Maatschappelijk Jaarverslag 2013

Transcriptie

1 Maatschappelijk Jaarverslag 2013 Juni 2014 schakel in succes Maatschappelijk jaarverslag

2 Maatschappelijk jaarverslag 2013 Juni 2014 Met dit maatschappelijk jaarverslag legt Agrifirm verantwoording af over het duurzaamheidsbeleid en de geleverde prestaties op dit gebied in het jaar Het verslag verschijnt jaarlijks en heeft betrekking op alle ondernemingen binnen de Agrifirm Group, tenzij bij onderdelen anders vermeld. De vorige rapportage verscheen in april Leidraad voor de rapportage is het Global Reporting Initiative (GRI), de internationale richtlijn voor duurzaamheidsverslaglegging. Dit verslag is opgesteld volgens de GRI G4 richtlijn. De GRI-tabel met verwijzingen naar alle gerapporteerde gegevens is te vinden op onze website onder het kopje Duurzaamheid. Voor meer informatie over het duurzaamheidsbeleid bij Agrifirm kunt u terecht bij Ruud Tijssens, directeur Corporate Affairs, strategisch R&D en CSR, r.tijssens@agrifirm.com of T Maatschappelijk jaarverslag 2013

3 Voorwoord In januari 2014 kopten verschillende Nederlandse kranten dat de exportwaarde van de Nederlandse land- en tuinbouw in 2013 tot recordhoogte was gestegen. Een mooie prestatie in tijden van wereldwijde economische crisis. Een resultaat dat laat zien dat onze agrarische sector tot veel in staat is. Tegelijkertijd realiseren we ons de maatschappelijke discussies over onze sector. Met het wegvallen van de productschappen in 2014, merken we nog meer dan voorheen hoe belangrijk het is om samen te werken en blijvend in te zetten op verduurzaming. Alleen zo kunnen we rekenen op draagvlak in de maatschappij en kunnen we als bedrijf succesvol zijn. De ondernemerszin die de landbouwsector zo kenmerkt, herken ik ook bij Agrifirm. We hebben de ambitie om het beste bedrijf in onze markt te zijn en op basis daarvan te groeien in aantal klanten en winstgevendheid. We leveren de hoogste toegevoegde waarde aan onze klanten en doen dat tegen zo laag mogelijke kosten. Een duurzame manier van werken en het bieden van duurzame oplossingen aan onze klanten, vormen een integraal onderdeel van onze strategie. Om dat te bereiken, kijken we continu kritisch naar onze eigen organisatie en zijn we scherp op kansen in binnen- en buitenland. Zo hebben we de afgelopen jaren acquisities gedaan in Servië en Brazilië. Deskundige en gemotiveerde medewerkers zijn voor ons onmisbaar. Daarom investeren wij voortdurend in onze mensen. In 2013 hielden we ons tweede medewerkertevredenheidsonderzoek. De resultaten waren positief, het percentage medewerkers dat op algemene tevredenheid een score tussen de 7 en 10 gaf, steeg van 69 procent in 2011 naar 79 procent in We zetten in op verdere ontwikkeling van onze medewerkers en medewerkerstevredenheid. Daily Excecution) -principes. Het nieuwe motto van Agrifirm Plant is efficiënt als het kan, spoed als het moet. Door efficiënter te plannen, zijn nu minder kilometers per afgeleverde ton product nodig. Eén van de verbeteringen is het volledig bij de klant bezorgen van de producten, waardoor deze niet eerst via een centraal magazijn of productielocatie naar een afhaaldepot getransporteerd hoeven te worden. Met nieuwe productconcepten draagt Agrifirm voortdurend bij aan een duurzamere landbouw en veehouderij. Zo introduceerde Agrifirm Feed begin 2013 het nieuwe voerconcept SOLIQ. Dit is het eerste vochtrijke voer voor leghennen dat bijdraagt aan gezondere dieren en minder antibioticagebruik. Agrifirm Plant introduceerde in 2013 de Thermoseed-methode. Na een testfase waar behandeld zaad uit Zweden in Nederland werd uitgezaaid, rolde Agrifirm Plant de behandelingsmethode van zaaigranen grootschalig uit in Nederland. De behandeling ontdoet zaaigranen van eventuele schimmels en gebruikt geen chemicaliën waardoor behandeld zaad uitermate geschikt is voor de biologische landbouw. Voor een optimale toepassing van meststoffen bracht Agrifirm Plant iseed op de markt. Dit is een innovatieve methode voor de coating van maïszaden met meststoffen waardoor het gebruik van kunstmestfosfaat rijbemesting wordt teruggebracht. Wij zijn er van overtuigd dat het aanbieden van deze en andere duurzame producten en concepten voor onze klanten, energie-efficiënte processen, duurzaam geproduceerde grondstoffen, gezonde kwaliteitsproducten en tevreden medewerkers onlosmakelijk verbonden zijn met het succes van onze klanten en ons bedrijf. Nu en in de toekomst. Het afgelopen jaar hebben we onze logistiek flexibeler en efficiënter ingericht. We introduceerden het werken volgens de IDEX (Integrated Ton Loman, Voorzitter hoofddirectie Agrifirm Maatschappelijk jaarverslag

4 Inhoud 1. Agrifirm, schakel in succes Onze missie Acquisities en samenwerking Coöperatiedagen 6 2. Kiezen voor duurzaamheid Schakels in de keten Samenwerking met stakeholders Verankering van het beleid Klanttevredenheidsonderzoek Stichting Veldleeuwerik Agrifirm lid van SAI Platform 8 3. Werken aan verantwoorde grondstoffen Nieuwe duurzame voerconcepten Brouwgerst uit duurzame teelt Groei van verantwoorde soja Regionale sojateelt Introductie van verantwoord zaaizaad Verantwoord gebruik van gewasbeschermingsmiddelen Hergebruik restproducten levensmiddelenindustrie De basis voor succes Medewerkertevredenheidsonderzoek Personeelsbestand Verkiezing beste werkgever Project leadership@agrifirm Young employees, Young Potentials Familiedagen Samen werken aan Succes II Sporten bij Agrifirm Agrifirm-specialisten op missie Performance management Veiligheidsbeleid Ongevallen en ziekteverzuim Codes en regelingen 22 Bijlage: GRI G4 Inhoudsopgave 24 Bijlage: Lidmaatschappen van (branche)verenigingen, nationale 27 en internationale belangenorganisaties Bijlage: KPI s Milieu Efficiënte productie en logistiek Energie Efficiency Index resultaten CO 2 -emissies Energiezuiniger transport Opwekken van duurzame energie Feedmiles en landuse 12 Bijlage: KPI s Sociaal / HR Planten en dieren laten presteren Investeren in mestverwerking Organische meststoffen Fosfaatreductie KringloopWijzer Energiezuiniger transport Nieuwe voerconcepten voor goed presterende dieren Nieuwe bemestingsconcepten voor gezonde gewassen Onderzoek voor betere teelten Bijdrage van innovatieprojecten aan duurzaamheid Bijdragen aan een duurzaam consumentenaanbod Verbetering diergezondheid Biologisch en gangbaar leren van elkaar Nieuw Innovatiefonds voor telers WeideKompas Carbon footprinting Voedselveiligheid Agrifirm Duurzaamheid Wiki 19 4 Maatschappelijk jaarverslag 2013

5 1. Agrifirm, schakel in succes Agrifirm is een coöperatie waarin circa Nederlandse ondernemende boeren en telers hun krachten hebben gebundeld. Met succes: samenwerking biedt tal van duurzaamheidsvoordelen voor kwalitatief hoogstaande producten als diervoeders, zaaizaden, meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen. Agrifirm fungeert als een schakel in succes van boeren en telers en richt zich op de veehouderij en akker- en tuinbouw in heel Nederland. Met onze dochterondernemingen die wereldwijd actief zijn, leveren we producten en diensten ten behoeve van diervoeders en gewassenteelt. Ons onderscheidend vermogen: we denken altijd in klantgerichte oplossingen en streven naar het beste resultaat. Voor onze medewerkers staan passie voor het vak, werken aan morgen en altijd scherp blijven daarbij centraal. 1.1 Onze missie 1.2 Acquisities en samenwerking In 2013 vonden verschillende veranderingen plaats. Zo vonden er vier bedrijfsovernames plaats: de aankoop van Nutreco Hongarije in Környe, de verwerving van de Servische bedrijven Sto Posto (35 procent) en Novi Mix (51 procent) en de aankoop van Metachem Nutrientes in Brazilië in december. Ook ging Agrifirm een samenwerking aan met het Duitse handelsbedrijf BayWa. Samen met hen richtten we het nieuwe landbouwmechanisatiebedrijf Agrimec op. Abemec, het mechanisatiebedrijf van Agrifirm, wordt een 100 procent dochter van Agrimec. Daarnaast breidden Agrifirm en het Zweedse Landmannen Landbrük hun onderzoekssamenwerking uit met Felleskjøpet Forutvikling, een dochterbedrijf van de drie Noorse Felleskjøpet coöperaties. Daarmee versterken de bedrijven hun leidende posities op het gebied van onderzoek naar nieuwe producten en voerconcepten. Voor Agrifirm staan de belangen van haar leden voorop. De missie van Agrifirm luidt dan ook: duurzaam waarde creëren voor de leden. Boeren en telers ondersteunen we met duurzame, rendabele concepten om zo een optimaal resultaat te bereiken. De waardevergroting van de coöperatie vloeit via de winstuitkering weer terug naar onze leden. Agrifirm Feed verkocht haar aandeel van 50 procent in Subli, de onderneming die actief is in de afzet van paardenvoer op de Nederlandse markt. Ook verkocht Agrifirm haar minderheidsbelang in Agrovision. Agrifirm bestaat uit zes divisies: > Divisie Feed: productie en afzet van diervoeders, advisering en onderzoek. > Divisie Plant: productie en afzet van zaaizaden, meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen, afzet van graan, uien en peen, advisering en onderzoek. > Divisie Co-products: verwerking van hoogwaardige bijproducten uit de levensmiddelenindustrie tot (grondstoffen voor) diervoeders. > Divisie Specialiteiten: productie premixen, mineraalmengsels, eiwitrijke grondstoffen en nutritionele concepten voor diervoeding. > Divisie Services: verkoop van landbouwmachines, technisch en juridisch agrarisch advies, voedingsonderzoek, productie en verkoop van kunstmatig gedroogde groenvoeders en stroproducten, verkoop van agrarische consumentenproducten. > Divisie Deelnemingen: minderheidsdeelnemingen in enkele bedrijven. Leden Koninklijke Coöperatie Agrifirm U.A. Districten Jongerenraad Ledenraad = AvA Agrifirm Group BV Bestuur Koninklijke Coöperatie Agrifirm U.A. = Raad van commissarissen Agrifirm Group BV Organogram Koninklijke Agrifirm Group Agrifirm Group BV Agrifirm Innovation Center Akker- en Mengvoer Co-producten Specialiteiten tuinbouw Servicebedrijven Deelnemingen Agrifirm Feed, Nederland Agrifirm Belgium Agrifirm Deutschland Agrifirm Polska Agrifirm Magyarország Sto Posto* Agrifirm Plant, Nederland Agrifirm Deutschland Agrifirm Co-products (Bonda) Nuscience Group Abemec Agrifirm Exlan NutriControl Oldambt Winkel BV Agri Retail Schothorst Plukon Holland Malt *Minderheidsbelang Maatschappelijk jaarverslag

6 1.3 Coöperatiedagen Leden zijn de belangrijkste stakeholders van onze coöperatie. Daarom organiseerden we ook in 2013 de Agrifirm Ledendagen. Op tien verschillende locaties in het land bespraken we de resultaten van het afgelopen jaar en de vooruitzichten voor komend jaar. Deelnemers konden dit jaar kiezen uit diverse workshops over uiteenlopende onderwerpen: trots en ondernemerschap, succesvol groeien, social media, mest en mineralen, grondstoffen, teeltfactoren en kansen voor gezondheidsconcepten. Zo n leden namen deel aan de Ledendagen. Naast het inhoudelijke gedeelte was er ruimte voor onderlinge contacten en inspirerende sprekers van buiten de sector. Voor jonge agrarische ondernemers organiseerde Agrifirm de Jongerendag, de derde op rij. Ditmaal was het thema: Wat ligt er op mijn bordje in 2050?. Ruim 400 jonge ondernemers uit de land- en tuinbouw namen actief deel aan deze dag. Er werd gediscussieerd over de uitdaging om in miljard mensen te voeden. 1.4 Feiten en cijfers Agrifirm > Coöperatie met circa leden. > Hoofddirectie: drie leden. > Toezicht door Raad van Commissarissen: acht leden. > Diverse dochterondernemingen die actief zijn in Nederland, België, Duitsland, Frankrijk, Verenigd Koninkrijk, Spanje, Hongarije, Polen, Oekraïne, Servië, Roemenië, Bulgarije, Rusland, Brazilië en China. > Netto-omzet mld. > Nettowinst 20,4 mln. Afzet (x 1.000) ton Tabel Mengvoeders 4.109,0 Co-producten 2.508,0 Premixen & concentraten 442,0 Graan, aardappelen, uien en peen 688,0 Kunstmeststoffen 377,0 Organische meststoffen 525,0 Gewasbeschermingsmiddelen (in miljoen euro) 119,8 Geslacht Man 75,7 % Vrouw 24,3 % Contracttijd Onbepaald 86 % Bepaald 14 % Leeftijd Samenstelling personeelsbestand Het totaal aantal fte s in 2013 was: Het totaal aantal medewerkers: < % % > % Verdeling totaal aantal medewerkers Functiefamilies Agrifirm Group BV 65 Agrifirm Plant 269 Agrifirm Co-products 212 Agrifirm Feed 654 Abemec 231 Agrifirm Belgium 35 Nuscience Group 709 Oldambt BV 29 Agrifirm Deutschland 201 Agrifirm Exlan 35 Agrifirm Polska 121 NutriControl 82 Agrifirm Magyarország Zrt. 130 Agrifirm Winkel BV 648 Totaal medewerkers Management 3,3 % Commercie 36,8 % Staf, Ondersteuning 14 % en Services Onderzoek en 5,3 % Innovatie Operations 32,3 % Anders 7,6 % 6 Maatschappelijk jaarverslag 2013

7 2. Kiezen voor duurzaamheid Duurzaamheid en innovatie zijn voor Agrifirm belangrijke pijlers onder onze strategie. De kern van onze activiteiten is het verbinden met de omgeving waarin het bedrijf, haar klanten en haar leden opereren. We hebben daarom de ambitie om met onze bedrijfsactiviteiten onderdeel uit te maken van duurzame voedselketens en zo bij te dragen aan een toekomstbestendige en rendabele land- en tuinbouw. Investeren in duurzaamheid zien we als een belangrijke voorwaarde voor continuïteit. Voor onze eigen onderneming, maar ook voor die van boeren en telers. Onze boeren en telers opereren in uiterst competitieve markten. Prijzen voor zuivel, vlees, eieren, granen en andere producten komen tot stand op internationale markten die zeer concurrerend zijn. Verduurzaming gaat vaak hand in hand met efficiëntieverbetering en draagt daardoor ook bij aan resultaatverbetering. Duurzame oplossingen moeten dus ook financieel rendabel zijn. Dit uitgangspunt is daarom geen belemmering voor onze ambitie; het verscherpt juist onze focus. Onze innovatiestrategie komt op veel plaatsen overeen met onze duurzaamheidsstrategie. Zo werken we onder meer aan een efficiëntere productie van levensmiddelen met gezonde planten, streven we naar een gezonde bodem en gezonde dieren en benutten we reststromen uit de levensmiddelenindustrie zo goed mogelijk. 2.1 Schakels in de keten Kenmerkend voor onze duurzaamheidsstrategie is dat we als bedrijf niet alleen onze eigen activiteiten onder de loep nemen. We zijn intensief in gesprek met andere schakels in de keten: van vergaande samenwerking met de leveranciers van onze grondstoffen tot afstemming met de producenten en aanbieders van de producten die bij de consument op het bord liggen. Elke schakel kent knelpunten en kansen voor verdere verduurzaming. Bijvoorbeeld op het terrein van energieverbruik, emissies en invloed op de biodiversiteit. Agrifirm zoekt voortdurend naar thema s waarop we een substantiële positieve invloed kunnen uitoefenen. We vinden dat onze bijdrage moet komen vanuit onze kerncompetenties: voeden van plant en bodem en het voeden van dieren. Voor onze eigen medewerkers is een belangrijke rol weggelegd. Hun veiligheid, welzijn, betrokkenheid en motivatie vormen de basis voor duurzaam ondernemen. In dit verslag lichten we per schakel onze visie en prestaties in 2013 toe. 2.2 Samenwerking met stakeholders Agrifirm begeeft zich in een groot aantal markten, uiteenlopend van de diervoederindustrie tot de verkoop van gewasbeschermingsmiddelen. Om onze rol optimaal te vervullen is het van groot belang om samen te werken met stakeholders in deze markten en ze te betrekken bij ons beleid. Daarom participeren wij in samenwerkingsverbanden, maken we (meerjaren)afspraken, organiseren we bijeenkomsten en workshops en nemen we deel aan onderzoeksprojecten. Onze belangrijkste stakeholders zijn coöperatieleden en klanten. Maar ook leveranciers en producenten, onderzoekscentra, ontwikkelingsorganisaties en partners in de keten zijn voor ons onmisbaar. Achterin dit verslag vindt u een uitgebreid overzicht van onze belangrijkste stakeholdercontacten. De vier duurzame schakels van Agrifirm Werken aan verantwoorde grondstoffen Efficiënte productie en logistiek Planten en dieren laten presteren Bijdragen aan duurzaam consumentenaanbod Onze medewerkers, de basis van succes Maatschappelijk jaarverslag

8 2.3 Verankering van het beleid We willen ons duurzaamheidsbeleid verankeren in de kernactiviteiten van onze organisatie. Vooral onze werkmaatschappijen dragen verantwoordelijkheid om dit handen en voeten te geven. Innovaties realiseren we in samenwerking met het Agrifirm Innovation Center (AIC) en andere innovatieafdelingen binnen onze dochterbedrijven. Zij worden gedreven door vragen van leden die betrekking hebben op de praktijk. De afdeling Corporate Affairs is een aanjager in het ontwikkelen van beleid en verantwoordelijk voor de uitvoering van strategische trajecten op corporate niveau. 2.6 Agrifirm lid van SAI Platform Voor een betere verbinding tussen voedselproducenten en boeren en telers is Agrifirm in 2013 lid geworden van het Sustainable Agriculture Initiative Platform (SAI Platform). SAI Platform bestaat voornamelijk uit grote internationale voedselproducenten en ondersteunt de ontwikkeling van duurzame landbouw. Het platform ontwikkelt bijvoorbeeld de wereldwijd geldende standaarden en rekenmethodes om kwantitatieve informatie te verzamelen over duurzaamheid. Agrifirm wil hierbij haar kennis van de praktijk op het boerenbedrijf inzetten om tot praktisch toepasbare methodieken te komen. 2.4 Klanttevredenheidsonderzoek Voor Agrifirm is het heel belangrijk om te weten wat de klanten van ons vinden. Wij toetsen dit natuurlijk continu via de dagelijkse activiteiten, zoals klantcontact van specialisten en verkoopondersteuning, maar ook op allerlei klantenbijeenkomsten zoals bijvoorbeeld sectorraden of de ledenraadbijeenkomsten. Daarnaast wordt door Agrifirm Plant eens in de twee jaar een algemeen klanttevredenheidsonderzoek gehouden. In 2013 kwam hieruit naar voren dat 84 procent van de klanten tevreden is. Klanten gaven aan dat Agrifirm Plant staat voor een betrouwbare organisatie met veel kennis. Verder kwam er ook een aantal nuttige aanbevelingen uit, zoals het verbeteren van de klachtenafhandeling. De uitkomsten zijn gedeeld binnen het bedrijf, waarbij de sterke punten en de verbeterpunten besproken zijn. Ook de andere ondernemingen gebruiken periodieke peilingen om hun producten en diensten beter af te stemmen op de wensen van de klant. Zo heeft Abemec als belangrijkste verbeterpunt meegenomen om de communicatie over levertijden en wachttijden voor service aan te scherpen. NutriControl is in 2013 ook gestart met het structureel uitvoeren van een klanttevredenheidsonderzoek. BV Oldambt heeft door middel van persoonlijke interviews met grote klanten onderzocht hoe het staat met de tevredenheid. 2.5 Stichting Veldleeuwerik Stichting Veldleeuwerik is een onafhankelijke stichting ter bevordering van verduurzaming in de akkerbouw. Bij deze stichting zijn naast ongeveer 450 agrariërs ook een groot aantal partijen uit de keten betrokken, met name bedrijven uit de voedingsindustrie. Agrifirm Plant is medeoprichter van deze inmiddels sterk groeiende stichting en nog altijd zeer nauw betrokken. De directeur van Agrifirm Plant is medebestuurslid van de stichting en meerdere adviseurs van Agrifirm Plant zijn geaccrediteerd. Deze adviseurs begeleiden de akkerbouwers bij het maken van duurzaamheidsstrategieën. 8 Maatschappelijk jaarverslag 2013

9 3. Werken aan verantwoorde grondstoffen Duurzaam produceren start aan het begin van de keten: bij de productie van grondstoffen. Agrifirm stimuleert actief de teelt van verantwoord geproduceerde grondstoffen en uitgangsmaterialen. Zo overleggen we met onze leveranciers over het verantwoord inkopen van grondstoffen en pionieren we met het opzetten van nieuwe ketenconcepten. Ook verwaarden we grote hoeveelheden restproducten uit de levensmiddelen- en biobased industrie tot hoogwaardig diervoeders. Voor al deze activiteiten is het belangrijk dat zij aantoonbare milieuwinst opleveren. 3.1 Nieuwe duurzame voerconcepten In 2013 introduceerde Agrifirm gezamenlijk met Bonda en Roxell een nieuw voerconcept voor legpluimvee: SOLIQ. Met dit concept is het voor het eerst mogelijk om vochtige voeders in te zetten voor legpluimvee. SOLIQ draagt op verschillende manieren bij aan een duurzamere pluimveehouderij. Vochtige voeding heeft voordelen voor het welzijn van de hennen, doordat alle dieren dezelfde nutriënten binnenkrijgen. Uit onderzoek van het Agrifirm Innovation Center blijkt daarnaast dat de CO 2 -uitstoot van SOLIQ 5,1 procent lager is vergeleken met gangbare voeding. Dit komt omdat SOLIQ 11 procent meer co-producten bevat. Bonda, één van de dochterbedrijven van Agrifirm, produceert als enige bedrijf ter wereld vochtrijk, stapelbaar mengvoer voor rundvee. Het innovatieve voer combineert de voordelen van verschillende vloeibare, droge en stapelbare (bij)producten. Hiermee zijn de mogelijkheden om bijproducten uit de levensmiddelenindustrie in veevoer te verwerken vergroot. De varkenshouderij past brijvoeding al veel toe. Agrifirm Feed heeft als nieuw manier om brijvoer te voeren de Solide Index ontwikkeld. Dit concept heeft als belangrijkste voordeel dat de brij homogener is, waardoor er meer uniformiteit ontstaat in de voeropname van de dieren. Dit is positief voor de gezondheid en groei van de varkens. Daarnaast is er bij toepassing van de Solide Index minder water nodig, hetgeen ook een besparing oplevert voor de hoeveelheid mest. Verder levert Agrifirm Feed bedrijfsspecifieke aanvullende mengsels. 3.2 Brouwgerst uit duurzame teelt geproduceerd. Het tweede teeltjaar in 2013 leverde circa ton brouwgerst op. Doordat steeds meer telers zich aansluiten, komt de productie van duurzame teelt in 2014 naar verwachting uit op ton. 3.3 Groei van verantwoorde soja Soja is een belangrijke grondstof van eiwitrijk diervoeder. Wereldwijd neemt de vraag naar soja voor toepassingen in voedsel, diervoeding en biobrandstof sterk toe. Daarmee stijgt, met name in Zuid-Amerika, het soja-areaal. Het is belangrijk dat deze teelt van soja niet ten koste gaat van het tropisch regenwoud en andere waardevolle natuur. In het project Ketentransitie duurzame soja werkt de hele Nederlandse dierlijke productieketen samen om per 1 januari 2015 het gebruik van duurzaam geteelde soja gemeengoed te maken in de Nederlandse markt. Duurzame soja is geteeld met aandacht voor natuurbehoud, biodiversiteit, verantwoord gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, goede arbeidsomstandigheden en respect voor lokale landrechten. Agrifirm is al jaren betrokken bij dit dossier en vervult via brancheorganisatie Nevedi en haar overkoepelende Europese organisatie European Feed Manufacturers Federation (FEFAC) hierbij een belangrijke rol. Zo leveren we een bestuurslid voor de Round Table of Responsible Soy (RTRS). De RTRS is een multistakeholderoverleg waarbij producenten, verwerkers en NGO s samenwerken aan het realiseren van een keten voor duurzame soja op basis van een kwaliteitsmanagementsysteem. Ook waren we via onze bestuurszetel in FEFAC aanwezig bij de Cargill Soy Learning Journey in Brazilië. Tijdens deze reis werden sojavelden in Brazilië bezocht en werden workshops gegeven. Het resultaat is een op internet gepubliceerde white paper met daarin de gezamenlijk vastgestelde standpunten en wetenschappelijk geverifieerde feiten over soja. De white paper is bedoeld voor beleidsmakers, die deze kunnen gebruiken voor het nemen van verantwoorde beslissingen ten aanzien van de handel in deze grondstof. Nederlandse bedrijven kochten in 2013 samen voor ruim ton verantwoord geteelde soja. Dit komt neer op bijna een kwart van het totale verbruik van soja in Nederland. Ten opzichte van 2012 is de totale inkoop van gecertificeerde soja bijna verdubbeld: er is sprake van een stijging van ton. In 2012 startten Heineken Nederland, Holland Malt en Agrifirm Plant gezamenlijk het project Brouwgerst uit duurzame teelt in Nederland. Het project is ontstaan vanuit Stichting Veldleeuwerik en heeft tot doel het stimuleren van de duurzame gerst-mout-bier-keten in Nederland. Voor dit project is de ontwikkeling van nieuwe rassen erg belangrijk. Deze rassen moeten goede teeltkundige eigenschappen hebben, zoals ziekteresistentie en stevigheid, maar ook een goede opbrengstpotentie en verwerkingseigenschappen. Agrifirm Plant test rassen in de praktijk en zet zo stappen in de richting van een duurzame teelt. De keten ligt goed op schema. In het eerste jaar werd bijna ton brouwgerst 3.4 Regionale sojateelt Agrifirm zet zich in voor het ontwikkelen van sojateelt en verwerking in Noord-West Europa. Al een aantal jaren onderzoekt Agrifirm Plant sojarassen op hun bruikbaarheid onder Nederlandse omstandigheden. Dit heeft erin geresulteerd dat inmiddels twee rassen zijn opgenomen op de Nederlandse rassenlijst en dat Agrifirm in 2013 is gestart met een unieke praktijktest soja. In deze praktijktest begeleidden speciaal opgeleide specialisten van Agrifirm Plant elf startende sojatelers. Maatschappelijk jaarverslag

10 Uitgangspunt van deze praktijktest is dat sojateelt in Nederland over vijf jaar commercieel aantrekkelijk moet zijn. Sojateelt in Noord-West Europa biedt verschillende voordelen. Zo kunnen akkerbouwers een extra gewas opnemen in de vruchtwisseling wat een positief effect heeft op de bodemvruchtbaarheid. Het lokaal verwerken van de soja leidt bovendien tot het beter sluiten van een regionale kringloop. Agrifirm en deelnemende telers werken zo op een proactieve manier aan duurzamer geteelde grondstoffen voor de veehouderij en de voedingsmiddelenindustrie. In dit eerste jaar werd door de zes telers al een opbrengst van 2,5 tot 3 ton/ha gehaald. Alle deelnemers hebben de intentie uitgesproken om door te gaan met de praktijktest. In 2014 streven we naar een forse groei van het areaal soja naar 100 tot 150 hectare. 3.5 Introductie van verantwoord zaaizaad Agrifirm Plant introduceerde in 2013 de Thermoseed-methode, een nieuwe methode die zaaigranen ontdoet van eventuele schimmels. Na een testfase waar behandeld zaad uit Zweden in Nederland werd uitgezaaid, rolde Agrifirm Plant de behandelingsmethode van zaaigranen grootschalig uit in Nederland. Met de Thermoseed-behandeling krijgt zaad een hittebehandeling met stoom, wat eventuele schimmels doodt en het zaad reinigt. Agrifirm Plant beschikt op dit moment als enige bedrijf in Nederland over een Thermoseed-installatie. Uit proeven op diverse praktijkpercelen blijkt dat behandeld zaaigraan goed uitgangsmateriaal levert en dat behandeld zaaigraan door een snelle beginontwikkeling het onkruid beter onderdrukt. Voor biologische akkerbouwers zijn Thermoseed-zaaizaden daarom een verantwoord en effectief product. Daarnaast kan het zaaizaad dat over is, voor andere doelen worden gebruikt zoals voor voeding of veevoer. Dit is bij chemisch ontsmet zaaizaad niet het geval. Voor een optimale toepassing van fosfaat bracht Agrifirm iseed op de markt. Dit is een innovatieve methode voor de coating van maïszaden met meststoffen. Met iseed zit de startgift op het zaad en is het fosfaat direct na ontkieming beschikbaar. Dit bevordert de beginontwikkeling van het gewas. Het gebruik van kunstmestfosfaat in de rijbemesting kan daarom tijdens de ontwikkelfase van het maïs flink worden teruggebracht. Hierdoor levert gebruik van iseed een fosfaatreductie op van tien kilogram per hectare. In 2014 wordt gekeken naar mogelijkheden om de iseed-behandeling voor meerdere gewassen in te zetten. 3.6 Verantwoord gebruik van gewasbeschermingsmiddelen Op basis van het convenant Duurzame gewasbescherming is door de Vereniging Agrodis een toolbox ontwikkeld die telers helpt om het oppervlaktewater schoner te houden. De Vereniging Agrodis behartigt de belangen van de ondernemingen in Nederland die gewasbeschermingsmiddelen distribueren. Agrifirm Plant is hier lid van en stimuleert het gebruik van deze toolbox en wijst klanten op de praktische tips om emissies te reduceren. Bovendien verzorgt Agrifirm Plant diverse voorlichtingsdagen, waarbij boeren professioneel begeleid worden om het milieu te ontzien en toch het toegelaten middelenpakket effectief in te zetten. 3.7 Hergebruik restproducten levensmiddelenindustrie 44,4 procent van alle droge grondstoffen die Agrifirm in veevoer verwerkt bestaat uit restproducten uit de levensmiddelenindustrie. Deze co-producten blijven over bij de productie van bijvoorbeeld brood, koek, margarine, bier en suiker. Daarnaast hebben voedingsmiddelenproducenten te maken met een groot aantal restpartijen. In een goed uitgebalanceerde samenstelling zijn deze restproducten uitstekend geschikt als grondstof voor diervoeders. Over het algemeen waren de resultaten vergelijkbaar met die van Het percentage restproducten dat hergebruikt wordt voor het voer van melkvee verminderde vergeleken met vorig jaar. Dit wordt veroorzaakt door een lager gebruik van citruspulp. Door logistieke problemen in Brazilië werd dit product minder aangevoerd en verwerkt en vervangen door maïs en tarwe. Percentage per diersoort Melkvee 65,1 57,2 Varkens 38,8 37,2 Leghennen 31,5 34,6 Vleeskuikens 40,9 42,3 10 Maatschappelijk jaarverslag 2013

11 4. Efficiënte productie en logistiek Efficiënte verwerking van grondstoffen en het producttransport naar de klant zijn belangrijke taken van Agrifirm. Vermindering van het energieverbruik en een efficiënt ingerichte logistiek, zijn speerpunten van ons duurzaamheidsbeleid. Daarnaast staat efficiëntere productie hoog op onze agenda. Voorwaarde is dat hernieuwbare energie niet wordt gewonnen uit biomassa die ook als voedsel of diervoeder gebruikt kan worden. 4.1 Energie Efficiency Index resultaten Een belangrijke stap om efficiënter te kunnen produceren was de introductie van de Energy Efficiency Index (EEI) in Sinds dit jaar hebben wij de EEI voor alle fabrieken kunnen berekenen. Daarmee brengen we het energieverbruik per eenheid product op belangrijke productielocaties in kaart. De index geeft aan hoe de energie-efficiëntie zich verhoudt tot het referentiejaar Voor de productlocaties van Agrifirm Feed is het referentiejaar 2011 gekozen, omdat sinds dat jaar de energie-efficiëntie van deze productielocaties wordt berekend. Door jaarlijkse herhaling van de inventarisatie, wordt de progressie in energie-efficiëntie per locatie zichtbaar en krijgen we een goed beeld van wat besparingsmaatregelen opleveren. Over het algemeen waren de resultaten vergelijkbaar met die van Een opvallende vooruitgang van de EEI is te zien bij de locatie Szamotuly van Agrifirm Polska. Deze vooruitgang werd geboekt door het aanschaffen van een nieuwe boiler. Agrifirm Deutschland monitort haar energieverbruik nu intensief. Hierdoor verbeterde de energie-efficiënte bij de locatie Neuss. De vooruitgang in EEI bij de locatie Margonin van Agrifirm Polska is te verklaren door een lagere productie van meel, waarvoor de prestatiemaat lager ligt. In 2014 zullen de uitgangspunten (prestatiemaat en type productielijnen) voor de EEI berekeningen voor iedere productielocatie worden geactualiseerd. productielijnen in Zwolle. Maar, door de hogere energiedichtheid en een betere vertering van de Air Line voeders, is de CO 2 -emissie per kilo varkensvlees lager in vergelijking met gangbare voeders. De resultaten van NutriControl zijn minder goed dan in Door de reorganisatie zijn vanaf 2012 minder analyses per jaar gemaakt wat resulteerde in verminderende EEI resultaten. In 2013 schafte Agrifirm Magyarország s locatie Győr een nieuw transformatiestation aan om gericht het energieverbruik terug te dringen. Het energieverbruik van locatie Győr daalde daardoor van 20,9 kwh/ton in 2012 naar 16,1 kwh/ton in Agrifirm vindt het ook belangrijk om bewust om te gaan met waterverbruik van de verschillende productielocaties. Waterverbruik en de impact van landbouw op de beschikbaarheid van water zijn belangrijke thema s, waar Agrifirm de komende jaren ook actief mee aan de slag gaat. Energieverbruik Agrifirm 2013 Afgelopen jaar zijn de volgende hoeveelheden energie gebruikt door bedrijven uit Agrifirm Group: Gas (m 3 ) Gas (l) Elektriciteit (kwh) Steenkool (ton) Stookolie (l) Diesel (l) Benzine (l) Adblue (l) Aandeel hernieuwbare energie 2,56% 3,16% Hernieuwbare energie 120% 100% 80% 60% % Agrifirm investeerde voor bijna een half miljoen euro in de vervanging 20% van de compressoren op de productielocaties Oss, Veghel en Wanssum. 0% Dit zorgde voor circa 5 procent minder elektrisch verbruik ten opzichte van De productielocatie Zwolle is door de jaren heen niet energieefficiënter geworden omdat de locatie Air Line voeders produceert. De productie van deze voeders vergt meer energie dan de reguliere Energieverbruik 2013 t.o.v. referentiejaar Agrifirm Group BV (exclusief deelnemingen) Agrifirm Feed Nuscience Group Agrifirm Deutschland Agrifirm Polska Agrifirm Magyarország Zrt. Agrifirm Co-products Agrifirm Belgium Drachten Emmen Meppel Oss Veghel Wansum Zwolle Grobbendonk Margonin Szamotuly Topola Neuss Kaba Gyor Bocs Drongen Baasrode Veghel Oldambt Opeinde Agrifirm Plant Abemec BV Oldambt Agrifirm Exlan NutriControl Agrifirm Winkel BV Agrifirm Feed Agrifirm Belgium Agrifirm Polska Agrifirm Deutschland Agrifirm Magyarország Zrt. Nuscience Group Nutri- Control BV Oldambt Maatschappelijk jaarverslag

12 4.2 CO 2 -emissies Op basis van het energieverbruik heeft Agrifirm dit jaar voor het eerst de CO 2 -emissies (Organisational Environmental Footprint) berekend. De resultaten voor CO 2 -emissies zijn gebaseerd op emissiefactoren gepubliceerd door Stimular (o.b.v. CE Delf 2010) en Climate Neutral Group (o.b.v. Agentschap NL, CO 2 prestatieladder 2012): > CO 2 -emissies directe energie kg CO 2 -equivalent > CO 2 -emissies indirecte energie kg CO 2 -equivalent 4.3 Energiezuiniger transport Het transporteren van producten draagt bij aan een aanzienlijk deel van het energieverbruik en daarmee de CO 2 -uitstoot van Agrifirm. Doel is om het transport efficiënt en energiezuinig te organiseren. Op veel locaties is geïnvesteerd en zijn de productie en het transport flexibeler en efficiënter ingericht. Zo zijn zowel bij Agrifirm Plant als bij Agrifirm Feed het werken volgens IDEX (Integrated Daily Excecution) - principes geïntroduceerd. Dit houdt efficiënter plannen in, waardoor minder kilometers per afgeleverde ton voer nodig zijn. De beladingsgraad bij het transport van Agrifirm Plant van verpakte meststoffen steeg met ongeveer met 700 kg per vracht. Ook daalde het aantal kleine vrachten (< 27 ton) met ongeveer de helft. Bij het IDEX project van Agrifirm Feed in Veghel steeg de beladingsgraad van 90 procent naar 96 procent en het aantal kilometers per ton vracht daalde met 6,3 procent (van 6.35 km/ton naar 5.95 km/ton). Binnen Agrifirm Feed hebben daarnaast Business Excellence projecten bijgedragen aan een efficiëntere logistiek. Deze projecten zetten in op het verbeteren van bedrijfsprocessen en het verhogen van de efficiëntie. Bij de productielocaties Wanssum en Meppel startte in 2013 het project Lean Production dat zich richt op verbeteringen in productie en logistiek. Elk jaar breiden we dit project met twee locaties uit. Ook zette Agrifirm Feed in 2013 vijf Euro6 gecertificeerde vrachtwagens in om de uitstoot van NOx en fijnstof te verminderen. Voor een nog verdere verhoging van de flexibiliteit en de efficiëntie van het transport, besteedt Agrifirm Feed het transport per 1 januari 2014 volledig uit. De logistiek van Agrifirm Feed werd al voor de helft door een externe vervoerder verzorgd. Door een optimalere rittenplanning resulteert uitbesteding van het transport in een lagere CO 2 -uitstoot en minder kilometers. tussen de distributiecentra en een betere indeling van postcodegebieden droeg hier ook aan bij. Een andere verbetering van Agrifirm Plant is een optimalisatie van de graanlogistiek en de graanopslag. Ongeveer 10 kleinere opslaglocaties werden gesloten en een nieuwe moderne opslag voor graan werd in gebruik genomen in Kampen. De locatie in Kampen biedt uitstekende mogelijkheden om met schepen aan- en af te voeren, waardoor het wegtransport afneemt. Tevens introduceerde Agrifirm Plant in 2013 voor telers in graandichte gebieden de mogelijkheid om graan, na een korte bewaarperiode van enkele dagen, op te laten halen door Agrifirm. Deze af erf service vervangt transport van granen door telers naar een stort-, of opslaglocatie. Dit resulteert in minder transport tijdens de oogstperiode en efficiënter transport. Dit draag bij aan minder CO 2 - uitstoot en veiliger verkeer. 4.4 Opwekken van duurzame energie Agrifirm stimuleert het opwekken van duurzame energie door mestverwerking. Agrifirm Exlan, onderdeel van Agrifirm Group, begeleidt ondernemers in vergunningstrajecten voor co-vergistingsinstallaties. Deze installaties produceren biogas door het vergisten van mest- en coproducten, reststromen uit de landbouw en voedingsindustrie. Met deze installaties kunnen ondernemers reststromen zo hoogwaardig mogelijk inzetten en op een duurzame manier energie opwekken. Bovendien worden er mineralenconcentraten geproduceerd die uitstekend inzetbaar zijn bij de bemesting van akkerbouwgewassen. 4.5 Feedmiles en landuse Agrifirm berekent jaarlijks hoeveel transportkilometers ( feedmiles ) en hoeveel landbouwgrond ( landuse ) nodig zijn voor de productie van een kilogram melk, varkensvlees, pluimveevlees en eieren. In deze berekening zijn alle schakels in de keten meegenomen, van de teelt van grondstoffen voor diervoeders tot en met de producten die veehouders produceren. Het landgebruik en het aantal kilometers zijn in principe vergelijkbaar met de resultaten van Het motto bij Agrifirm Plant is efficiënt als het kan, spoed als het moet. Agrifirm Plant verving het door de klant afhalen van producten door volledige bezorging. Met deze vervanging wordt voor een moderne logistiek gekozen, op maat gesneden voor de klant. Hierdoor worden producten niet eerst van een centraal magazijn of productielocatie naar een afhaaldepot getransporteerd. De producten worden rechtstreeks naar de afnemer getransporteerd. De leverbetrouwbaarheid van deze franco levermethodiek wordt ook volgens IDEX principes gemeten. De distributie van zowel zaaizaad als gewasbeschermingsmiddelen verbeterde daardoor; meer dan 98 procent werd uitgeleverd wat resulteert in minder kilometers. Betere afstemmingen en samenwerking Landuse Varkensvlees 3,9 m 2 /kg 4,7 m 2 / kg Eieren 4,8 m 2 /kg 4,8 m 2 / kg Pluimveevlees 4,5 m 2 /kg 4,9 m 2 / kg Melk 1,1 m 2 /kg 1,2 m 2 / kg Feedmiles Varkensvlees 3,328 km /kg 5,679 km/ kg Eieren 2,852 km/kg 5,672 km/ kg Pluimveevlees 4,385 km/kg 6,185 km/ kg Melk 1,002 km/kg 0,915 km/ kg 12 Maatschappelijk jaarverslag 2013

13 5. Planten en dieren laten presteren Met onze producten en diensten stellen we boeren in staat om planten en dieren optimaal te laten presteren. Zo dragen we bij aan verkleining van de ecologische voetafdruk van de voedselproductie, wat in veel gevallen gepaard gaat met een rendementsverbetering voor de boer. De belangrijkste voorwaarde: een goede gezondheid van dier, plant en bodem. Het Agrifirm Innovation Center, de R&D-afdeling van Agrifirm Plant en de Nutritie&Innovatie-afdelingen binnen Agrifirm Feed hebben een spilfunctie om productinnovaties op dit terrein te ontwikkelen. 5.1 Investeren in mestverwerking Nieuwe mestwetgeving verplicht boeren met een mestoverschot vanaf 2014 om een deel van de mest te verwerken. Daarom moet in 2014 voldoende mestverwerkingscapaciteit beschikbaar zijn. Mestverwerking draagt bij aan het opwerken van mest tot waardevolle nutriënten en organische stof voor de bodem. Door mest te verwerken worden meststromen efficiënt ingezet en zijn we een stap dichterbij het sluiten van kringlopen. Juiste inzet van nieuwe organische meststromen, verbetert de bodemvruchtbaarheid bij telers. Agrifirm is één van de initiatiefnemers van het Mestinvesteringsfonds dat in 2013 opgericht werd. Het fonds biedt achtergestelde leningen aan om concrete investeringsplannen voor mestverwerking te stimuleren. Het Mestinvesteringsfonds is een initiatief van 24 voerbedrijven en wordt ondersteund door LTO, NVV en Rabobank. Ruud Tijssens, director Corporate Affairs van Agrifirm, is voorzitter van het bestuur van het Mestinvesteringsfonds. In 2013 ontving het fonds ruim 50 aanvragen en werd circa 5 miljoen euro beschikbaar gesteld voor verwerkingsinstallaties. Agrifirm Exlan, een dochteronderneming van Agrifirm Group en ZLTO screenen de ingediende voorstellen en zorgen, indien noodzakelijk, voor verdere begeleiding. Agrifirm maakt ook deel uit van het Projectbureau Lokale Mestverwerking (PLMV). Dit is een samenwerkingsverband tussen ZLTO, LLTB, LTO Noord, Mestac en Agrifirm Exlan. PLMV wil lokale mestverwerkingsinitiatieven voorzien van kennis en advies over mestverwerking. 5.2 Organische meststoffen Voor Agrifirm Plant is een toename in het efficiënter inzetten van organische meststoffen een belangrijke doelstelling. In 2012 was er echter nog weinig groei in de afzet van organische meststoffen en compost te zien. Dit had onder andere te maken met het slechte weer tijdens de periode dat de mest uitgereden mocht worden. Voor 2013 is er wel een behoorlijke stijging in het gebruik van deze producten gerealiseerd. Organische meststoffen Vloeibaar (t) Stapelbaar (t) Compost (t) Organische meststoffen 5.3 Fosfaatreductie Minder fosfaat in het voer, betekent ook minder fosfaat in de mest. Dat draagt bij aan een beter milieu en een grotere biodiversiteit omdat er minder risico is voor uitspoeling van fosfaat naar het oppervlaktewater. Voor Agrifirm is de reductie van fosfaat in voer een belangrijk speerpunt. Agrifirm Feed heeft hiervoor speciale voerconcepten ontwikkeld voor alle sectoren. Voorbeelden hiervan zijn Air Line [2.0] (60 procent minder fosfaat en 30 procent minder stikstof in de mest) en Pmin-voeders voor varkens en de np-voeders voor rundvee. Agrifirm heeft in alle rundveevoerlijnen ook de maximale hoeveelheid fosfaat in de voeders verlaagd. Daarnaast stimuleren onze specialisten rundveehouders om deel te nemen aan BEX (bedrijfsspecifieke excretie). Uitgangspunt van deze initiatieven zijn het verbeteren van de mineralenefficiëntie met behoud van goede diergezondheid. In totaal werd in 2013 een reductie van 1,1 miljoen kg fosfaat gerealiseerd ten opzichte van het ijkjaar Agrifirm levert hiermee een substantiële bijdrage aan het halen van de sectorale doelstellingen, zoals beschreven in het convenant Voerspoor van Nevedi en LTO. De fosfaatbesparing was minder dan in 2012 omdat sommige grondstoffen niet voor handen waren waardoor andere grondstoffen in het voer gebruikt werden. Deze grondstoffen bevatten meer fosfaat. Verminderen fosfaat in veevoer Fosfaatbesparing (kg) Rundvee Varken In de plantaardige sector werkt Agrifirm Plant ook aan het verminderen van het fosfaatgebruik. Onderzoek van Agrifirm Plant richt zich op een optimale opbrengst en bodemvruchtbaarheid met minder fosfaat. Zo ontwikkelt Agrifirm Plant speciale producten zoals iseed, waarmee het fosfaat gebruik van telers verminderd kan worden. Daarnaast adviseren wij telers over hoe zij het best rijenbehandeling kunnen toepassen in vloeibare, korrel-, en granulaatvorm. Hierdoor is het aandeel van telers dat rijenbehandeling doet toegenomen. Dit vergroot de toepassingsruimte voor onder andere organische mest, digestaat en compost. Dit draagt weer bij aan de aanvoer van voldoende organische stof voor het behoud van de bodemvruchtbaarheid. Maatschappelijk jaarverslag

14 5.4 KringloopWijzer Vanaf 2015 is de KringloopWijzer verplicht voor melkveehouders met een fosfaatoverschot. De KringloopWijzer brengt de kringloop van voer, mest en bodem van een melkveebedrijf in beeld. Met deze gegevens kan de melkveehouder gemakkelijker rekening houden met de bodem, een andere voerverhouding kiezen en efficiënter bemesten. Dit verbetert de efficiëntie van het melkveebedrijf en laat zowel plant als dier beter presteren. Dit levert ook winst voor het milieu op. Agrifirm Exlan, onderdeel van Agrifirm Group, adviseert melkveehouders over de KringloopWijzer. In 2013 is gestart met het begeleiden van een aantal studiegroepen. Daarnaast werd een groep rundveespecialisten van Agrifirm Feed opgeleid tot KringloopWijzerspecialist. Agrifirm gaat in 2014 al haar specialisten opleiden tot KringloopWijzerspecialist. 5.5 Nieuwe voerconcepten voor goed presterende dieren Nieuwe concepten voor pluimvee Begin 2013 introduceerde Agrifirm een nieuw legpluimveeconcept: SCALA. Het concept is een unieke voeraanpak die beter aansluit op de voedingsbehoefte van hennen. Omdat hennen de mineralen uit het voer beter benutten, wordt de levensduur van hennen verlengd en zijn ze gezonder. SCALA verlaagt de uitval van hennen met 30 procent en zorgt voor een betere legpersistentie. Door een betere voerbenutting is bovendien de verbrandingswaarde van de mest hoger wat meer stroom oplevert. In 2013 was Agrifirm betrokken als adviespartner bij de lancering van Optimum Vita, het nieuwe houderijconcept voor vleeskuikens. Agrifirm levert ook het voer voor Optimum Vita. Op één locatie van ei tot vleeskuiken is de kern van dit nieuwe concept. Dit leidt tot sterkere en gezonde kuikens en levert ook milieuwinst op. De CO 2 -uitstoot is 14 procent lager dan in een standaardsysteem en het concept realiseert een fosfaat- en stikstofreductie van 3 procent per kuiken. Agrifirm startte eind 2013 met voerproeven in het nieuwe houderijconcept. De onderzoeken dragen bij aan de verbetering van het dierenwelzijn van de vleeskuikens. Sinds 2013 is het legpluimveevoer VIGOR ook beschikbaar voor de biologische pluimveehouderij. Agrifirm Feed speelt hiermee in op de vraag vanuit de markt. Door de toevoeging van een co-product dat ontstaat bij de verwerking van tarwe, stimuleert VIGOR de werking van de vertering waardoor hennen de voedingsstoffen beter opnemen. De vervanging van 3 procent van de gangbare grondstoffen door co-producten levert bovendien een verlaging van de carbon footprint op van 4 procent. Programma s voor gezond rundvee Voor het optimale resultaat is management van boeren doorslaggevend. Agrifirm is daarom betrokken bij het project Smart Dairy Farming. Smart Dairy Farming ontwikkelt een nieuwe aanpak om data over ondermeer groei van jongvee en diergezondheid te vertalen naar praktische adviezen. Hierdoor stijgt de levensduur en verbetert de diergezondheid van melkkoeien. Voor melkveehouders lanceerde Agrifirm Feed in 2013 ook een nieuw concept: PensEfficiënt. Met praktische tools kunnen specialisten van Agrifirm Feed het kengetal BufferZuurBalans bepalen. Dit kengetal is ontwikkeld in samenwerking met Agrifirm Innovation Centre en voorspelt hoe verzurend het voer is. Hierdoor is het mogelijk om tijdig maatregelen te nemen om pensverzuring te voorkomen en een gezonde pens te behouden. Naast de gezondheid en melkproductie van de koe, heeft dit ook voordelen voor het milieu door een betere voerefficiëntie. 14 Maatschappelijk jaarverslag 2013

15 Nieuwe concepten voor de varkenshouderij Goed voer speelt een belangrijke rol bij de gezondheid van dieren en een lager antibioticagebruik. Agrifirm Feed lanceerde daarom in 2013 de nieuwe biggenaanpak Big Control. Dit is een totaalaanpak gericht op een goede voeropname en gezonde biggen. Met het voeder Air Line [2.0] Big verbetert de weerstand van de big en worden darmproblemen voorkomen. Door de toevoeging van Darmfit aan het voer nemen biggen de voedingsstoffen beter op. Dit resulteert in gezondere biggen en minder antibioticagebruik. Agrifirm Feed lanceerde ook een nieuwe zeugenaanpak: Sow Control. Dit is een nieuwe totaalaanpak voor elke fase van de cyclus van zeugen. Sow Control biedt voor iedere fase speciale voeders en deskundig advies. Met het nieuwe voer, de Transitie korrel, kan de varkenshouder het voer goed afstemmen op de behoefte van de zeug rond werpen. Big Control en Sow Control zijn uitvoerig getest op Researchfarm Laverdonk en in de praktijk. Uit deze praktijktesten blijkt dat de biggen in de eerste week naar de geboorte een hogere groei hebben. Daarnaast werd er een lagere uitval gemeten: 8,3 procent versus 10,0 procent voor de biggen in de controlegroep. Door minder uitval en minder achterblijvers levert de Sow Control aanpak meer gespeende biggen op: 12,7 procent in de Sow Control groep versus 12,1 procent in de controlegroep. 5.6 Nieuwe bemestingsconcepten voor gezonde gewassen Een juiste bemesting is belangrijk om planten goed te laten presteren. Doel is een gezonde bodem, goede bodemvruchtbaarheid en gezonde gewassen. Daarom ontwikkelde Agrifirm Plant nieuwe concepten voor een juiste bemesting: de toplijnen. Deze producten geven extra toegevoegde waarde boven de bestaande bemestingsproducten van Agrifirm Plant. Voorbeelden zijn de Top Mixen, Top Cote meststoffen en de Grasmix Kali. Grasmix Kali is bedoeld voor de rundveehouderij en is een ideale aanvulling op de basisbemesting met drijfmest. Top Mixen zijn samengestelde meststoffen met een optimale samenstelling die de gebruiker een nauwkeuriger en efficiëntere bemesting leveren. Eén van de Top Mixen is de Top Cote lijn bestaande uit maatmeststoffen. Een innovatief en duurzaam product waarin gecoate en ongecoate meststoffen gecombineerd worden met teeltspecifieke samenstellingen. Door de coating komen nutriënten vrij wanneer planten of bomen het nodig hebben. Dit geeft een langere werking en een betere benutting van de stikstof. En dat levert winst op voor het milieu. Speciaal voor de bloembollenteelt ontwikkelde Agrifirm Plant samen met ORGAplus een nieuwe organische meststof. Bollengronden in het noordelijk zandgebied kenmerken zich door een hoge behoefte vanwege de snelle afbraak van organische stof. De nieuwe meststof wordt gevormd uit verschillende organische grondstoffen en herstelt het bodemleven. Dit resulteert in sterke en gezonde gewassen. Uit onderzoek blijkt dat de nieuwe meststof beter presteert dan kunstmest en andere organische mestkorrels. Op bollengronden heeft de bodem gemiddeld behoefte aan kg Effectief Organische Stof (EOS) per hectare om de afbraak te compenseren. Met een stalmeststrategie kan een teler maximaal kg EOS per hectare aanvoeren. De afbraak van organische stof kan daarmee niet gecompenseerd worden. Daarom ontwikkelde Agrifirm Plant een nieuwe meststrategie met ORGAplus. Door gebruik van ORGAplus kan een teler kg EOS per hectare aanvoeren, waarmee de afbraak van EOS per hectare ruimschoots wordt gecompenseerd. Maatschappelijk jaarverslag

16 Proeven en demo s Agrifirm Plant Vierhuizen Uithuizermeeden Oudeschip Mensingeweer Kollummerwaard Haren Sexbierum Cocksdorp Warmenhuizen Westerbork Steenwijkerwold Slootdorp Creil Espel Tollebeek Nagele Zwaagdijk Ens Wapse Giethoorn Valthermond Dronten Lelystad Almere Nieuw Beerta Rolde Oosterzee Julianadorp Nieuw Scheemda Zeewolde Opheusden Werkendam Langeweg Colijnsplaat Drunen Heesch Vredepeel Udenhout Berendrecht (B) Wijnandsrade Gulpen Legenda Proeven 2013 Vanggewas Demo s 2013 Meststoffen Precisielandbouw Wintertarwe Wintergerst Zomertarwe Rode kool Sluitkool Rassen Zomergerst Japanse haver Aardappelen Groenbemester Appel 16 Gewasbeschermingsmiddelen Vitaliteit Biologische akkerbouw Bakkwaliteit Granen Grasland Diverse gewassen Suikerbiet Maïs Prei Uien Wortelen Zaaiuien Peer Boomteelt Gladiool Hyacint Lelie Narcis Tulp Zantedeschia Druifje Maatschappelijk jaarverslag 2013

17 5.7 Onderzoek voor betere teelten Agrifirm Plant voert al vele jaren onderzoek uit waarmee we telers een goed gefundeerd advies kunnen geven. De afdeling R&D en teeltspecialisten zoeken met landelijke en regionale proeven oplossingen voor actuele problemen in teelten. Agrifirm Plant onderzocht in 2013 bijvoorbeeld voor welke gebrekverschijnselen prei gevoelig is en wat de effecten van deze gebreken zijn op het geoogste product. Een uniek onderzoek, want dit werd nog niet eerder onderzocht bij prei. Ook onderzocht Agrifirm Plant de effecten van kalibemesting in de teelt van prei. De conclusies van de onderzoeken vormen de basis van het nieuwe prei bemestingsadvies en gericht advies voor opbrengst en kwaliteit. Koprot is een groot probleem in de uienteelt. Agrifirm Plant en Dacom namen in 2013 het voortouw en ontwikkelden een innovatieve, online concept adviesmodule tegen koprot in uien. Data over koprot van uien in opslag werd gecombineerd met de ervaringen van uientelers en de waarnemingen van teeltspecialisten. Omdat het weer per regio een grote rol speelt, biedt de module specifiek, regionaal advies. Agrifirm Plant voerde ook onderzoek uit naar Pythiumbestrijding en stimulering van de vitaliteit bij hyacinten. De combinatie van een gezond bodemmilieu en de inzet van effectieve middelen blijkt het meest succesvol. Door deze proeven kan Agrifirm Plant telers gericht adviseren over de juiste beschermingsmiddelen en het optimale gebruik van deze middelen. 5.8 Bijdrage van innovatieprojecten aan duurzaamheid Net als voorgaande jaren is er bij AIC, Agrifirm Plant en Agrifirm Business Excellence (BE) een duurzaamheidsscan uitgevoerd om inzichtelijk te maken welke projecten in 2013 een bijdrage hebben geleverd aan: de gezondheid van mensen en dieren ( people ), de biodiversiteit en de uitstoot van broeikasgassen ( planet ) en het rendement voor de boer ( profit ). Zo heeft AIC in 2013 een Proof of Principle studie gedaan naar de uniformiteit van meel voor leghennen, om daarmee de uitval van dieren te verminderen en ook het energieverbruik in de fabriek te reduceren. Daarnaast heeft AIC twee studies gedaan naar de darmgezondheid en vitaliteit van pasgeboren biggen. Deze projecten waren een verdienste voor de duurzaamheidsthema s diergezondheid en humane antibioticaresistentie. Agrifirm Plant heeft ook in 2013 pilots gedaan met een beslissingsondersteunende systeem om de eikenprocessierups te traceren. Deze tool biedt gemeenten informatie om de rups tijdig en efficiënt te bestrijden. De grote verbeteringen voor transport bij Agrifirm Plant werden mede geïnitieerd door de projecten van Business Excellence. Op basis van de duurzaamheidsscan is in onderstaande tabel aangegeven hoevel procent van de innovatieprojecten van Agrifirm een bijdrage heeft geleverd op specifieke duurzaamheid doelen. Agrifirm Plant steekt elk jaar veel tijd en energie in rassenproeven en demo s. Samen met klanten bepaalt Agrifirm welke rassen perspectief hebben. Agrifirm Plant voerde ook onderzoek uit naar onder andere verschillende rassen wintertarwe. Duurzaamheidsscan innovatieprojecten People Bijdragen aan vermijden humane resistentie tegen antibiotica: AIC 17% Verbetering diergezondheid en dierenwelzijn: AIC 47% Bijdrage aan het opleiden van interne of externe betrokkenen: Plant 43%, BE 100% Planet Biodiversiteit: verbeteren fosfaatefficiëntie: AIC 13%, Plant 31% Biodiversiteit: verbeteren stikstofefficiëntie: AIC 33%, Plant 43% Biodiversiteit: verbeteren van bodemfysica: Plant 31% Biodiversiteit: verbetering gebruik GBM: Plant 51% Klimaat: terugdringen uitstoot van zware broeikasgassen (methaan en lachgas): AIC 20%, Plant20% Klimaat: verbeteren voederconversie: AIC 50% Klimaat: verminderen eigen energieverbruik: AIC 10%, BE 62% Alternatieve eiwitbronnen: AIC 33%, Plant 9% Hergebruik grondstoffen (recycling): Plant 17% Lucht- en waterkwaliteit: Plant34% Profit Directe kostprijsreductie van de eigen activiteiten en/of van de leden: AIC 77%, Plant 83%, BE 85% Interne samenwerking: AIC 70%, Plant 74, BE 92% Samenwerking in de keten: AIC 43%, Plant57% Maatschappelijk jaarverslag

18 6. Bijdragen aan een duurzaam consumentenaanbod De invloed van de voedselproductie op de aarde en het welzijn van dieren en mensen krijgt steeds meer aandacht. De vraag naar gezonde en duurzaam geproduceerde consumentenproducten neemt toe. Wij vinden het belangrijk dat onze klanten de consument een ruime en verantwoorde keuze kunnen bieden. Daarom heeft Agrifirm een breed assortiment en werken we actief samen met ketenpartners om nieuwe productconcepten te ontwikkelen en te implementeren. 6.1 Verbetering diergezondheid Het beperken van het antibioticagebruik vermindert de kans op het ontwikkelen van resistentie bij pathogenen. Gezonde dieren hebben minder antibiotica nodig. Goed voer en de juiste toepassing hiervan speelt een belangrijke rol bij de gezondheid van dieren. Het is belangrijk om te voeren naar behoefte met een product dat zo goed mogelijk aansluit op de leeftijdsfase van het dier. De voeders van Agrifirm Feed zijn zo ontwikkeld dat ze de groei en gezondheid van de dieren optimaal ondersteunen. Voorbeelden hiervan zijn SOLIQ, VIGOR en de Air Line voeders. De wettelijk verplichte antibioticareductie van 50 procent voor 2013 is in 2012 gehaald. In 2015 moet de reductie 70 procent zijn. Door goed voer en goed afgestemd advies hopen we hier een steentje aan bij te dragen. gebruik maken van MelkNavigator, een beoordelings- en adviestool die exact berekent welke voedingsstoffen koeien nodig hebben voor het gewenste resultaat. 6.2 Biologisch en gangbaar leren van elkaar De biologische sector groeit. In 2012 gaven consumenten voor het eerst meer dan een miljard euro uit aan biologisch voedsel. Tegelijkertijd wordt de wet- en regelgeving voor gangbare veehouderij en akkerbouw aangescherpt. Akkerbouwers zien de mogelijkheid voor gangbare onkruid- en plaagbestrijding en bemesting afnemen. Veehouders moeten voldoen aan scherpere eisen op het gebied van huisvesting, ingrepen en medicijngebruik. Zowel veehouders als telers willen steeds meer verduurzamen om tegemoet te komen aan de wens van de consument en de maatschappij. Oplossingen uit de biologische sector bieden daarvoor goede kansen. Natuurdiensten zoals roofinsecten, natuurlijk kringlopen en het bodemleven zijn gemeengoed voor de biologische sector. Tegelijkertijd zijn deze natuurdiensten belangrijke landbouwpraktijken waar de reguliere sector van kan leren. Door een grotere diversiteit in soorten en landschap en een goede bodemkwaliteit wordt het landbouwsysteem versterkt. Daarnaast, is biodiversiteit ook steeds meer een verdienste waar boeren voor worden beloond. SOLIQ is het eerste vochtrijke voeder voor leghennen. Vochtrijke voeding heeft een duidelijk voordeel voor de gezondheid en ontwikkeling van hennen omdat selectief pikken niet meer mogelijk is. De kippen krijgen dus altijd alle voedingsstoffen binnen. VIGOR, een ander voer voor leghennen, heeft een bewezen positief effect op de vertering. Het bevordert de maagwerking en reguleert de darmpassage waardoor meer voedingsstoffen worden opgenomen. Met VIGOR kunnen darmproblemen zowel voorkomen als aangepakt worden. De Air Line varkensvoeders verbeteren de vertering, verminderen maagaandoeningen en zorgen zo voor gezondere dieren. Air Line [2.0] voeders dragen ook bij aan de reductie van fosfaat wat winst oplevert voor het milieu. Agrifirm Feed heeft daarnaast verschillende concepten ontwikkeld die specifiek een bijdrage leveren aan de diergezondheid zoals bijvoorbeeld PensEfficiënt. Met PensEfficiënt kunnen melkveehouders sturen op een gezonde pens, goede voerefficiëntie en productie van de koeien. Het bestaat uit een uniek kengetal BufferZuurBalans wat subklinische pensverzuring kan voorkomen. Ook ontwikkelde Agrifirm verschillende programma s die ondernemers ondersteunen om goede keuzes te maken zoals OPFOK 24. Het programma levert in elke fase het juiste voeradvies voor een optimale ontwikkeling. De 100-dagenaanpak bevat de juiste producten en het beste advies voor de voeding, huisvesting en verzorging voor koeien rond het afkalven. Melkveehouders kunnen ook Agrifirm zag in 2013 ook dat middelen en producten die ontwikkeld zijn voor de biologische sector steeds vaker door de gangbare sector worden gebruikt. Agrifirm Plant stimuleert haar klanten ook in het zoeken naar nieuwe mogelijkheden om landbouwpraktijken te verduurzamen. Een voorbeeld is het toenemende aantal leden in de bloembollensector die interesse toont in advies over het gebruik van mycorrhiza. We verwachten dat de markt voor segmenten tussen biologisch en gangbaar verder zal groeien en dat de gangbare sector verder zal verduurzamen. De diversiteit aan concepten en dynamiek in de sector bieden ondernemers kansen om van elkaar te leren en zich te laten inspireren. 6.3 Nieuw innovatiefonds voor telers Afgelopen jaar is het nieuwe Innovatiefonds voor telers gepresenteerd. Dit fonds is een initiatief van acht partijen die nauw betrokken zijn bij de sector, waaronder Agrifirm Plant. Doel van het Innovatiefonds is om telers te stimuleren expertise met anderen te delen. Op de site van het Innovatiefonds kunnen telers hun innovatieve dienst, product of toepassing indienen. Een onafhankelijk vakjury - onder leiding van prof. dr. ir. Rudy Rabbinge (WUR) - beoordeelt de aanvragen op het innovatieve karakter. Inzenders kunnen een financiële ondersteuning van maximaal euro verdienen. Met de beloning kunnen zij het idee verder uitvoeren of perfectioneren. Kijk voor meer informatie op de website van het Innovatiefonds: 18 Maatschappelijk jaarverslag 2013

19 6.4 WeideKompas Beweiding staat steeds meer in de belangstelling. Ook veel consumenten geven aan de koe graag in de wei te zien. Om de veehouder te helpen met de overgang op beweiding of meer rendement uit zijn beweiding te halen heeft Agrifirm Feed de WeideKompas ontwikkeld. De WeideKompas geeft met drie keuzes, diverse tools en praktisch advies antwoord op veel vragen van de veehouder rondom weidegang. 6.5 Carbon footprinting Carbon footprinting is het uitrekenen van de totale broeikasgasemissies van een product gedurende zijn hele levensduur. Dit onderwerp komt steeds prominenter op de agenda van de landbouwsector in Nederland, Europa en de hele wereld. Door een partnerschap van de FEFAC met de Food and Agriculture Organization (FAO) van de Verenigde Naties werkt Agrifirm aan een internationale standaardisatie van de FeedPrint methodologie. Door dit samenwerkingsverband, lanceerde de FAO het Livestock Environmental Assessment and Performance (LEAP) partnerschap. In dit partnerschap werd er in 2013 gewerkt aan een mondiale methodologie voor CO 2 footprinting. Ook wordt overlegd met de FAO en de Amerikaanse diervoederindustrie over het opstarten van de mondiale database. Deze database wordt naar verwachting in 2014 geïntroduceerd. Vanuit Agrifirm Plant is samen met enkele ketenpartijen gewerkt aan de afronding van een footprinttool die geschikt is voor de Nederlandse akkerbouw. Afgelopen jaar is er voor gekozen om het model van CFT Cool Farm Tool als basis te gebruiken. Omdat diverse tools beschikbaar zijn om de footprint te berekenen, ontstaan verschillende resultaten. Daarom stimuleren we via organisaties en initiatieven zoals het SAI Platform en de FAO het ontwikkelen van een eenduidige methode voor deze tools. Dit moet leiden tot sectorbreed gedragen en praktisch hanteerbare tools die eenvoudig uitwisselbaar zijn. het gebruik van maïs ten opzichte van het aandeel tarwe en soja in de voederproducten, door de hogere prijzen van tarwe. Maïs is in 2013 ook meer ingekocht uit Brazilië en Oekraïne, dan uit Frankrijk. Dit heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan een stijging van de Carbon footprint. 6.6 Voedselveiligheid Begin 2013 werd in enkele partijen maïs afkomstig uit Servië, Hongarije en Roemenië verhoogde concentraties aflatoxine aangetroffen. Agrifirm Feed heeft, net als de andere diervoederondernemingen die zijn aangesloten bij TRUST FEED, voer voor melkkoeien teruggehaald waarin maïs uit Servië, Roemenië of Hongarije was verwerkt. Deze actie is uit voorzorg genomen om te voorkomen dat boerderijmelk besmet raakte met aflatoxine. Hoewel er geen aanwijzingen waren dat in de melkveevoeders waarin deze maïs was verwerkt de wettelijke normen waren overschreden, namen de deelnemers van TRUST FEED waaronder Agrifirm Feed - het zekere voor het onzekere. De voeders werden teruggehaald bij de melkveehouders en daarna vernietigd. Voedselveiligheid staat hoog op de agenda van de FEFAC. Agrifirm is sinds 2013 de voorzitter van dit samenwerkingsverband. Met ketenpartijen vindt intensief overleg plaats over het borgen van voedselveiligheid in de keten. Ook in Nederland wordt gewerkt aan het ontwikkelen van een nieuwe, private controlesystemen. 6.7 Agrifirm Duurzaamheid Wiki Agrifirm wil op haar internetsite communiceren over relevante duurzaamheidsthema s. Onze doelgroep is breed: van studenten en beleidsmakers tot geïnteresseerde burgers. Hiervoor hebben we in 2013 een zogeheten Duurzaamheid Wiki ontwikkeld: De CO 2 -voetafdruk van melk, vlees en eieren Onderstaande grafiek geeft weer hoeveel kilogram CO 2 -equivalent wordt uitgestoten bij de productie van een kilogram melk, vlees of eieren geproduceerd met voer van Agrifirm Feed. De Carbon footprint van de producten is in vergelijk met 2012 vrij stabiel gebleven. Voor leghennen daarentegen is door een stijging van de feedmiles de footprint juist gestegen. Dit komt met name door een lichte verschuiving van Carbon footprint Kg Co 2 eq/ton product LuLuc Feed Farm Varkens Kippen Melk Eieren Maatschappelijk jaarverslag

20 7. De basis voor succes Om succesvol te kunnen zijn als onderneming zijn deskundige, gemotiveerde medewerkers onmisbaar. Daarom investeren wij in onze mensen. We bieden ze goede arbeidsvoorwaarden en opleidings- en doorgroeimogelijkheden. Om inzichtelijk te krijgen waar er nog verbeterpunten liggen voeren we elke twee jaar een medewerkertevredenheidsonderzoek uit en gaan actief aan de slag met de uitkomsten hiervan. 7.1 Medewerkertevredenheidsonderzoek In 2013 is er voor de tweede maal een medewerkertevredenheidsonderzoek gehouden onder de medewerkers van alle bedrijven van Agrifirm. Het onderzoek is uitgevoerd door een onafhankelijk onderzoeksbureau. Medewerkers werden onder andere gevraagd naar hun gevoel van motivatie, loyaliteit, algemene tevredenheid en betrokkenheid bij de organisatie. Het eerste onderzoek vond plaats in Sinds het laatste onderzoek zijn er veel verbeteracties ondernomen. Zo is op veel plaatsen in de organisatie het werkoverleg beter georganiseerd, zijn personeelsvertegenwoordigingen opgericht en is een start gemaakt met Performance Management. Ook is een leiderschapsprogramma opgezet. Deze verbeteringen hebben effect gehad: de medewerkers zijn meer tevreden dan twee jaar geleden. Het percentage medewerkers dat op algemene tevredenheid een score tussen de 7 en 10 gaf, steeg van 69 procent in 2011 naar 79 procent in Ook het aantal medewerkers dat de vragenlijst heeft ingevuld steeg van 65 procent naar 72 procent. Ondanks dat de scores een duidelijk vooruitgang laten zien, liggen verbeterpunten op hetzelfde vlak als twee jaar geleden: persoonlijke ontwikkeling, training en opleiding, MT en strategie en interne communicatie. In sommige gevallen zijn de verschillen tussen de afzonderlijke bedrijven van Agrifirm groot. Per bedrijfsonderdeel is een aparte rapportage gemaakt. Deze rapportages dienden als uitgangspunt voor de verbeterplannen die aan het eind van het eerste kwartaal zijn opgesteld. 7.2 Personeelsbestand Vanuit strategisch oogpunt willen we de productie en het transport efficiënter inrichten. Begin 2013 sloten we een aantal vestigingen van Agrifirm Plant. Vanaf begin 2014 wordt het transport van Agrifirm Feed uitbesteed en is bedrijfsbreed een efficiencyslag gemaakt. Deze keuzes gaan helaas gepaard met reorganisaties. Hierdoor daalde het personeelsbestand in Agrifirm spant zich maximaal in om ontslagen te voorkomen. Binnen het opgestelde sociale plan streven we naar zo veel mogelijk herplaatsingen, intern of extern. 600 HBO/WO-ers die werkzaam zijn in de agrarische sector in Nederland. In dit onderzoek werd gevraagd naar de tevredenheid over de eigen werkgever en de populariteit van eventuele andere werkgevers. Agrifirm kwam als de op een na beste werkgever in de dierlijke sector uit deze enquête naar voren. In de mengvoederbranche eindigde Agrifirm zelfs op de eerste plaats. De argumenten om voor Agrifirm te kiezen waren onder andere: een toonaangevend bedrijf, goede carrièremogelijkheden en een prettige werksfeer. 7.4 Project leadership@agrifirm Agrifirm focust er de komende jaren op om het beste bedrijf in haar markt te zijn in Hierbij is de manier waarop leidinggevenden hun functie uitoefenen heel belangrijk. Ook uit het afgelopen medewerkertevredenheidsonderzoek kwam leidinggeven als één van de aandachtspunten naar voren. Daarom heeft Agrifirm besloten het project leadership@agrifirm te starten. Dit project is een continu proces en een ontwikkeltraject voor de gehele organisatie. 7.5 Young employees, young potentials De Young Employees Agrifirm (YEA) zijn hoger opgeleide medewerkers tot 35 jaar, die regelmatig bij elkaar komen om trainingen te volgen en hun netwerk te verbreden. Dit jaar reisden in het kader van dit programma 30 jonge medewerkers vanuit verschillende Agrifirm-bedrijven af naar Boedapest in Hongarije en het hoofdkantoor in Apeldoorn. Het hoofdthema van de dag was leiderschap binnen Agrifirm. Agrifirm Winkel BV heeft een eigen variant: het Young Potential programma. De afgelopen twee jaar hebben hier 24 medewerkers tussen de 20 en 30 jaar aan deelgenomen. Het op maat gemaakte programma bestaat uit dertien trainingsdagen rond thema s als persoonlijke ontwikkeling, verkopen, leidinggeven, cijfers, planning & organisatie en local marketing. 7.6 Familiedagen Bij Agrifirm Magyarország Zrt. is afgelopen jaar een leuke, nieuwe traditie gestart: de familiedag. Bijna 400 medewerkers van drie verschillende productielocaties kwamen met hun gezin samen voor een dag vol plezier en entertainment. De dag werd georganiseerd op een hippisch park, waar men kon genieten van een traditionele paardenshow, muziekshow en men kon meedoen aan verschillende Olympische Spelen. 7.3 Verkiezing beste werkgever Het vakblad V-focus deed in september 2013 een online onderzoek onder Ook Agrifirm Polska organiseert elk jaar een familiedag op één van de productielocaties. Dit jaar vond de familiedag plaats in Margonin waar er verschillende wedstrijden en activiteiten waren georganiseerd. Het thema van de dag was Fit4More. 20 Maatschappelijk jaarverslag 2013