Zakboekenpolitie.com

Transcriptie

1 Zakboekenpolitie.com Proces-verbaal en Bewijsrecht Gebaseerd op het zakboek Proces-verbaal en Bewijsrecht

2 Inhoud presentatie 1. Algemene eisen pv / doel pv / verbaliseringsplicht 2. Toezicht en opsporing 3. Vormgeving/inhoudseisen 4. Het bewijs 5. Voorvragen/hoofdvragen 6. Eigen waarneming rechter 7. Verklaring verdachte 8. Verklaring getuige (incl. bedreigde/afgeschermde) 9. Verklaring deskundige 10. Schriftelijke bescheiden (incl. pv) 11. Bewijsminima 12. Ad-info-voeging 13. Beslag in pv 14. Pv doorzoeking/onrechtmatig verkregen bewijs 15. BOB-aanvragen 16. Processtukken 17. Notificatie/bewaring/vernietiging/gebruik voor ander doel 18. Restant tips/checklisten 19. Door rechter gesignaleerde onjuistheden/verbeterpunten

3 Stelling Het doel van een pv is het bijdragen aan het bewijs dat de verdachte het ten laste gelegde strafbare feit heeft begaan

4 Doel pv 1. Waarheidsvinding is ruimer dan bewijs dat verdachte feit heeft gepleegd 2. Toezicht op de opsporing

5 Algemene eisen pv Kort, overzichtelijk én compleet!! In ieder geval géén proces-verhaal

6 Stelling Het niet-opmaken van een pv kan leiden tot niet-ontvankelijkheid van het OM

7 Niet opmaken pv Het niet opmaken van een pv kan leiden tot niet ontvankelijkheid van het OM

8 Verbaliseringsplicht (art. 152 Sv) Opsporingsambtenaren (inclusief de buitengewone) moeten ten spoedigste pv opmaken van het door hen opgespoorde strafbare feit of van hetgeen door hen tot opsporing is verricht of bevonden

9 Niet opmaken pv Uitsluitend als hetgeen is verricht of bevonden niet van belang kan zijn voor enige door de rechter in het eindonderzoek te nemen beslissing Bij niet opmaken: wél een zodanige verslaglegging van de desbetreffende verrichtingen en bevindingen, dat doeltreffend kan worden gereageerd op een verzoek van de rechter tot nadere verantwoording

10 Niet opmaken pv Belangen van derden en/of van het opsporingsonderzoek vormen op zichzelf onvoldoende grond om het opmaken van een pv achterwege te laten Aan die belangen kan immers door de wijze waarop de desbetreffende verrichtingen en bevindingen in dat pv worden gerelateerd voldoende worden tegemoet gekomen

11 Niet ten spoedigste opmaken pv Art. 152 dwingt niet tot onmiddellijke verbalisering van iedere ambtshandeling en bevinding Art. 152 vergt slechts dat dit gebeurt zo spoedig als het onderzoek dit redelijkerwijze toelaat Er staat geen sanctie op het niet ten spoedigste opmaken van een pv Pv verliest ook niet de status van bewijsmiddel

12 Niet ten spoedigste opmaken pv PV kan minder geloofwaardig / betrouwbaar worden Het beroep dat de verbalisant op zijn geheugen moet doen, is immers sterker naarmate de gebeurtenissen, die hij beschrijft, verder achter hem liggen

13 Niet ten spoedigste opmaken pv Om dit te voorkomen zou de opsporingsambtenaar aantekeningen kunnen maken van wat hij heeft waargenomen en ondervonden zodat hij daar later bij het maken van een pv een beroep op kan doen In het (veel) later opgemaakte pv zou dan vermeld kunnen worden dat de verbalisant ten tijde van diens waarnemingen en/of ondervindingen daarvan aantekeningen heeft gemaakt en dat die aantekeningen zijn verwerkt in het pv (al dan niet onder bijvoeging v/d aantekeningen bij het pv)

14 Niet ten spoedigste opmaken pv Als pv niet ten spoedigste is opgemaakt dan staat het al dan niet tot het bewijs bezigen van een dergelijk pv ter beoordeling van de rechter (geloofwaardigheid / betrouwbaarheid kan daardoor bijv. minder ingeschat worden) In uitzonderlijke gevallen: ernstige schending van beginselen van behoorlijke procesorde met als gevolg: - niet ontvankelijkheid van het OM of - wel wettig bewijs maar niet overtuigend Zie bijv. HR , LJN AY

16 Toezicht en opsporing Als een toezichthouder tijdens diens toezichthoudende taak stuit op een strafbaar feit en vervolgens de hem ook toebedeelde pet van (buitengewoon) opsporingsambtenaar opzet, dan geldt voor die toezichthouder vanaf dat moment ook de verbaliseringsplicht: toezichthouder treedt nu immers op als (buitengewoon) opsporingsambtenaar (art. 152)

17 Toezicht en opsporing: de boa In het aldus door de boa op te maken pv dient verwerkt te worden: 1. De aanstelling als toezichthouder (zie 4.4) 2. De aanstelling als boa (binnen bepaald domein, onder vermelding standplaats en nr akte van beëdiging, zie 3.4 en 6.4) 3. Op welke wetgeving de toezichthoudende taak van de toezichthouder is gebaseerd (zie 4.4) 4. De bevoegdheid van toezicht die heeft geleid tot een redelijk vermoeden van een gepleegd strafbaar feit (onder vermelding van dat strafbare feit en datum en tijdstip toepassing bevoegdheid)

18 Toezicht en opsporing: de boa 5. Dat de toezichthouder ter zake het vermoedelijk geconstateerde feit ook buitengewone opsporingsbevoegdheid bezit (aanstelling binnen een bepaald domein geeft opsporingsbevoegdheid ter zake de strafbare feiten die bij dat domein horen: zie uitgebreid 3.4) 6. Welke opsporingsbevoegdheid vervolgens is toegepast en waartoe dat heeft geleid (onder vermelding datum en tijdstip toepassing)

19 Toezicht en opsporing: de algemeen opsp. ambt. Ook aan de algemeen opsp. ambt. kunnen onder omstandigheden toezichthoudende bevoegdheden toekomen In het aldus door de opsp. ambt. op te maken pv dient verwerkt te worden: 1. Dat de verbalisant algemeen opsporingsambtenaar is (zie 3.4) 2. Op welke wet(ten) de toezichthoudende taak van de algemeen opsporingsambtenaar is gebaseerd (zie 4.4) 3. De bevoegdheid van toezicht die heeft geleid tot een redelijk vermoeden van een gepleegd strafbaar feit (onder vermelding van dat strafbare feit en datum en tijdstip toepassing bevoegdheid) 4. Welke opsporingsbevoegdheid vervolgens is toegepast en waartoe dat heeft geleid (onder vermelding datum en tijdstip toepassing bevoegdheid)

21 PV: eisen aan vormgeving Het pv bevat doorgaans een weergave van opsporing (en toezicht) en (aldus) ook bewijs Daarom zal het pv zeer kritisch bestudeerd worden door de rechter, OvJ, raadsman én de verdachte Zeker in het huidige tijdsgewricht

22 PV: eisen aan vormgeving Een OvJ zal na ontvangst van een meer omvangrijk pv altijd kijken of de vormgeving van dat pv voldoet aan de volgende eisen: 1. handzame en inzichtelijke inhoudsopgave 2. doorlopende nummering 3. samenvatting (ook wel 'loop-pv', 'stam-pv', 'journaal-pv' of nulpv genoemd) met daarin opgenomen: a. een overzicht van de toegepaste dwangmiddelen en b. een bewijsoverzicht

23 Stelling Bij een gewaarmerkt kopie van een pv moet het waarmerk afkomstig zijn van degene die het pv heeft opgemaakt

24 PV: afschriften Een gewaarmerkt kopie van een pv heeft in beginsel dezelfde bewijskracht als het origineel zelf Het waarmerk moet afkomstig zijn van degene die het kopie vervaardigde (en dat hoeft dus niet de verbalisant te zijn)

25 Stelling Als waarmerk volstaat de tekst 'kopie conform het origineel'

26 PV: afschriften Uiteraard dient het waarmerk niet alleen te bestaan uit de tekst 'kopie conform het origineel' maar dient ook de naam en functie te vermelden van degene die het waarmerk heeft geplaatst Een ongewaarmerkt afschrift heeft géén unieke bewijskracht (art. 344 lid 2) maar kan wel als 'ander' geschrift gebruikt worden art. 344 lid 2: het bewijs dat de verdachte het ten laste gelegde feit heeft gepleegd, kan door de rechter worden aangenomen op het pv van een opsporingsambtenaar

27 PV: inhoudseisen Daarbij moet dus gekeken worden naar de doelstelling van de verbaliseringsplicht: 1. Waarheidsvinding 2. Toezicht op de opsporing

28 PV: inhoudseisen 1. omschrijving/identiteit verbalisant 2. persoonlijk opgemaakt (art. 153) 3. gedagtekend (art. 153) 4. ondertekend (art. 153) 5. opgemaakt op ambtseed of belofte (art. 153) 6. redenen van wetenschap (art. 153) 7. bij een verdachte: feiten en/of omstandigheden die tot verdenking hebben geleid 8. de bestanddelen van vermoedelijk gepleegde strafbare feit 9. relevante onderzoeksbevindingen 10. relevante ambtshandelingen

29 PV: inhoudseisen Besluit processtukken in strafzaken LET OP: inwerkingtreding Besluit is uitgesteld om de politie meer tijd te geven om ICT-maatregelen te treffen die nodig zijn voor de uitvoering van bepaalde onderdelen van het Besluit Zodra datum inwerkingtreding bekend is zal deze vermeld worden op Wel summiere bespreking volgende dia s

30 PV: inhoudseisen Besluit processtukken in strafzaken Geeft regels over de samenstelling van en de omgang met het procesdossier tijdens het opsporingsonderzoek en bevat voorschriften inzake de kennisneming van (proces)stukken en de verstrekking van afschriften van de processtukken

31 PV: inhoudseisen Art. 3 Besluit processtukken 1. Indien het procesdossier een strafzaak betreft van een misdrijf dat met zes jaar gevangenisstraf of meer is bedreigd, draagt het OM ervoor zorg dat uiterlijk op het tijdstip waarop de dagvaarding ter terechtzitting in eerste aanleg is betekend, een pv houdende een chronologisch verslag betreffende verrichte opsporingshandelingen in die strafzaak aan de processtukken wordt toegevoegd. 2. Het pv, bedoeld in het eerste lid, vermeldt voorts met betrekking tot welke opsporingshandelingen een pv dan wel verslaglegging in andere vorm aan het procesdossier is toegevoegd. 3. Het pv, bedoeld in het eerste lid, wordt aangevuld zodra na voeging nog opsporingshandelingen worden verricht. Dit aanvullende pv wordt eveneens zo spoedig mogelijk gevoegd

32 PV: inhoudseisen Besluit processtukken in strafzaken, nota van toelichting art. 3 Het gaat niet om een gedetailleerd verslag, maar om een kort overzicht waarin aan de hand van relevante data wordt aangegeven welke opsporingshandelingen in de strafzaak zijn verricht Daarbij gaat het niet om allerlei details, zoals het rondrijden, het inventariseren van cameraposities om te zien of enig voor het opsporingsonderzoek relevant materiaal beschikbaar kan zijn of het aanspreken van mogelijke getuigen bij een buurtonderzoek. Van belang is dat kort melding wordt gemaakt van de opsporingsactiviteiten die redelijkerwijs van betekenis kunnen zijn voor (de beoordeling van het verloop van) het onderzoek in de zaak. Op die manier kan worden nagelopen welke stappen en beslissingen gedurende het opsporingsonderzoek zijn genomen

33 PV: inhoudseisen Art. 3 Besluit processtukken: nota van toelichting De verplichting is beperkt tot de procesdossiers die de meer ernstige en vaak ook complexere strafzaken betreffen Het verdient aanbeveling om ook in andere complexe gevallen, bij feiten waarop minder dan zes jaar gevangenisstraf is gesteld (zoals oplichting of witwassen), een chronologisch verslag aan het dossier toe te voegen. De beslissing daartoe wordt aan het OM overgelaten

35 Het bewijs Art. 338 Het bewijs dat de verdachte het ten laste gelegde feit heeft begaan, kan door de rechter slechts worden aangenomen, indien hij daarvan 1. uit het onderzoek op de terechtzitting (= onmiddellijkheidsbeginsel) 2. door de inhoud van wettige bewijsmiddelen 3. de overtuiging heeft bekomen.

36 Onmiddellijkheidsbeginsel (1/2) Het onmiddellijkheidsbeginsel strekt ertoe te bevorderen dat alleen informatie die ter terechtzitting (in aanwezigheid van de verdediging, het OM en de beslissende rechter(s) en eventueel het publiek) in de meest authentieke vorm en bij voorkeur als onderdeel van mondelinge ondervraging en mondeling debat, ten laste van de verdachte als bewijsmateriaal wordt gebezigd Ingevolge dit beginsel moeten getuigenverklaringen dus op de zitting afgelegd worden en voldoet een verklaring van een getuige opgenomen in een pv van de politie daar niet aan

37 Onmiddellijkheidsbeginsel (2/2) Echter, door de toelating door de rechter van het testimonium de auditu (de verklaring van horen zeggen) is er op dat onmiddellijkheidsbeginsel een forse inbreuk gemaakt (zie hierna onder getuigen en zakboek )

38 Alternatieve scenario s (1/2) Als de verdediging een alternatief scenario aanvoert dat niet met een bewezenverklaring zou stroken, moet de rechter het scenario weerleggen om tot een bewezenverklaring te kunnen komen Over het algemeen moet het scenario op basis van de bewijsmiddelen worden verworpen, maar daarvoor zullen er dus wel bewijsmiddelen moeten zijn waaruit blijkt dat het scenario van de verdachte niet klopt

39 Alternatieve scenario s (2/2) Onder omstandigheden zal de rechter ter weerlegging kunnen oordelen dat de door de verdachte gestelde alternatieve toedracht niet aannemelijk is geworden dan wel dat de lezing van de verdachte als ongeloofwaardig terzijde moet worden gesteld Als de verdediging een alternatief scenario oppert is het dus van belang om hier onderzoek naar te doen!! Daarmee kan het scenario worden bevestigd of ontkracht. (zie zakboek 9.2)

41 Onderzoek ter terechtzitting: de voorvragen (art. 340) Art. 348 verplicht de rechter op de grondslag van de tenlastelegging (gemaakt door of namens de OvJ) én naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzitting te beslissen over 1. de geldigheid van de dagvaarding (goed betekend?) 2. zijn bevoegdheid tot kennisneming van het ten laste gelegde feit (absolute en relatieve competentie) 3. de ontvankelijkheid van de OvJ (klacht, verjaring, onrechtmatig bewijs) en 4. of er redenen zijn voor schorsing van de vervolging

42 Onderzoek ter terechtzitting: de hoofdvragen (art. 350) De rechtbank dient te beraadslagen A. op de grondslag van de tenlastelegging en B. naar aanleiding van het onderzoek op de terechtzitting over de vragen: 1. of bewezen is dat het feit (zoals weergegeven op de tenlastelegging) door de verdachte is begaan 2. en, zo ja, welk strafbaar feit het bewezen verklaarde volgens de wet oplevert

43 Onderzoek ter terechtzitting: de hoofdvragen (art. 350) Indien wordt aangenomen dat het ten laste gelegde feit bewezen en strafbaar is (en dat zal bij het overgrote deel van de zaken het geval zijn), dan beraadslaagt de rechtbank vervolgens over: 3. de strafbaarheid van de verdachte en 4. over de oplegging van straf of maatregel, bij de wet bepaald

44 Stelling De bewijsmiddelen die de rechter mag gebruiken zijn door de wetgever limitatief (allesomvattend) opgesomd

45 Stelling Feiten of omstandigheden van algemene bekendheid behoeven geen bewijs

46 Bewijs Art Als wettige bewijsmiddelen worden alleen erkend: a. eigen waarneming van de rechter b. verklaringen van de verdachte c. verklaringen van een getuige d. verklaringen van een deskundige e. schriftelijke bescheiden 2. Feiten of omstandigheden van algemene bekendheid behoeven geen bewijs

47 Bewijs De opsomming van de bewijsmiddelen in art. 339 is allesomvattend Andere dan deze vijf genoemde bewijsmiddelen zijn dan ook niet toegelaten

49 Eigen waarneming rechter Art. 340 Onder eigen waarneming van de rechter wordt verstaan die welke bij het onderzoek op de terechtzitting door hem persoonlijk is geschied

50 Eigen waarneming rechter Zo kan de rechter op de terechtzitting waarnemen: Foto s en film, bijv. van een reconstructie, mishandeling/diefstal (cameratoezicht), verhoor van slachtoffer of verdachte, enz. In beslag genomen voorwerpen, ook wel stukken van overtuiging genoemd (bijv. wapens, vervalste geschriften)

51 Eigen waarneming rechter En ook het gedrag van de verdachte en getuigen (hun houding en de wijze waarop zij verklaringen afleggen) of de confrontatie van een verdachte met een getuige of de confrontatie tussen twee getuigen Het zou toch zonde zijn als de rechter aan deze waarnemingen onvoldoende toekomt omdat het pv (en/of de OvJ) teveel van zijn aandacht opvraagt

53 Verklaring verdachte Art Onder verklaring van de verdachte wordt verstaan zijn bij het onderzoek op de terechtzitting gedane opgave van feiten of omstandigheden, hem uit eigen wetenschap bekend 2. Zodanige opgave, elders dan ter terechtzitting gedaan, kan tot het bewijs, dat de verdachte het ten laste gelegde feit begaan heeft, medewerken, indien daarvan uit enig wettig bewijsmiddel blijkt (MH: bijv. uit een pv van de RC of een opsporingsambtenaar) 3. Zijn opgaven kunnen alleen te zijnen aanzien gelden (MH: indien verklaring nodig als bewijs tegen medeverdachte: zaken gesplitst aanbrengen (en eventueel wel gelijktijdig behandelen) en/of horen als getuige) 4. Het bewijs dat de verdachte het ten laste gelegde feit heeft begaan, kan door de rechter niet uitsluitend worden aangenomen op de opgaven van de verdachte

54 Voorschriften m.b.t. verhoor (art. 29 Sv) Art. 29 omvat: zwijgrecht verdachte cautieplicht verhorend ambtenaar/rechter het in vrijheid mogen verklaren door verdachte

55 Verhoor: vrijheid van verklaren Voorbeelden van verklaringen die niet in vrijheid zijn afgelegd, zijn die welke zijn verkregen door: een gift, belofte, misbruik van gezag (intimidatie), geweld, liegen, bedreigen, kleineren, ondermijnen van vertrouwen in raadsman, enz

56 Verhoor: vrijheid van verklaren Ook niet in vrijheid afgelegd lijkt te zijn: het verhoor van een verdachte die zich permanent op zwijgrecht beroept maar die toch nagenoeg elke dag van het huis van bewaring naar een politiebureau wordt overgebracht teneinde te pogen zijn stilzwijgen te doorbreken

57 Stelling Een tegenover de politie afgelegde maar ter terechtzitting weer ingetrokken verklaring van de verdachte mag door de rechter als bewijs worden gebruikt

58 Verhoor: intrekken verklaring Een tegenover de politie afgelegde maar ter terechtzitting weer ingetrokken verklaring mag door de rechter voor het bewijs worden gebruikt Met name als de bij de politie afgelegde verklaring zeer betrouwbaar lijkt (bijv. door gedetailleerde daderwetenschap) en het intrekken daarentegen niet Dat hier zeer behoedzaam mee moet worden omgegaan mag inmiddels als algemeen bekend worden verondersteld

59 Advocaat vóór en tijdens politieverhoor (1/4) HR (n.a.v. EHRM Salduz/Panovits): - Een aangehouden verdachte dient de gelegenheid geboden te worden om voorafgaand aan het verhoor een advocaat te raadplegen - De verdachte recht heeft géén recht op aanwezigheid van een advocaat bij het politieverhoor - De verdachte dient vóór de aanvang van het 1e verhoor gewezen te worden op zijn recht op raadpleging van een advocaat - Een aangehouden jeugdige (MH: is ruimer dan 'minderjarige') verdachte heeft tevens recht op bijstand door een raadsman of vertrouwenspersoon tijdens het politieverhoor (MH: denk ook aan kwetsbare/zwakbegaafde personen)

60 Advocaat vóór en tijdens politieverhoor (2/4) - Handelen i.s.m. voornoemde regels levert een vormverzuim als bedoeld in art. 359a Sv op (MH: zie 3.10) - Betreft een ernstig vormverzuim, moet leiden tot bewijsuitsluiting van verkregen verklaring verdachte - Dat geldt m.b.t. bewijsmateriaal dat is verkregen als een rechtstreeks (MH: uitsluitend) gevolg van een voor het bewijs onbruikbare verklaring als hiervoor bedoeld - Of van zo'n rechtstreeks gevolg kan worden gesproken, laat zich niet in algemene zin beantwoorden - Bewijsuitsluiting komt als regel ook alleen aan de orde in de zaak van de verdachte wiens (consultatie)rechten zijn geschonden en dus niet in de zaak van de medeverdachten

61 Advocaat vóór en tijdens politieverhoor (3/4) - Bewijsuitsluiting kan achterwege blijven bij een ondubbelzinnige afstandsverklaring van de verdachte of wanneer het verhoor wegens dwingende redenen niet op de komst van een advocaat hoefde te wachten - Bewijsuitsluiting is evenmin aan de orde t.a.v. verklaringen die de verdachte later na raadpleging van een advocaat heeft afgelegd nadat hij op zijn zwijgrecht is gewezen

62 Advocaat vóór en tijdens politieverhoor (4/4) - Handelen in strijd met consultatierecht kan leiden tot onrechtmatige ivs en onmiddellijke invrijheidstelling - Als een verdachte verhoord gaat worden over een ander feit dan waarvoor hij zijn advocaat had geconsulteerd, moet de verdachte opnieuw op diens consultatierecht gewezen worden. Bijv. niet bij de zoveelste inbraak/diefstal/vernieling in een hele rij, wel bijv. bij een verhoor en consultatie ter zake het voorhanden hebben van een vuurwapen en vervolgens een verhoor ter zake poging moord/doodslag of (ander voorbeeld) verhoor en consultatie ter zake een vals reisdocument en vervolgens verhoor ter zake harddrugs - Zie zo nodig uitgebreid het zakboek HulpOvJ

63 Verklaring van rechten (1/4) In (spoed)voorbereiding is wetgeving naar aanleiding van Europese regelgeving waarbij een nieuw art. 27c Sv voorgesteld wordt (deels bevestiging bestaande wetgeving/jurisprudentie/praktijk), luidende: 1. Aan de verdachte wordt bij zijn staandehouding of aanhouding medegedeeld ter zake van welk strafbaar feit hij als verdachte is aangemerkt. Buiten gevallen van staandehouding of aanhouding wordt de verdachte deze mededeling uiterlijk voorafgaand aan het eerste verhoor gedaan

64 Verklaring van rechten (2/4) 2. Aan de verdachte die niet is aangehouden, wordt voorafgaand aan zijn eerste verhoor, onverminderd art. 29, tweede lid, mededeling gedaan van het recht op rechtsbijstand, bedoeld in art. 28, eerste lid, en, indien van toepassing, het recht op vertolking en vertaling, bedoeld in art. 27, vierde lid

65 Verklaring van rechten (3/4) 3. Aan de aangehouden verdachte wordt onverwijld na zijn aanhouding en in ieder geval voorafgaand aan zijn eerste verhoor schriftelijk mededeling gedaan van: het recht om de in het eerste lid bedoelde informatie te ontvangen; de in het tweede lid bedoelde rechten; het bepaalde in art. 29, tweede lid (RvD: de cautie); het recht op kennisneming van de processtukken op de wijze bepaald in de artikelen 30 tot en met 34; de termijn waarbinnen de verdachte, voor zover hij niet in vrijheid is gesteld, krachtens dit wetboek voor de RC wordt geleid; de mogelijkheden om krachtens dit wetboek om opheffing of schorsing van de vh te verzoeken; de bij algemene maatregel van bestuur aangewezen rechten

66 Verklaring van rechten (4/4) 4. Aan een verdachte die de Nederlandse taal niet of onvoldoende beheerst, wordt de mededeling van rechten in een voor hem begrijpelijke taal gedaan. 5. In het pv wordt melding gemaakt van de mededeling van rechten. Dus nog niet in werking getreden, maar wel al zoveel mogelijk handelen conform het voorstel en verantwoorden in pv

67 Stelling Liegen, zwijgen én/of onaannemelijk verklaren door een verdachte mag door de rechter ten nadele van de verdachte worden gebruikt

68 Verhoor liegen, zwijgen, onaannemelijk verklaren Liegen, zwijgen én/of onaannemelijk verklaren door een verdachte mag door de rechter WEL ten nadele van de verdachte worden gebruikt en kunnen van invloed zijn op het bewijs (wettig en overtuigend) de strafmaat en/of een gevoerd verweer

69 Stelling Het is toegestaan om als bewijs tegen een verdachte te gebruiken een kennelijk leugenachtige verklaring afgelegd door een ander dan die verdachte (bijv. door een medeverdachte of getuige)

70 Verhoor: leugenachtige verklaring verdachte Kan door rechter als bewijs gebruikt worden Het bewijs dat de verdachte leugenachtig heeft verklaard moet wel uit ander bewijsmateriaal komen dan een verklaring van de betreffende verdachte zelf en mag ook niet bestaan uit door de verdachte aan derden gedane mededelingen of uit een getapte mededeling van de verdachte aan een derde Het als bewijs gebruiken van een kennelijk leugenachtige verklaring van een ander dan verdachte (bijv. van een medeverdachte of getuige) is niet toegestaan

71 Verhoor: leugenachtige verklaring Als verdachte kennelijk leugenachtig verklaart: opnemen in pv in plaats van afwachten 'bekennende' verklaring

72 Verhoor: zwijgen Een beroep op het zwijgrecht mag zonder bijkomende omstandigheden niet als bewijs worden gebruikt De zwijgende verdachte ontneemt de rechter echter wel de gelegenheid aanwijzingen te verzamelen om zijn onschuld aannemelijk te maken Het zwijgrecht belet dan ook niet dat het zwijgen van de verdachte een rol kan spelen in het geval het zwijgen betrekking heeft op een situatie die duidelijk om opheldering vraagt

73 Verhoor: zwijgen Zo mag de rechter wél in zijn bewijsoverwegingen betrekken dat de verdachte voor een omstandigheid (bijv. bezit gestolen goederen) die op zichzelf of in samenhang met ander bewijs (bijv. een verklaring van aangever/getuige) voldoende bewijs oplevert voor het aan de verdachte ten laste gelegde feit, geen redelijke, die redengevendheid ontzenuwende, verklaring heeft gegeven

74 Verhoor: ambtshalve pv Als verdachte buiten een verhoorsituatie een opmerking maakt of een (korte) verklaring aflegt (bijv. tijdens transport of in een cel) dan kan daarvan een ambtshalve pv van bevindingen worden opgemaakt dat pv kan door de rechter als bewijs worden gebruikt

75 Verklaring in eigen woorden Ingevolge art. 29 dienen de verklaringen van de verdachte, bepaaldelijk die welke een bekentenis van schuld inhouden, in het pv van het verhoor zoveel mogelijk in zijn eigen woorden opgenomen te worden Een doorlopend punt van aandacht, ook voor wat betreft het opnemen van de verklaringen van getuigen

76 Verhoor: tolk Als de verdachte zichzelf niet in staat acht een verklaring af te leggen in het Nederlands dan dient een tolk (zo nodig via de tolkentelefoon) ingeschakeld te worden (ook al beheersen zowel verdachte als verbalisant beide een andere taal) Daarvan dient het pv uiteraard melding te maken Bij twijfel of verschil van mening of de verdachte de Nederlandse taal voldoende beheerst dient de hulpovj over de inschakeling van een tolk te beslissen De verhorend ambtenaar dient gemotiveerd in het pv van verhoor aan te geven of de verdachte naar zijn oordeel de Nederlandse taal voldoende beheerst Het niet inschakelen van een tolk kan leiden tot bewijsuitsluiting (van de zonder tolk afgelegde verklaring van de verdachte) en zelfs niet-ontvankelijkheid

77 Inhoud presentatie 1. Algemene eisen pv / doel pv / verbaliseringsplicht 2. Toezicht en opsporing 3. Vormgeving/inhoudseisen 4. Het bewijs 5. Voorvragen/hoofdvragen 6. Eigen waarneming rechter 7. Verklaring verdachte 8. Verklaring getuige (incl. bedreigde/afgeschermde) / onmiddellijkheidsbeginsel 9. Verklaring deskundige 10. Schriftelijke bescheiden (incl. pv) 11. Bewijsminima 12. Ad-info-voeging 13. Beslag in pv 14. Pv doorzoeking/onrechtmatig verkregen bewijs 15. BOB-aanvragen 16. Processtukken 17. Notificatie/bewaring/vernietiging/gebruik voor ander doel 18. Restant tips/checklisten 19. Door rechter gesignaleerde onjuistheden/verbeterpunten

78 Stelling Het bewijs dat de verdachte het ten laste gelegde feit heeft begaan, kan door de rechter worden aangenomen op uitsluitend de verklaring van één getuige

79 Verklaring getuige Art Onder verklaring van een getuige wordt verstaan zijn bij het onderzoek op de terechtzitting (cursief MH) gedane mededeling van feiten of omstandigheden, welke hij zelf waargenomen of ondervonden heeft (MH: zie hierna echter ook de verklaring van horen zeggen, bijv. in pv van een opsp. ambt.) 2. Het bewijs dat de verdachte het ten laste gelegde feit heeft begaan, kan door de rechter niet uitsluitend worden aangenomen op de verklaring van één getuige

80 Verklaring getuige Bijzonderheden getuigenverklaring 1. De getuigenverklaring mag alleen maar als bewijs gebruikt worden voor zover het betreft feiten of omstandigheden die de getuige zelf heeft waargenomen of ondervonden 2. Ook de getuige zal dus naar zijn redenen van wetenschap gevraagd moeten worden

81 Onmiddellijkheidsbeginsel Ingevolge het hiervoor weergegeven art. 342 wordt onder verklaring van een getuige verstaan zijn bij het onderzoek op de terechtzitting gedane mededeling van feiten of omstandigheden ( ) Echter, door de toelating door de rechter van het testimonium de auditu (de verklaring van horen zeggen) is er op dit onmiddellijkheidsbeginsel een forse inbreuk gemaakt

82 Onmiddellijkheidsbeginsel Verklaring van horen zeggen bestaat uit een combinatie van een overbrengende en één of meer overgebrachte verklaringen Overbrengende verklaring kan bestaan uit een mondelinge verklaring van een getuige (wat hij bijv. een ander heeft horen zeggen en/of zien doen) Meest voorkomende voorbeeld van overbrengende verklaring is het pv van opsp. ambt. waarin opgenomen een door die opsp. ambt. opgenomen verklaring van een getuige of deskundige (de overgebrachte verklaring)

83 Onmiddellijkheidsbeginsel De aldus opgevoerde getuige of deskundige behoeft niet meer op de zitting gehoord te worden: de rechter kan volstaan met de verklaring van die getuige of deskundige zoals opgenomen in het ambtsedig pv van de opsporingsambtenaar Uiteraard dienen de in het pv opgenomen verklaringen van getuigen en deskundigen wel te voldoen aan de wettelijke vereisten zoals hiervoor besproken (feiten of omstandigheden die de getuige zelf heeft waargenomen of ondervonden!)

84 Onmiddellijkheidsbeginsel De laatste jaren is echter door de invloed van het Europese recht én een aantal grote strafzaken het horen van getuigen en deskundigen op de zitting fors toegenomen Er zal niet snel worden volstaan met de getuigenverklaring zoals opgenomen in een pv van een opsp. ambt. als de raadsman verzoekt de betreffende getuige op de zitting te horen. Dat kan alleen maar geweigerd worden als: (zie volgende dia) (art. 264 en 288 ivm 299)

85 Onmiddellijkheidsbeginsel 1. het onaannemelijk is dat de getuige (of deskundige) binnen een aanvaardbare termijn ter terechtzitting zal verschijnen (onder omstandigheden ook het geval waarin het onaannemelijk is dat een getuige binnen een aanvaardbare termijn ter terechtzitting een verklaring zal afleggen), of 2. de gezondheid of het welzijn van de getuige (of deskundige) door het afleggen van een verklaring ter terechtzitting in gevaar wordt gebracht, en het voorkomen van dit gevaar zwaarder weegt dan het belang om de getuige (of deskundige) ter terechtzitting te kunnen ondervragen, of 3. de verdachte niet in zijn verdediging wordt geschaad, of 4. er mogelijk sprake is van een bedreigde of afgeschermde getuige (art. 264 en 288 ivm 299) 85

86 Onmiddellijkheidsbeginsel Met name punt 3 is een moeilijk te nemen hobbel: hoe kan immers in redelijkheid gezegd worden dat een verdachte niet in zijn verdediging geschaad wordt als de betreffende getuige niet op zitting gehoord wordt? Daarvan zal niet snel sprake zijn en de getuige zal dus gewoon moeten worden opgeroepen om op de zitting een verklaring af te leggen (tenzij één van overige weigeringsgronden van toepassing is)

87 Onmiddellijkheidsbeginsel Als de verdediging niet in enig stadium van het geding de gelegenheid heeft gehad een persoon die een verklaring tegenover de politie heeft afgelegd te (doen) ondervragen, mogen elders afgelegde verklaringen slechts gebruikt worden als: 1. Er een goede reden was voor het niet verschijnen/niet beantwoorden (overleden, verschoningsrecht, horen schadelijk voor getuige). 2. Het bewijs niet uitsluitend/in doorslaggevende mate is gebaseerd op die verklaring. 3. Als het bewijs wel uitsluitend of in doorslaggevende mate wordt gebaseerd op die verklaringen moet aan de verdediging voldoende compensatie worden geboden. Zie uitgebreid het zakboek

88 Stelling Ook een kennelijk leugenachtige verklaring van een getuige mag als wettig bewijsmiddel tegen de verdachte worden gebruikt

89 Verklaring getuige Een verdachte kan niet veroordeeld worden op de verklaring van één getuige ('één getuige is géén getuige': art. 342,3) Daarvoor is aanvullend bewijs vereist, bijv. een verklaring van een andere getuige of van de verdachte zelf, of schriftelijke bescheiden Een kennelijk leugenachtige verklaring van een getuige mag niet als wettig bewijsmiddel tegen de verdachte worden gebruikt, dit in tegenstelling tot de leugenachtige verklaring van de verdachte zelf

90 Anonimiteit in strafproces 1. Volledig anoniem (startinfo, in beginsel niet als bewijs) Persoon via MMA Persoon via TCI 2. Gedeeltelijk anoniem Domicilie/verklaring onder nummer Beperkte anonieme getuige 3. Bedreigde getuige 4. Afgeschermde getuige Opsporingsdiensten kunnen geen anonimiteit toezeggen aan getuigen!!

91 Beperkt anonieme getuige De RC (art. 190 Sv) en rechtbank (art. 290 Sv) kunnen bepalen dat vragen naar identiteitsgegevens of bloed/- aanverwantschap met de verdachte achterwege worden gelaten, indien er gegrond vermoeden bestaat dat de getuige in verband met het afleggen van zijn verklaring overlast zal ondervinden of in de uitoefening van zijn beroep zal worden belemmerd

92 Bedreigde getuige Art. 226a lid 1 (in afdeling: bedreigde getuigen') De RC beveelt hetzij ambtshalve, hetzij op de vordering van de OvJ of op het verzoek van de verdachte of van de getuige, dat ter gelegenheid van het verhoor van die getuige diens identiteit verborgen wordt gehouden, indien: a. de getuige of een andere persoon, met het oog op de door de getuige af te leggen verklaring, zich zodanig bedreigd kan achten dat, naar redelijkerwijze moet worden aangenomen, voor het leven, de gezondheid of de veiligheid dan wel de ontwrichting van het gezinsleven of het sociaal-economisch bestaan van die getuige of die andere persoon moet worden gevreesd, en b. de getuige te kennen heeft gegeven wegens deze bedreiging geen verklaring te willen afleggen. In het andere geval wijst hij de vordering of het verzoek af

93 Afgeschermde getuige Art. 226m lid 1 (in afdeling: 'afgeschermde getuigen') De RC (te Rotterdam: zie 178a,3 Sv) beveelt hetzij ambtshalve, hetzij op de vordering van de OvJ of op het verzoek van de verdachte of van de getuige, dat een getuige als afgeschermde getuige wordt gehoord indien, naar redelijkerwijze moet worden aangenomen, het belang van de staatsveiligheid dat eist Deze regeling strekt ertoe de bruikbaarheid te verruimen door de in het ambtsbericht van de AIVD opgenomen informatie onderwerp te laten zijn van nader onderzoek door middel van verhoren van getuigen

94 Beletten ter kennis komen antwoorden Art. 187d: RC kan beletten dat antwoord op vragen betreffende een bepaald gegeven ter kennis komen van de OvJ, verdachte en diens raadsman indien getuige overlast zal ondervinden of in de uitoefening van zijn beroep ernstig zal worden belemmerd een zwaarwegend opsporingsbelang wordt geschaad of het belang van de staatsveiligheid wordt geschaad

95 Stelling Het bewijs dat de verdachte het ten laste gelegde feit heeft begaan, kan door de rechter worden aangenomen uitsluitend op grond van een pv waarin verklaringen zijn opgenomen van getuigen wier identiteit niet blijkt

96 Bewijsgebruik verklaring anonieme getuige Art. 344a,1 Het bewijs dat de verdachte het ten laste gelegde feit heeft begaan, kan door de rechter niet uitsluitend of in beslissende mate worden gegrond op schriftelijke bescheiden houdende verklaringen van personen wier identiteit niet blijkt

97 Bewijsgebruik verklaring bedreigde/afgeschermde getuige Art. 344a,2 Een pv van een verhoor bij de RC, - houdende de verklaring van een persoon die als bedreigde getuige is aangemerkt - dan wel de verklaring van een persoon die als afgeschermde getuige is aangemerkt, kan alleen meewerken tot het bewijs dat de verdachte het ten laste gelegde feit heeft begaan, indien ten minste aan de volgende voorwaarden is voldaan (zie volgende dia):

98 Bewijsgebruik verklaring bedreigde/afgeschermde getuige Art. 344a,2 a. de getuige is een bedreigde getuige of een afgeschermde getuige en is als zodanig door de RC gehoord, en b. het ten laste gelegde feit, voor zover bewezen, betreft een misdrijf als omschreven in art. 67.1, en levert gezien zijn aard, het georganiseerd verband waarin het is begaan, of de samenhang met andere door de verdachte begane misdrijven, een ernstige inbreuk op de rechtsorde op

99 Bewijsgebruik verklaring anonieme versus bedreigde/afgeschermde getuige Art. 344a,3 Een schriftelijk bescheid houdende de verklaring van een persoon wiens identiteit niet blijkt, kan, buiten het geval omschreven in het tweede lid (MH: de door de RC gehoorde bedreigde/afgeschermde getuige) alleen meewerken tot het bewijs dat de verdachte het ten laste gelegde feit heeft begaan, indien ten minste aan de volgende voorwaarden is voldaan: a. de bewezenverklaring vindt in belangrijke mate steun in andersoortig bewijsmateriaal, en b. door of namens de verdachte is niet op enig moment in het geding de wens te kennen gegeven om de in de aanhef bedoelde persoon te ondervragen of te doen ondervragen

100 Bewijsgebruik verklaring getuige met wie afspraak is gemaakt Art. 344a,4 Het bewijs dat de verdachte het ten laste gelegde feit heeft begaan, kan door de rechter niet uitsluitend worden aangenomen op grond van verklaringen van getuigen met wie op grond van art. 226h, derde lid, of 226k een afspraak is gemaakt (strafkorting)

101 Stelling De opsporingsambtenaar die betrokken is bij het verhoor van een bedreigde en/of afgeschermde getuige heeft een beperkt verschoningsrecht

102 Beperkt verschoningsrecht In art. 219a en 219b is een beperkt verschoningsrecht toegekend aan de getuige (bijv. de opsporingsambtenaar) die betrokken is bij het verhoor van een afgeschermde of bedreigde getuige of een daaraan voorafgaand verhoor van die getuige Let op: verschoning bij afgeschermde getuige is verplicht!!

103 Stelling Opsporingsambtenaren mogen alleen in uitzonderlijke gevallen een anonieme getuigenverklaring afleggen

104 Politieambtenaar als anonieme getuige Opsporingsambtenaren worden gezien als professionals die niet zonder meer gelijk gesteld mogen worden met toevallige burgergetuigen of slachtoffers en mogen alleen in uitzonderlijke gevallen een anonieme getuigenverklaring afleggen. Dat de RC wél op de hoogte is van de identiteit doet daaraan niet af EHRM, NJ Zie tegenwoordig de regeling bedreigde getuige in 226a en 344a

105 Ingetrokken getuigenverklaring Als een pv inhoudende een belastende getuigenverklaring het enige bewijsmiddel is waaruit verdachte's betrokkenheid bij het ten laste gelegde feit rechtstreeks kan volgen en die getuige nadien door een rechter is gehoord en ten overstaan van die rechter die verklaring heeft ingetrokken, of een ontlastende nadere verklaring heeft afgelegd, dan wel heeft geweigerd te verklaren dan moet die getuige op zitting gehoord worden, opdat de rechter zich door eigen waarneming van de getuige een oordeel zal kunnen vormen omtrent de betrouwbaarheid van diens verklaringen dan wel omtrent de redenen van diens weigering aldaar een verklaring af te leggen HR , LJN BB2958 en HR , LJN AW6737 In hoger beroep ligt dit genuanceerder HR , ECLI:NL:HR:2014:

107 Verklaring deskundige Art. 343 Onder verklaring van een deskundige wordt verstaan zijn bij het onderzoek op de terechtzitting (cursief MH) afgelegde verklaring over wat zijn wetenschap en kennis hem leren omtrent datgene wat aan zijn oordeel onderworpen is, al dan niet naar aanleiding van een door hem in opdracht uitgebracht deskundigenverslag Een door een deskundige opgemaakt verslag is (naast de mondelinge verklaring van een deskundige) een zelfstandig wettig bewijsmiddel (schriftelijk bescheid) (zie voor verslag én verklaring art. 339 i.v.m. art. 344 lid 1 onder 4 Sv)

108 Verklaring deskundige Deskundigen kunnen bijv. iets verklaren (mondeling bij de rechter of in een deskundigenverslag) over aangetroffen sporenmateriaal, de vermoedelijke doodsoorzaak van het slachtoffer (na sectie) maar ook over de geestesvermogens van een verdachte of getuige Zie art. 51i Sv e.v. voor algemene bepalingen inzake: - benoeming van en opdracht aan deskundige (art. 51i Sv) - geheimhouding, verschoning en vergoeding (art. 51j Sv) - landelijk openbaar register van deskundigen (art. 51k Sv) - eisen aan verslag van deskundige (art. 51l Sv) - horen deskundige door rechter (art. 51m Sv)

109 Verklaring deskundige Zie voor benoemen deskundige door (hulp)ovj art. 150 Sv: 1. De OvJ kan in het belang van het onderzoek ambtshalve of op het verzoek van de verdachte een deskundige die als deskundige is geregistreerd in het register, bedoeld in art. 51k, benoemen. 2. De bevoegdheid, bedoeld in het eerste lid, komt ook toe aan de hulp-ovj voor zover het technisch onderzoek betreft, met uitzondering van de gevallen waarin de wet anders bepaalt. Bij of krachtens algemene maatregel van bestuur kunnen nadere regels worden gesteld over de aard van het technisch onderzoek dat kan worden opgedragen

110 Verklaring deskundige Wetswijziging deskundige, inwerkingtreding Zie voor verdere procedureregels m.b.t. het benoemen van een deskundige door de (hulp)ovj (inclusief bijv. kennisgeving aan de verdachte en het recht op een tegenonderzoek) art. 150a Sv e.v. Zie voor benoeming deskundige de RC (voor het uitbrengen van een verslag en mogelijk verhoor naar aanleiding van een uitgebracht verslag) art. 176 Sv (wat weer verwijst naar art. 227 t/m 232 Sv) Zie voor verhoor en beëdiging van de deskundige door de RC art. 215 en 216 Sv Zie voor verklaringen van deskundige op terechtzitting art. 299 Sv Zie voor het onderscheid tussen technisch- en deskundigenonderzoek de Aanwijzing technisch opsporingsonderzoek/deskundigenonderzoek

112 Schriftelijke bescheiden Art. 344,1 Onder schriftelijke bescheiden worden verstaan: 1. beslissingen in de wettelijke vorm opgemaakt door colleges of personen met rechtspraak belast 2. pv's en andere geschriften, in de wettelijke vorm opgemaakt door colleges en personen, die daartoe bevoegd zijn, en behelzende hun mededeling van feiten of omstandigheden, door hen zelf waargenomen of ondervonden (MH: bijv. pv s van opsp. ambt., rechters, rechterlijke colleges (rechtbank), authentieke aktes (notaris/deurwaarder), enz.)

113 Schriftelijke bescheiden Art. 344,1 3. geschriften opgemaakt door openbare colleges of ambtenaren, betreffende onderwerpen behorende tot de onder hun beheer gestelde dienst, alsmede geschriften, opgemaakt door een persoon in de openbare dienst van een vreemde staat of van een volkenrechtelijke organisatie (schriftelijke aivd-info, ambtenaar burgerlijke stand, burgemeester, pv s van buitenlandse opspoorders ) (let op: indien anoniem dan blokkade 344a,3) 4. verslagen van deskundigen met het antwoord op de opdracht die aan hen is verleend tot het verstrekken van informatie of het doen van onderzoek, gebaseerd op wat hun wetenschap en kennis hen leren omtrent datgene wat aan hun oordeel onderworpen is 5. alle andere geschriften; doch deze kunnen alleen gelden in verband met de inhoud van andere bewijsmiddelen (klad aantekeningen, pv waaraan gebrek kleeft, kassabonnen, bijlage bij requisitoir)

Nog meer weergeven