Filozofická fakulta Univerzity Palackého v Olomouci

Transcriptie

1 Filozofická fakulta Univerzity Palackého v Olomouci Katedra nederlandistiky Studijní rok 2007/2008 H E T G E B R U I K V A N H E T B E L G I S C H N E D E R L A N D S I N D E V L A A M S E D A G B L A D E N Diplomová práce bakalářského studia nizozemštiny pro hospodářskou praxi Usage of Belgian Dutch in Flemish daily newspapers Hana Černá Vedoucí práce: Mgr. Kateřina Křížová, Ph.D. OLOMOUC 2007

2 Prohlašuji, že jsem svou diplomovou práci vypracovala samostatně a uvedla v ní veškerou literaturu, kterou jsem použila. Ik verklaar dat ik mijn scriptie alleen geschreven heb en alle vakliteratuur en bronnen die ik gebruikt heb in de literatuurlijst heb vermeld. V Olomouci, dne 2007 Hana Černá 2

3 Dankbetuiging Ik wil graag van harte mijn dank betuigen aan Mgr. Kateřina Křížová, Ph.D., voor haar begeleiding en waardevolle adviezen. Mijn dank behoort ook aan doc. Dr. Drs. Wilken Engelbrecht, cand. litt., voor zijn aanbeveling van de vakliteratuur. Verder wil ik de heer Ludo Permentier bedanken voor zijn bereidwilligheid waarmee hij mijn vragen beantwoord heeft. Mijn grote dank wil ik graag richten tot Didi van Ingen voor haar nuttige opmerkingen en haar behulpzaamheid. 3

4 Inhoud Inleiding 7 1. Kranten en journalistiek in het Nederlandstalige deel van België De pers in Vlaanderen Inleiding De Vlaamse pers voor het jaar Vlaanderen onder de Spanjaarden ( ) Vlaanderen onder de Oostenrijkers ( ) Vlaanderen onder de Fransen ( ) De Vlaamse pers in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden ( ) De Vlaamse pers na De kranten in Vlaanderen Basisbegrippen Krant, dagblad Broadsheet, tabloid, compact, Berlinerformaat Overzicht van de Vlaamse dagbladen Karakteristieken van de afzonderlijke dagbladen De Standaard De Morgen De Tijd Gazet van Antwerpen Het Belang van Limburg Het Laatste Nieuws Het Nieuwsblad Het Volk 30 4

5 2. Het Nederlands in België Standaardtaal Karakteristiek Het verloop van de standaardisering in België Variatie binnen en buiten de standaardtaal volgens de ANS Stijlgebonden variatie Streekgebonden variatie Het Belgisch Nederlands De positie van het Nederlands in Vlaanderen Het Belgisch Nederlands in de Grote Van Dale De taalvariatie in Vlaanderen Soorten woordenschat in Vlaanderen Het Belgisch Nederlands versus het Noord-Nederlands Tussentaal Karakteristiek Specifieke kenmerken Toekomst van de tussentaal in België Het CONDIV-corpus Het onderzoek Inleiding Resultaten 54 5

6 Zelfstandige naamwoorden Het alledaagse leven Eten en drinken Mens en maatschappij Geld, recht en zakelijk Nederlands Verkiezingen Diminutieven op ke Bijvoeglijke naamwoorden Samenvatting Conclusie 68 Resumé 72 Summary 73 Anotace 74 Gebruikte afkortingen 75 Literatuurlijst 77 Bijlagen 83 6

7 Inleiding Deze scriptie is gewijd aan het gebruik van de Belgische variant van het Nederlands in de Vlaamse kranten, met het oog op de frequentie waarmee de woorden, die als Belgisch Nederlands in de online versie van het Van Dale Woordenboek 1 gelabeld zijn, in de belangrijkste Vlaamse dagbladen voorkomen. Het hoofddoel van deze scriptie is om een beeld van de toestand van de geschreven taal in de belangrijkste kranten van Vlaanderen te schetsen. In het bijzonder wordt aandacht geschonken aan de lexicale verschillen tussen de Zuidelijke (Belgische) en Noordelijke (Nederlandse) versie van het Nederlands. Het gebruik van de Belgisch Nederlandse woordenschat wordt vervolgens aan de hand van een onderzoek aangetoond. Ik verwacht dat de resultaten van dit onderzoek van krant tot krant zullen verschillen en neem tegelijk aan dat het verschil tussen de zgn. kwaliteitskranten (De Standaard, De Morgen, De Tijd) aan de ene kant en de regionale kranten (Gazet van Antwerpen, Het Belang van Limburg) en de massakranten (Het Laatste Nieuws, Het Nieuwsblad, Het Volk) aan de andere kant opvallend zal zijn. Ik vermoed ook dat uit het onderzoek zal blijken, dat het meest gelezen dagblad in Vlaanderen (Het Laatste Nieuws) het meest Belgisch Nederlands hanteert. In het eerste hoofdstuk wordt de voorgeschiedenis van de journalistiek in Vlaanderen beknopt beschreven en vervolgens worden de acht grootste Vlaamse dagbladen voorgesteld. Het tweede hoofdstuk is van linguïstische aard en wordt volledig aan de positie van het Nederlands in Vlaanderen besteed. Het belangrijkste deel van deze scriptie wordt door een onderzoek gevormd, dat als doel heeft om het gebruik van de Belgisch Nederlandse woordenschat in de kranten aan te tonen. De keuze van dit thema hangt heel nauw samen met mijn eenjarig verblijf in Antwerpen. De confrontatie met de grote taalvariatie die in Vlaanderen bestaat, heeft op mij namelijk een grote indruk gemaakt. Het idee om het gebruik van het Belgisch Nederlands op het gebied van de journalistieke stijl aan te geven is door enkele redenen ontstaan. De kranten van willekeurige opmaak, stijlen en 1 7

8 genres zijn dagelijks brood van de meerderheid van de bevolking in de zogenaamde beschaafde wereld. De pers staat voor één van de belangrijkste communicatiemiddelen van vandaag en dankzij zijn bereikbaarheid op het Internet gaat er in de komende jaren niet zoveel aan veranderen. De kranten hebben volgens mij een speciale positie in het kader van de taalcultuur van het bepaalde land. Ze beïnvloeden namelijk alle maatschappelijke lagen en tussen de zender en de ontvanger van dit communicatieproces bestaat een speciale wederzijdse relatie. De kranten hebben een grote invloed op de lezer ze voeden hem op, beschaven hem, spelen een grote rol bij het opinievormingsproces van de lezer, enz. Maar anderzijds moeten ook de journalisten er voor zorgen dat de lezers trouw aan hun krant blijven en daarom moet de krant leesbaar en toegankelijk blijven. Op deze manier kunnen we zeggen dat de krant ons (de maatschappij) een spiegel voorhoudt. 8

9 1. Kranten en journalistiek in het Nederlandstalige deel van België De journalistiek is van eeuwen her nauw verbonden met de algemene politieke en culturele ontwikkeling. Hoe democratischer en meer ontwikkeld het land is, hoe meer ruimte en vrijheid voor de journalisten. Hoe beschaafder en meer cultureel het volk is, hoe groter lezerspubliek. In Vlaanderen heeft altijd nog één aspect een rol gespeeld de taal. De ingewikkelde taalsituatie en de strijd voor het Nederlands liep als een rode draad door de Vlaamse geschiedenis heen en heeft natuurlijk ook de journalistiek beïnvloed De pers in Vlaanderen Inleiding De voorgeschiedenis van de journalistiek in Vlaanderen wordt in dit hoofdstuk aan de hand van enkele geschiedkundige publicaties en webpagina s beschreven. Het is namelijk van groot belang om de cultuur historische achtergrond beknopt te schetsen om de ontwikkeling van de Nederlandstalige pers in Vlaanderen te kunnen beschrijven. Voornamelijk de 18 e en 19 e eeuw toen de Vlamingen de grote verfransing van het land moesten uitdagen heeft een grote invloed op de persontwikkeling gehad De Vlaamse pers voor het jaar Vlaanderen onder de Spanjaarden ( ) Begin 16 e eeuw was in de Vlaamse geschiedenis een periode van bloei en ontwikkeling op allerlei gebieden. Antwerpen was de belangrijkste handelsstad van het Westen en tegelijk het 2 Keizer Karel V doet afstand van de regering, opgevolgd door zijn zoon Filips II koning van Spanje en heer der Nederlanden. Bron: J.A. Kossmans-Putto E.H. Kossmans: De lage landen. Geschiedenis van de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden, Stichting Ons Erfdeel, Rekkem

10 centrum van onderwijs en cultuur. 3 Van groot belang was de ontwikkeling van de drukkunst en het oprichten van drukkerijen (bijv. de wereldberoemde Plantin-Moretus 4 drukkerij in Antwerpen), want waar boeken werden gedrukt, daar werden ook kranten gedrukt. Met de uitbraak van de Tachtigjarige Oorlog ( ) en de val van Antwerpen (1585) verlies Vlaanderen zijn uitzonderlijke positie. De massale emigratie naar het bevrijde noordelijke gebied is cultureel, intellectueel en economisch een ramp voor de Zuidelijke Nederlanden. 5 Toch was er een korte periode onder de regering van Albrecht en Isabella ( ) toen het gebied een schijn van zelfstandigheid kreeg 6 en er zijn eerste Vlaamse dagbladen verschenen Vlaanderen onder de Oostenrijkers ( ) Onder de Oostenrijkse heerschappij versterkte het proces van verfransing heel erg. De taal van de elite van het hele land was het Frans en in het Frans verliep de communicatie op alle belangrijke niveaus van het bestuur. Bovendien was het Frans de taal van de Verlichting, politiek, wetenschappen en kunst. ( ) Wie zich dus intellectueel en wetenschappelijk verder wilde ontwikkelen, kon dat alleen dankzij Franse vakliteratuur en kranten. 9 De perscultuur werd vooral door verlichte journalisten gevormd, die uit Frankrijk immigreerden, waar ze in tegenstelling tot Vlaanderen niet vrij konden schrijven. Maar toch bestonden enkele Vlaamse kranten. Tot de belangrijkste behoorden Gentse Vlaemsche Indicateur en de Gazet van Gent en de Gazette van Antwerpen R. Willemyns: Het verhaal van het Vlaams. De geschiedenis van het Nederlands in de Zuidelijke Nederlanden, Standaard Uitgeverij Antwerpen Zie webpagina: download: R. Willemyns: Het verhaal van het Vlaams. De geschiedenis van het Nederlands in de Zuidelijke Nederlanden, Standaard Uitgeverij Antwerpen 2003, p J.A. Kossmans-Putto E.H. Kossmans: De lage landen. Geschiedenis van de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden, Stichting Ons Erfdeel, Rekkem 1997, p Zie link: download: De Vrede van Utrecht maakt een einde aan de Spaanse successieoorlog en wijst onder meer de Zuidelijke Nederlanden, die tot dan toe Spaans waren, toe aan. Bron: download: R. Willemyns: Het verhaal van het Vlaams, De geschiedenis van het Nederlands in de Zuidelijke Nederlanden, Standaard Uitgeverij Antwerpen 2003, p Ibid. 10

11 Vlaanderen onder de Fransen ( ) Na de Franse Revolutie en het bezetten van het land sloeg de verfransing het hardst. Heel belangrijk was het feit, dat het Frans ook de taal van de burgerij werd, die zich daarmee van de verschillende lokale Nederlandse dialecten sprekende, boeren- en arbeidersmassa scheidde. 12 Vlaamse bladen werden steeds minder en minder uitgegeven en vanaf 1810 mochten er helemaal geen Nederlandstalige kranten verschenen, alleen maar tweetalige. Een decreet van 1811 legaliseerde, dat er slechts één krant per departement mocht verschijnen en dat in het tweetalige (d.w.z. Nederlandstalige) departement, die ene krant in het Frans moest zijn, met eventueel een Nederlandse vertaling De Vlaamse pers in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden ( ) Hoewel het een beetje paradoxaal lijkt, het aansluiten van de Zuidelijke provincies tot een sterk Nederlandstalig buurland heeft de positie van het Nederlands in Vlaanderen niet opmerkelijk verbeterd. De taalpolitiek van Willem I 14 riep niet alleen maar onder de Franstaligen maar ook in Vlaanderen zelfs een golf van verzet op. De situatie in het land was namelijk op alle gebieden meer dan ingewikkeld. De verfransing was al voltooid, het Vlaams was toen de huis-, tuin- en keukentaal (gesproken door lagere klassen) en bovendien hebben de Franstaligen nog steun in de katholieke kerk gehad, want het Noord-Nederlands werd door de geestelijken als een taal van de ketters gezien en ze vreesden, dat met het Nederlands ( ) het calvinisme wordt binnengesmokkeld. 15 De Franse wetgeving aangaande de pers was al in 1814 afgeschaft 16 en de kranten, zoals bijv. Brugsche Gazette en Gazette van Gent, konden weer in het Nederlands verschijnen. Maar toch had de Franstalige pers zowel qua kwantiteit als qua kwaliteit overwicht. De bijdrage van 11 Als het begin van de Franse tijd in België wordt de slag bij Fleurus beschouwd (26 juni 1794). Voor meer informatie zie link: download: J.A. Kossmans-Putto E.H. Kossmans: De lage landen. Geschiedenis van de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden, Stichting Ons Erfdeel, Rekkem 1997, p R. Willemyns: Het verhaal van het Vlaams. De geschiedenis van het Nederlands in de Zuidelijke Nederlanden, Standaard Uitgeverij Antwerpen 2003, p Ibid., pp O. Vandeputte: Nederlands. Het verhaal van een taal, Stichting Ons Erfdeel, Rekkem 1997, p R. Willemyns: Het verhaal van het Vlaams. De geschiedenis van het Nederlands in de Zuidelijke Nederlanden, Standaard Uitgeverij Antwerpen 2003, p

12 de Franstalige oppositiepers was überhaupt van groot belang m.b.t. de revolutie en het verval van het Koninkrijk en werd het politieke wapen bij uitstek van de Vlaamse bourgeoisie De Vlaamse pers na 1830 Het persbeleid in België was, vergeleken met de rest van het 19 eeuwse Europa, bijzonder liberaal en de kranten waren behoorlijk vrij om verschillende politieke meningen weer te geven. Spijtig genoeg konden Vlamingen van zulke vrijheid niet vol genieten. De lagere klassen waren nog steeds heel vaak analfabeet. Een ander probleem was het zgn. zegelrecht 18, dat de prijs van de krant hoog hield en op deze manier de krant uitsluitend voor de rijkere burgerij toegankelijk maakte. 19 In 1844 verscheen het eerste Nederlandstalige dagblad in België: Vlaemsch België maar zonder groter succes ging die na enkele maanden failliet. Maar als een poging om de Vlaamse taal en cultuur voor de ogen van het publiek te brengen en te laten zien, dat er een bepaald initiatief bestaat om de Vlaamse taal te verheffen, heeft deze gebeurtenis inderdaad een belangrijke rol gespeeld. Door het afschaffen van het zegelrecht in en verdere verloop van de industriële revolutie werden de kranten op den duur goedkoop genoeg om ook voor de lagere klassen beschikbaar te worden. Bovendien nam ook de invloed van de Vlaamse beweging toe, het Vlaamse bewustzijn en zelfbewustzijn groeide door het invoeren van een algemeen stemrecht (1893) en een rij taalwetten (1873, 1878, 1883, 1898) 21. Rond de eeuwwisseling werd er uiteindelijk een aantal Vlaamse dagbladen opgericht: De Gazet van Antwerpen (1891), De Gentenaar (1879), Het Volk (1891), Het Laatste Nieuws (1888) en De Nieuwe Gazet (1897). Hoewel de oplage niet bijzonder groot was, was het een 17 R. Willemyns: Het verhaal van het Vlaams. De geschiedenis van het Nederlands in de Zuidelijke Nederlanden, Standaard Uitgeverij Antwerpen 2003, p Zegelrecht - belasting die door middel van zegels geheven werd. download download: Hoofdstuk III De Belgische Pers, download: Zie link: download:

13 cruciale stap in de ontwikkeling van de Vlaamse pers en deze kranten hebben hun positie tot nu toe behouden. Gedurende de Eerste Wereldoorlog hebben enkele kranten met de Duitsers gecollaboreerd. Zulke bladen werden na de oorlog verboden. Het interbellum was het tijdperk waarin enkele nieuwe kranten zijn verschenen, namelijk twee belangrijke katholieke kranten: De Standaard (1918) en Het Belang van Limburg (1933), een socialistisch dagblad van de Antwerpse regio De Volksgazet ( ) en de eerste Vlaamse roddelkrant De Dag ( ). Tegelijk werd de kloof op de markt tussen de Franstalige en de Nederlandstalige kranten kleiner. De Tweede Wereldoorlog bracht nog meer veranderingen mee en heeft nog groter impact op de Vlaamse pers dan de WOI gehad. Er waren weer kranten, die met de bezetters hebben gecollaboreerd, andere werden gestolen en verschenen zonder wil van de eigenaars (bijv Het Laatste Nieuws) en enkele zijn wel uit vrije wil van de uitgevers regelmatig blijven uitkomen (bijv De Standaard, De Gentenaar). De maatregelen na de Tweede Wereldoorlog waren sterk repressief. Alle dagbladen m.u.v. de gestolen krant werden verboden en alle journalisten, die tijdens de WOII actief zijn geweest, konden niet meer schrijven en publiceren. Ondanks deze strenge regeling mocht na een aantal jaren bijv. De Standaard weer uitgegeven worden. Verder komen er tot de al bestaande kranten nog twee nieuwe dagbladen bij: De Nieuwe Gids en De Financieel Economische Tijd. De laatste belangrijke wijziging op de Vlaamse krantenmarkt was de oprichting van De Morgen in 1976, die als de opvolger van de socialistische kranten Volksgazet en Vooruit wordt gezien Geïnspireerd door: download:

14 1.2. De kranten in Vlaanderen Basisbegrippen Krant, dagblad Het Van Dale Woordenboek geeft de volgende definitie van de krant aan: krant (de ~, ~en) 23 1 regelmatig verschijnend blad in groot formaat met nieuws, opinie, advertenties, enz. => courant, gazet, nieuwsblad Dit is een heel simpele uitleg voor een verschijnsel, dat al eeuwen in de beschaafde wereld bestaat. De kranten zijn een natuurlijk onderdeel van ons leven geworden en het is dus van weinig belang om nog meer algemene definities neer te schrijven. Iedereen kent de krant, iedereen kan de krant dagelijks tegenkomen. De kranten functioneren niet meer alleen maar als informatiebron. Door de lezers wordt meer dan een gewone berichtgeving vereist. De behoeften van de lezers en de genres die aan deze behoeften voldoen worden duidelijk beschreven in het eerste hoofdstuk van het Stijlboek De Standaard 24 : - behoefte aan feitenkennis (berichten, verslagen, reportages) - behoefte aan duiding (nieuwsanalyses, achtergrondstukken) - behoefte aan mening (commentaren, recensies) - behoefte aan advies (aankondigingen over evenementen, artikels over mode, recensies) - behoefte aan emoties (verslagen, interviews, commentaren, reportages) - behoefte aan plezier (grappige berichtjes, foto s, strips, spelletjes). Het lemma dagblad wordt in het Van Dale Woordenboek vervolgens uitgelegd: dag blad (het ~) 25 1 dagelijks verschijnende krant 23 download: L. Permentier, L.Van Den Eynden: Stijlboek De Standaard, Groot-Bijgaarden: Scoop 1997, pp download:

15 Alle dagbladen zijn dus kranten maar niet elke krant is een dagblad, want veel kranten komen minder frequent uit Broadsheet, tabloid, compact, Berlinerformaat Broadsheet is een benaming van de krant die op een traditioneel groot papierformaat (74.9 cm 59.7 cm) 26 wordt gedrukt. Door praktische redenen ging een aantal dagbladen over naar een tabloid formaat, die kleiner is (430 mm 280 mm) 27. Als eerste was dat Gazet van Antwerpen, gevolgd door De Standaard, Het Nieuwsblad en Het Volk. Omdat de benaming tabloid nogal een pejoratief tintje heeft, wordt er i.p.v. tabloid dikwijls compact gebruikt. Dat is dus een benaming voor een kwaliteitskrant die in een kleiner formaat wordt uitgegeven. Berlinerformaat meet ongeveer 470 mm 315 mm 28 en is dus een middenformaat tussen broadsheet en tabloid. Het enige dagblad in Vlaanderen dat op de Berlinerformaat wordt gedrukt, is De Morgen Overzicht van de Vlaamse dagbladen In Vlaanderen bestaan er acht dagbladen die in principe in drie groepen verdeeld kunnen worden: 1. kwaliteitskranten: De Standaard, De Morgen, De Tijd 2. regionale kranten: Gazet van Antwerpen, Het Belang van Limburg 3. massakranten: Het Laatste Nieuws, Het Nieuwsblad, Het Volk Bij soortgelijke ordening valt er natuurlijk de vraag op: wie kan precies beoordelen welk blad nu eens een kwaliteitskrant is en welk niet? Traditioneel worden als kwaliteitskranten in Vlaanderen De Standaard en De Morgen beschouwd 29. In deze scriptie wordt er tot dit duo nog het dagblad De Tijd toegevoegd, die weliswaar sterk economisch gericht is maar die zich tegenwoordig met meer en meer verschillende gemeenschappelijke onderwerpen bezighoudt download: download: download: Zie link: download:

16 Aan de andere kant staan de massakranten, soms ook boulevardbladen genoemd, waarvan een typische voorstander het dagblad Het Laatste Nieuws is. 30 De benaming massakrant leek me echter toch treffender, want deze kranten worden uiteraard massaal gelezen en staan volgens mij kwalitatief wat hoger dan gemiddelde boulevardbladen in Tsjechië. Naast deze dagbladen verschijnt er in België (net als in veel andere Europese landen) elke dag nog een krant - De Metro. Het is een soort van aparte zaak, want De Metro is gratis te verkrijgen en wordt daardoor veel meer door de adverteerders beïnvloed. Bovendien is deze krant qua inhoud niet te vergelijken met de andere dagbladen. Daarom heb ik in deze scriptie aan De Metro helemaal geen aandacht geschonken. In tabel 1 wordt een overzicht van de Vlaamse dagbladen opgegeven, gerangschikt naar de oplage en het aantal lezers. Verder in de tekst worden de dagbladen in de andere volgorde behandeld. 31 Cijfers van het jaar , overgenomen van het Centrum voor Informatie over de Media: 33 Tabel 1 Krant Oplage Betaalde verkoop 34 Het Laatste Nieuws/De Nieuwe Gazet Het Nieuwsblad/De Gentenaar Gazet van Antwerpen Het Belang van Limburg Het Volk De Standaard De Morgen De Tijd Zie link: download: Namelijk: De Standaard, De Morgen, De Tijd, Gazet van Antwerpen, Het Belang van Limburg, Het Laatste Nieuws, Het Nieuwsblad, Het Volk 32 download: Webpagina s van het CIM: download: In de betaalde verkoop zijn inbegrepen: abonnementen print, losse verkoop print, abonnementen web, losse verkoop web. 16

17 Karakteristieken van de afzonderlijke dagbladen Het is niet gemakkelijk om een krant objectief te beschrijven. Er bestaan eigenlijk geen publicaties, die precies zeggen, waar zich bepaalde kranten op richten, of ze links of rechts georiënteerd zijn etc. Daarom heb ik als bron bij het samenstellen van de karakteristieken van de dagbladen voornamelijk de volgende Internetpagina s gebruikt: Centrum voor Informatie over de Media - webpagina s van de afzonderlijke kranten (zie verder) Gedeeltelijk ben ik ook van mijn eigen ervaringen uitgegaan De Standaard Basisinformatie Formaat Oplage Bereik (LLP) 36 Uitgever Hoofdredacteur Webpagina's tabloid/ compact exemplaren lezers Corelio Bart Sturtewagen 35 Kranten in de klas is een initiatief van de Vlaamse overheid en uitgeverijen Concentra, Corelio, De Persgroep Publishing en Mediafin. Voor meer informatie zie webpagina: 36 LLP Lezers laatste periode, cijfers overgenomen van: download:

18 Oplage ontwikkeling 37 Karakteristiek - De Standaard is een van de zgn. kwaliteitskranten van Vlaanderen die traditioneel als pro-vlaams en pro-katholiek beschouwd wordt, meestal in tegenstelling tot de socialistische krant De Morgen. De Standaard van vandaag is eerder een discussieplek waar allerlei soorten opinies aan bod komen. - de doelstelling van De Standaard is met de woorden van de ex-hoofdredacteur Peter Vandermeersch 38 een genuanceerde kwaliteitskrant te maken van Europees niveau. ( ) Met onze krant en onze site willen we de lezer de nodige kennis aanreiken om de politieke, economische, culturele, sociale, wetenschappelijke en technologische actualiteit grondig te volgen en te begrijpen De Standaard houdt zich systematisch bezig met de belangrijkste maatschappelijke thema s van nu. Tijdens het laatste jaar waren dat bij voorbeeld Islam ontsluierd 40 en De Noord-Zuid Confrontatie 41 (de relatie tussen Vlaanderen en Wallonië) - In het kader van deze scriptie moet ook de taalverzorging bij De Standaard vermeld worden. Met taaladvisering houdt zich o.a. Ludo Permentier bezig: journalist en eindredacteur bij De Standaard, specialist in spelling, waarover hij twee publicaties schreef Standaard der Spelling 42 en Spellenderwijs 43. Ook door het feit dat Ludo Permentier tegelijk in dienst is bij Van Dale Lexicografie en zich op het taalgebruik in 37 Overgenomen van: download: Vervangen in 2006 door Bart Sturtewagen download: download: download: L. Permentier: De Standaard der Spelling: van kaas naar Cees en andere spannende avonturen, Leuven L. Permentier: Spellenderwijs: de nieuwe spelling met oefeningen en spelletjes, Groot-Bijgaarden: Scoop

19 België specialiseert, heb ik contact opgenomen met hem en een aantal vragen gesteld i.v.m. de taalverzorging in de krantenwereld en de positie van het Nederlands in Vlaanderen. Zijn antwoord sluit ik aan deze scriptie als bijlage nummer 1. Geschiedenis - het oprichten van De Standaard is onlosmakelijk verbonden met de Vlaamse Beweging 44 en de strijd van de Vlamingen tegen de verfransing van het land. Door de behoefte aan een eigen Vlaamse krant is in 1918 het eerste nummer van De Standaard verschenen een Vlaams, katholiek en conservatief dagblad. - in het interbellum werd De Standaard een van de belangrijkste dagbladen in Vlaanderen. - In 1940 na de Duitse bezetting en uitbraak van de Tweede Wereldoorlog besloot de uitgeverij De Standaard N.V. om te stoppen met het publiceren van de krant, maar na enkele maanden is het uitgeven herbegonnen de krant verscheen toen onder een andere naam (Het Algemeen Nieuws). Daardoor werd de uitgeverij na de oorlog van collaboratie beschuldigd en kreeg voor twee jaar een publicatieverbod. In 1944 werd dus een nieuwe uitgeverij opgericht De Nieuwe Gids, die de krant onder de naam De Nieuwe Standaard ging publiceren. - In 1947 kreeg De Standaard uitgeverij een rechtelijke vergunning om de titel weer te gebruiken. De naam van de krant werd in De Nieuwe Gids veranderd. - De succesvolle periode in de jaren zestig en zeventig leidde tot overdreven investering en in 1976 werd een faillissement van de NV De Standaard uitgesproken. Na enkele weken werd de VUM 45 opgericht, waardoor De Standaard tot nu toe wordt uitgegeven. In 2006 veranderde de VUM haar naam in Corelio. - In 2004 heeft het dagblad zijn opmaak van broadsheet in tabloid veranderd, vanaf april 2007 verschijnt De Standaard in een splinternieuwe lay-out. 44 Zie pagina: download: Vlaamse Uitgeversmaatschappij, zie links: of download:

20 De Morgen Basisinformatie Formaat Oplage Bereik (LLP) 46 Uitgever Hoofdredacteur Webpagina's Berlinerformaat exemplaren lezers De Persgroep Klaus Van Isacker Oplage ontwikkeling 47 Karakteristiek - De Morgen wordt traditioneel beschouwd als een links georiënteerde krant. - In de geest van het motto in de titel van deze krant een open geest beleeft meer, richt zich De Morgen op jongere, hoger opgeleide, stedelijke mannen en vrouwen die zich voor het leven en voor de wereld interesseren. Dit progressieve dagblad profileert zichzelf als een onafhankelijke kwaliteitskrant, en wil een dynamisch alternatief bieden in de concurrentiestrijd met de andere twee kwaliteitskranten op de Vlaamse markt (De Standaard en De Tijd). 46 LLP Lezers laatste periode, cijfers overgenomen van: download: Overgenomen van: download:

21 Geschiedenis - De Morgen ontstond in 1978 uit een fusie van twee socialistische partijkranten de Gentse Vooruit en de Antwerpse Volksgazet. - De socialistische traditie van De Morgen is te zien aan de aandeelhouders van de krant in de jaren zeventig en tachtig o.a. de SP 48, het ABVV 49 en de socialistische mutualiteit. - Na een dreiging van faillissement in 1986 en grote inzamelactie van de lezers is tot een meer structurele stap gekomen, toen in 1989 De Morgen door de uitgeverij De Persgroep werd overgenomen. De Persgroep is tegelijk de uitgever van het dagblad Het Laatste Nieuws en heeft aandelen ook in de economische krant De Tijd, maar toch blijft de redactie van De Morgen onafhankelijk. - In 2004 kreeg De Morgen een prijs voor het best vormgegeven nationaal dagblad van Europa 50, in april 2006 wordt er van de broadsheet naar Berlinerformaat overgegegaan en in november van hetzelfde jaar won De Morgen opnieuw Europe's Best Designed Newspaper Award De Tijd Basisinformatie Formaat Oplage Bereik (LLP) 51 Uitgever Hoofdredacteur Webpagina's broadsheet exemplaren lezers Mediafin nv Frederik Delaplace 48 Socialistische Partij 49 Algemeen Belgisch Vakverbond 50 Zie link: download: LLP Lezers laatste periode, cijfers overgenomen van: download:

22 Oplage ontwikkeling 52 Karakteristiek De laatste van het trio kwaliteitskranten is De Tijd - DE economische krant van Vlaanderen en een informatiebron voor alle zakenmensen. Vroeger was De Tijd (onder de naam Financieel-Economische Tijde) een uitgesproken gespecialiseerde krant, met de onderwerpen aangaande uitsluitend de wereld van economie en financiën, sterk op de beursverslaggeving georiënteerd. Om een ruimer lezerspubliek aan te spreken werd er op den duur meer en meer aandacht ook aan andere onderwerpen geschonken: politiek, internationale betrekkingen, cultuur enz. Geschiedenis - In 1968 werd de Financieel-Economische Tijd opgericht en financieel gesteund door het Vlaams Economisch Verbond. - In de jaren zeventig had de krant een oplage rond exemplaren. Vernieuwingen onder de algemeen directeur Jan Lamers in de jaren 80 en 90 hebben een groeiende oplage tot gevolg gehad. De Tijd werd een complete zakenkrant met een waaier nieuwe activiteiten (met name: Tijd Academie, Tijd Agenda, het tijdschrift De Belegger, internet applicaties Tijd Electronic Services en Tijdnet ). Op den duur is ook de thematiek verruimd. Er werd meer aandacht aan politiek, cultuur of sport besteed. - In 2003 werd de naam van de krant tot De Tijd afgekort download:

23 - In 2005 werd De Tijd lid van de Persgroep die in 2006 door Mediafin nv. overgenomen werd. - Sinds 2003 komt de krant van dinsdag t/m zaterdag uit, s maandags wordt de papier versie van de krant door een elektronische versie vervangen die toegankelijk op de webpagina s van het dagblad is. - De imagoslogan van De Tijd is enkele keren veranderd. In de ondertitel van de krant kon men eerst lezen: Het lijfblad van de manager (voor 1996), dan Voorkennis van zaken ( ), Uit op inzicht ( /2003), De essentie (11/ /2006) en nu is het opnieuw Voorkennis van zaken (sinds 01/05/2006) Gazet van Antwerpen Basisinformatie Formaat Oplage Bereik (LLP) 53 Uitgever Hoofdredacteur Webpagina's tabloid exemplaren lezers Concentra Pascal Kerkhove Oplage ontwikkeling LLP Lezers laatste periode, cijfers overgenomen van: download: Overgenomen van: download:

24 Karakteristiek - Gazet van Antwerpen is de eerste van de twee belangrijke regionale kranten van Vlaanderen, maar in tegenstelling tot Het Belang van Limburg wordt de Gazet van Antwerpen ook in de andere regio s van het land gelezen. - Op de Tsjechische krantenmarkt zijn de regionale kranten geen grote spelers op landelijk niveau, maar de stad en de hele regio Antwerpen hebben in Vlaanderen zo een bijzondere positie (zowel qua politiek, als economie, cultuur, onderwijs etc.), dat de krant op de lijst van de meest gelezen dagbladen als derde figureert. - Gazet van Antwerpen blijft desondanks een regionale referentiekrant waarin veel aandacht aan de sociale thema s wordt besteed. Geschiedenis - De eerste aflevering van de Gazet van Antwerpen is van de persen gerold in Twee jaar later werd NV De Vlijt gesticht een uitgeverij die de krant uitgaf. - Noch tijdens de Eerste noch de Tweede Wereldoorlog werd de krant gepubliceerd. Maar dat werkte waarschijnlijk ten goede en de Gazet van Antwerpen werd heel populair (in 1973 was de oplage rond exemplaren). - In 1974 verhuisde de redactie naar Antwerpen. - In 1996 ontstond er door de fusie van NV De Vlijt en NV Concentra (uitgever van Het Belgang van Limburg) een nieuwe uitgeversmaatschappij RUG - Regionale Uitgeversgroep, die later zijn naam in Concentra Media veranderde. - Gazet van Antwerpen was het eerste Vlaamse dagblad dat op het tabloid formaat verscheen (in 2004). 24

25 Het Belang van Limburg Basisinformatie Formaat Oplage Bereik (LLP) 55 Uitgever Hoofdredacteur Webpagina's tabloid exemplaren lezers Concentra Ivo Vandekerckhove Oplage ontwikkeling 56 Karakteristiek Deze regionale krant (net als Gazet van Antwerpen uitgegeven door de uitgeverij Concentra) wordt door 85% Limburgse krantenlezers gelezen. Het is dus voornamelijk de krant van en voor alle Limburgers maar door constante modernisatie (zowel in de krant als op de webpagina s) probeert de redactie een krant van een bovengewestelijk formaat te scheppen. Daarmee is ook de overgang tot het tabloid formaat in 2006 verbonden. Hoewel zich Het Belang van Limburg als Vlaams en christelijk profileert, worden er in de krant allerlei invalshoeken vertegenwoordigd. 55 LLP Lezers laatste periode, cijfers overgenomen van: download: download:

26 Geschiedenis - Het Belang van Limburg werd in 1879 opgericht als een weekblad onder de naam Het Algemeen Belang der Provincie Limburg. - Gedurende de Eerste Wereldoorlog kwam de krant helemaal niet uit, in 1918 worden de activiteiten opnieuw aangezet en er verschenen ook nieuwe soorten weekbladen (bijv. Limburg Sport). - In 1926 werd de Uitgeverij Concentra opgesticht. - In 1933 werd het weekblad een dagblad en kreeg de huidige naam Het Belang van Limburg. In de jaren vijftig erkende Concentra onder een nieuwe baas enkele veranderingen en werd tot een modern krantenbedrijf omgevormd. - In 1996 heeft zich bij Concentra de uitgeverij De Vlijt (o.a. uitgever van Gazet van Antwerpen) aangesloten. - De jaren 80 en 90 waren overigens een bloeiende periode voor de krant, de oplage in het nieuwe millennium erkent geen grote vervallen. Daarom kon in 2004 al het 125- jarige bestaan van de krant gevierd worden Het Laatste Nieuws Basisinformatie Formaat Oplage Bereik (LLP) 57 Uitgever Hoofdredacteurs Webpagina's broadsheet exemplaren lezers De Persgroep Paul Daenen en Frank Depoorter 57 LLP Lezers laatste periode, cijfers overgenomen van: download:

27 Oplage ontwikkeling 58 Karakteristiek - Het Laatste Nieuws richt zich niet tot een bepaalde groep lezers. Dit dagblad wil gewoon een krant voor iedereen zijn en het hele spectrum van het lezerspubliek bereiken, wat ogenschijnlijk lukt. - Deze populairste massakrant heeft 18 regionale edities, waarvan de belangrijkste De Nieuwe Gazet in Antwerpen is, en kan op deze manier de gebeurtenissen in alle regio s en streken in het oog houden. Dat vervult de doelstelling van de krant dicht bij de lezer te staan. - Er wordt ook veel aandacht geschonken aan sportberichtgeving en verschillend nieuws van de showbizz wereld. Daarom wordt Het Laatste Nieuws veelal als een roddelkrant beschouwd en soms wordt zelfs een pejoratieve benaming gebruikt, namelijk Het Laagste Nieuws. Geschiedenis - Het Laatste Nieuws werd opgericht in 1888 door een vrijzinnige liberaal Julius Hoste met de bedoeling om de liberalen in de aanstaande verkiezingen te steunen en de gedachten van de Vlaamse beweging te verspreiden. Typerend was ook de anti-clericalisme en anti- 58 Overgenomen van: download:

28 franskiljonisme 59, voornamelijk i.v.m. de strijd voor de rechten van Vlamingen in Brussel. - Onder leiding van de zoon van Julius Hoste erkende de krant enkele veranderingen. Er werd ietwat academischer taal gebruikt in de krant en er werd ook uitgebreider regionale berichtgeving en sportverslaggeving ingevoerd. - Tijdens de WOII verscheen de krant onder de Duitse censuur. - In 1955 ontstond de Stichting Het Laatste Nieuws die vervolgens omvormde in een vennootschap Uitgeverij J. Hoste NV. - In 1963 werd het blad De Nieuwe Gazet door de Uitgeverij J. Hoste volledig overgenomen en als een regionale krant met een bepaalde onafhankelijkheid onder de vennootschap gebracht. - Een curieuze situatie ontstond in 1989 toen de uitgeverij het linkse dagblad De Morgen heeft overgenomen. Het Laatste Nieuws is namelijk eerder als centrumrechts beschouwd. Maar op den duur heeft De Morgen zijn plaats op de markt gevonden en is volledig onafhankelijk van de redactie van Het Laatste Nieuws. - In 1993 werd de uitgeversgroep geherstructureerd en kreeg een nieuwe naam De Persgroep Het Nieuwsblad Basisinformatie Formaat Oplage Bereik (LLP) 60 Uitgever Hoofdredacteur Webpagina's tabloid exemplaren lezers Corelio Michel Vandersmissen 59 Franskiljon - Vlaming die voorstander is van de overheersing van het Frans in België. download: LLP Lezers laatste periode, cijfers overgenomen van: download:

29 Oplage ontwikkeling 61 Karakteristiek - Het Nieuwsblad concentreert zich naast de complete berichtgeving (politiek, cultuur, economie, lifestyle) voornamelijk op streek- en sportnieuws. De sportkatern Sportwereld 62, die elke dag met Het Nieuwsblad verschijnt, is de grootste en uitgebreidste van alle Vlaamse dagbladen. - Samen met de dochterkrant De Gentenaar 63 (editie van Het Nieuwsblad in Oost- Vlaanderen) is Het Nieuwsblad de tweede meest verkochte krant in Vlaanderen. Zijn populariteit behaalt dit dagblad o.a. door een aantrekkelijke opmaak met veel foto s en afbeeldingen. Geschiedenis - De geschiedenis van Het Nieuwsblad begint met het oprichten van de eerste Vlaamse sportkrant de Sportwereld in Overgenomen van download: Zie link: download: De Gentenaar is de oudste Belgische krant die nu nog bestaat, zij het als een dochterblad van Het Nieuwsblad onder het beheer van de Vlaamse Uitgeversmaatschappij (VUM). De krant werd in 1879 opgericht door Kannunik Verschueren. download:

30 - In 1914 werd de uitgeverij De Standaard NV gesticht, waaronder in 1918 Het Nieuwsblad voor het eerst is verschenen. Het Nieuwsblad behoort sindsdien tot de zgn. Standaardgroep (Corelio uitgeverij). - In 1939 werd de Sportwereld verkocht aan NV De Standaard. - In 1959 werd o.a. De Gentenaar opgenomen in de Standaardgroep. - In 1962 werd een speciale bijlage voor kinderen ontworpen de zgn. Patskrant. Later werd de naam in Stripkrant veranderd en in 2000 werd de dagelijkse bijlage Stripkrant door de Jommekeskrant (verschijnt wekelijks op woensdag) en Yo (alle andere dagen behalve zondag) vervangen. - In 1976 na het faillissement van de Standaardgroep werd Het Nieuwsblad samen met andere titels door de VUM 64 overgenomen. - De poging om in 1996 een regionale editie van Het Nieuwsblad voor Antwerpen te maken maar zgn. t Stad was niet succesvol. - Tussen de jaren 1998 en 2000 werden de redacties van Het Nieuwsblad en Het Volk samengevoegd tot één groot geheel. Samen hebben ze in 2003 een maandelijkse lifestyle magazine Catchy geïntroduceerd, die gratis bij de krant te verkrijgen is. - Sinds 2005 verschijnt Het Nieuwsblad in tabloidformaat Het Volk Basisinformatie Formaat Oplage Bereik (LLP) 65 Uitgever Hoofdredacteur Webpagina's tabloid exemplaren lezers Corelio Michel Vandersmissen 64 Vlaamse Uitgeversmaatschappij 65 LLP Lezers laatste periode, cijfers overgenomen van: download:

31 Oplage ontwikkeling 66 Karakteristiek - Net als Het Nieuwsblad representeert Het Volk een soort volkskrant die over zowel belangrijke als minder belangrijke en regionale gebeurtenissen informeert. - Het Volk profileert zichzelf als de krant, waar mensen het nieuws maken en toegankelijkheid voor iedereen is hier van groot belang. In Het Volk krijgt men geen voorgekauwde artikels over politiek en economie voorgeschoteld, maar nieuws met een menselijke toon. 67 Geschiedenis - Het Volk werd al in 1891 opgericht op initiatief van de christelijke arbeidersbeweging in Gent met de doelstelling om een tegenwicht te bieden tegen de succesvolle socialistische krant Vooruit. De eerste exemplaren die in Gent verschenen droegen een ondertitel anti-socialistisch dagblad. Deze ondertitel werd in 1912 in christen werkmansblad veranderd. - In 1920 boekte de krant succes met een oplage van exemplaren en in 1926 startte men met het uitgeven van het magazine Zondagsblad. - In 1930 werd de ondertitel weer door een nieuwe vervangen: Katholiek Democratisch Dagblad voor Vlaanderen. Maar door het uitbreken van de oorlog verdween Het Volk in 1940 van de Belgische markt. 66 Overgenomen van: download: download:

32 - Na de Tweede Wereldoorlog heeft Het Volk als eerste over de zgn. Rundstedtoffensief 68 geïnformeerd een daardoor een ruim lezerspubliek en internationale aandacht gekregen. - In 1952 neemt Het Volk een Brussels dagblad De Nieuwe Gids over, dat als een aparte editie in de hoofdstad bleef verschijnen. - Begin jaren tachtig is de oplage tot ongeveer exemplaren gestegen, er wordt een nieuwe lay-out geïntroduceerd, die de krant praktisch in bepaalde katernen indeelde. - In 1994 werd Het Volk door de VUM-groep (nu Corelio) overgenomen en in 2000 verhuisde de redactie van de krant definitief vanuit Gent naar Groot-Bijgaarden waar zich de zetel van de maatschappij bevindt. 68 Voor meer informatie, zie link: download:

33 2. Het Nederlands in België 2.1. Standaardtaal Karakteristiek Standaardtaal is volgens de definitie van de Algemene Nederlandse Spraakkunst een taal die algemeen bruikbaar is in de zogenaamde secundaire relaties, dat wil zeggen in het contact met vreemden. 69 Zo vormt de standaardtaal een norm van de taal die boven verschillende taalvarianten staat die enkel beperkt bruikbaar zijn, dwz. regiolecten, dialecten, sociolecten enz. Zowel in de literatuur als in de praktijk kunnen we de standaardtaal onder verschillende benamingen tegenkomen. Het is vooral Algemeen Beschaafd Nederlands (afgekort tot ABN), Algemeen Nederlands (afgekort tot AN) en de term Standaardnederlands. Algemeen Beschaafd Nederlands kan ook anders beschreven worden als de taal waarin geen elementen of structuren voorkomen die duidelijk opvallen als niet-algemeen. 70 Tot in de eerste helft van de twintigste eeuw was de norm voor het Standaardnederlands meer een ideaal dan een realiteit. De standaardtaal werd door een zeer kleine groep hoger opgeleiden gesproken en geschreven en er was nauwelijks plaats voor variatie binnen de standaardtaal. Na de Tweede Wereldoorlog nam het aantal ABN-sprekers toe vooral in de grote Hollandse steden en daardoor is ook de taalvariëteit gestegen. Het ABN is nu niet meer een gewenste, onreële, onbereikbare norm. De grammatica s, spellinggidsen en woordenboeken van de twintigste eeuw zijn eerder descriptief: ze beschrijven objectief het beschaafde, verzorgde taalgebruik, en kijken daarbij naar het concrete taalgebruik G. Geerts e.a.: Algemene Nederlandse Spraakkunst, Groningen 1997 p Ibid., p Zie N. van der Sijs, P. Verhoeff: Taal als mensenwerk: het ontstaan van het ABN, Sdu Uitgevers Den Haag 2004, pp

34 Het verloop van de standaardisering in België 72 De standaardisering is in Vlaanderen veel later begonnen dan in Nederland en in België werden de taalkwesties veel meer in het wettelijke kader vastgelegd. In de grondwet van 1831 werd vastgelegd dat het gebruik van het Nederlands en het Frans vrij was, maar de meerderheid van de bevolking sprak Frans, elitaire kringen inbegrepen. De positie van het Nederlands werd in de loop van de negentiende en twintigste eeuw door een reeks taalwetten verstevigd. De Gelijkheidswet van zorgde voor de officiële gelijkheid van beide talen op het nationale niveau. In 1932 werd de Gentse universiteit volledig Nederlandstalig. Heel belangrijk was de toepassing van het territorialiteitsbeginsel 74 in In 1962 werd de taalgrens gelegd en wettelijk bepaald welke gemeente tot welk taalgebied behoort. In het zogenaamd pact der Belgen 75 de nieuwe grondwetsartikelen van 1970 werd er een nieuw beeld van België geschetst. Het land zou in vier taalgebieden (Nederlandstalig, Franstalig, Duitstalig en Tweetalig gebied Brussel-hoofdstad), drie cultuurgemeenschappen (Vlaamse, Franse en Duitse gemeenschap) en drie gewesten (Vlaamse, Waalse en Brusselse gewest) verdeeld worden Variatie binnen en buiten de standaardtaal volgens de ANS Binnen het kader van de standaardtaal komen vanzelfsprekend verschillende varianten voor. Naast zuiver ongrammaticale verschijnsels zijn dat vooral zogenaamde stijl- en streekgebonden variaties Stijlgebonden variatie a) Binnen de standaardtaal: geschreven taal (schrijftaal), gesproken taal (spreektaal) b) Buiten de standaardtaal: formeel, informeel 72 Zie N. van der Sijs, P. Verhoeff: Taal als mensenwerk: het ontstaan van het ABN, Sdu Uitgevers Den Haag 2004, pp Syllabus Nederland Vlaanderenkunde, HIVT, Tweede Bachelor, Antwerpen Het territorialiteitsbeginsel: men gaat kijken naar de plaats waar de dienst zich bevindt en de streektaal wordt dan de bestuurstaal. Dit impliceert de vorming van taalgebieden. Bron: download: Syllabus Nederland Vlaanderenkunde, HIVT, Tweede Bachelor, Antwerpen , p

35 Streekgebonden variatie a) Binnen de standaardtaal: geografisch verschillend b) Buiten de standaardtaal: regionaal Enkele voorbeeldzinnetjes van de niet-standaardtaal variaties 76 : Ik verzoek u deze brief per omgaande te beantwoorden. Ik moge U verzoeken deze brief per omgaande te beantwoorden. <formeel> Het zijn heel erg mooie plaatsjes. Het zijn hele erge mooie plaatsjes. <informeel> Mocht ik ziek worden, zoek dan een vervanger. Moest ik ziek worden, zoek dan een vervanger. <regionaal> Cirkeldiagram van de standaardtaal en soorten taalvariatie Overgenomen van syllabus van J. Rombouts: Nederlands: Taalvaardigheid, HIVT, Eerste Bachelor, Academiejaar , Antwerpen 77 Overgenomen van G. Geerts e.a.: Algemene Nederlandse Spraakkunst, Groningen 1997, p

36 2.2 Het Belgisch Nederlands Het Nederlands in België en Nederland is voor het leeuwendeel gelijk. Maar als men de grens tussen deze twee landen passeert, valt het heel erg op, dat er toch veel verschillen bestaan. 78 De uitspraak, de grammatica, de woordenschat, op alle gebieden komen er afwijkingen voor. In dit hoofdstuk wordt er getracht om de huidige situatie en de oorzaken van zulke ontwikkeling te beschrijven De positie van het Nederlands in Vlaanderen Nederland en Vlaanderen zijn kinderen uit hetzelfde gezin, die gescheiden zijn opgegroeid. 79 Als we bij deze mooie metafoor blijven, zou Vlaanderen kunnen worden gezien als het kleinere broertje van Nederland, dat vroeger naar zijn oudere sterke broer opkeek maar nu zijn eigen kwaliteiten wil bewijzen en als individu gezien wil worden. Het Nederlands in Vlaanderen werd al sinds de Spaanse overheersing (het einde van de zestiende eeuw) van de noordelijke standaardtaal afgesneden. Onder de Oostenrijkers en Fransen was er ook geen gelegenheid om een taalnorm voor het Nederlands te scheppen en daar zich aan te houden. Integendeel versterkte steeds meer en meer de positie van het Frans, dat voornamelijk in de hogere kringen werd gebruikt (als een voertaal, cultuurtaal maar ook in het onderwijs). Zo ontstond door de grote verfransing naast de geografische een maatschappelijke grens. 80 De taalverhoudingen in het Verenigd Koninkrijk ( ) waren evenmin gemakkelijk. Het rijk telde inwoners, waarvan een deel Franstalig en Duitstalig was, maar de meerderheid - ongeveer 75 procent was Nederlandstalig waarvan ongeveer Nederlanders en Vlamingen. 81 Maar de cijfers correspondeerden nauwelijks met de reële situatie. Bijna de gehele sociale toplaag in Vlaanderen was verfranst, de rest van de 78 P. Bakema e.a.: Vlaams-Nederlands woordenboek. Van ambetanterik tot zwanzer, Standaard Uitgeverij Antwerpen J.W. de Vries e.a.: Het verhaal van een taal. Negen eeuwen Nederlands, Prometheus Amsterdam 1994, p Ibid., p R. Willemyns: Het verhaal van het Vlaams. De geschiedenis van het Nederlands in de Zuidelijke Nederlanden, Standaard Uitgeverij Antwerpen