Kijk op de Achterhoek. Beeldessay van Roelof van der Schaaf

Transcriptie

1 Kijk op de Achterhoek Beeldessay van Roelof van der Schaaf

2 Kijk op de Achterhoek Roelof van der Schaaf (fotografie) en Baukje Zijlstra (tekst) Provincie Gelderland januari 2011

3 Woord vooraf Voor u ligt het beeldessay Kijk op de Achterhoek. In dit beeldessay toont de Achterhoek zich. Fotograaf Roelof van der Schaaf mag even onze ogen en oren zijn. Hier meer ogen dan oren. Met zijn camera brengt hij verrassende locaties in beeld. Het levert mooie panorama s op. De Achterhoek verkent hij via het netwerk van fietsknooppunten. Een mooie manier, want ze leiden je langs de mooiste plekken en al helemaal als je af durft te wijken en je eigen gang gaat. Die ontdekkingen verrassen. En dat heeft niet altijd met mooi of lelijk te maken. Baukje Zijlstra schrijft in haar beschouwing over de waarneembare veranderingen, waarbij het authentieke en het moderne van de Achterhoek tot wasdom komen. Overigens in een, met oog op de demografische ontwikkeling, krimpende situatie. Maar dat is geen bedreiging, eerder een kans. De foto s dragen bij aan het verstaan van het grote begrip ruimtelijke kwaliteit. Een kwestie van goed kijken en je zelf de vraag stellen: Wat is de waarde of betekenis van deze plekken? Hoe verhoud ik mij met de Achterhoek? Wat weet ik ervan en waar ben ik wel eens geweest en waar niet? Waar wil ik nog naartoe? Veel om over na te denken en naar uit te zien. Veel kijk- ook leesplezier toegewenst. En trek er zelf op uit om de verschillende kanten van de Achterhoek te beleven. Co verdaas, gedeputeerde RO van de provincie Gelderland 5 Roelof van der Schaaf

4 Voor(t)aan in de Achterhoek Het is eind augustus. Fietsend door de Achterhoek, zijn er twee dingen die ons direct opvallen: overal de geur van pas gemaaid gras en de ontelbare velden met hoog opgeschoten maïs. Daartussen: de stilte, alleen hier en daar onderbroken door het gebrom op de achtergrond van een tractor met graskeerder. De woorden die bij ons opkomen bij het zien van het Achterhoekse coulisselandschap zijn: beschutting, veiligheid, overzichtelijkheid. Hier kun je schuilen voor de grote boze buitenwereld, en dat doen mensen dan ook al eeuwenlang. Het zou onze eerste echte kennismaking met de Achterhoek worden. We stippelden een aantal routes uit aan de hand van fietsknooppunten (achter elk fotobijschrift met de afkorting knp aangegeven) en alles in de buurt daarvan wat ons de moeite van het bekijken waard leek, maar gaven onszelf alle vrijheid om van die uitgestippelde routes af te wijken. In eerste instantie focusten we op wat je authentiek Achterhoeks zou kunnen noemen: het coulisselandschap met weilanden en boomwallen, de hallehuisboerderijen met over het erf verspreid staande bijgebouwen, de kastelen en landhuizen met hun uitgestrekte landerijen, de esdorpen en de hanzesteden. Al tref je verschillende van deze elementen ook elders in Nederland aan, het is toch de combinatie ervan die de Achterhoek maakt tot wat ze is: een traditioneel agrarische samenleving in een lieflijk landschap, met hier en daar een kleine stad en (maak)industrie. Als landschaps- en panoramafotograaf ben je bijna per definitie geen sociaal fotograaf, al was het maar om technische redenen. Er staan dan ook weinig mensen op de foto s, maar in het landschap is de mensenhand evengoed overal herkenbaar. Al fotograferend kwamen we er al vrij snel achter dat er in de Achterhoek momenteel op veel plaatsen een duidelijk waarneembare verandering gaande is, en dat het authentieke heel vaak naast of in de buurt van het moderne, 6 Beeldessay Achterhoek 7 Roelof van der Schaaf

5 veranderingsgezinde ligt. De transitie van authentiek naar modern, liefst wel met behoud van het goede, is echter een ingewikkeld proces dat vanuit de overheid en diverse belangenverenigingen wordt gestimuleerd of bevochten. Toen we er eenmaal op gingen letten, zagen we daar overal voorbeelden van. Zo zagen we in Ulft de voormalige Dru-fabriek, omgetoverd tot een bruisend cultureel centrum met theater, popzaal, restaurant en bibliotheek, waar de komende jaren nog veel (gerestaureerde) woon- en werkruimte bij zal komen. Het had de dynamiek van de stad, maar dan midden in de graslanden. Tussen de eindeloze maïsvelden kwamen we tot onze verrassing op verschillende plaatsen wijngaarden tegen, soms compleet met wijnproeverijen, iets wat je toch eerder met Zuid-Frankrijk associeert. En op meerdere plaatsen was men naarstig op zoek naar nieuwe bestemmingen voor de vele kastelen en landhuizen die te koop of te huur staan. Wat mij betreft komt er een Yab Yum in, als het zo behouden kan blijven, vingen we op terwijl we in een VVV een idyllische fietsgids doorbladerden. En zo kunnen we nog wel even doorgaan. achter kunt betalen. Een middagje googelen levert een verwarrende hoeveelheid elkaar tegensprekende onderzoeken en artikelen op, met zeer verschillende uitkomsten waar het krimp in de Achterhoek betreft. We zijn natuurlijk geen experts, maar met alle initiatieven die er nu al zijn, en met de op zich strategische ligging tussen de Randstad en het Ruhrgebied, zien wij de toekomst van de Achterhoek helemaal niet somber tegemoet. We kunnen het ons helemaal voorstellen: het is een onverwacht zwoele avond begin oktober. In een loft aan de rand van het terrein van de voormalige Dru-fabriek snorren de koelers van onze computers, die aangesloten zijn op een razendsnel glasvezelnetwerk. De grote toegangsdeuren en alle ramen staan wijd open. De geur van pas gemaaid gras waait naar binnen. Omdat naoberschap hier nog steeds hoog in het vaandel staat, heeft de buurman ons grasveld ook even meegenomen bij de laatste maaibeurt van het jaar, en hebben wij een website gemaakt voor zijn nieuwste activiteit: B&B Op de rugge in t heuj. De bok is los en het zingen van een merel markeert het vallen van de avond: wij maken ons even geen zorgen over krimp. Maar het is niet alleen vanuit een gevoel dat je bij de tijd moet blijven en moet moderniseren dat al deze veranderingen plaatsvinden, er is ook een gevoel van noodzaak, urgentie zelfs. Het spookbeeld dat veel gemeenten vandaag de dag voor ogen staat, is samen te vatten in één woord: krimp. Ook daarom worden er momenteel veel initiatieven ontwikkeld om de Achterhoek levendig te houden. Een avondje Graafschap TV kijken liet ons kennismaken met onder meer de Achterhoek Academie, die onder het motto Duurzaam Leren Vernieuwen de economische crisis wil omzetten in een uitdaging door de vorming van een hoogwaardig regionaal kennisinstituut, het Achterhoeks Centrum voor Technologie, dat de Achterhoekse maakindustrie ondersteunt bij alle soorten vragen op technologisch en bedrijfskundig gebied, en de Nederlands-Duitse Businessclub Kleve, die grensoverschrijdende samenwerking propageert. Het is alle hands aan dek waar het de (geconstateerde of gevreesde) krimp betreft. Maar het is natuurlijk maar net hoe je het bekijkt. Meer ruimte voor minder mensen zou je ook groei kunnen noemen, zeker als je het bijvoorbeeld bekijkt vanuit het perspectief van de overvolle Randstad. Natuurlijk gaan de meeste jongeren elders studeren, maar als er goede verbindingen zijn met de dichtstbijzijnde stedelijke kernen, zijn er ook genoeg jonge mensen die later toch weer de voorkeur geven aan een aantrekkelijk landschap en betaalbaar wonen boven de voorzieningen van een grote stad waar je hooguit een flatje driehoog Fietsknooppuntenbord in Megchelen 8 Beeldessay Achterhoek 9 Roelof van der Schaaf

6 10 Beeldessay Achterhoek 11 Roelof van der Schaaf Beeld essay van Roelof van der Schaaf

7 Toegang Achterhoek vanuit Duitsland (knp 54 tussen Meddo en Eibergen) Koepel van Staring tussen Almen en Lochem (knp 16-17) 12 Beeldessay Achterhoek 13 Roelof van der Schaaf

8 Wijndomein Besselinkschans te Lievelde (knp 33-37) De Achterhoek heeft ook iets met mais 14 Beeldessay Achterhoek 15 Roelof van der Schaaf

9 Mengvoederbedrijf For Farmers te Lochem (knp 11-12) Van Tricotfabriek tot woonbestemming met expositieruimtes in Winterswijk (knp 14) 16 Beeldessay Achterhoek 17 Roelof van der Schaaf

10 Boven: kasteel Vorden te Vorden (knp 89-93) Midden: kasteel Ruurlo te Ruurlo (knp 66-68) Onder: huize De Kamp te Neede (knp 81) 18 Beeldessay Achterhoek 19 Roelof van der Schaaf

11 Windmolenpark Hagenwind (2008) tussen Aalten en Lichtenvoorde (knp Molen de Korenbloem (1855) Loil (knp 07-08) De Hollandsche Molen (1926) bij Neede (knp 30-81) 20 Beeldessay Achterhoek 21 Roelof van der Schaaf

12 Skyline Hanzestad Zutphen (knp 01) Skyline Hanzestad Doesburg (knp 36) 22 Beeldessay Achterhoek 23 Roelof van der Schaaf

13 Landerijen bij Rafelder (knp 83) Recreatiegebied Stroombroek (knp Beeldessay Achterhoek 25 Roelof van der Schaaf

14 Bredevoort Boekenstad: van analoog naar digitaal? (knp 17-47) Bronkhorst Dickensstad: middeleeuwen, 19e of 21e eeuw? (knp 50-51) 26 Beeldessay Achterhoek 27 Roelof van der Schaaf

15 Voormalige Dru-fabriek: een staaltje erfgoed draagt zijn steentje bij aan Ulft (knp 53-54) 28 Beeldessay Achterhoek 29 Roelof van der Schaaf

16 Groenlo is nu Grolsch-vrij, maar er is leven in de Brouwerij (knp 41) Groenlo is ook multinational Nedap (knp 41) 30 Beeldessay Achterhoek 31 Roelof van der Schaaf

17 Steengroeven Staatsbosbeheer en De Winterswijkse Steen- en Kalkgroeve te Winterswijk (knp 20-22) Sand Pit Azewijn (voormalige zandgroeve Gendringen) (knp 62) Archeologisch onderzoek voor nieuwbouw in Terborg (knp 50) 32 Beeldessay Achterhoek 33 Roelof van der Schaaf

18 Montferlandse fietspaden nabij Zeddam en Stokkum (knp 78) Stokkum (knp 80) 34 Beeldessay Achterhoek 35 Roelof van der Schaaf

19 Huis Berg te s Heerenberg (knp 80) Gouden tijden van weleer, s Heerenberg (knp 80) Oorlogsmonument, s Heerenberg (knp 80) 36 Beeldessay Veluwe 37 Roelof van der Schaaf

20 De Torenmolen aan de rand van Zeddam (knp 78) Engelse Schans te Lievelde (knp 33) 38 Beeldessay Achterhoek 39 Roelof van der Schaaf

21 Colofon Uitgave: provincie Gelderland Fotografie: Roelof van der Schaaf Tekst: Baukje Zijlstra Vormgeving: provincie Gelderland, Communicatie Druk en afwerking: drukkerij OBT BV, Den Haag januari Beeldessay Achterhoek

22 Roelof van der Schaaf studeerde fotografie aan de Gerrit Rietveld Academie (Amsterdam) en Medway College of Design (Rochester, UK). Hij is al bijna 30 jaar als fotograaf en ontwerper werkzaam in de (internationale) mediabranche en maakte fotoreizen naar onder andere Zuid-Amerika en Antarctica. Hij is gespecialeerd in panorama-, landschaps- en architectuurfotografie en heeft de fotografie gedaan voor de boeken Van Pieterburen naar de Sint- Pietersberg en Thuis in Friesland. Laatstgenoemd boek heeft hij gemaakt samen met Baukje Zijlstra, die ook de tekst voor dit foto-essay heeft geschreven. Daarnaast is Van der Schaaf bezig met het langdurige Holland Panorama Project waarvan het eerste boek Holland Panorama in augustus 2010 is verschenen. Hij fotografeert zowel digitaal, met gebruikmaking van geavanceerde panorama techniek, als analoog, vanwege de sfeer die de ouderwetse lenzen toevoegen. Meer foto s zijn te zien op en Zie voor netwerk fietsknooppunten de binnenzijde