Evaluatie van het. Kulturhusenbeleid. in de provincie Gelderland

Transcriptie

1 Evaluatie van het Kulturhusenbeleid in de prvincie Gelderland Auteurs: Met medewerking van: Datum: 13 februari 2012 Rapprt: Iv Nienhuis (Spectrum CMO Gelderland) & Erik Janssen (HAN) Thecla Bruwer, Annelies Czijnsen, Gerrit Dijkerman, Janneke van Lier, Maarten Leffen, Pierre Puts, Jrike Smeitink, Jaap Terpstra, Niclette Verkleij, Gerda Welt

2

3 Inhudspgave Samenvatting Inleiding Het Kulturhusenbeleid Het Kulturhuscncept Waarm een Kulturhus? Vrwaarden vr een Kulturhussubsidie Vraagstelling en methde De vraagstelling Werkwijze Resultaten Outputprestaties Aantal Kulturhusen, wanneer peratineel en samenstelling van de partners Gezamenlijk beheer en gezamenlijke prgrammering van en afstemming tussen partners Outputprces en structuur: de rl van de prvinciale inzet en middelen Het maatschappelijk effect van Kulturhusen p de leefbaarheid Het effect van Kulturhusen p de bestaanszekerheid Het effect van Kulturhusen p het wnklimaat Het effect van Kulturhusen p de verzrgingssituatie Het effect van Kulturhusen p het sciaal klimaat Het effect van Kulturhusen p het bestuurlijk klimaat Overstijgende inzichten: Het Kulturhus als sciaal dnrhart Cnclusies en aanbevelingen Aantal peratinele Kulturhusen, samenstelling partners en samenwerking De rl van de prvinciale middelen en inzet in de ttstandkming van Kulturhusen is psitief Kulturhusen hebben een psitief effect p de leefbaarheid Kulturhusen kunnen de functie van sciaal dnrhart hebben Aanbevelingen Bijlagen... 35

4

5 SAMENVATTING

6

7 Samenvatting Sinds 2003 heeft de prvincie Gelderland actief bijgedragen aan de leefbaarheid en sciale samenhang in drpen en stadswijken. Dit heeft ze nder andere gedaan dr de intrductie van het Kulturhuscncept. Een Kulturhus is meer dan een drpshuis. In plaats van een verzamelgebuw van verenigingen en activiteiten, is het een multifunctinele accmmdatie waar verenigingen, rganisaties en instellingen samenwerken p het gebied van beheer en in hun activiteitenaanbd. Dr samenwerking p het gebied van management, activiteiten en meervudig gebruik van ruimtes, z is de beleidsgedachte, zullen diensten en vrzieningen minder snel verdwijnen en wrden er meer en (ver)nieuwe(nde) activiteiten gerganiseerd die inspelen p de lkale beheften. Dit zrgt er dan weer vr dat de leefbaarheid en sciale samenhang in drpen en stadswijken wrdt versterkt. Prvinciale Staten hebben in 2008 beslten m het Kulturhuscncept te evalueren. In deze rapprtage vindt u de uitkmsten van deze evaluatie. We staan achtereenvlgens stil bij de gehanteerde methde, de rl van de prvinciale inzet en middelen in de ttstandkming van Kulturhusen, de mate en manier van samenwerking bij het beheer en activiteitenprgramma in Kulturhusen en het maatschappelijk effect van Kulturhusen p de leefbaarheid. Ten sltte geven we een antwrd p de vraag f Kulturhusen een plssing zijn in kernen en wijken waar de leefbaarheid en sciale samenhang nder druk staan als gevlg van demgrafische, ecnmische en maatschappelijke ntwikkelingen. Vraagstelling, verantwrding en werkwijze In dit evaluatienderzek hebben we de vlgende drie vragen nderzcht: (1) het aantal peratinele Kulturhusen, de samenstelling van partners en de samenwerking in Kulturhusen tussen de partners, (2) de rl van de prvinciale middelen en inzet in de ttstandkming van Kulturhusen, en (3) het maatschappelijk effect van Kulturhusen p de leefbaarheid. Tevens zijn een aantal bepalende elementen als bijvangst achterhaald vr de mate van succes van Kulturhusen als het gaat m de bijdrage aan de leefbaarheid. Betrkkenen bij het Kulturhus zijn in dit evaluatienderzek achteraf bevraagd ver het effect van Kulturhusen p de leefbaarheid, wat de rl is geweest van de prvinciale subsidie en f en he er wrdt samengewerkt bij het beheer en het activiteitenprgramma. Dit betekent dat de cnclusies gebaseerd zijn p meningen van betrkken mensen. De uitkmsten zijn dan k een indicatie en niet een harde cijfermatige analyse. De uitspraken die we den gaan ver het prvinciale niveau: we den geen uitspraken ver individuele Kulturhusen. De respns was te laag m p dit niveau betruwbare uitspraken te kunnen den. Tch durven we te stellen dat de uitkmsten een realistische weergave zijn van de werkelijkheid. Reden hiervr is dat we twee verschillende methden hebben gebruikt en dat de uitkmsten van deze methden elkaar bevestigen en nuanceren. Er zijn twee enquêtes verspreid nder alle Kulturhusen. Daarnaast zijn tien bewnersbijeenkmsten bij tien Kulturhusen gehuden p basis van de narratieve methde. Dit hudt in dat bewners gevraagd zijn verhalen te vertellen ver het effect van het Kulturhus p de leefbaarheid. Hierbij stuurt de gespreksleider slechts p één mment: de beginvraag. Deze verhalen zijn vervlgens geanalyseerd en geïnterpreteerd aan de hand van een vraf pgesteld cdeerschema. Spectrum, CMO Gelderland Evaluatie Kulturhusenbeleid Prvincie Gelderland, eindrapprt 1

8 Cnclusie 1: De prvinciale rl en middelen zijn drslaggevend in de ttstandkming van Kulturhusen Per december 2011 heeft de prvincie Gelderland 49 subsidies van ,- verstrekt als stimulans m een Kulturhus neer te zetten. Er zijn 34 Kulturhusen gerealiseerd: vijf in 2006, 6 in 2008, 8 in 2009, 6 in 2010 en 9 in In deze Kulturhusen zijn minimaal drie van de vlgende vijf functies aanwezig: welzijn, zrg, cultuur, educatie, maatschappelijke dienstverlening en cmmerciële dienstverlening. Een grte meerderheid van deze initiatiefnemers is van mening dat de rl van de prvinciale inzet en middelen drslaggevend is geweest vr de ttstandkming van Kulturhusen. De meeste initiatiefnemers stellen dat de subsidievrwaarden ten aanzien van samenwerking, prgrammering, beheer en architectnische waarde (sterk) stimulerend zijn geweest vr de kmst van een Kulturhus. Cnclusie 2: In Kulturhusen wrdt ged samengewerkt in het beheer en bij activiteiten De Kulturhusen waarver met waardering wrdt gesprken, hebben vrijwel altijd een gede beheerder met g vr de behefte van de bezekers en participerende instellingen en verenigingen. Het beheer vindt p verschillende manieren plaats. Er is sprake van een cmmerciële beheerder, van dr de gemeente ingehuurde beheerders individueel f via een (sciaal werk)bedrijf en van beheer dr vrijwilligers. Ondanks deze verscheidenheid in beheersvrmen wrdt er bij de meeste Kulturhusen samengewerkt met en tussen deelnemende partijen. Dit is wel een prces dat langzaam vrm krijgt: samenwerken kst tijd mdat de deelnemende partijen dit vaak niet gewend zijn. We zien dan k dat dit gemakkelijker gaat in drpen waar vr de kmst van het Kulturhus al sprake was van veel gezamenlijkheid. Als verenigingen en instellingen gewend zijn geweest m alles zelf te den, meten ze eerst een cultuurmslag maken. In de meeste Kulturhusen is sprake van een gezamenlijke prgrammering van activiteiten. De deelnemende verenigingen, instellingen en rganisaties geven aan dat ze bij ngeveer de helft van hun activiteiten samenwerken met andere partijen in het Kulturhus. Dit den ze dr activiteiten af te stemmen met andere partijen, dr bestaande activiteiten te cmbineren f dr samen te werken aan (ver)nieuw(end) aanbd. Ok hier geldt weer dat samenwerking een prces is dat langzaam vrm krijgt: partijen meten eerst aan elkaar snuffelen en een vrm vinden. De meeste partijen zetten zich in vr een gezamenlijk activiteitenprgramma. Van belang is dan wel dat één van deze partijen het initiatief tt samenwerken neemt. Waar een partij het initiatief heeft genmen m samen te werken, kmt samenwerking in het prgramma k daadwerkelijk van de grnd. Dit initiatief kmt sms tt stand vanuit de manager / beheerder, sms vanuit het bestuur, sms vanuit de prgrammaraad en sms vanuit de deelnemende instellingen en verenigingen zelf. Cnclusie 3: Kulturhusen leveren meestal een psitieve bijdrage aan de leefbaarheid en sciale samenhang De beleidstherie is dat een Kulturhus de leefbaarheid in drpen en wijken versterkt f in stand hudt. Deze aanname is nderzcht dr zwel cijfermatig (enquête) als verhaalsgewijs (bewnersbijeenkmsten) een antwrd te geven p vijf aspecten van leefbaarheid. Het eerste aspect is bestaanszekerheid. Draagt een Kulturhus bij aan de ecnmische vitaliteit in drpen en wijken? Gemiddeld genmen: ja, maar in beperkte mate. Kulturhusen leveren sms een kleine bijdrage aan de werkgelegenheid en het in stand huden f vergrten van het winkelaanbd. In smmige Kulturhusen zit bijvrbeeld een winkeltje vr de vergeten dagelijkse bdschappen f een (semi-)cmmerciële partij als een fysitherapeut f een wningbuwcrpratie. Daarnaast is de beheerders- en managementfunctie vaak een betaalde baan. Smmige Kulturhusen hebben een cmmerciële uitbater en bieden de gelegenheid m feesten f kffietafels te huden. Het tweede aspect is het wnklimaat. Draagt een Kulturhus bij aan de kwaliteit van de fysieke wnmgeving? Gemiddeld genmen: ja. Een grte meerderheid is van mening dat het 2 Evaluatie Kulturhusenbeleid Prvincie Gelderland, eindrapprt Spectrum, CMO Gelderland

9 gebuw een psitieve invled en uitstraling heeft p de directe mgeving. Dr de kmst van een Kulturhus is de directe wnmgeving vaak aantrekkelijker en schner gewrden en beter nderhuden. Meestal is het een architectnische aanwinst vr het drp / de wijk en een gebuw dat ged in de mgeving past: bewners zijn vaak trts p het mie gebuw. In een aantal gevallen, echter, wrdt de privacy van mwnenden aangetast en is er sprake van geluidsverlast dr activiteiten in f bij het Kulturhus. Met de kmst van Kulturhusen wrden er k vaak nieuwe wningen en/f appartementen gebuwd in de directe mgeving van het Kulturhus. Dat zrgt vr drstrming in het wningaanbd. Vral seniren vinden het prettig m vrzieningen z dichtbij te hebben. Het derde aspect is de verzrgingssituatie. Draagt een Kulturhus bij aan de aard en het peil van de aanwezige vrzieningen? Gemiddeld genmen: ja. Een grte meerderheid vindt dat het Kulturhus een bijdrage levert aan (de kwaliteit van) het vrzieningenniveau van hun kern f wijk. Het vrzieningenaanbd is verbeterd en gestegen. Men is k tevreden ver de vrzieningensamenstelling, maar meer dan de helft mist k vrzieningen zals een pinautmaat. Dr de kmst van het Kulturhus zijn er in de kern vrzieningen aanwezig die er anders niet meer waren geweest f niet waren gekmen. Dit draagt bij aan een plezieriger leven. Ouderen heven bijvrbeeld niet meer naar een naburig drp vr dktersbezek en de schl, biblitheek en kinderpvang zijn gebleven f gekmen. Het vierde aspect is het sciale klimaat. Draagt een Kulturhus bij aan sciale cntacten, sciale chesie en hulprelaties tussen bewners? Gemiddeld genmen: ja. Smmige Kulturhusen zijn het sciale centrum van het drp gewrden. Z is in een aantal gevallen het aantal verenigingen en vrijwilligers gestegen. De aanwezige verenigingen, vrzieningen, cmbinaties met zrg, het activiteitenaanbd en een gede, gezellige en uitndigende ntmetingsruimte/ hrecavrziening trekken mensen aan. Ze bieden gelegenheid vr geplande en niet geplande ntmetingen. Een vrbeeld van niet geplande ntmetingen is uders die in gesprek raken bij het brengen naar f halen van hun krst bij een activiteit. Dr de kmst van het Kulturhus wrden er meestal meer activiteiten gerganiseerd. Deze activiteiten wrden vaak ged en steeds beter bezcht. Dr deze activiteiten leren bewners elkaar beter kennen, gaan ze meer met elkaar m, velen ze zich meer verbnden met het drp en wrdt de saamhrigheid versterkt. Sms heeft dit k tt gevlg dat bewners vr elkaar klaar staan wanneer dat ndig is. Het vijfde en laatste aspect is het bestuurlijk klimaat. Zijn bewners betrkken bij besluitvrmingsprcessen rndm het Kulturhus? Gemiddeld genmen: ja. Vaak zijn bewners betrkken bij de buw en kmst van het Kulturhus, bij de ttstandkming van het activiteitenprgramma en bij het rganiseren van activiteiten. Daar waar bewners niet f nauwelijks zijn betrkken bij de kmst van het Kulturhus, is men vaak negatiever ver het Kulturhus, zals bijvrbeeld de aanwezige vrzieningen. Daar waar bewners actief (hebben) kunnen participeren in het (ntstaan van het) Kulturhus, is men psitiever. Participatie leidt tt een gevel van eigenaarschap, wat weer bijdraagt aan de ntmetingsfunctie van het Kulturhus, de mate waarin bewners het Kulturhus belangrijk vinden maar k ver de uitstraling van het Kulturhus p de mgeving. Samenvattend: met name ten aanzien van de aspecten wnklimaat, verzrgingssituatie en sciaal klimaat leveren Kulturhusen een psitieve bijdrage aan de leefbaarheid. Ten aanzien van de dimensies bestaanszekerheid en bestuurlijk klimaat is er k een psitieve invled aanwezig, maar in mindere mate. Cnclusie 4: Kulturhusen kunnen als sciaal dnrhart functineren in kernen en wijken waar de leefbaarheid nder druk staat Kulturhusen kunnen een bijdrage leveren aan de leefbaarheid van drpen en wijken. Ze zijn als het ware een sciaal dnrhart. In drpen en wijken waar de leefbaarheid en sciale Spectrum, CMO Gelderland Evaluatie Kulturhusenbeleid Prvincie Gelderland, eindrapprt 3

10 samenhang nder druk staan als gevlg van maatschappelijke ntwikkelingen als vergrijzing, privatisering en schaalvergrting, hebben Kulturhusen een psitieve invled p de bestaanszekerheid, het wnklimaat, de verzrgingssituatie, het sciale klimaat en het bestuurlijke klimaat. Het beeld dat naar vren kmt is dat Kulturhusen bestaansrecht hebben mdat de betrkkenen aangeven dat het Kulturhus belangrijk vr hen is, vrziet in belangrijke vrzieningen en fungeert als ntmetingsplek vr gerganiseerde en tevallige ntmetingen. In veel gevallen waren een centrale ntmetingsplek en belangrijke vrzieningen vrheen niet, nauwelijks f minder aanwezig. Wanneer een Kulturhus ged functineert, greit het aantal bezekers, activiteiten, vrijwilligers en verenigingen. Ze kan dan k de functie van een sciaal dnrhart hebben: ze brengt activiteiten en vrzieningen, en hudt de bel in beweging dr spin-ff in kernen waar vrheen de leefbaarheid nder druk stnd. Niet alle Kulturhusen zijn echter een sciaal dnrhart. Kritische succes- dan wel faalfactren lijken hier de lcatie, de inrichting van het gebuw, de hrecafunctie, cncurrentie van andere gemeenschapsgebuwen, de mate van ndernemerschap van de beheerder, de manier van samenwerken en participatie van bewners. Wanneer hier in het begin niet ged ver nagedacht wrdt, is het meilijk m dit later ng te crrigeren. Kulturhusen die centraal gelegen zijn, gezellig ingericht met een gede hrecafunctie, geen cncurrentie hebben van andere gemeenschapsgebuwen, waar beheerders meedenken, waar samenwerking gestimuleerd wrdt en waar bewners betrkken zijn, hebben de meeste kans van slagen. 4 Evaluatie Kulturhusenbeleid Prvincie Gelderland, eindrapprt Spectrum, CMO Gelderland

11 HOOFDRAPPORT Spectrum, CMO Gelderland Evaluatie Kulturhusenbeleid Prvincie Gelderland, eindrapprt 5

12 6 Evaluatie Kulturhusenbeleid Prvincie Gelderland, eindrapprt Spectrum, CMO Gelderland

13 1. Inleiding Sinds 2003 heeft de prvincie Gelderland actief bijgedragen aan het verbeteren van de leefbaarheid en sciale samenhang in drpen en stadswijken. Dit heeft ze nder andere gedaan dr de intrductie van het Kulturhuscncept. Ze heeft, als stimulans, 49 initiatiefnemers een subsidie verstrekt van ,- m een Kulturhus neer te zetten waarin integratie plaats vindt van vrzieningen die behren tt de basisbeheften van burgers. Daarnaast heeft ze de leergang Kulturhusen gesubsidieerd m initiatiefnemers en participanten van het Kulturhus te ndersteunen in de uitvering van het cncept. Prvinciale Staten hebben in 2008 beslten m het Kulturhuscncept te evalueren. Spectrum CMO Gelderland heeft de pdracht gekregen m dit nderzek uit te veren. In deze rapprtage vindt u de uitkmsten van deze evaluatie. Vr een gedeelte van dit nderzek heeft Spectrum samengewerkt met het lectraat Lkale Dienstverlening vanuit Klantperspectief van de HAN. De waarde van dit nderzek Vrdat we ingaan p de uitkmsten van het nderzek, is het eerst belangrijk m deze uitkmsten te nuanceren. Gegeven de beschikbare middelen, het tijdstip en de lptijd van het nderzek is gekzen vr dataverzameling p basis van twee enquêtes en tien bewnersbijeenkmsten (zie hfdstuk 3). De uitkmsten van dit evaluatienderzek zijn dan k indicatief mdat ze gebaseerd zijn p meningen. Om tt een hard cijfermatig beeld te kmen van het effect van Kulturhusen p de leefbaarheid en sciale samenhang, is het nder andere ndzakelijk m een nderzeksdesign te kiezen met een 0- en 1-meting in cmbinatie met een vergelijking in drpen en wijken waar wel en geen Kulturhus is gekmen. Dit was niet mgelijk: het nderzek is uitgeverd in de tweede helft van 2011, terwijl de eerste Kulturhusen in 2006 gepend zijn. Bvendien is dergelijk nderzek relatief kstbaar. De uitkmsten van dit nderzek geven een beeld weer p het niveau van de prvincie Gelderland. Het is dus niet mgelijk m Kulturhusen met elkaar te vergelijken. Vr het vergelijken van Kulturhusen is het ndzakelijk m vldende respns per Kulturhus te hebben (ngeveer 200 ingevulde enquêtes per Kulturhus). Dit is een kstbare en tijdrvende peratie, temeer mdat mensen steeds minder bereid zijn m deel te nemen aan enquêtes. Tijd en geld ntbrak m een dergelijke hge respns te realiseren. Ondanks dat de uitkmsten van dit nderzek indicatief zijn, durven we tch met enige zekerheid te stellen dat de uitkmsten een gede weergave zijn van de werkelijkheid. Reden hiervr is dat we naast enquêtenderzek (meningen in de vrm van cijfers) k bewnersbijeenkmsten (meningen in de vrm van verhalen) hebben gehuden. Beide nderzeksstrategieën kmen p hfdlijnen tt dezelfde resultaten, nuanceren elkaar en vullen elkaar aan. Dit hfdrapprt is een beknpte weergave van de belangrijkste resultaten. In de bijlage vindt u meer en uitgebreidere resultaten en inzichten. Leeswijzer In hfdstuk 2 gaan we krt in p het Kulturhusenbeleid. We staan hier stil bij de vragen wat het Kulturhuscncept is, waarm de prvincie beslten heeft m Kulturhusen te subsidiëren en aan welke vrwaarden initiatiefnemers meten vlden m een subsidie te kunnen krijgen. In hfdstuk 3 staan we vervlgens stil bij de vragen die in dit nderzek beantwrd wrden en de nderzeksmethde die we hierbij gebruikt hebben. In hfdstuk 4 beschrijven we de Spectrum, CMO Gelderland Evaluatie Kulturhusenbeleid Prvincie Gelderland, eindrapprt 7

14 nderzeksresultaten. In hfdstuk 5, ten sltte, sluiten we af met de cnclusies en enkele aanbevelingen. 8 Evaluatie Kulturhusenbeleid Prvincie Gelderland, eindrapprt Spectrum, CMO Gelderland

15 2. Het Kulturhusenbeleid In dit hfdstuk staan we stil bij het nderwerp van deze evaluatie: het Kulturhusenbeleid. Achtereenvlgens beschrijven we krt het Kulturhuscncept (paragraaf 2.1), de beleidstherie achter het Kulturhuscncept (paragraaf 2.2) en de vrwaarden vr subsidieverlening (paragraaf 2.3). 2.1 Het Kulturhuscncept Een Kulturhus is meer dan een drpshuis f wijkcentrum. Het is een welzijnsvrziening nieuwe stijl waarin vrzieningen die behren tt de basisbeheften van burgers zveel als mgelijk geïntegreerd wrden aangebden. Een drpshuis is als het ware een verzamelgebuw van verenigingen, instellingen en rganisaties. De betrkkenen rganiseren zelf het management en de activiteiten vr de eigen delgrep f klantenkring. Een Kulturhus, daarentegen, is meer dan een verzamelgebuw. Dr een gezamenlijk management en het bieden van een geïntegreerd aanbd aan de lkale gemeenschap kunnen betrkken partijen en burgers prfiteren van elkaars kennis en kunde. Hierdr, z is de gedacht is het mgelijk de leefbaarheid in drpen en wijken te versterken. De uitgangspunten van een Kulturhus zijn: prfiteren van elkaars kennis en accmmdatie; zich daarvr gezamenlijk verantwrdelijk velen; dat frmeel rganiseren via een gezamenlijk management; met betrkkenheid van de bewners de lkale gemeenschap via een geïntegreerd aanbd veel meer kunnen aanbieden. (Prvincie Gelderland, 2004: 5) Een Kulturhus is dan k een cncept in plaats van een verzamelgebuw van verenigingen, rganisaties en instellingen. Het is een rganisatievrm waar een passend multifunctineel gebuw bij ntwrpen wrdt in plaats van een gebuw waar verenigingen, rganisaties en instellingen gebruik maken van de ruimte. 2.2 Waarm een Kulturhus? De leefbaarheid p het platteland en in een aantal stadswijken staat nder druk. Hier zijn een aantal gerelateerde en elkaar versterkende redenen vr te nemen. Cmmerciële en maatschappelijke vrzieningen hebben (vestigingen) meten sluiten dr schaalvergrting en bezuinigingen. Dr privatisering in cmbinatie met een grtere mbiliteit van de gemiddelde burger zijn vrzieningen als het penbaar verver verdwenen f achteruit gegaan. Dr krimp in cmbinatie met ntgrening en vergrijzing neemt het aantal inwners af p het platteland. Dr welvaartsstijging in cmbinatie met individualisering meten lkale buurt- en wijkgemeenschappen steeds meer cncurreren met andere vrmen van scialisering. De Nederlandse samenleving wrdt steeds meer gekarakteriseerd dr tijdelijke pragmatische calities gebaseerd p persnlijke interesses en zaken die burgers direct aangaan (zie bijvrbeeld Duyvendak & Hurenkamp, 2006). Deze en andere redenen hebben er te geleid dat de leefbaarheid in drpen en stadswijken als minder wrdt ervaren. Met het Kulturhuscncept wil de Prvincie Gelderland de leefbaarheid en sciale samenhang in drpen en stadswijken versterken. Dr samenwerking p het gebied van management en meervudig gebruik van ruimtes, z is de gedachte, zullen maatschappelijke en cmmerciële Spectrum, CMO Gelderland Evaluatie Kulturhusenbeleid Prvincie Gelderland, eindrapprt 9

16 diensten minder snel verdwijnen mdat de ksten lager liggen. Dr samen te werken in een geïntegreerd aanbd, z is de verwachting, wrden vr burgers nieuwe activiteiten gerganiseerd die inspelen p de lkale beheften. Bvendien, z is de aanname, leidt het samen nder één dak zitten in cmbinatie met samenwerking p het gebied van management en prgramma tt een grtere aanlp waardr meer burgers gebruik gaan maken van de aangebden diensten en er meer vrijwilligers, verenigingen en leden kmen. Een Kulturhus versterkt dan k de sciale structuur mdat het een ntmetingsplek is waar nderlinge banden aangelegd en / f verstevigd kunnen wrden. Hierdr blijft de vaak kleine gemeenschap levend. 2.3 Vrwaarden vr een Kulturhussubsidie Om vr de subsidie van ,- in aanmerking te kmen, heeft de prvincie vier tetscriteria pgesteld (zie Prvincie Gelderland, 2004: 8-9): 1. Gezamenlijke verantwrdelijkheden vr management, beheer en prgrammering. 2. In het Kulturhus zijn minstens drie van de vlgende functies aanwezig: cultuur, welzijn, educatie, zrg en maatschappelijke en zakelijke dienstverlening. 3. Betrkkenheid van de bewners van de gemeenschap waar het Kulturhus staat. 4. Het Kulturhusgebuw is gebruiksvriendelijk, buwkundig duurzaam en van hge architectnische kwaliteit. 10 Evaluatie Kulturhusenbeleid Prvincie Gelderland, eindrapprt Spectrum, CMO Gelderland

17 3. Vraagstelling en methde In dit hfdstuk beschrijven we de vraagstelling van de evaluatie en de gehanteerde methde. We staan eerst stil bij de vraagstelling (paragraaf 3.1) m vervlgens de gehanteerde werkwijze te beschrijven (paragraaf 3.2). 3.1 De vraagstelling De prvincie Gelderland heeft Spectrum CMO Gelderland gevraagd het Kulturhusenbeleid te evalueren en aan te geven wat het maatschappelijk effect is van de Kulturhusen. Het gaat m de vlgende vragen: Output-prestaties: a. Heveel Kulturhusen zijn er in Gelderland gerealiseerd? b. Sinds wanneer zijn ze peratineel? c. He is de samenstelling van partners? d. Is er sprake van een gezamenlijke prgrammering van f afstemming tussen de partners? e. He wrden de prgrammering en het beheer gerganiseerd? Output-prces en structuur: a. Welke rl heeft de prvinciale inzet en prvinciale middelen gespeeld in het tt stand kmen van de kulturhusen? Maatschappelijk effect: a. Wat is het effect van kulturhusen geweest: hebben het fysieke gebuw, de vrzieningen, de gerganiseerde activiteiten in het kulturhus bijgedragen aan een verbetering van de sciale samenhang en leefbaarheid in drpen, kleine kernen en/f wijken? b. Wat kan gezegd wrden in de aanbevelingen ver plssingen in kernen en wijken waar de sciale samenhang en de leefbaarheid nder druk staan als gevlg van demgrafische ntwikkelingen? Welke bijdrage kunnen Kulturhusen leveren aan versterking van de ruimtelijke en ecnmische structuur? 3.2 Werkwijze Om een antwrd te frmuleren p de bvenstaande vragen, hebben we het nderzek pgeknipt in drie delen: bureaunderzek, een kwantitatief deel en een kwalitatief deel. Bureaunderzek Aan de hand van het bureaunderzek frmuleren we een antwrd p de vragen heveel Kulturhusen gerealiseerd zijn, wanneer ze peratineel zijn gewrden en wat de samenstelling van partners is ( Output-prestaties a, b en c ). De websites van de Kulturhusen zijn hier de hfdinfrmatiebrn. Daarnaast den we bureaunderzek m het cncept leefbaarheid te kunnen peratinaliseren (vrafgaand aan Maatschappelijk effect a en b ). Het kwantitatieve deel: de enquête Aan de hand van het kwantitatieve deel beantwrden we de vlgende vragen. Is er sprake van een gezamenlijke prgrammering van f afstemming tussen partners ( utput-prestatie d )? He is dit gerganiseerd ( utput-prestaties e )? Welke rl hebben de prvinciale inzet en middelen gespeeld in de ttstandkming van Kulturhusen ( utput-prces en structuur )? Wat is het effect van Kulturhusen p de leefbaarheid en sciale samenhang ( maatschappelijk effect a )? Spectrum, CMO Gelderland Evaluatie Kulturhusenbeleid Prvincie Gelderland, eindrapprt 11

18 Het kwantitatieve gedeelte bestaat uit twee enquêtes nder alle gerealiseerde Kulturhusen. In beide enquêtes hebben we de respndenten gevraagd naar hun mening dr middel van stellingen en pen vragen. Dit betekent dus dat de uitkmsten van de enquêtes (zals elke andere enquête) subjectief zijn. De eerste enquête is gericht aan de gebruikers van de Kulturhusen. Gebruikers zijn de leden van verenigingen, klanten van instellingen en inwners die het Kulturhus bezeken bij gerganiseerde activiteiten. We hebben hen gevraagd een rdeel te geven ver (1) de waardering van het gebuw, (2) de waardering ten aanzien van de vrziening(en) en activiteiten, en (3) het effect van het Kulturhus p de leefbaarheid. Deze enquête is pgenmen in bijlage 1.1. De tweede enquête is (gericht aan de rganisatie en de participanten ) van het Kulturhus. De rganisatie is het bestuur, de manager/beheerder en de prgrammaraad. De participanten zijn de deelnemende verenigingen, instellingen en rganisaties. Naast de bvenstaande drie vragen hebben we deze twee grepen k bevraagd ver (1) de mate en manier van gezamenlijk prgrammeren en beheer, en (2) de rl van de prvinciale inzet en prvinciale middelen in het tt stand kmen van de Kulturhusen. De participanten zijn daarnaast bevraagd ver de vr- en nadelen die het gezamenlijke management, beheer en prgrammeren met zich meebrengen. Deze enquête is pgenmen in bijlage 1.1. Naast een algemeen beeld van alle respndenten, vergelijken we de drie hierbven genemde grepen rganisatie, participerende instellingen en gebruikers met elkaar als het gaat m het effect van een Kulturhus p de leefbaarheid. We vegen hier ng een vierde grep aan te: de initiatiefnemers vr de kmst van een Kulturhus. Reden vr de vergelijking tussen de vier grepen is dat we verwachten dat initiatiefnemers psitiever zijn dan de rganisatie, gevlgd dr de participerende instellingen en de gebruikers. De resultaten van de enquête laten echter geen pvallend patrn zien. Daarm geven we de verschillen tussen de vier grepen niet weer in de hfdrapprtage. In de bijlagen 4.2.2, 4.3.2, 4.4.2, en zijn deze verschillen wel pgenmen. In ttaal zijn 224 respndenten begnnen aan de enquête: 180 respndenten hebben de algemene enquête ingevuld en 44 respndenten hebben de enquête vr de rganisatie en participanten ingevuld. Van deze 224 respndenten hebben er 34 aangegeven tt de categrie rganisatie te behren, 66 tt de categrie participanten, 103 tt de categrie gebruikers. 21 respndenten hebben de categrie anders aangekruist. 43 van de 224 respndenten hebben aangegeven een initiatiefnemer te zijn. Beide enquêtes zijn digitaal uitgezet. Gendigden hadden echter k de mgelijkheid m de vragenlijst schriftelijk in te vullen. Alle kulturhusbesturen, prgrammaraden, managers/ beheerders en participanten zijn tweemaal schriftelijk benaderd met de vraag de enquête in te vullen. Zij hadden de keuze m de enquête in te vullen f de enquête gericht aan de gebruikers in te vullen. Tevens is ze gevraagd m de gebruikersenquête nder de aandacht te brengen van bezekers, klanten en leden. Als bijlagen zijn een ndersteunende brief van de prvincie tegevegd en een pster. Daarnaast is met een aantal Kulturhusbesturen telefnisch cntact gezcht en is een verstuurd m de enquête extra nder de aandacht te brengen. Ok zijn een aantal gendigden van de bewnersbijeenkmsten (zie hiernder) gevraagd m de enquête in te vullen en deze in hun lkale netwerk te verspreiden. Het kwalitatieve deel: het verhaal achter de cijfers In het kwalitatieve gedeelte staat de vraag centraal wat het effect van een Kulturhus is p de leefbaarheid en sciale samenhang ( Maatschappelijk effect a ). In dit gedeelte is samengewerkt met het lectraat Lkale Dienstverlening vanuit Klantperspectief van de HAN. Aan de hand van de narratieve methde is de grep bewners bevraagd. Reden hiervr is dat 12 Evaluatie Kulturhusenbeleid Prvincie Gelderland, eindrapprt Spectrum, CMO Gelderland

19 leefbaarheid dr ieder individu anders wrdt ervaren en meilijk te vatten is in abstracte begrippen. Juist vr dit type abstracte belevingsbegrippen is de narratieve methde geschikt: het vertellen van verhalen geeft een betruwbaarder en inspirerender inzicht. Aan de hand van de uitkmsten zijn we k in staat m duiding te geven aan de enquêteresultaten ver leefbaarheid. In de narratieve nderzeksmethde is niet het aantal respndenten de analyse-eenheid zals gebruikelijk is bij kwantitatief nderzek maar het aantal narratieven. Narratieven zijn alle gegevens in prza die niet vrtkmen uit geslten vragen f stellingnames. Het zijn kleine verhaaltjes: interviewfragmenten waar drgaans sprake is van een plt f ntwikkelingsverlp en een peenvlging van vr de respndent betekenisvlle gebeurtenissen. Ze gaan ver bigrafische bijznderheden van gebeurtenissen zals ze verteld wrden dr degenen die ze hebben meegemaakt. In de narratieve methde stuurt de gespreksleider slechts p één mment, namelijk aan het begin van het gesprek dr middel van één centrale vraag. Deze luidde in dit nderzek: Kunt u iets vertellen ver de relatie tussen het Kulturhus en de leefbaarheid in uw plaats? Is de leefbaarheid sinds de kmst van het Kulturhus tegenmen, afgenmen f juist gelijk gebleven? De aanwezigen vertellen vervlgens verhalen in relatie tt deze centrale vraag, haken p elkaar in, gaan sms met elkaar in discussie en stellen vragen aan elkaar. De gespreksleider stelt geen andere vragen dan drvragen als kunt u een vrbeeld geven, kunt u dat verduidelijken, kunt u aangeven waarm u dat vindt, etcetera. Hierdr vertellen de respndenten hun verhaal in plaats van het geven van antwrd p een heveelheid vragen. De narratieve methde is nder te verdelen in 4 peenvlgende stappen. De eerste stap is het huden van de bewnersbijeenkmsten. De tweede stap het transcriberen van de bewnersbijeenkmsten en het selecteren van de narratieve elementen uit deze transcripties. De derde stap is het cderen van de narratieve elementen. De laatste stap is het analyseren van de gecdeerde narratieve elementen. In bijlage 1.2 van de rapprtage gaan we hier uitgebreider p in. In dit nderzek zijn tien bewnersbijeenkmsten gehuden bij tien verschillende Kulturhusen. In ttaal hebben 69 bewners deelgenmen aan de bewnersbijeenkmsten. De keuze vr de tien Kulturhusen is tt stand gekmen p basis van een categrisatie naar; mate van stedelijkheid, regi en het aantal participanten. Spectrum heeft de categrisatie gemaakt en een vrstel gedaan. De prvincie heeft de uiteindelijke keuze vr de tien Kulturhusen gemaakt, te weten: Kulturhus Schldijk (Lintel), Kulturhus De Rietbrgh (Terbrg), Kulturhus de Essenburcht (Ktwijkerbrek), Kulturhus t Harde (Elburg), Kulturhus De Talter (Oldebrek), Kulturhus De Meent (Afferden), Kulturhus D n Dulper (Bven-Leeuwen), Kulturhus Beek (Beek), Kulturhus t Sprengenhus (Laag Seren) en MFC Dk Zuid (Apeldrn). De bewners vr de bewnersbijeenkmsten zijn met de hulp van het bestuur f de beheerder van de desbetreffende Kulturhusen uitgendigd. Hen is gevraagd een suggestie te den vr minimaal tien bewners die ged ingeverd zijn in het wel en wee van hun drp f wijk. Bij het geven van deze suggesties is hen k gevraagd m geen namen van bestuurders dr te geven en daarnaast k suggesties te den vr bewners die geen f weinig gebruik maken van het Kulturhus. De bewners zijn vervlgens dr Spectrum uitgendigd. Spectrum, CMO Gelderland Evaluatie Kulturhusenbeleid Prvincie Gelderland, eindrapprt 13

20 14 Evaluatie Kulturhusenbeleid Prvincie Gelderland, eindrapprt Spectrum, CMO Gelderland

21 4. Resultaten In dit hfdstuk presenteren we de resultaten van de evaluatie. Dit den we p basis van de vraagstelling (zie hfdstuk 3). In paragraaf 4.1 beschrijven we de utputprestaties. Het gaat hier m het aantal Kulturhusen, wanneer deze Kulturhusen peratineel zijn en wat de samenstelling van partners is. Ok staan we stil bij de gezamenlijke prgrammering van en afstemming tussen partners, en he dit gerganiseerd is. In paragraaf 4.2 beantwrden we de vraag f de prvinciale inzet en middelen stimulerend f remmend zijn geweest in de ttstandkming van Kulturhusen. In paragraaf 4.3, ten sltte, beschrijven we het effect van Kulturhusen p de leefbaarheid Outputprestaties In deze paragraaf gaan we in p het ttaal aantal peratinele Kulturhusen en de samenstelling van partners (paragraaf 4.1.1). Tevens beschrijven we de mate en manier van samenwerking en afstemming tussen de deelnemende instellingen en verenigingen. Dit den we vr het beheer en de gezamenlijke prgrammering (paragraaf 4.1.2) Aantal Kulturhusen, wanneer peratineel en samenstelling van de partners Op 28 nvember 2011 zijn er in ttaal 34 Kulturhusen gepend. In de tabel hiernder wrdt weergegeven sinds wanneer ze peratineel zijn en wat de samenstelling van participanten is. Bij de samenstelling van participanten hebben we de categrisering van de prvincie criteria twee in de subsidievrwaarden (zie hfdstuk 2) richtinggevend laten zijn. De categrieën zijn: welzijn, zrg, cultuur, educatie, maatschappelijke dienstverlening en zakelijke dienstverlening. Deze categrieën zijn niet eenduidig. Een fysitherapeut, bijvrbeeld, kan zwel vallen in de categrie zrg als de categrie zakelijke dienstverlening. Een winkel gerund dr een instelling vr mensen met een beperking, kan zwel vallen in de categrie zakelijke dienstverlening als de categrie zrg. Kinderpvang kan zwel vallen in de categrie welzijn als in de categrie zakelijke dienstverlening. Een grte maatschappelijke welzijnsinstelling kan zwel vallen in de categrie welzijn als in de categrie zrg. Etcetera. Ondanks deze verlapping tussen de categrieën, kunnen we wel stellen dat alle Kulturhusen vlden aan de prvinciale subsidievrwaarde m minimaal drie van de vijf functies aanwezig te hebben (zie tabel 1 p de vlgende pagina) Gezamenlijk beheer en gezamenlijke prgrammering van en afstemming tussen partners In alle Kulturhusen is in ieder geval sprake van afstemming als het gaat m het gebruik van ruimtes. Dit is k de minimale vrwaarde m een multifunctineel gebuw te laten draaien. Het idee achter het Kulturhuscncept is echter dat er niet alleen wrdt afgestemd maar k wrdt samengewerkt. Hiernder gaan we dieper in p de mate en manier van samenwerking bij het beheer en het gezamenlijk activiteitenprgramma. Samenwerking bij het beheer Ruim de helft van de respndenten geeft aan dat er sprake is van een gezamenlijk beheer. Daarnaast geeft bijna 60% aan (heel erg) tevreden te zijn ver het beheer (zie bijlage 2). Deze cijfers zijn een indicatie vr de mate van samenwerking in Kulturhusen: sms geeft de ene respndent van een Kulturhus aan dat er niet wrdt samengewerkt, terwijl de ander aangeeft dat dit wel z is. Waarschijnlijk is de mate van betrkkenheid van de respndent bij het Kulturhus hier de rzaak: is het een kernpartner f juist een vertegenwrdiger van een vereniging die alleen ruimte huurt? Spectrum, CMO Gelderland Evaluatie Kulturhusenbeleid Prvincie Gelderland, eindrapprt 15

22 Tabel 1: Operatinele Kulturhusen naar de samenstelling van partners KULTURHUS (KH) KERN KH De Meent Afferden 2010 X X X X X KH Angeren Angeren 2011 X X X X KH MFC Dk Zuid Apeldrn Apeldrn 2009 X X X X X MFC Presikhaven Arnhem Arnhem 2009 X X X X KH Beek Beek-Ubbergen 2006 X X X X X KH De Zandlper Bergharen 2009 X X X KH D'n Dulper Bven Leeuwen 2009 X X X X X MFA Dreumel Dreumel 2011 X X X KH 't Spieker Eibergen 2010 X X X Eper Gemeentewning Epe 2010 X X X KH MFA Ewijk Ewijk 2009 X X X X KH De Brede Blik Giesbeek 2006 X X X X KH 't Stieltjen Haarl 2008 X X X X X KH 't Harde t Harde 2009 X X X X KH Leijestein Kerkdriel 2011 X X X X X KH De Essenburcht Ktwijkerbrek 2008 X X X X X KH 't Sprengenhus Laag Seren 2010 X X X X KH 't Kruispunt Laren 2008 X X X X X KH Lintel Lintel 2008 X X X X Gildehuis Lbith 2006 X X X Vrzieningenhart Willemskwartier Nijmegen 2011 X X X X Veluvine Nunspeet 2011 X X X KH De Talter Oldebrek 2008 X X X KH Dennenkamp Osterbeek 2008 X X X KH Ruurl Ruurl 2006 X X X X KH De Breehek Scherpenzeel 2009 X X X KH De Rietbrgh Terbrg 2010 X X X X KH Jachtlust Twell 2006 X X X Cultuurcluster prtierscmplex Het Gietelinck Ulft 2009 X X X KH 't Warnshuus Warnsveld 2010 X X X KH De Nieuwhf Westervrt 2011 X X X Nt 1 Nt 2 De samenstelling van participanten is p 31 september 2011 geïnventariseerd. De Kulturhusen die p dat mment ng niet pen waren, zijn hier niet pgenmen. Bij veel Kulturhusen is het mgelijk m een ruimte te huren. Het Kulturhus zelf det dan k aan zakelijke dienstverlening. Deze dienst is niet meegenmen in de bvenstaande tabel: de samenstelling van partners is hier richtinggevend vr de functies die Kulturhusen hebben. peratineel sinds Welzijn Zrg Educatie Cultuur Dienstverlening 16 Evaluatie Kulturhusenbeleid Prvincie Gelderland, eindrapprt Spectrum, CMO Gelderland

23 Dat niet alle respndenten aangeven dat er sprake is van een gezamenlijk beheer, wil niet zeggen dat er niet wrdt samengewerkt bij het beheer. Sms is er sprake van een cmmerciële beheerder die p basis van samenspraak met de betrkken partners invulling geeft aan het beheer. Sms is er sprake van een betaalde kracht, die direct f indirect via een rganisatie f een sciale werkvrziening wrdt ingehuurd. Beheer p basis van samenwerking en vrijwilligers, z wrdt enkele keren bij de pen antwrden in de enquête en tijdens de bewnersbijeenkmsten duidelijk, wrdt niet echt gezien als een ptie: Niemand gaat hier iedere avnd staan, gewn vr een prikkie f m als vrijwilliger de bel schn te maken. We willen allemaal wel vrijwilligershulp den en er wrdt hier heel veel dr vrijwilligers gedaan, maar het met geen vrijwilligershulp zijn dat een verplichting wrdt. Kijk, nu is het gebuw pen. Hier is cntinu de hele week iemand. En hij mag feestjes geven. Dus k zijn Grand Café kan hij gebruiken. Dus hij haalt daar k zijn verdienste uit. Er zijn best mensen met een betaalde baan die één f twee avnden in de week iets willen den, maar ik wil wel eens een vrbeeld hebben van iemand die veertig uur per week werkt en dan k ng eens vr veertig uur in een gebuw gaat staan vr nppie. Daar krijg je niemand vr. En dat is gewn een heel sterk punt. Samenwerken is k een prces dat langzaam vrm krijgt. Z geven respndenten in de enquête aan dat ze met z n allen hard bezig zijn m vrm te geven aan de samenwerking rndm het beheer, maar k als het gaat m het activiteitenprgramma en m de website peratineel te krijgen en / f actueel te huden. Samenwerken, z geven ze aan, kst tijd mdat ze het niet gewend zijn m het z intensief te den. Partijen meten tch eerst wat meer aan elkaar snuffelen en een vrm vinden. Dit gaat gemakkelijk wanneer er in een drp al sprake is van veel gezamenlijkheid en gezamenlijke activiteiten. Als verenigingen f rganisaties gewend zijn geweest m alles zelf te den, meten ze eerst een cultuurmslag maken. Dit is niet altijd even gemakkelijk. Het behartigen van f rekening huden met de belangen van een andere rganisatie f vereniging is ng geen vanzelfsprekendheid: Ja denk er m, wij meten dan een paar zaterdagen in het jaar gebruik maken van de sprtzaal. Je kunt hier fantastische mie cncerten geven dat is echt een vrdeel van dit, want deze sprtzaal mbuwen tt cncertzaal, nu, dat kan gewn. En dan heb je hier een hele mie akestiek. Je kunt een mi pdium neerzetten, er kunnen zeker vierhnderd mensen in en die kmen k. Maar daar is de vlleybalvereniging niet blij mee, want die meten weer met hun cmpetitieprgramma daar rekening mee huden. En dan zeggen ze ja, het is een sprtzaal. Weet je wel? Die kunnen de knp een beetje meilijker mzetten." In Kulturhusen wrdt steeds meer samengewerkt bij het beheer. Dit is echter wel een prces dat langzaam vrm krijgt: aan elkaar snuffelen kst tijd. Gezamenlijk activiteitenprgramma Bijna tweederde geeft aan dat er sprake is van een gezamenlijke prgrammering. Daarnaast geeft k bijna tweederde aan (zeer) tevreden te zijn ver de gezamenlijke prgrammering (zie bijlage 2). Ok hier geldt weer dat deze cijfers, m dezelfde reden als bij het gezamenlijke beheer, een indicatie zijn. De deelnemende verenigingen, instellingen en rganisaties geven aan dat zij bij ngeveer de helft van de eigen activiteiten samenwerken met andere partijen in het Kulturhus. Bijna een kwart van hun activiteiten stemmen ze af met andere partijen in het Kulturhus. Bij vijftien prcent van de activiteiten wrdt samengewerkt dr bestaande activiteiten te cmbineren en bij tien prcent van de activiteiten wrdt samengewerkt m vernieuwend aanbd te realiseren. Spectrum, CMO Gelderland Evaluatie Kulturhusenbeleid Prvincie Gelderland, eindrapprt 17

24 Aan de respndenten is k gevraagd naar de mate van samenwerking bij activiteiten tussen de partners in het Kulturhus (zie bijlage 2). Ruim de helft van de respndenten geeft aan dat er samengewerkt wrdt vr (ver)nieuwe(nde) activiteiten. Telkens veertig prcent van de respndenten stelt dat partijen samenwerken bij bestaande activiteiten, dat activiteiten p elkaar wrden afgestemd en dat partijen de meeste activiteiten zelf, znder afstemming f samenwerking, rganiseren. Samenwerking bij het rganiseren van activiteiten is vral een kwestie van willen: Je met k van jezelf willen, hè. Ja, je met van jezelf willen. Dat is het inderdaad: mensen meten z n samenwerking willen. Maar de mensen meten k geïnteresseerd zijn. Als we afgaan p de enquête dan is er bij de meeste Kulturhusen een wil m samen te werken. Ongeveer de helft van de respndenten geeft aan dat de In Kulturhusen wrdt steeds samenwerking in het Kulturhus vral plaats vindt p initiatief van de meer samengewerkt bij het activiteitenprgramma. deelnemende partijen zelf. De andere helft geeft juist aan dat de Vrwaarde is wel dat één samenwerking vral tt stand kmt vanuit de kulturhusmanager, het bestuur van de betrkken partijen en/f de prgrammaraad. Dit betekent niet dat de andere partijen zich niet het initiatief neemt. inzetten wanneer er initiatief is genmen: de vergrte meerderheid van de respndenten stelt dat zwel de Kulturhusmanager / beheerder, het bestuur, de prgrammaraad en de partijen in het Kulturhus zich inzetten vr deze samenwerking. Ditzelfde geldt vr de samenwerking bij (ver)nieuwe(nde) activiteiten. Het is dan k niet verbazingwekkend dat de meerderheid van de respndenten stelt dat de deelnemende partijen, de Kulturhusmanager / beheerder, de prgrammaraad en het bestuur ged in staat zijn m znder dwang partijen bij elkaar te brengen m gezamenlijke activiteiten p te zetten en uit te veren. Gemiddeld één vijfde is het hier echter niet mee eens. In bijlage 2 vindt u de bijbehrende figuren. In deze bijlage vindt u k de ervaren vr- en nadelen van samenwerking dr de betrkken partijen Output-prces en structuur: de rl van de prvinciale inzet en middelen Aan de initiatiefnemers van het Kulturhus is gevraagd naar de rl van de prvinciale inzet en middelen in de ttstandkming van het Kulturhus. Een grte meerderheid (85%) is van mening dat de prvinciale subsidie drslaggevend is geweest vr de kmst van het Kulturhus. Ruim 90% van de initiatiefnemers is van mening dat de subsidievrwaarden ten aanzien van samenwerking en prgrammering (sterk) stimulerend zijn geweest vr de kmst van het Kulturhus. Vr de vrwaarden ten aanzien van beheer en architectnische waarde is dit ruim 80%. In bijlage 3 vindt u de bijbehrende figuren. De prvinciale inzet en middelen zijn sterk stimulerend geweest in de ttstandkming van Kulturhusen 4.3. Het maatschappelijk effect van Kulturhusen p de leefbaarheid Een Kulturhus, z is de beleidstherie, versterkt de leefbaarheid in drpen en stadswijken. De gedachte is dat samenwerking in het beheer en aanbd leidt tt het in stand huden f zelfs verbeteren van de sciale vitaliteit van drpen en wijken (zie paragraaf 2.2). In deze paragraaf gaan we dieper in p deze aanname. Leefbaarheid is een cntainerbegrip: een gede peratinalisatie is dan k belangrijk m tt valide uitspraken te kmen ver het effect van Kulturhusen p de leefbaarheid. Leede en 18 Evaluatie Kulturhusenbeleid Prvincie Gelderland, eindrapprt Spectrum, CMO Gelderland

25 Ensink (1993) maken een nderscheid naar vijf aspecten van leefbaarheid die bruikbaar zijn vr het maatschappelijk effect van Kulturhusen p de leefbaarheid. Dit zijn: 1. bestaanszekerheid (het hebben van werk en inkmen); 2. wnklimaat (waardering van wning en wnmgeving); 3. verzrgingssituatie (aard en peil van de aanwezige vrzieningen); 4. sciaal klimaat (waardering van de sciale cntacten, plusminus sciale chesie); 5. bestuurlijk klimaat (de betrkkenheid van de bewners bij de lkale besluitvrming). Vr de vlledige peratinalisatie van leefbaarheid verwijzen we u naar bijlage 4.1. Hiernder presenteren we de resultaten van de enquête (de cijfers) en de bewnersbijeenkmsten (het verhaal achter de cijfers) vr de bvenstaande dimensies van leefbaarheid Het effect van Kulturhusen p de bestaanszekerheid (zie bijlage 4.2) Bestaanszekerheid, zals Leede & Ensink (1993) dit mschrijven, is het hebben van werk en inkmen. Ze delen dan k p het ecnmische aspect van leefbaarheid. In zijn algemeenheid geldt: he hger de kwaliteit van de leefbaarheid he beter bedrijven presteren en he minder snel ze geneigd zijn te verhuizen naar een andere lcatie (Planbureau vr de leefmgeving, 2010). De vraag is dan k: draagt een Kulturhus bij aan de werkgelegenheid en ecnmische vitaliteit van een drp f wijk? Zwel p basis van de enquête als p basis van de bewnersbijeenkmsten kunnen we hier licht psitief p antwrden. De enquête De respndenten geven aan dat een Kulturhus in beperkte mate bijdraagt aan de bestaanszekerheid van een drp f wijk. 35% van de respndenten is het eens en 16% is het neens met deze stelling. Ongeveer hetzelfde percentage van de respndenten is het eens (25%) dan wel neens (23%) met de stelling mede dr het Kulturhus is het winkelaanbd in ns drp / nze wijk gelijk gebleven f verbeterd. 11% Van de respndenten is het eens en 29% is het neens met de stelling dat dr het Kulturhus bedrijfjes en ndernemers niet naar een lcatie buiten het drp f de wijk verhuizen. (zie k bijlage 4.2.1) Kulturhusen dragen beperkt bij aan de werkgelegenheid en ecnmische vitaliteit van drpen en wijken. Het verhaal achter de cijfers Op basis van de bewnersbijeenkmsten kunnen we cncluderen dat een Kulturhus beperkt bijdraagt aan de bestaanszekerheid van een drp. Daar waar Kulturhusen een prfessinele beheerder / manager hebben, dragen ze direct bij aan de werkgelegenheid. Dit kan zwel p cmmerciële basis, een beheerder in dienst van de gemeente, een beheerder via een dr de gemeente ingehuurde cmmerciële rganisatie f via een sciale werkvrziening. Daarnaast hebben smmige Kulturhusen cmmerciële zrgpartijen zals een fysitherapeut en een winkeltje bijvrbeeld vr dagelijkse bdschappen. De link tussen een Kulturhus en het in stand huden van het winkelaanbd van een kern wrdt minder vaak gelegd. Indirect kmt dit sms wel ter sprake: Het Kulturhus heeft er k te bijgedragen dat de eigenwaarde beter is gewrden van het drp. De ndernemersvereniging is krachtiger en de middenstand is krachtiger en het verenigingsleven is krachtiger. Spectrum, CMO Gelderland Evaluatie Kulturhusenbeleid Prvincie Gelderland, eindrapprt 19

26 4.3.2 Het effect van Kulturhusen p het wnklimaat (zie k bijlage 4.3) Het wnklimaat, zals Leede en Ensink (1993) dit mschrijven, is de waardering van wningen en de wnmgeving. In zijn algemeenheid geldt: he hger de waardering he grter de kans dat de ervaren leefbaarheid grter is (zie bijvrbeeld Leidelmeijer e.a., 2008). Een Kulturhus kan p twee manieren een psitief effect hebben p het wnklimaat. Enerzijds kan de fysieke verschijningsvrm an sich - het Kulturhus als gebuw - een meerwaarde hebben vr de directe mgeving waar het Kulturhus staat. Anderzijds kan het Kulturhus een katalysatr zijn m de fysieke wnmgeving te verbeteren. Oftewel: hebben Kulturhusen een psitief effect p het wnklimaat? Zwel p basis van de enquête als p basis van de bewnersbijeenkmsten kunnen we hier psitief p antwrden. De enquête In zijn algemeenheid zijn de respndenten van mening dat het Kulturhus een psitieve invled heeft p de directe wnmgeving. 85% van de respndenten geeft aan dat het gebuw een psitieve uitstraling heeft p de mgeving en 65% stelt dat de directe mgeving dr de kmst van het Kulturhus aantrekkelijker is gewrden. Het is een echte architectnische aanwinst vlgens 79% van de respndenten en 70% stelt dat het gebuw ged in de mgeving past. Dr de kmst van het Kulturhus is de directe mgeving schner gewrden (86%) en wrdt de directe mgeving beter nderhuden (43%). 23% stelt dat sinds de pening van het Kulturhus de wningen in de directe mgeving verbeterd zijn en 11% van de respndenten vindt dat de vrtuinen van de wningen in de directe mgeving van het Kulturhus beter zijn nderhuden. (zie k bijlage 4.3.1) Kulturhusen hebben een psitief effect p de fysieke wnmgeving: de directe mgeving is vaak aantrekkelijker, schner, beter nderhuden. Sms verrzaken ze echter verlast. Het verhaal achter de cijfers De bewners die deelnamen aan de bewnersbijeenkmsten zijn znder uitzndering psitief ver de uitstraling van het gebuw. Vaak hrden we terug dat het een mi gebuw is waar bewners trts p zijn. De relatie tussen een Kulturhus en de fysieke wnmgeving wrdt in de bewnersbijeenkmsten af en te gelegd. Z heeft de kmst van een Kulturhus erte bijgedragen dat een kerkplein is pgeknapt en de hekken zijn verdwenen bij een schlplein zdat dit nu semipublieke ruime is gewrden. Daarnaast hudt in ieder geval één (cmmerciële) beheerder de mgeving van het Kulturhus schn. In de wrden van een respndent: Ik denk dat als het een bepaalde netheid uitstraalt dan dwingt dat respect af dat je het z hudt. Vr hem is het belangrijk dat het verder p nderhudsgebied bijgehuden blijft en dat er een blemetje staat en dat het buiten netjes is. Ok vr zijn eigen klandizie natuurlijk. Als het Kulturhus wrdt gebuwd te midden van bestaande bebuwing dan is het belangrijk m het gebuw ged in te passen. In een aantal gevallen geven buurtbewners aan dat de privacy van mwnenden wrdt aangetast. Met de kmst van een Kulturhus wrden in veel drpen/wijken k extra appartementen f wningen gebuwd. Dat zrgt vr drstrming in het wningaanbd. Vral seniren vinden het prettig m vrzieningen z dichtbij te hebben. Ok de beleving van veiligheid vr hen is grter. Kanttekening is wel dat mwnenden regelmatig last hebben van geluidsverlast dr activiteiten in f bij het Kulturhus. Sms zijn Kulturhusinitiatieven aangegrepen m verpauperde en/f verlederde gebuwen en plekken aan te pakken dr bewust daar het Kulturhus te buwen. De kmst van een Kulturhus kan k leiden tt nieuwe wningen m de buw van het Kulturhus zelf te financieren: Bij Deventer is k een Kulturhus gekmen. Dat hebben ze gecmbineerd met appartementen. En dat is een grt succes. Dat had ik k gewild. We hebben 20 Evaluatie Kulturhusenbeleid Prvincie Gelderland, eindrapprt Spectrum, CMO Gelderland