Verslag werkbijeenkomst verduurzaming van cultuur in de wijken

Transcriptie

1 Verslag werkbijeenkomst verduurzaming van cultuur in de wijken Aanleiding werkbijeenkomst Op 10 oktober 2013 organiseerden de afdeling Sport en Cultuur van de gemeente Rotterdam en de Cultuurscouts gezamenlijk een werkbijeenkomst over verduurzaming van cultuur in de wijken. Er waren twee aanleidingen voor deze bijeenkomst. In 2012 deed de landelijke netwerkorganisatie CAL-XL een onderzoek naar de werking van zeven Culturele Wijkteams die de toenmalige dienst Kunst en Cultuur van de gemeente Rotterdam tussen 2009 en 2012 met verschillende partners in de wijken heeft opgezet. Eind 2012 beëindigde de dienst Kunst en Cultuur haar inhoudelijke en financiële betrokkenheid bij deze wijkteams. De gemeente gaf vervolgens aan de Rotterdamse cultuurscouts de opdracht om verder vorm en inhoud te geven aan deze borging en verankering van (meerjarige) culturele wijkprojecten i.s.m. lokale (bewoners)partijen. Wijkteams Zeven wijken hebben in die periode ervaringen opgedaan met een Cultureel Wijkteam: Noordereiland, Zalmplaat, Oud-Feijenoord, Hillesluis, Coolhaveneiland, Afrikaanderwijk en Crooswijk. Dit experiment is in 2012 geëvalueerd door CAL-XL aan de hand van de kwaliteitscirkel van Deming, die uit vier stappen in een cyclus is opgebouwd: Plan, Do, Check en Act. Alle partijen die tot nu toe actief betrokken zijn geweest bij één van de zeven culturele wijkteams waren uitgenodigd voor de bijeenkomst. Met de 30 deelnemers waren deelgemeenten, woningcorporaties, bewoners en kunstenaars vertegenwoordigd.. De bevindingen uit de evaluatie door CAL-XL vormden tijdens de werkbijeenkomst het startpunt voor intervisiesessies over concrete vragen van vier meerjarige initiatieven. De onderdelen Plan, Do Check, Act vormden respectievelijk de inhoudelijke leidraad van de middag. De eigenaars presenteerden in een korte pitch voor de aanwezigen hun initiatief en vraag: Probleemstellingen meerjarige initiatieven 1. Stichting NAC Charlois - Jaap Verheul Hoe houd je corporatie en gemeente meerjarig gecommitteerd aan een gezamenlijke cultuurimpuls (ook als het er echt op aan komt)? (PLAN) 2. Coolhaveneiland - Esther Gernette Hoe organiseer ik een regiegroep zodanig dat burgers en creatieven verder kunnen en willen kijken dan hun eigen project/ belang? (DO) 3. SKVR Hillesluis - Marieke Stein Hoe kom ik vanuit lokale (bewoners)initiatieven tot programma op langere termijn zonder hen het eigenaarschap uit handen te nemen? (CHECK) 4. Montmartre a/d Maas - Marjo Stenfert-Kroese Hoe maak ik samen met professionele kunstenaars en amateur buurtinitiatieven samen een beeldbepalend evenement dat beide groepen waarderen? (ACT) 1

2 Conclusie en vervolg Alle deelnemers waren enthousiast over de opbrengst van de middag. Dat gold voor de inhoud en de vorm. Voor de probleeminbrengers leverde de werkbijeenkomst voldoende suggesties op ter ondersteuning of verbetering van hun initiatief. Ook de andere deelnemers herkenden zich vaak in de thematiek van de middag en die ook van toepassing is op hun eigen praktijk. De intervisie werd door alle aanwezigen als helder en waardevol ervaren. De cultuurscouts zullen deze aanpak vaker gaan toepassen om relevante onderwerpen ten aanzien van cultuur in de wijken met betrokken partijen onder de loep te nemen. De verslagen van de vier intervisiegroepen vindt u op de volgende pagina s. 2

3 1. Stichting NAC / Charlois Intervisiegroep: Jaap Verheul (Stichting Nieuwe Ateliers Charlois), Hugo Bongers, Dik Vuijk, Erika Blikman (kunstenaar), Jeroen Everaert (adviseur Cultuurscouts), Anchelie Parotie (beleidsmedewerker dg Noord), Jolanda Copier (Cultuurscout Kralingen Crooswijk, intervisor) Omschrijving Probleem-inbrenger: Jaap Verheul, Stichting Nieuwe Ateliers Charlois Wijk en deelgemeente: Oud-Charlois en Wielewaal, Charlois Korte omschrijving organisatie/project en situatie: Stichting NAC (Nieuwe Ateliers Charlois) is een non-profit organisatie o.a. opgericht om het zelfbeheer te kunnen voeren over woon-werkruimten voor (jonge) beeldende kunstenaars. De stichting heeft als doel om culturele activiteiten te stimuleren in Rotterdam en met bijzondere aandacht voor de deelgemeente Charlois. Dit doet zij door het genereren, beheren en beschikbaar stellen van betaalbare atelierruimten en of ruimten die een artistieke praktijk kunnen ondersteunen, voor een korte of langere tijdsperiode, door de deelname te bevorderen van kunstenaars en of andere cultuurproducenten in maatschappelijke processen en in samenwerkingsverbanden met maatschappelijke instanties, en door het stimuleren van artistieke activiteiten gericht op de samenleving en de ontwikkeling van de stedelijke omgeving. De Stichting heeft het Mya Mya-fonds (Mind your area, move your ass). Dit cultuurfonds wordt opgebouwd uit de gebruikersvergoedingen die de kunstenaars maandelijks betalen voor de door NAC aan hun in gebruik gegeven werkruimten. Het budget wordt deels gebruikt om de beheerkosten van de eigenaar te kunnen dekken, voor de collectieve glasverzekering en de opstalverzekering, en deels voor het noodzakelijke onderhoud van alle werkruimten. Het resterende budget wordt ingezet als cultuurfonds. Op deze manier wordt er nu al zo n 7 jaar veel geld en mankracht geïnvesteerd in Oud- Charlois en Wielewaal vanuit Stichting NAC. Huidige situatie: Vestia heeft besloten een groot huizenblok weer in de reguliere verhuur te doen. (Huizen stonden al jarenlang op de nominatie om gesloopt te worden). Dit terwijl er veel energie los komt onder kinderen, andere bewoners en scholen uit de buurt door de aanwezigheid en activiteiten van de kunstenaars. Probleeminbreng Hoe houd je corporatie en gemeente meerjarig gecommitteerd aan een gezamenlijke cultuurimpuls (ook als het er echt op aan komt)? Probleemanalyse Voorbeelden van vragen: - Wat is het jullie waard om te blijven zitten? - Willen jullie iets achterlaten? - Is jullie doel al bereikt? - Blijft er geld over? - Hoeveel kunstenaars doen een beroep op het fonds? - Hoe is de relatie met andere wijkbewoners? 3

4 Probleemoplossingen - Leer leven met onzekerheden en wees er trots op dat je dat kan (zijn kunstenaars vaak goed in); - Communiceer over de projecten waar het geld in is gaan zitten. Maak het zichtbaar voor omwonenden, woningcorporaties, deelgemeente etc. Er zijn vast veel kunstenaars die een bijdrage kunnen leveren aan die communicatie(middelen); - Verhoog de gebruikskosten. Spaar bv 50 per kunstenaar per maand. Als je geld hebt, ben je gesprekspartner. Desnoods koop je een pand; - Tracht je werkwijze gepresenteerd te krijgen in vakblad van woningcorporaties. Directies kunnen dan trots zijn op de partij die in hun wijk dit op poten heeft gezet. Vooral als zij er door anderen op aan gesproken worden; - Mobiliseer actieve bewoners, scholen e.d. die jullie projecten waarderen. Zij kunnen een stem hebben in de richting van een woningcorporatie; - Kunstenaars die niets terug doen voor de wijk kunnen wellicht meer gebruikskosten betalen (geld om te sparen?); - Stichting NAC als case bij Stichting Atelier (onderzoek naar waarde van kunst) - 4

5 2. Wijkteam Coolhaveneiland / Delfshaven Intervisiegroep: Esther Gernette (inbrenger), Carolien Ruijgrok (intervisor), Tjitske Houkes (gem. Schiedam), Marjolein Jongh (dg Charlois), Sanne Nout (Woonstad Rdam), Bert van Duuren (dg Feijenoord), Ron Blom (beeldend kunstenaar), Big Jay (Helderheid stichting). Notulen: Marieke Bongaards 1. Omschrijving Probleem-inbrenger: Esther Gernette, cultuurscout Delfshaven namens wijkteam Coolhaveneiland Wijk en deelgemeente: Coolhaveneiland, Delfshaven Korte omschrijving organisatie/project en situatie: Thema s: - terugtredende overheid / actief burgerschap - eigen belang / collectief belang Wat hebben de partners gemeenschappelijk: meerjarig programma met wijkbewoners, kunst en cultuur wordt belangrijk gevonden. Vanuit de Trojka (deelgemeente, woningcorporatie, dkc) zijn een aantal wijkbewoners voor een aantal sessies uitgenodigd om met elkaar na te denken over de invulling van een meerjarig cultureel programma op Coolhaveneiland en toe te werken naar een stichting die in staat is de financiën hiervoor te organiseren. Gaandeweg is gebleken dat de ideeën van de bewoners erg ver uit elkaar liggen. Een ander belangrijk knelpunt is dat de bewoners denken dat als ze worden uitgenodigd door partijen als deelgemeente, DKC en woningbouwcorporatie zij in een adviesrol zitten en niet zozeer als oprichter van een stichting en fondsaanvrager. Het grootste deel van de bewoners vindt dit ook niet hun rol, twee hebben er wel oren naar. Maar ook zij pakken hier uiteindelijk niet op door. Vanuit een poging om de bewoners meer op eigen benen te laten staan en ze zelf een voorstel te laten formuleren is na een onderlinge borrel en een verslag, vanuit hen zelf geen concrete vervolgactie gekomen. Ook n.a.v. een concrete uitnodiging om met een voorstel te komen voor een bijdrage aan 24 uur cultuur is niks gekomen. Bovendien blijkt de onderlinge communicatie erg lastig omdat het instapniveau nogal verschillend is; sommige bewoners willen het hebben over het betrekken van wijkbewoners bij culturele activiteiten en anderen over het ontwikkelen van een imago door het aankopen van panden waarin zij activiteiten gaan organiseren en nieuwe ondernemingen naartoe gaan trekken. De onderlinge communicatie daarover loopt moeizaam. Er komen geen vervolgstappen. Daarom besluiten woningbouwcorporatie, deelgemeente en cultuurscout de club zelf weer uit te nodigen om door te praten n.a.v. de brainstorm die de bewoners hebben gehad en met elkaar de vervolgstappen te bespreken. Hier komt geen enkele bewoner opdagen. Ze hadden nog een bevestiging verwacht van de deelgemeente dat het door zou gaan. Huidige situatie: Wat is volgende stap? Formaliseren wijkteam? 2. Probleeminbreng Hoe organiseer ik een regiegroep zodanig dat burgers en creatieven verder kunnen en willen kijken dan hun eigen project/ belang. 5

6 3. Probleemanalyse Voorbeelden van vragen: - In hoeverre ken je de echte leefwereld van bewoners? - Waarom - In hoeverre zijn van tevoren duidelijke afspraken gemaakt over regie, voorwaarden, rolverdeling? 4. Eventuele nieuwe formulering probleem: Hoe ga je om met de verschillende belangen in het wijkteam (ondernemers, bewoners, deelgemeente, corporatie)? Hoe formeer je een goede regiegroep? 5. Probleemoplossing Voorbereiding: - Onderzoek wat de echte leefwereld van bewoners is. Valkuil is denken vanuit systeemwereld. Leer de wijk dieper kennen, ook via kunst en cultuur en leg zo directe contacten die er al zijn in de wijk met cultuuraanbod (niet via bewonersavonden oid). - Nodig álle bewoners uit, niet alleen (via) sleutelfiguren - Eerste brainstorm met zoveel mogelijk mensen: vrijblijvend, peilend, inventariserend wat er is. De mensen die overblijven op creatieve manier begeleiden en ideeën selecteren die geconcretiseerd kunnen worden. Dit is de vruchtbare bodem waar vanuit je verder gaat. Opzet: - Begin met de schets van een startbeeld en kijk (ook gaandeweg) waar je heen wilt - Maak een agenda - Maak duidelijke afspraken over regie, voorwaarden, rollen en criteria. Leg als groep de verbondenheid vast in de criteria. Maak duidelijk: als je meedoet, doe je helemaal mee, niet alleen op onderdelen. - Houd rekening met de verschillende basiskennis van bewoners - Evalueer: heb je de juiste groep/ combinatie van partners te pakken? Begeleiding: - De trojka faciliteert in organisatievorm en budget - Stel per onderdeel een persoon uit de groep aan als trekker (dus niet: een organisatie of vertegenwoordiger) - Kies menselijk, toegankelijk aanspreekpunt en een aanpak passend bij de bewoners - Inspireer en begeleid - Zet bewoners in als panel, spreek ze niet alleen aan als organisator - Gebruik de belangen van mensen in positieve zin, zoek naar gedeelde belangen - Geef alle ideeën een kans - Begin vanuit bestaande activiteiten (houd daarbij ook verschillende culturele achtergronden in de gaten) en verbind die na verloop van tijd. - Gewoon activiteiten in de wijk doen, na verloop van tijd ontstaat er vanzelf weer verbondenheid Organisatie(vorm): - Koppel de stichting en het programma los, stel een programmacommissie in - Creëer een fysieke locatie voor het wijkteam 6

7 - Formaliseren organisatievorm/ het worden van een stichting niet zien als doel op zich, maar als iets dat kan gebeuren. Algemeen: - Een lange adem is nodig om vertrouwen te winnen. - Bottom up en top down werken niet tegelijk! 7

8 3. SKVR Hillesluis / Feijenoord Intervisiegroep: Marieke Stein (kwartiermaker SKVR), Marianne van den Heuvel (spel op Maat), Natalie Holwijn (bestuurslid Cultuurscouts/SBAW), Nico Piek, Marjan van Gerwen (intervisor). Wijkgericht werken SKVR in Hillesluis SKVR heeft in 2013 in Hillesluis een start gemaakt met wijkgericht werken. De meerjaren aanpak (4 jaar in een wijk) richt zich op kinderen tot 12 jaar. SKVR werkt samen met Sikko Cleveringa en wordt gefinancierd door Verre Bergen. Marieke Stein is projectleider. De keuze voor Hillesluis heeft te maken met het Hillebruisfonds dat naar aanleiding van de wijkteams is opgezet maar niet meer naar behoren functioneerde en de locatie van SKVR aan de Dalweg. SKVR is met wijkgericht werken gestart omdat ze zich als stedelijke organisatie verantwoordelijk voelt om zoveel mogelijk mensen in aanraking te brengen met kunst en cultuur, los van het gebruikelijke cursusaanbod van de organisatie. Het programma in Hillesluis dient ook als een leerproces voor medewerkers van SKVR. Door anders te werken in de wijk leren ze zelf ook. Ze kunnen nu mensen, tijd en in beperkte mate geld inzetten. Mogelijk wijkinitiatieven om uit te voeren zijn nu geïnventariseerd. Voor de (actieve) bewoners met een plan is het doel vooral erop gericht hun eigen activiteit uit te voeren. Intervisie vraag (DO): Hoe kom ik vanuit lokale (bewoners)initiatieven tot programma op langere termijn zonder hen het eigenaarschap uit handen te nemen? Vragen ter verduidelijking: - Is het project een ding van de wijk? Wat is het belang, de wens van de bewoners? - Richt het programma zich er op dat bewoners na 4 jaar zelfstandig verder kunnen? - Wat is de rol van SKVR na 4 jaar? - Wat moeten de resultaten zijn na 4 jaar? Zowel voor de wijk als voor SKVR. Aanbevelingen: - Maak je eigen SKVR ambitie ook duidelijk; - Zoek naar gezamenlijk belang; - Verbindt initiatieven met elkaar die onderling raakvlakken; - Koppel de input uit de wijk aan de expertise van SKVR. Zo ontstaat een stevige basis; - Gebruik de praktijk (uitvoering van projecten) om een (nieuwe) vraag te creëren. 8

9 4. Stichting MontMartre aan de Maas / Noordereiland - Feijenoord Intervisie groep: Marjo Stenfert Kroese, voorzitter St. Montmartre aan de Maas (inbrenger), Joany Muskiet. Helderheid, Davidson Rodrigues, (vervangend Cultuurscout Noord), Roelof Kok (Cultuurscout Feijenoord), Menno Rosier (intervisor). Ingebrachte probleemstelling De stichting wil meer contact met allochtone bewoners en allochtone kunstenaars. De stichting wil de internationale kunstenaars uit het gebied betrekken. Zij streven naar een goede mix van hoge en lage kunsten in hun programmering. In de intervisie is met name ingegaan op de eerste vraag. Aanbevelingen - Verdiep je in de (cultuur van de) ander en richt je op centrale figuren binnen groepen. De meeste groepen zijn afwachtend en doen niet gelijk mee want vertrouwen moet groeien. - Stem je communicatie af op de groepen die je wilt benaderen. De stichting werkt nu veel met de traditionele en geschreven media. Persoonlijk contact past beter bij de groepen die zij willen betrekken. Zoek de groepen op daar waar zij zich ophouden. - Laat de tegenstelling / scheiding allochtoon - autochtoon weglaten uit de communicatie. Benader mensen wel op basis van hun eigen achtergrond en cultuur. - Richt je bij activiteiten op overeenkomsten tussen groepen zoals: interesse in muziek of verschillende eetculturen. Zoek qua programmalijn of -inhoud naar die onderwerpen die bestaande hokjes overstijgen en juist voor verbindingen zorgen. - Zoek contact met vergelijkbare stichtingen zoals St. Daadkracht die ook initiateven van anderen ondersteunen bij het aanvragen van geld. Aanbevelingen voor betrekken lokale internationale kunstenaars - Betrek kunstenaars als bewoners. Vraag ze hun gave en vaardigheden in te zetten voor de wijk. - Maak onderscheid tussen de kunst die zij maken en hun inzet voor de Stichting. Stel bijv een kunstwerk centraal stellen als inspiratie of thema voor de programmering (door anderen) in plaats van een expositie van hun werk. Of vraag de kunstenaar als curator. Zo heeft een laagdrempelige programmering geen direct effect op het niveau en de uitstalling van hun eigen werk. Conclusies - Als de stichting nieuwe groepen wil betrekken bij de activiteiten dan blijkt direct contact met mensen een beter instrument dan communicatie op papier. - In het netwerk van de stichting zitten een aantal mensen die al contacten hebben met de groepen die zij willen betrekken. Met name deze mensen kunnen voor dit doel actief worden ingezet. De bijeenkomst werd georganiseerd door Cultuurscouts Rotterdam in samenwerking met Gemeente Rotterdam directie Sport en Cultuur en CAL-XL. Voor meer informatie: 9