Staat van Leiden 2012

Transcriptie

1 Staat van Leiden 2012 Colofon Gemeente Leiden Beleidsonderzoek en Analyse (BOA) Serie Statistiek 2012 / 14 oktober boa@leiden.nl

2 Aan de Staat van Leiden 2012 werkten mee: Hanny Zalme, Karin Theulings, Letty Lettinga, Ellen Dijkstra (BOA), Monique van Til (Bestuur en dienstverlening), Marjan van Duijn en Marian Weevers (Wonen), Wim van den Eshof (Veiligheid), Paul de Lorme van Rossem (Omgevingskwaliteit), Jasmijn Bongers en Maaike van der Werf (Economie), Piet Minderhoud (Werk en inkomen), Kees de Mooy (Toerisme en recreatie), Reinout van Gulick (Bereikbaarheid), Wieke Bertina (Onderwijs), Peter Bronkhorst (Sport), Megchel van Es en Bely Voskamp (Cultuur), Gerda Visser (Jeugd) en Astrid van Leeuwen (Welzijn en (gezondheids-) zorg). 2 Staat van Leiden 2012

3 Voorwoord De Staat van Leiden 2012 biedt een indruk hoe het met de gemeente Leiden is gesteld. U kunt het zien als een rode loper die we hebben uitgerold in de richting van de informatie en kennis die bij BOA (Beleidsonderzoek en Analyse) over verschillende thema s aanwezig is. Een loper moet niet te breed en te lang zijn, want dan is het immers niet meer leuk om er overheen te lopen; daarom beperkt elk onderwerp zich tot de belangrijkste gegevens. Voor veel doeleinden is deze rode loper waarschijnlijk voldoende, maar het kan ook zijn dat u na de wandeling door de Staat van Leiden behoefte heeft aan meer informatie over een onderwerp. Neemt u dan contact op met de collega s van BOA of kijkt u op Voor beleidsmatige vragen kunt u contact opnemen met één van de beleidsmedewerkers die op pagina 2 staan genoemd. Enkele feiten over de Staat van Leiden: de Staat is een uitgave waarin het gehele werkterrein van de gemeente Leiden is beschreven; het bevat cijfermatige informatie, voorzien van een toelichting en trends; de hoofdstukindeling sluit aan bij de begrotingsprogramma s, aangevuld met een hoofdstuk over bevolking; deze Staat is geïnspireerd op de bijlage van de Sociaal Maatschappelijke Structuurvisie die in 2011 onder dezelfde naam is verschenen; de trends zijn geschreven door of in overleg met de betrokken beleidsmedewerkers. Ik wens u een prettige wandeling. Pieter van der Straaten afdelingsmanager Strategie en Onderzoek Staat van Leiden

4 4 Staat van Leiden 2012

5 Inhoudsopgave Inleiding 8 1 Bevolking Inleiding De Leidse bevolking van 2000 tot Kenmerken van de Leidse bevolking anno Prognose van de Leidse bevolking tot Een- en meerpersoonshuishoudens in Leiden van 2000 tot Bestuur en dienstverlening Inleiding Bestuur en Leiden als centrumgemeente Burgerparticipatie Gemeentepersoneel Publieksdienstverlening Trends en ontwikkelingen 26 3 Wonen Inleiding Woonaantrekkelijkheid van Leiden Kenmerken van de woningvoorraad Bouwen in de 21 e eeuw Woningen en economie Huurwoningen van woningcorporaties Woningbehoefteraming Trends en ontwikkelingen 36 4 Veiligheid Inleiding Gevoelens en gedrag met betrekking tot veiligheid Slachtofferschap van criminaliteit en overlast Verdachten Leiden vergeleken Trends en ontwikkelingen 43 5 Omgevingskwaliteit Inleiding Bodemgebruik en natuur Openbare ruimte Leefbaarheid Afval Energie Trends en ontwikkelingen 51 Staat van Leiden

6 6 Economie Inleiding Werkgelegenheid in Leiden Bedrijfstak Bedrijfsgrootte Bedrijventerreinen Kantoren Detailhandel Woon-werkverkeer van en naar Leiden Beroepsbevolking Werkloosheid niet werkende werkzoekenden Sociaal-economische index Trends en ontwikkelingen 61 7 Werk en inkomen Inleiding Aanbodkant arbeidsmarkt Werkzoekende Leidenaren, met en zonder WW-uitkering Leidenaren met een bijstandsuitkering Minderjarige kinderen in Leidse bijstandsgezinnen Leidenaren met een arbeidsongeschiktheidsuitkering Inkomens van Leidse huishoudens Huishoudens met een inkomen tot 110% van het sociaal minimum Trends en ontwikkelingen 71 8 Toerisme en recreatie Inleiding Dagbezoek aan Leiden Horeca Watertoerisme Evenementen Bestedingen Werkgelegenheid in de bezoekerseconomie Koopstromen Trends en ontwikkelingen 79 9 Bereikbaarheid Inleiding Keuze vervoermiddel Fietsgebruik Openbaar vervoer Autobezit Parkeren Trends en ontwikkelingen 87 6 Staat van Leiden 2012

7 10 Onderwijs Inleiding Opleidingsniveau van de Leidse bevolking Onderwijsgevenden en onderwijsvolgenden Regionale functie Leidse onderwijsinstellingen Kinderdagverblijven, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang Voor- en vroegschoolse educatie (VVE) aan Leidse peuters Basisonderwijs en speciaal onderwijs Onderwijs aan Leidse jongeren van 12 t/m 17 jaar Onderwijs aan Leidse jongvolwassenen van 18 t/m 26 jaar Trends en ontwikkelingen Sport Inleiding Sportbeoefening Sportaccommodaties en stimulering Bewegen Trends en ontwikkelingen Cultuur Inleiding Cultuurtoerisme in Leiden Cultuur in Leiden ten opzichte van andere steden Monumenten Bezoek aan culturele voorstellingen door Leidenaren Bezoek aan bioscopen, theater- en concertzalen en musea in Leiden Cultuureducatie Actieve cultuurbeoefening door Leidenaren Werkgelegenheid in de cultuursector Trends en ontwikkelingen Jeugd Inleiding Aantal Leidenaren tot 27 jaar Gezondheid en welzijn van jongeren Vrijetijdsbesteding van jongeren Jongerenparticipatie Trends en ontwikkelingen Welzijn en (gezondheids)zorg Inleiding Leidenaren van 55 jaar en ouder Wet maatschappelijke ondersteuning en AWBZ-begeleiding Gezondheid van volwassen Leidenaren Mantelzorg en vrijwilligerswerk Sociale samenhang in de buurt, sociale cohesie Trends en ontwikkelingen 125 Staat van Leiden

8 Inleiding Aanleiding In 2011 is als voorbereiding op de Sociaal Maatschappelijke Structuurvisie 2025 Leven in Leiden een uitgave verschenen onder de naam de Staat van Leiden Hierin staat een actueel beeld van onderwerpen die belangrijk zijn voor de vitaliteit van de stad in relatie tot sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen. Deze Staat van Leiden was een samenwerking tussen enerzijds beleidsmedewerkers van de afdeling Sociaal en Economisch Beleid (SEB) en anderzijds beleidsonderzoekers van BOA. BOA staat voor Beleidsonderzoek en Analyse en is de onderzoek- en statistiekeenheid van de gemeente Leiden. BOA is hierdoor geïnspireerd en zet dit initiatief graag voort door eens in de twee jaar (alternerend aan het jaar waarin de Stadsenquête plaatsvindt) een vergelijkbare uitgave te maken met een groot aantal thema s uit het gemeentelijk beleid. Er is voor gekozen om de naam Staat van Leiden te behouden omdat die heel goed weergeeft wat we beogen te maken. Voor u ligt de eerste versie nieuwe stijl: Staat van Leiden Doel en inhoud De Staat van Leiden is bedoeld voor iedereen die om wat voor reden dan ook statistische en onderzoeksinformatie nodig heeft over de stad Leiden. Dat kan variëren van een Leidse ambtenaar, organisatie of burger van de stad tot een bestuurder of raadslid. Of u nu beleid wilt maken of wilt evalueren, een speech of artikel moet schrijven of gewoon nieuwsgierig bent: het begint met de oriëntatie op het onderwerp. Waar hebben we het eigenlijk over, in welke mate komt het voor, is dat overal in Leiden gelijk en liefst ook nog: is het in Leiden anders dan elders? Een onderdeel van die oriëntatie betreft het werkveld van BOA: een beeld geven van de maatschappelijke werkelijkheid van de stad. Dit draagt bij aan de missie van BOA: een bijdrage leveren aan de kwaliteit van beleid en besluitvorming in de gemeente. Het gaat veelal om cijfermatige informatie, afkomstig uit registraties, onderzoeken of andere bronnen. Deze worden door BOA voorzien van een duiding. Het bekende plaatje en praatje. Daarnaast is er naar gestreefd dat bij elk hoofdstuk of onderwerp een beleidsmedewerker zijn of haar licht laat schijnen over de materie. Dit heeft geleid tot landelijke, regionale of lokale trends en ontwikkelingen. Er zijn verschillen met de oorspronkelijke Staat. De Staat van Leiden uit 2011 diende rechtstreeks de Sociaal Maatschappelijke Structuurvisie terwijl de nieuwe uitgave een bredere blik heeft. De belangrijkste toevoeging ten opzichte van 2011 is dat een hoofdstuk Bestuur en dienstverlening is opgenomen. De begrotingsprogramma s zijn het algemene ordeningsprincipe in het gemeentelijke beleid en daarom kiezen we primair voor die indeling. Binnen de hoofdstukken is gekozen voor onderwerpen die relevant zijn bij beleidsvorming en -evaluatie. De Staat van Leiden is een uitgave waar in grote lijnen gemeentebreed achtergrondinformatie is te vinden. Het biedt een leesbare introductie op een beleidsterrein en een uitnodiging om eens verder te bladeren dan het eigen werkterrein. Uiteraard is er ook veel informatie die we niet in de Staat van Leiden kwijt kunnen. Die is beschikbaar op de website in de Onderzoeksbank of in Leiden in cijfers of op te vragen via boa@leiden.nl. 8 Staat van Leiden 2012

9 Andere BOA-producten BOA heeft, naast de Staat van Leiden, een serie andere uitgaven. De belangrijkste zijn: BOA-berichten (nieuwsbrief van BOA); Kerncijfers in een handzame vouwfolder en op een poster; Feitenbladen, met een verdieping op een bepaald onderwerp, bijvoorbeeld bevolking, studenten, werkgelegenheid, cultuur, kennisstad of veiligheid; Beleidsmonitor, een middel om beleid te evalueren op basis van meetbare indicatoren; Stadsenquête, een tweejaarlijks omnibusonderzoek over uiteenlopende onderwerpen onder Leidse burgers; LeidenPanel en JongerenPanel: digitale panels om burgers snel te kunnen raadplegen. Al deze uitgaven, onderzoeken over Leiden en veel statistieken staan op onze website ( Hier vindt u de statistiek bij Leiden in cijfers en de onderzoeken in de Onderzoeksbank. Daarnaast levert BOA op verzoek of als de actualiteit daarom vraagt maatwerk en is ze beschikbaar voor advies en hulp bij onderzoek- en statistiekvraagstukken. Leids beleid Zoals gezegd levert BOA een bijdrage aan beter onderbouwd beleid. De beleidsstructuur in Leiden is een hiërarchie van beleidsdocumenten, met de Ontwikkelingsvisie Leiden, stad van ontdekkingen aan de top. Kennis en cultuur zijn de pijlers van deze stadsvisie, die in 2012 zijn verbijzonderd tot internationale kennis en historische cultuur. De Ontwikkelingsvisie is richtinggevend voor de ruimtelijke en sociaal-maatschappelijke structuurvisie. Deze structuurvisies geven op hun beurt weer houvast voor kaderstellende beleidsdocumenten op allerlei terreinen zoals beleidsnota s en bijzondere programma s. Deze nota s en programma s hebben feiten en cijfers nodig om hun uitgangspositie en voortgang te analyseren en monitoren. Ontwikkelingsvisie 2030 Leiden, Stad van Ontdekkingen Ruimtelijke structuurvisie Sociaal-maatschappelijke structuurvisie Kadernota bereikbaarheid Verder met de binnenstad Kadernota openbare ruimte Cultuurnota Nota Wonen Beleidskader vastgoed Economische visie Sportnota Beleidsplan WMO Etc. Staat van Leiden

10 BEVOLKING 10 Staat van Leiden 2012

11 BEVOLKING Hoofdstuk 1 Bevolking 1.1 Inleiding In dit hoofdstuk gaat het om de Leidse bevolking: hoeveel inwoners zijn er, wat zijn hun kenmerken, waar in de stad wonen zij, zijn vragen waarop dit hoofdstuk ingaat. Achtereenvolgens komen aan de orde: 1.2 De Leidse bevolking van 2000 tot Kenmerken van de Leidse bevolking anno Prognose van de Leidse bevolking tot Een- en meerpersoonshuishoudens in Leiden van 2000 tot Trends en ontwikkelingen Meer over jeugdigen in Leiden staat in hoofdstuk 13 over Jeugd. Meer over ouderen in Leiden staat in hoofdstuk 14 over Welzijn en zorg. Samenvatting Anno 2012 heeft Leiden 118,8 duizend inwoners, 1,6 duizend meer dan aan het begin van de 21 e eeuw. Er is een overschot van drieduizend vrouwen, meer vrouwen zijn er vooral in de studentenleeftijd en in de leeftijdsgroep van 75-plussers. Er zijn in Leiden: 85,1 duizend (72%) Leidenaren van Nederlandse herkomst, 18,1 duizend (15%) Leidenaren van niet-westerse herkomst en 15,5 duizend (13%) Leidenaren van westerse herkomst. Van de tien Leidse districten groeide van 2000 tot 2012 het Roodenburgerdistrict het meest: van 17,8 tot 20,0 duizend inwoners, waardoor het nu het district is met de meeste inwoners. In de actuele regionale prognose van het CBS en PBL groeit de Leidse bevolking tot 120,9 duizend in 2020 en verder naar 124,6 duizend inwoners in Het aantal Leidse 65-plussers is de afgelopen jaren al gestegen en zal nog verder stijgen: van 13,7 duizend in 2000 naar 15,3 duizend in 2012; prognose voor 2020: 19,7 duizend, voor 2030: 24,1 duizend. In 2000 waren er 30,0 duizend eenpersoonshuishoudens in Leiden, elf jaar later zijn het er 32,8 duizend. Daarmee is 53% van de Leidse huishoudens een eenpersoonshuishouden. Staat van Leiden

12 BEVOLKING 1.2 De Leidse bevolking van 2000 tot 2012 Het aantal Leidenaren schommelt in de eerste twaalf jaar van deze eeuw tussen de 116,9 en 118,8 duizend inwoners. Aan het begin van de 21 e eeuw had Leiden 117,2 duizend inwoners. Dit aantal bleef twee jaar tamelijk stabiel, daarna groeide de stad tot 118,7 duizend inwoners in Er volgden vijf jaren van bevolkingskrimp tot 116,8 duizend inwoners in De laatste drie jaren zit er weer groei in de bevolkingsomvang zodat er anno ,8 duizend inwoners zijn. Dat zijn ongeveer evenveel mensen als in 2004 en ruim vijftienhonderd personen meer dan begin deze eeuw. De grafiek toont de schommelingen per maand; in het najaar, als er weer veel nieuwe studenten in Leiden komen wonen, heeft Leiden meestal het hoogste aantal inwoners van alle maanden in het jaar. De omvang van de Leidse bevolking van maand tot maand, 2002 tot 2012 (x duizend) ,2 117,7 118,7 118,6 118,1 117,5 116,9 116,8 117,1 117,9 118,8 116 jan-2002 jan-2003 jan-2004 jan-2005 jan-2006 jan-2007 jan-2008 jan-2009 jan-2010 jan-2011 jan-2012 Bron: GBA Leiden is in Holland Rijnland de dichtstbevolkte gemeente met de meeste inwoners, maar de bevolkingsgroei in Leiden was de laatste twaalf jaar wel kleiner dan in de overige gemeenten. De vijftien gemeenten die nu deel uitmaken van de regio hadden aan het begin van deze eeuw 511,6 duizend inwoners, in 2012 waren dat er 527,6 duizend, 3,1% meer. De toename van de Leidse bevolking is in diezelfde periode 1,3%. Leiden blijft wat betreft het aantal inwoners wel de grootste gemeente in de regio, 23% van de inwoners van Holland Rijnland woont in Leiden. Met inwoners per km 2 land is Leiden ook de dichtstbevolkte gemeente in Holland Rijnland; als de bevolkingsdichtheid in de hele regio zo groot was woonden er geen 527,6 duizend mensen maar meer dan 2,5 miljoen. Percentuele ontwikkeling van de bevolkingsomvang van 2000 tot % +4% +3% +2% +1% 0% -1% Nederland Holland Rijnland Leiden +5,5% +3,1% +1,3% Bron: CBS 12 Staat van Leiden 2012

13 BEVOLKING Leiden heeft de specifieke leeftijdsopbouw van een studentenstad met veel jongvolwassenen in de leeftijd van 18 tot 27 jaar. Daardoor is de Leidse bevolking een jonge bevolking, al komen gezinnen met jonge kinderen relatief minder voor dan in de vijftig grootste gemeenten. Toch is er ook in Leiden de afgelopen twaalf jaar sprake van vergrijzing, zo steeg het aantal 65-plussers met 1,8 duizend (+12%). Ook is er sprake van ontgroening: het aantal kinderen onder de achttien daalde met twaalfhonderd (-5%). In de leeftijd van 18 tot 27 jaar zijn er anno 2012 wel meer inwoners dan in 2000: een stijging van ruim zestienhonderd (+8%). Veranderingen in leeftijdsopbouw Leidse bevolking van 2000 tot 2012 (x duizend) : 117,2 duizend inwoners 2012: 118,8 duizend inwoners Bron: GBA Van de tien Leidse districten groeide van 2000 tot 2012 het Roodenburgerdistrict het meest: van 17,8 tot 20,0 duizend inwoners. Dat komt vooral door de oplevering van de nieuwbouwwijk Roomburg die in dit district valt. Het Roodenburgerdistrict is nu het district met de meeste inwoners. Opvallend is verder de daling van het aantal inwoners in de Merenwijk en de Stevenshof: in deze twee grote nieuwbouwwijken van het laatste kwart van de 20 e eeuw hebben veel kinderen inmiddels het ouderlijk huis verlaten. Inwoners in de Leidse districten in 2000 en 2012 (x duizend) % -1% -2% -1% -4% +4% +12% +5% +8% Leiden Noord Bos- en Gasthd. Mors - district -11% Merenwijkd. Binnenstad-Z Binnenstad-N Stationsdistrict Roodenburgerd. Boerhaaved. Stevenshofd % ontwikkeling Bron: GBA Staat van Leiden

14 BEVOLKING 1.3 Kenmerken van de Leidse bevolking anno 2012 Leiden heeft een vrouwenoverschot: op 1 januari 2012 had Leiden 57,9 duizend mannen en 60,9 duizend vrouwen, drieduizend meer vrouwen dan mannen dus. Dit vrouwenoverschot komt vooral voor in twee leeftijdsgroepen: 1. In de leeftijdsgroep van 18 t/m 26 jaar: 11,7 duizend vrouwen tegenover 9,5 duizend mannen, een overschot van 2,2 duizend vrouwen. Dat komt voor het grootste deel doordat in het hoger onderwijs in Leiden meer vrouwen dan mannen studeren. 2. In de groep 65-plussers: 8,5 duizend vrouwen tegenover 6,8 duizend mannen, een overschot van 1,7 duizend vrouwen. Als je deze groep nog verder uitsplitst naar 65- t/m 74-jarigen en 75- plussers dan zie je dat het verschil vooral zit in de groep 75-plussers: 2,6 duizend Leidse mannen zijn 75 jaar of ouder en 4,2 duizend Leidse vrouwen. Dit komt doordat vrouwen nog steeds ouder worden dan mannen. In twee andere leeftijdsgroepen zijn er net wat meer mannen / jongens: tot de leeftijd van zeventien jaar zijn er zo n driehonderd jongens meer dan meisjes, in de leeftijdsgroep van 27 t/m 44 jaar gaat het om een overschot van zo n zeshonderd mannen. Leidse bevolking naar leeftijd en sekse, 1 januari 2012 (x duizend) ,5 10,2 9,5 11,7 16,2 14,9 4,2 15,6 ` 14,9 mannen: 57,9 duizend vrouw en: 60,9 duizend 4,3 2,6 4,2 0 0 t/m t/m t/m t/m t/m Bron: GBA Leidenaren van Nederlandse en westerse herkomst 1 zijn een stuk ouder dan die van niet-westerse herkomst. Anno 2012 zijn er in Leiden 85,1 duizend (72%) Leidenaren van Nederlandse herkomst, 18,1 duizend (15%) Leidenaren van niet-westerse herkomst en 15,5 duizend (13%) Leidenaren van westerse herkomst. De leeftijdsopbouw van deze drie groepen is zeer verschillend: Van de Leidenaren van Nederlandse herkomst is 16% jonger dan 18 en 15% een 65-plusser. Van de Leidenaren van niet-westerse herkomst is 28% jonger dan 18 en 4% een 65-plusser. Van de Leidenaren van westerse herkomst is 14% jonger dan 18 en 9% een 65-plusser. 1 Volgens de definitie van het CBS is iemand van buitenlandse herkomst als minimaal één van zijn/haar ouders in het buitenland is geboren. Bij de verdeling van landen in niet-westers en westers worden tot de westerse landen gerekend: landen van Europa, landen van het Noord-Amerikaanse continent, Australië en Nieuw Zeeland, Japan en Indonesië. De overige landen zijn niet-westerse landen. 14 Staat van Leiden 2012

15 BEVOLKING Leidse bevolking naar leeftijd en herkomst, 1 januari 2012 (x duizend) t/m t/m t/m t/m t/m Nederlands: niet-westers: westers: 85,1 duizend 18,1 duizend 15,5 duizend Bron: GBA Jongvolwassenen wonen voor een groot deel in de binnenstad van Leiden, kinderen onder de 18 jaar vooral in de buitenwijken, 65-plussers vooral in het Roodenburgerdistrict, Bos- en Gasthuisdistrict en de Merenwijk. Leidse bevolking naar district en leeftijd, 1 januari 2012 (x duizend) Leiden Noord Bos- en Gasthd. Mors - district Merenwijkd. Binnenstad-Z Binnenstad-N Stationsdistrict Roodenburgerd. Boerhaaved. Stevenshofd. 0 t/m t/m t/m t/m Bron: GBA Staat van Leiden

16 BEVOLKING 1.4 Prognose van de Leidse bevolking tot 2030 Volgens de actuele prognose van het CBS en PBL groeit de Leidse bevolking de komende decennia: tot 120,9 duizend inwoners in 2020 en verder tot 124,6 duizend inwoners in Het aantal 65- plussers neemt verder toe tot 19,7 duizend in 2020 en 24,1 duizend in In 2030 is dan een vijfde van de Leidse bevolking een 65-plusser. Prognose leeftijdsopbouw Leidse bevolking 2020 en 2030 (x duizend) : 120,9 duizend inwoners 2030: 124,6 duizend inwoners Bron: Regionale prognose CBS en PBL Een- en meerpersoonshuishoudens in Leiden van 2000 tot 2011 Leiden had en heeft relatief meer eenpersoonshuishoudens dan de omringende gemeenten van Holland Rijnland. De toename van het aantal eenpersoonshuishoudens sinds het begin van deze eeuw is in Leiden wel kleiner. Ook in Leiden komen er, net als landelijk, ieder jaar meer eenpersoonshuishoudens. In 2000 waren het er 30,0 duizend, elf jaar later zijn het er 32,8 duizend. Daarmee was 53% van de huishoudens een eenpersoonshuishouden. In de overige veertien gemeenten in de regio Holland Rijnland groeide het aantal eenpersoonshuishoudens in elf jaar van 40,3 duizend naar 52,4 duizend; anno 2011 is 31% van de huishoudens in die gemeenten een eenpersoonshuishouden. De verwachting is dat het aandeel eenpersoonshuishoudens verder zal toenemen, onder andere als gevolg van de vergrijzing en verdergaande individualisering. Een- en meerpersoonshuishoudens in Leiden en overige gemeenten Holland Rijnland (x duizend) % 53% 27% 109,9 31% 117,2 50% 0 30,0 30,1 32,8 29,6 40,3 52, % Leiden overige gemeenten Holland eenpersoons huishouden meerpersoons huishouden % eenpersoons huishoudens Bron: CBS 16 Staat van Leiden 2012

17 BEVOLKING Meer informatie? Meer informatie over Bevolking vindt u op Voor rapporten: klik op Onderzoeksbank Voor tabellen: klik op Leiden in cijfers bijvoorbeeld Bevolkingsgegevens per buurt Feitenblad Bevolkingsprognoses Immigratie uit Midden- en Oost-Europa Staat van Leiden

18 BESTUUR EN DIENSTVERLENING 18 Staat van Leiden 2012

19 BESTUUR EN DIENSTVERLENING Hoofdstuk 2 Bestuur en dienstverlening 2.1 Inleiding De stad wordt bestuurd door de gemeenteraad en het college van B&W. Het ambtelijk apparaat is de uitvoerende organisatie. Zij verricht veel taken voor de inwoners van de stad. De burgers hebben in verschillende opzichten hiermee te maken: als kiezer bijvoorbeeld, maar ook als partner, klant of als bewoner. In dit hoofdstuk komen achtereenvolgens aan de orde: 2.2 Bestuur en Leiden als centrumgemeente 2.3 Burgerparticipatie 2.4 Gemeentepersoneel 2.5 Publieksdienstverlening 2.6 Trends en ontwikkelingen Samenvatting De Leidse gemeenteraad bestaat uit 39 leden, waarvan 10 van D66. De opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen schommelde de laatste drie keer rond de 56%. Het ambtelijk apparaat bestaat uit ruim medewerkers, waarvan 43% vrouw. De gemiddelde leeftijd is gestegen tot bijna 47 jaar. Over de stelling ik heb vertrouwen in het college zijn veel mensen neutraal. Eén op de vijf Leidenaren heeft het idee dat hij vertegenwoordigd wordt door de gemeenteraad. Gemiddeld komt een Nederlandse burger ongeveer één keer per jaar in contact met de gemeente, over allerlei verschillende onderwerpen. Per onderwerp heeft men gemiddeld 1,6 keer contact. Bijvoorbeeld door eerst op de website te kijken en daarna een bezoek aan een balie te brengen. De voorkeur voor een bepaalde wijze van contact (kanaalkeuze) verschuift in de loop van de jaren, en deze is sterk afhankelijk van het onderwerp. De website (inclusief elektronische dienstverlening) neemt toe, de balie neemt af. De Leidenaar is tevreden over 85% van alle contacten. Dit varieert per kanaal: over de contacten via de balie en website is ca. 90% tevreden, via en schriftelijk 67%. Staat van Leiden

20 BESTUUR EN DIENSTVERLENING 2.2 Bestuur en Leiden als centrumgemeente Gemeenteraad en college van burgemeester en wethouders De gemeenteraad in Leiden bestaat uit 39 leden. Tien hiervan zijn lid van D66. Deze partij heeft twee wethouders in het college; VVD, SP en CDA ieder één. De burgemeester is voorzitter van zowel de gemeenteraad als het college. Samenstelling Gemeenteraad en college van B en W naar partij, sinds 3 maart 2010 raadzetels wethouders D66 10 lll lll lll lll lll lll lll lll lll lll 2 PvdA 6 lll lll lll lll lll lll VVD 6 lll lll lll lll lll lll 1 SP 4 lll lll lll lll 1 CDA 4 lll lll lll lll 1 GroenLinks 4 lll lll lll lll Stadspartij Leiden Ontzet 2 lll lll Leefbaar Leiden 1 lll ChristenUnie 1 lll Partij voor de Dieren 1 lll Totaal 39 5 Bron: Eens in de vier jaar vinden er verkiezingen plaats voor de gemeenteraad. De huidige raad is gekozen in 2010, weergegeven met de donkerblauwe staafjes in onderstaande grafiek. Hierin is goed te zien dat D66 in 2010 veel meer stemmen heeft gekregen dan in 2002 en De opkomst schommelt de laatste drie keer rond de 56%. Uitslagen gemeenteraadsverkiezingen in Leiden PvdA SP VVD CDA GROEN LINKS D66 Christen Unie Leefbaar Leiden Stadsp Leiden Ontzet Partij vd Dieren overige partijen ,3% 7,4% 18,2% 11,6% 14,2% 13,5% 3,3% 8,5% 2,9% ,8% 16,4% 13,7% 10,7% 9,5% 6,3% 5,8% 5,0% 4,1% 5,6% ,3% 10,0% 13,4% 8,9% 8,7% 24,6% 3,6% 3,9% 6,5% 3,5% 1,5% Bron: Gemeente Leiden 20 Staat van Leiden 2012

21 BESTUUR EN DIENSTVERLENING Aan de burgers is gevraagd of ze vinden dat het bestuur doet wat men van hen verwacht. Veel mensen zijn neutraal. 31% vindt dat men invloed heeft op wat er in de gemeente gebeurt, 22% voelt zich vertegenwoordigd door de gemeenteraad. De gemiddelde scores voor Leiden voor beide stellingen liggen iets onder de 6 (op een schaal van 0 tot 10). Leiden scoort op dit punt gemiddeld, vergeleken met Nederland, Zuid-Holland en ook vergeleken met andere grote gemeenten. Er is een lichte verbetering ten opzichte van de vorige meting uit De scores van mannen en vrouwen zijn nagenoeg gelijk en ook naar leeftijdsgroep zijn de verschillen klein. Bewoners tussen 30 en 54 jaar zijn een fractie positiever dan jongeren tot 30 jaar en 55-plussers. Hoger opgeleiden zijn in het algemeen positiever (score 6,1 en 6,0) dan lager en middelbaar opgeleiden (scores rond 5,5). Oordeel burgers over invloed Stelling Oordeel Scores Leiden 2011 Leiden 2011 Leiden 2009 Prov. ZH 2011 Grote gem Ned Als kiezer heb ik invloed op wat er in de gemeente gebeurt eens neutraal oneens 31% 35% 34% 5,9 5,6 5,9 5,9 5,8 Ik voel mij vertegenwoordigd door de gemeenteraad eens neutraal oneens 22% 32% 46% 5,7 5,5 5,6 5,6 5,6 Bron: Blik van de burger op de samenleving 2011 Meer dan vier op de tien bewoners (41%) hebben vertrouwen in het college van B en W, daarnaast oordeelt een vergelijkbaar aandeel (44%) over deze stelling neutraal. Op de vraag of het college hun beloften waarmaakt gaven de bewoners vaker geen of een neutraal antwoord. Een derde van de Leidenaren (35%) vindt dat de gemeente goed wordt bestuurd, en dit aandeel is aanzienlijk groter dan het percentage Leidenaren dat het hier niet mee eens is (16%). Mannen en vrouwen laten nauwelijks verschillen zien. Jongeren tot 30 jaar zijn iets positiever dan gemiddeld over het vertrouwen in B en W (6,7 ten opzichte van 6,5) en over het gemeentebestuur (6,7 ten opzichte van 6,4), naar opleiding en etnische achtergrond zijn de verschillen heel klein. Staat van Leiden

22 BESTUUR EN DIENSTVERLENING Oordeel burgers over het bestuur Stelling Oordeel Scores Leiden 2011 Leiden 2011 Leiden 2009 Prov. ZH 2011 Grote gem Ned eens 41% Ik heb vertrouwen in de burgemeester en neutraal 44% wethouders oneens 15% 6,5 6,3 6,4 6,4 6,3 eens 16% Burgemeester en wethouders maken neutraal hun beloften waar oneens 27% 57% 5,7 5,5 5,7 5,7 5,7 eens 35% De gemeente wordt goed bestuurd neutraal 49% 6,4 6,1 6,3 6,3 6,2 oneens 16% Bron: Blik van de burger op de samenleving Leiden als centrumgemeente De gemeente Leiden staat midden in een netwerk van relaties. Een deel hiervan is formeel een verbonden partij ; dat houdt in dat Leiden hier een bestuurlijk en een financieel belang in heeft. In 2012 zijn dat 19 verbonden partijen. Dit kan in de vorm van een gemeenschappelijke regeling zijn, een stichting, een NV, een BV of een coöperatie. Een aantal bekende verbonden partijen zijn: Servicepunt71: samenwerking op het terrein van bedrijfsvoering met Leiderdorp, Zoeterwoude en Oegstgeest Holland Rijnland: gemeenschappelijke belangenbehartiging van 15 gemeenten Regionale brandweer en GHOR Hollands Midden RDOG Hollands Midden (GGD) Milieudienst (Omgevingsdienst) West Holland Belastingsamenwerking Gouwe-Rijnland. Daarnaast opereert Leiden in vele andere, al dan niet informele, netwerken zoals de G32, de universiteitssteden en de Metropoolregio. 22 Staat van Leiden 2012

23 BESTUUR EN DIENSTVERLENING 2.3 Burgerparticipatie De gemeente Leiden wil waar mogelijk lokale vraagstukken samen met de betrokkenen oppakken, conform de Inspraak- en participatieverordening. De districtsraden worden omgevormd tot een netwerk van reguliere contacten, waarin wijkmanagement een regisserende rol krijgt. De rol van de burgers varieert: meedenken, formeel inspreken en bijvoorbeeld burgerinitiatieven. Van alle Leidenaren heeft 33% wel eens meegedacht met de gemeente, vooral via een wijk- of buurtvereniging of door te reageren op plannen van de gemeente (inspraak). Over het resultaat lopen de meningen nogal uiteen. Reactie van de gemeente op meedenkende Leidenaren Weet niet/geen antwoord 21% Gemeente heeft niet geluisterd/ er niets mee gedaan 30% Het loopt nog 15% Gemeente heeft geluisterd/ er iets mee gedaan 34% Bron: Stadsenquête Leiden 2011 Vinden de burgers dat de gemeente hier voldoende aan doet? Er wordt hierbij onderscheid gemaakt tussen de totstandkoming en de uitvoering van beleid De gemeente betrekt burgers in voldoende mate bij de totstandkoming en uitvoering van beleid Stelling Oordeel Scores Leiden 2011 Leiden 2011 Leiden 2009 Prov. ZH 2011 Grote gem Ned Burgers worden voldoende betrokken bij totstandkoming van plannen eens neutraal oneens 25% 43% 32% 5,8 5,3 5,8 5,8 5,8 Burgers worden voldoende betrokken bij de uitvoering van gemeentelijke plannen eens neutraal oneens 22% 33% 45% 5,7 5,2 5,7 5,7 5,6 Bron: Blik van de burger op de Samenleving 2011 De gemiddelde scores op deze stelling liggen hoger dan in 2009 en zijn vergelijkbaar met de landelijke en provinciale scores en de gemiddelde score van de grote gemeenten. Staat van Leiden

24 BESTUUR EN DIENSTVERLENING 2.4 Gemeentepersoneel Eind 2011 werken er mensen bij de gemeente Leiden. Gemiddeld werkt men bijna 32 uur per week. De grootste verandering in de afgelopen zeven jaar vond plaats in de leeftijdsopbouw: eind 2004 was de gemiddelde leeftijd 44,4 jaar, eind 2011 is dat 46,9 jaar. Medewerkers van de gemeente Leiden zijn ouder als je ze vergelijkt met de referentiegroep van de Nederlandse beroepsbevolking werkzaam in openbaar bestuur en overheidsdiensten. Er werken minder vrouwen dan mannen: eind 2011 ging het om 808 mannen (57% van 1.523) en 715 vrouwen (43% van 1.523). Vrouwen werken vaker in deeltijd dan mannen: eind 2011 werkt driekwart van de vrouwen (76%: 545 van de 715) minder dan 36 uur per week, voor de mannen geldt dat voor een kwart (24%: 193 van de 808). Het gemiddelde dienstverband van vrouwen was 29,2 uur per week en van mannen 34,1 uur per week. De leeftijdsopbouw van mannen en vrouwen is verschillend. De vrouwen die bij de gemeente werken zijn jonger dan de mannen: eind 2011 was de gemiddelde leeftijd van de vrouwen 45,5 jaar en van de mannen 48,1 jaar. Ruim drie van elke tien mannen is een 55-plusser (31%); voor de vrouwen geldt dit voor ruim twee van elke tien (22%). Gemeentepersoneel Leiden, mannen en vrouwen man vrouw Bron: Gemeente Leiden, stand per 31 december 2.5 Publieksdienstverlening Gemiddeld komt een Nederlandse burger ongeveer één keer per jaar in contact met de gemeente. Dat kan gaan over afval, de openbare ruimte, burgerzaken of bijvoorbeeld een vergunning. Gemiddeld heeft men voor één onderwerp 1,6 keer contact. Bijvoorbeeld door eerst op de website te kijken en daarna een bezoek aan een balie te brengen. Contact kan via verschillende kanalen lopen: telefonisch, via de balie, schriftelijk, via of de website, waarbij de elektronische dienstverlening een specifiek onderdeel van de website is. De voorkeur voor een bepaalde kanaalkeuze verschuift in de loop van de jaren, maar deze is sterk afhankelijk van het onderwerp waarvoor men bij de gemeente komt. 24 Staat van Leiden 2012

25 BESTUUR EN DIENSTVERLENING Voorkeurwijze voor contact met de gemeente, gemiddeld over zeven situaties % 22% 14% 18% 6% % 24% 13% 14% 5% % 18% 35% 11% 4% 0% 25% 50% 75% 100% telefonisch website balie per post Bron: Stadsenquête Leiden Onderzoek wijst uit dat de Leidenaar tevreden is over de dienstverlening. Over 85% van alle contacten is men tevreden. Dit varieert per kanaal. Beoordeling totaal resultaat van het contact/zoeken naar informatie per wijze van contact (% uitstekend of goed)* Via de balie Website Telefonisch Schriftelijk Totaal % 90% 83% 75% 57% 84% % 82% 79% 60% 55% 84% % 90% 77% 67% 67% 85% * Tot en met 2010 zijn de gegevens telefonisch gevraagd, in 2011 via internet en schriftelijk. Hierdoor is de vergelijking van 2011 met voorgaande jaren (soms) niet goed mogelijk Bron: Stadsenquête Leiden De beoordeling van de dienstverlening is afhankelijk van veel variabelen. Naast het kanaal en het onderwerp zijn er ook verschillende aspecten aan de dienstverlening: zoals de openingstijden, de wachttijd, de vriendelijkheid van het personeel en de deskundigheid. Leiden scoort naar het oordeel van de inwoners goed op dienstverlening. In de Benchmarking Publieksdienstverlening 2011 is de totaalscore van Leiden een 7,5, vergelijkbaar met andere grote gemeenten en Nederland als geheel. Een verbeterpunt is de inhoudelijke beantwoording van vragen. Zo voldoet Leiden slechts bij vier van de zeven telefonische informatielijnen aan haar eigen norm dat 80% van de vragen inhoudelijk helemaal juist wordt beantwoord. Staat van Leiden

26 BESTUUR EN DIENSTVERLENING 2.6 Trends en ontwikkelingen De gemeente Leiden onderschrijft de landelijke ontwikkelingen op het gebied van dienstverlening zoals deze zijn neergelegd in het dienstverleningsconcept Antwoord. Er is de afgelopen jaren hard gewerkt aan het realiseren van een gemeentelijk klant contact centrum (KCC), goede digitale informatie en dienstverlening, en aansluiting bij het telefoonnummer De investeringen werpen hun vruchten af: zo zijn de organisatieonderdelen met veel klantcontacten organisatorisch ondergebracht bij de directie Dienstverlening. Verder heeft de gemeente haar openingstijden geharmoniseerd en zijn veel dienstverlenende afdelingen in hetzelfde gebouw gehuisvest: het Stadsbouwhuis. Alleen de unit Burgerzaken werkt nog vanuit het Stadhuis. Ook heeft nieuwe wet- en regelgeving voor verandering gezorgd, zoals bij de invoering van de WABO die geleid heeft tot het werken met een procesregisseur. Daarnaast is er veel aandacht besteed aan de digitale dienstverlening en informatievoorziening. Begin 2012 heeft de Leidse website het certificaat voor toegankelijkheid gekregen en was daarmee de eerste grotere gemeente met dit certificaat. De ontwikkelingen op het gebied van dienstverlening staan niet stil. De rijksoverheid legt steeds meer de nadruk op de zelfredzaamheid van burgers. Dit komt onder meer tot uitdrukking in de (mogelijke) overheveling van een aantal rijkstaken en provinciale taken naar gemeenten op het gebied van werk, zorg en jeugd. Ook de gemeente Leiden staat voor de uitdaging om deze nieuwe taken goed op te pakken en in te richten. Een van de grootste opgaven in het sociale domein is het toewerken naar integrale toegang voor de klant, met name als er sprake is van multiproblematiek. Nauwe afstemming met de organisaties uit het maatschappelijk middenveld is een must om de nieuwe meer vraaggerichte aanpak te kunnen realiseren en tegelijkertijd invulling te geven aan het gedachtegoed van de zelfredzaamheid. Uiteraard zal de nadruk op zelfredzaamheid en eigen kracht ook van invloed zijn op de andere terreinen van dienstverlening. De ontwikkelingen op het gebied van digitale dienstverlening gaan onverminderd voort en ook hierin wil Leiden toonaangevend blijven. Meer informatie? Meer informatie over Bestuur en dienstverlening vindt u op Voor rapporten: klik op Onderzoeksbank Voor tabellen: klik op Leiden in cijfers bijvoorbeeld Publieksdienstverlening in cijfers De blik van de burger op de samenleving Feitenblad Gemeentepersoneel 26 Staat van Leiden 2012

27 WONEN Hoofdstuk 3 Wonen 3.1 Inleiding Leiden is een aantrekkelijke stad om in te wonen met veel voorzieningen op diverse terreinen. Dit hoofdstuk gaat over woningen en wonen. Achtereenvolgens komen aan de orde: 3.2 Woonaantrekkelijkheid van Leiden 3.3 Kenmerken van de woningvoorraad 3.4 Bouwen in de 21 e eeuw 3.5 Woningen en economie 3.6 Huurwoningen van woningcorporaties 3.7 Woningbehoefteraming 3.8 Trends en ontwikkelingen Samenvatting Leiden heeft de negende plaats op de woonaantrekkelijkheidsindex. Een derde van de Leidse woningen is gebouwd voor de oorlog, ongeveer 7% is na de eeuwwisseling gebouwd. Begin 2012 bestaat de voorraad uit: 52,7 duizend woningen, 4,9 duizend wooneenheden en 1,5 duizend plaatsen in bijzondere woongebouwen. Van de 51,9 duizend Leidse woningen is 45% een koopwoning (23,4 duizend), 37% een huurwoning van een woningbouwcorporatie (19,2 duizend) en 17% een huurwoning van andere verhuurders (8,8 duizend) (cijfers 2010). Ontwikkeling in de voorraad vanaf begin deze eeuw: 2,7 duizend nieuwbouwwoningen, 1,6 duizend overige extra woningen door verbouw e.d. en 1,3 duizend onttrekkingen door onder andere sloop. In Leiden is het aandeel woningen met een waarde boven nog niet de helft, in de overige veertien gemeenten van Holland Rijnland is dat driekwart. De crisis op de woningmarkt is ook merkbaar in Leiden: in 2011 werden hier slechts 921 bestaande koopwoningen verkocht, in 2007 waren dat er In Leiden heeft 31% van de huurders een inkomen boven % van de Leidse huurders heeft een inkomen boven Het aantal Leidenaren dat actief zocht naar een sociale huurwoning daalde in 2011 van 7,2 duizend naar 6,0 duizend. Volgens de woningbehoefteraming van de provincie zijn er tot 2020 in Leiden nog 6,6 duizend extra woningen nodig (cijfers 2010), nieuwe raming verschijnt eind Tekort aan studentenkamers en zelfstandige woningen voor studenten die in 2012 nog niet afstuderen is becijferd op (onderzoek begin 2012). Staat van Leiden

28 WONEN 3.2 Woonaantrekkelijkheid van Leiden Atlas voor Gemeenten Op de ranglijst voor woonaantrekkelijkheid van de vijftig grootste gemeenten staat Leiden al een aantal jaren op de negende plaats. De index voor woonaantrekkelijkheid bestaat uit acht factoren (zie grafiek). Leiden scoort vooral hoog met de aanwezigheid van de universiteit en het historisch karakter van de stad, uitgedrukt in het percentage vooroorlogse woningen. Ook het culinaire en culturele aanbod scoren hoog. Leiden scoort onder plaats 25 (het gemiddelde van de vijftig gemeenten) met veiligheid (zie 4.5), percentage koopwoningen en de nabijheid van natuurgebieden. Woonaantrekkelijkheidsindex Leiden (1 = hoogste positie, 50 = laagste positie) Gemiddelde 50 grootste steden totaal bereikbaarheid * cultureel aanbod veiligheid % koopwoningen nabijheid natuurgebieden culinair aanbod aanwezigheid universiteit % vooroorlogse woningen * bereikbaarheid = bereikbaarheid van banen (per auto en OV) Bron: Atlas voor Gemeenten Leefbaarometer Leefbaarometer scores in 2010 Bron: 28 Staat van Leiden 2012

29 WONEN In opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken is de Leefbaarometer (met twee a s) ontwikkeld. Op basis van vijftig onderliggende indicatoren wordt voor gebieden een algemene leefbaarheidscore berekend. Dit kan op zeer klein detailniveau. De algemene leefbaarheidscore wordt uitgedrukt in een kleur, zie de legenda bij de grafiek. Hoe donkerder groen, hoe positiever en hoe meer rood, hoe negatiever. In Leiden zien we matig en negatieve scores in wijken waar een wijkontwikkelingsplan voor is. Elke twee jaar, vanaf 1998, is er een nieuwe meting van de leefbaarheid. De laatste stand is die van De stand van 2012 volgt in de loop van Kenmerken van de woonvoorraad Ongeveer een derde van de Leidse woningvoorraad is gebouwd in de vooroorlogse periode. Daarnaast is 7% van de Leidse woningvoorraad gebouwd na het jaar 2000, landelijk is dat 12% Woningen, wooneenheden en bijzondere woongebouwen Op 1 januari 2012 had Leiden 59,2 duizend woonruimten, de verzamelnaam voor het aantal woningen, wooneenheden (gedeeld gebruik van voorzieningen als keuken of sanitair) en plaatsen in bijzondere woongebouwen (= instellingen als verzorgingshuizen en dergelijke). Vanaf 1992 is vooral het aantal woningen in Leiden toegenomen: in 1992 waren het er 46,1 duizend, twintig jaar later zijn het er 52,7 duizend, een toename van (afgerond) 6,6 duizend. Nieuwbouw komt in paragraaf 3.4 aan de orde. Het aantal wooneenheden schommelt al die jaren rond de vijfduizend, het aantal plaatsen in bijzondere woongebouwen rond de anderhalf duizend. Leiden, ontwikkeling voorraad woningen en wooneenheden, 1992 t/m 2012 (x duizend) w oning 46,1 w ooneenheid 48,9 50,3 51,0 52, ,2 5,3 5,0 4,9 4, Bron: CBS (2012 voorlopige cijfers) Koop- en huurwoningen Begin 2010 is van de 51,9 duizend woningen in Leiden 45% een koopwoning (23,4 duizend), 37% een huurwoning van een woningcorporatie (19,2 duizend) en 17% een huurwoning van andere woningverhuurders (8,8 duizend). De verhouding tussen koop- en huurwoningen loopt zeer uiteen voor de Leidse districten. Zo is in het Roodenburgerdistrict 62% een koopwoning, in Leiden Noord is 61% een huurwoning van een woningcorporatie en in Binnenstad-Zuid 45% een huurwoning van overige verhuurders. Staat van Leiden

30 WONEN Leiden, woningen per district naar eigendomsverhouding, 2010 aantal woningen (x duizend) District totaal koop huur wcorp* huur overig* koop % woningen huur wcorp* huur overig* Leiden 51,9 23,4 19,2 8,8 45% 37% 17% Binnenstad-Zuid 3,5 1,1 0,7 1,6 32% 20% 45% Binnenstad-Noord 6,6 2,0 2,4 2,0 30% 37% 30% Stationsdistrict 1,0 0,6 0,2 0,3 54% 16% 30% Leiden Noord 5,9 1,6 3,6 0,6 28% 61% 10% Roodenburgerdistrict 9,0 5,6 2,1 1,2 62% 24% 13% Bos- en Gasthuisdistrict 9,1 3,9 4,1 1,0 43% 45% 11% Morsdistrict 4,9 1,9 2,1 0,9 38% 42% 18% Boerhaavedistrict 1,3 0,9 0,2 0,1 73% 15% 11% Merenwijkdistrict 6,0 3,4 1,9 0,7 57% 31% 12% Stevenshofdistrict 4,7 2,6 1,7 0,3 56% 37% 6% (x duizend) 4 2 koop huur w corp* huur ov* 0 Leiden Noord Bos- en Gasthd. Merenwijkd. Binnenstad-Z Binnenstad-N Stationsdistrict Roodenburgerd. Morsdistrict Boerhaaved. Stevenshofd. * huur wcorp = huur woningcorporatie, huur ov = huur overige verhuurder Bron: CBS 3.4 Bouwen in de 21 e eeuw Vanaf het begin van deze eeuw zijn er in Leiden per saldo bijna drieduizend woningen bij gekomen, waarvan 1,7 duizend in de afgelopen vier jaar. In totaal werden in de afgelopen twaalf jaar niet alleen 2,7 duizend nieuwbouwwoningen gebouwd maar er waren ook 1,6 duizend overige toevoegingen (bv. functieveranderingen van bestaande gebouwen). In diezelfde periode werden ook 1,3 duizend bestaande woningen aan de voorraad onttrokken door sloop en dergelijke. Leiden, ontwikkeling in de voorraad woningen, 2000 t/m nieuwbouw overig erbij * onttrekkingen ** saldo * overig erbij = bijvoorbeeld functieveranderingen ** onttrekkingen = bijvoorbeeld sloop of samenvoegen van woningen Bron: CBS (2011 voorlopige cijfers) 30 Staat van Leiden 2012

31 WONEN Van de 2,7 duizend nieuwbouwwoningen die vanaf 2000 werden opgeleverd was 9% een eengezins huurwoning, 20% een meergezins huurwoning, 31% een eengezins koopwoning en 40% een meergezins koopwoning. Opgeleverde nieuwbouwwoningen in Leiden naar eigendom en type, 2000 t/m 2011 huurwoningen koopwoningen eengezingezins meer- een- meer- periode totaal totaal totaal gezins gezins totaal 2000 t/m t/m t/m t/m t/m huur koop Bron: CBS (2011 voorlopige cijfers) Roomburg, Nieuw Leyden, Leiden Zuidwest: een paar grote locaties waar Leiden al een aantal jaren bouwt. De ruim negenhonderd nieuwbouwwoningen van de laatste drie jaren staan voor het grootste deel op een van deze locaties; en op het Hildebrandpad waar in korte tijd meer dan vijfhonderd woningen voor studenten zijn gebouwd, 252 daarvan werden nog voor 2012 opgeleverd. Leiden, locaties opgeleverde nieuwbouwwoningen 2009 t/m 2011 Locatie aantal Hildebrandpad * 252 Leiden Zuidwest 224 Roomburg 217 Nieuw Leyden 191 Diamantplein e.o. 40 Overig 8 Bron: Gemeente Leiden * Hildebrandpad, studentenwoningen Staat van Leiden

32 WONEN 3.5 Woningen en economie Waarde van woningen De WOZ-waarde van woningen is de waarde van woningen in het economisch verkeer, ofwel de marktwaarde. Elke gemeente stelt jaarlijks de WOZ-waarde van de woningen op het grondgebied vast. De percentuele verdeling van WOZ-waarden van Leidse woningen verschilt niet zoveel met de landelijke cijfers, de verschillen met de overige veertien gemeenten in de regio Holland Rijnland zijn veel groter: in Leiden is in 2011 het aandeel woningen met een waarde boven nog niet de helft, in de overige gemeenten van de regio is dat driekwart. WOZ-waarde van woningen, 2011 (peildatum waardebepaling 1 januari 2010) 60% 40% 46% 20% 30% 29% 30% 26% 26% 24% 25% 19% 21% 17% 0% 8% Leiden overige gemeenten Holland Rijnland Nederland < >= Bron: CBS Binnen Leiden zijn er grote verschillen in de WOZ-waarde voor de verschillende districten. Zo heeft bijvoorbeeld in 2012 in Boerhaave tweederde van de woningen (64%) een WOZ-waarde boven de drie ton; in Leiden Noord geldt dit voor slechts 3% van de woningen. WOZ-waarde van woningen per district, 2012 (peildatum waardebepaling 1 jan 2011) 60% 40% 20% 0% Leiden Leiden Noord Bos- en Gasthd. Merenw ijkd. Binnenstad-Z Binnenstad-N Stationsdistrict Roodenburgerd. Morsdistrict Boerhaaved. Stevenshofd. < >= Bron: Belastingsamenwerking Gouwe-Rijnland (BSGR) 32 Staat van Leiden 2012

33 WONEN Verkoop van bestaande woningen Door de crisis op de woningmarkt is er ook in Leiden minder doorstroming op de woningmarkt. In 2011 werden slechts 921 bestaande* koopwoningen verkocht, in 2007 waren dat er nog (* deze cijfers zijn dus exclusief verkochte nieuwbouwwoningen). Verkochte bestaande koopwoningen in Leiden gemiddelde prijs verkoop per kwartaal totaal (x 1.000) jaar verkocht eerste tweede derde vierde Leiden Nederland ,2 172, ,8 188, ,8 199, ,7 204, ,7 212, ,4 222, ,7 235, ,9 248, ,2 254, ,2 238, ,4 239, ,1 240, Bron: CBS 3.6 Huurwoningen van woningcorporaties Inkomen van huurders van corporatiewoningen Vanaf 2011 moeten woningcorporaties volgens Europese regels ten minste 90 procent van hun huurwoningen met een huur beneden de maximale huurtoeslaggrens (= sociale huurwoningen) toewijzen aan huishoudens met een belastbaar inkomen tot Anders krijgen ze een boete. Bewoners van een sociale huurwoning met een hoger inkomen worden volgens deze definitie gerekend tot 'scheefwoners'. 2 Bedrag prijspeil 2010, CBS heeft deze cijfers berekend per 1 januari 2011 op basis van de huishoudeninkomens van 2010; voor 2011 geldt een belastbaar inkomen van Staat van Leiden

34 WONEN Volgens deze definitie woont men in Leiden in 31% van de 18,2 duizend woningen van woningcorporaties scheef. Het landelijke gemiddelde is met 28% net iets lager. Het gemiddelde van de overige gemeenten van Holland Rijnland is 37%. Een andere inkomensgrens die regelmatig in verband met 'scheefwonen' wordt genoemd is ,- In Leiden wordt 20% van de corporatiewoningen bewoond door huishoudens met een hoger inkomen. Hier is het landelijke gemiddelde 18%. In de overige gemeenten van Holland Rijnland gaat het om een kwart. Inkomens van huurders van woningcorporatiewoningen, 1 januari % 69% 63% 72% 40% 20% 0% 25% 20% 11% 12% 10% Leiden overige gemeenten Holland Rijnland Nederland inkomen < inkomen inkomen >= % Bron: CBS Vraag naar huurwoningen van woningcorporaties De regio Holland Rijnland heeft één regionaal zoeksysteem voor sociale huurwoningen, woningzoekenden kunnen zich hierbij inschrijven via Eind 2011 stonden in de regio 16,5 duizend actief woningzoekenden 3 ingeschreven, bijna drieduizend minder dan een jaar eerder toen het er 19,4 duizend waren. Ook in Leiden daalde in 2011 het aantal actief woningzoekenden: van 7,2 duizend eind 2010 tot 6,0 duizend eind In de jaarrapportage wordt de daling onder andere toegeschreven aan de invoering van de in de vorige paragraaf beschreven Europese inkomensnormen. Holland Rijnland, ingeschreven woningzoekenden voor een sociale huurwoning actief woningzoekende alle ingeschreven woningzoekenden totaal in Leiden % in Leiden totaal in Leiden % in Leiden % % % % verschil % -15% -16% -2% -4% Bron: Jaarrapportage Woonzicht.nl Actief woningzoekende = een ingeschreven woningzoekende die minimaal eenmaal in een jaar heeft gereageerd op een aanbod. 34 Staat van Leiden 2012