Cochrane Database Syst Rev 2009 Johannsen, Clin Exp Allergy, 2009 Insufficient Yao, Pediatr evidence Allergy to Immunol, recommend 2010 the addition of probiotics to infants for prevention of allergic disease Ly, JACI 2010; Although, Thomas, there American was a reduction Academy in of eczema Pediatrics, in infants Pediatrics this effect was 2010not consistent between studies Kalliomaki, J Nutr 2010 Braegger, ESPGHAN, JPGN 2011 Conclusies De eerste4 jaar: uniek window of opportunity Specifieke voedingsbehoeften tijdens periode voor en tijdens zwangerschap, borstvoeding en peutertijd Een optimale voeding voor elke moederen elk kind in deze levensfasen 15

16 Conclusies Voor zowel zuigelingen met laag als hoog risico op ontwikkelen allergie geen dieet restricties moeder tijdens zwangerschap of lactatie borstvoeding(exclusief) 4-6 maanden introductie bijvoeding op leeftijd 4-6 mnd geen plaats voor pre-, pro- en synbiotica geen plaats voor soja geen plaats voor p-hf of e-hf in preventie van allergie VRAGEN? 16