Bevolkingskrimp vraagt om regie met een flinke dosis creativiteit!
|
|
- Martha Brander
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 thema Bevolkingskrimp vraagt om regie met een flinke dosis creativiteit! THEMA Marinka van Vliet, Hessel Heins en Maaike Zunderdorp[1] De bevolking neemt af, de samenstelling verandert. Scholen moeten sluiten, woningen komen leeg te staan, lokale middenstanders sluiten hun deuren door gebrek aan klandizie. Bedrijven vestigen zich elders vanwege gebrek aan (gekwalificeerd) personeel. Bevolkingskrimp lijkt daarmee drastische gevolgen te hebben op lokale economieën en gemeenschappen. Zeeland, Limburg en Groningen merken het nu al, andere gebieden volgen snel. Wat betekent dit voor de woningmarkt? Voor de leefbaarheid? Voor de levenskwaliteit in krimpregio s? Moeten we er iets tegen doen? Of juist iets mee doen? En wie neemt de regie? Veel gemeenten, provincies en corporaties zoeken naar antwoorden op de vragen die krimp oproept. Krimp vergt een integrale aanpak. Allianties tussen partijen bieden uitkomst. Gezamenlijk aan de slag met de opgaven van krimp. Bevolkingskrimp is onafwendbaar Daling van de bevolking lijkt in een land met zestien miljoen inwoners op zichzelf gezien een positief fenomeen: minder mensen betekent immers meer woon- en leefruimte. Het is echter vooral de veranderende bevolkingssamenstelling die tot tal van effecten kan leiden. Doordat het aantal 65+ers toeneemt, het aantal kinderen daalt of wegtrekt uit landelijke gebieden en de beroepsbevolking in zijn geheel krimpt komen bestaande voorzieningen en de huidige woningvoorraad onder druk te staan. Er kan plaatselijk een gebrek aan personeel ontstaan, bijvoorbeeld in zorginstellingen. Ook kunnen gemeentefinanciën dalen als gevolg van afnemende inkomsten uit exploitatie en onroerend goed. Zo bezien heeft een daling van de bevolking vooral negatieve effecten. Belangrijk is wel om op te merken dat krimp dit soort effecten kán, maar niet noodzakelijkerwijs hoeft te hebben. Bevolkingskrimp zelf is een onafwendbaar gegeven, maar de (negatieve) effecten van krimp kunnen worden afgezwakt. Daarvoor is van belang dat overheden, burgers, bedrijfsleven en corporaties bevolkingskrimp tijdig herkennen, erkennen en er op anticiperen. Maar wat is dan die bevolkingskrimp? Hoe herken je het en waarom is een aanpak ten aanzien van krimp eigenlijk wenselijk? De komende 30 jaar zal volgens prognoses van CPB en CBS rond de 40% van de Nederlandse gemeenten te maken krijgen met een daling van de bevolking. Daarmee is bevolkingskrimp op termijn een landelijke trend. Volgens cijfers van het CBS zal het aantal inwoners in Nederland eerst nog groeien naar 17,1 miljoen in 2035 en daarna afnemen tot 16,8 miljoen in Factoren die deze bevolkingsdaling veroorzaken zijn de lage vruchtbaarheid en toenemende sterfte. Overigens is de daling niet evenredig verdeeld, enkele regio s zullen groeien en andere, vooral perifere regio s, zullen krimpen. Hierdoor wordt het verschil binnen Nederland, maar ook het verschil tussen stad en plattelanddecember
2 THEMA 26 VHV- bulletin
3 heden eerste aanknopingspunten hoe deze kansen te verzilveren. Inmiddels zijn ook diverse gemeenten, woningcorporaties, provincies en bedrijven in hun eigen regio s actief met het onderwerp aan de slag. Strategieën Na bewustwording is het van belang inzicht te hebben in wat gemeenten, corporaties, maatschappelijke organisaties of bedrijven kunnen doen om met krimp en vooral met de gevolgen ervan om te gaan. Berenschot onderscheidt een drietal strategieën die gehanteerd kunnen worden om met krimp om te gaan: bestrijden, bijstellen en benutten van krimp (zie kader voor nadere toelichting). Drie strategieën om met krimp om te gaan Bestrijden is het tegengaan van krimpende be volking door het aantrekken en het behouden van nieuwe bewoners en bedrijvigheid. Het meest sprekende voorbeeld daarvan is de regio Zeeuws-Vlaanderen die daar toe een plek op de emigratie-beurs heeft ingenomen. Gelet op de specifieke omstandigheid kan dit succesvol zijn, maar dit brengt ook risico s met zich mee (bijvoorbeeld halflege dorpen als gevolg van het profileren als aantrekkelijke gemeente voor tweede huiseigenaren). In de praktijk is gebleken dat bestrijden niet gemakkelijk is, mede doordat het concurrentie tussen regio s in de hand werkt. Bijstellen: is het accepteren van krimp, de ambities in aantallen bewoners en bevolkingsopbouw bijstellen, en inzetten op het handhaven van de samenlevingskwaliteit. Deze strategie vraagt om maatschappelijke en economische innovatie en nieuwe vormen van samenwerking. De diverse concepten van multifunctionele voorzieningen zijn hiervan een eerste voorbode, ICT biedt nieuwe mogelijkheden, maar het vraagt ook om nieuwe verantwoordelijkheidsverdelingen tussen burgers, overheden, maatschappelijke instellingen en bedrijven. Benutten: is het verzilveren van de kansen die krimp biedt. Krimp kan er bijvoorbeeld toe leiden dat de groei van de ruimtedruk afneemt. Dit biedt kansen voor een evenwichtiger functieverdeling in de gemeente of de regio en biedt daarmee ook kansen om een sprong te maken naar een gewenst nieuw profiel van de regio, dat past bij de bevolkingssamenstelling in de komende periode. Hierbij kan bijvoorbeeld branding een rol spelen. THEMA groter. In Zuid-Limburg, Zeeuws-Vlaanderen en Oost- Groningen krimpt het inwoneraantal nu al. Andere regio s die in toenemende mate te maken krijgen met bevolkingsdaling zijn Drenthe, Overijssel, Gelderland, Friesland en Noord-Holland Noord. Dit worden ook wel de anticipeerregio s genoemd, omdat het hierbij gaat om regio s die nog veel mogelijkheden hebben om op de gevolgen van krimp te anticiperen. Ondanks de zichtbare gevolgen van bevolkingsdaling dringt de onafwendbaarheid vaak moeilijk tot bestuurders, burgers en andere partijen door. De primaire reactie van veel partijen beperkt zich aanvankelijk tot het ontkennen van de oorzaak en het bestrijden van symptomen. In onze adviespraktijk zien we bovendien dat krimp vaak gezien wordt als een verschijnsel dat alleen betrekking zou hebben op ruimtelijke ordening en de woningmarkt. Enerzijds logisch omdat in fysieke aspecten het eerst de effecten van bevolkingskrimp zichtbaar zijn. Anderzijds gaat het uit van een beperkte blik op het terrein waarop bevolkingsdaling effecten heeft. Daarnaast veronderstelt deze gedachte dat krimp een tijdelijk gegeven is dat gemeenten, door te investeren in groei en kwantiteit, kunnen afwenden. Wij zien dat dit vaak de eerste reactie van bestuurders is: meer woningen bouwen, alsof meer woningen vanzelf meer inwoners aantrekken. Er ontstaat dan tussen omliggende gemeenten een concurrentieslag om dezelfde inwoners, met als gevolg bouwen voor leegstand. Een belangrijke stap in het tijdig anticiperen op de gevolgen van bevolkingsdaling is gelegen in het accepteren van de onomkeerbaarheid van bevolkingsdaling en de gevolgen daarvan. Dit vormt de eerste stap in bewustwording over de uitdagingen die bevolkingsdaling biedt voor de woningmarkt, maar ook voor de lokale economie en maatschappelijke voorzieningen als onderwijs en zorg. In toenemende mate ontstaat het bewustzijn en het besef dat bevolkingsdaling onomkeerbaar is. Sinds een kleine twee jaar is het thema krimp door inspanningen vanuit het ministerie van WWI, BZK, de drie provincies Groningen, Limburg en Zeeland, VNG en adviesbureaus zoals Berenschot op de politieke agenda gekomen. Het Rijk, provincies en veel gemeenten erkennen inmiddels steeds meer dat men te maken heeft met krimp en dat deze bevolkingskrimp aanzienlijke opgaven met zich meebrengt. Het Interbestuurlijk Actieplan Bevolkingsdaling Krimpen met kwaliteit is hier een voorbeeld van. Hierin wordt weergegeven hoe Rijk, provincies en gemeenten met de gevolgen van krimp om willen gaan. Daarnaast schetst het Interbestuurlijk Actieplan krimp niet alleen als een probleem maar ook als uitdaging voor verbetering van leefkwaliteit. Het laat zien dat krimp ook kansen biedt en geeft overdecember
4 THEMA De strategieën komen zelden in pure vorm voor. In de praktijk vind je vaak een combinatie van meerdere strategieën. Een gemeente zet dan bijvoorbeeld zowel in op de kansen die een nabijgelegen groeiende kern biedt (bestrijden), als op het organiseren van slimme combinaties om voorzieningen te behouden (bijstellen). Alle drie de strategieën kunnen succesvol zijn, mits samenwerking wordt opgezocht. De opgaven moeten integraal en in regionaal verband worden opgepakt. Dit betekent dat de overheid niet alleen aan de lat staat. Ook corporaties, maatschap pelijke partijen, bedrijfsleven en burgers kunnen een actieve rol spelen. Een combinatie van strategieën om met krimp om te gaan. Integrale aanpak Hoewel de krimp van regio tot regio anders uitpakt, levert het voor elke regio nieuwe opgaven op op het gebied van wonen, zorg, onderwijs, werk en voorzieningen. Deze opgaven van bevolkingskrimp vragen van alle partijen in de samenleving een nieuwe manier van denken (van kwantiteit naar kwaliteitverbetering) en een andere rolinvulling. Op dit moment zien we dat krimp nog vaak (met name vanuit het bedrijfsleven) gezien wordt als een maatschappelijk probleem waarvan aanpak en oplossing met name bij de overheid ligt. Door teruglopende inkomsten (minder verkoop en leegstaande woningen bijvoorbeeld) ervaren gemeenten dat bestaande voorzieningen onder druk komen te staan. Daarnaast heeft men door teruglopende leerlingenaantallen te maken met onzekerheid over het voortbestaan van onderwijsinstellingen. Vanuit de samenleving worden bestuurders vervolgens onder druk gezet om het voortbestaan van voorzieningen en een aantrekkelijke woonvoorraad te garanderen. Hiervoor is de lokale overheid echter sterk afhankelijk van samenwerking met andere partijen, zoals corporaties en bedrijfsleven. Bij bevolkingsdaling gaat het namelijk om een maatschappijbreed probleem dat niet alleen betrekking heeft op de woonvoorraad, maar ook op het organiseren van onderwijs, behoud en aantrekken van gekwalificeerd personeel, behoud van voorzieningen en het behoud van een aantrekkelijke leefomgeving. Opgaven die niet alleen overheden en corporaties, maar juist ook het bedrijfsleven raken. In onze visie is omgaan met bevolkingskrimp dan ook een integrale maatschappelijke opgave waar elk van de partijen in de samenleving (van gemeenten, provincies, maatschappelijk middenveld, woningcorporaties tot en met bedrijfsleven en burgers) een aandeel in heeft. Ook (of juist) voor het bedrijfsleven is een rol weggelegd bij de uitvoering van verschillende strategieën om met bevolkingskrimp om te gaan. Voorbeelden uit ons onderzoek 'Ondernemend met krimp' in opdracht van het ministerie van Economische Zaken tonen aan dat het mogelijk is gezamenlijk integraal oplossingen te zoeken. Het vraagt van gemeenten en provincies een andere, namelijk meer regisserende in plaats van sturende rol. Dit betekent dat gemeenten concrete afspraken met partijen maken, voortgang bewaken, aanspreken op resultaten en tijdig beleid bijstellen. Dit klinkt misschien paradoxaal. Waar het gevoel bij de gemeenteraad zal zijn dat de gemeente juist zelf doortastend moet optreden voor effectief beleid ten aanzien van krimp, heeft meer uit handen geven juist meer effect dan zelf sturend optreden. Sturend optreden vanuit de gemeente dient plaats te vinden, niet zozeer door de dingen als gemeente zelf uit te voeren, maar door scherp voortgang te bewaken en op prestaties en resultaten te sturen. Een rol voor provincies is weggelegd om de regionale samenwerking tussen gemeenten te bevorderen, een regionale visie en aanpak te bewerkstelligen en te fungeren als aanspreekpunt voor lobby op bovenregionaal niveau. Voor corporaties is naast het investeren in kwaliteit en flexibel bouwen een rol weggelegd in het maken van slimme combinaties met bedrijfsleven en maatschappelijk middenveld. Hierdoor kunnen gebouwen beter aansluiten op door hen gewenste functionaliteiten, waardoor multifunctionaliteit of hergebruik voor/door andere gebruikers toeneemt. Ook biedt dit mogelijkheden om de herstructurering van wijken gezamenlijk vanuit MKB en grootbedrijf te bekostigen. Zo is woningbouwvereniging Castria op het Zeeuwse Tholen een project gestart om de lokale supermarkt te behouden in dorpskernen waar eigenlijk geen commercieel draagvlak meer voor is. Door samenwerking met de supermarkt, een bank en zorginstellingen kunnen mensen met een handicap via dagbestedings- en re-integratietrajecten werken in de winkels. Ook werken buurtbewoners er als vrijwilliger. In de praktijk zien we dat het bedrijfsleven in toenemende mate actie onderneemt. Grote bedrijven merken dat het arbeidspotentieel terugloopt en zoeken daar oplossingen voor. Het MKB blijft hierin achter, omdat zij meestal niet de 28 VHV- bulletin
5 middelen hebben om zich met strategische toekomstvisies bezig te houden. Dit is jammer, want juist het MKB krijgt last van de teruglopende klandizie en arbeidsaanbod. Gelukkig zijn er ook succesvolle voorbeelden bekend van samenwerking binnen het bedrijfsleven om met krimp om te gaan, zoals het samenwerkingsverband Parkstad Attractief (PA), waarin Kasteel Hoensbroek, Gaiapark Kerkrade Zoo, SnowWorld Landgraaf, de Miljoenenlijn, Woonboulevard Heerlen en Continium partners van elkaar zijn. Sinds de oprichting van de Stichting Parkstad Attractief in 2006 bundelen deze zes attracties, die alle op nog geen steenworp afstand van elkaar verwijdert liggen, hun krachten om de regio Parkstad als dé attractieregio van Limburg op de kaart te zetten. Parkstad is vorig jaar Maastricht voorbijgestreefd qua toeristische bestedingen. Attractief is daarbij ook cultuur en historie, zoals Cultura Nova, Pinkpop, Parkstad Theater, WMC en Glaspaleis Schunck. Via Stichting PA wordt onder andere de gezamenlijke marketing georganiseerd. De stichting wil in de toekomst haar focus verleggen van marketing naar gebiedspromotie. Bijvoorbeeld door in plaats van dagtoerisme meer te investeren in verblijfsrecreatie. Samenwerking staat ook centraal in het project Engineering Noord. Het Noorderpoort college en bedrijfsleven, waar-onder Nuon, zijn samen in zee gegaan om te zorgen dat studenten worden opgeleid tot potentiële werknemers van de bedrijven. Daardoor kunnen zij in de regio blijven werken en kunnen bedrijven voldoende gekwalificeerd personeel krijgen. Slimme combinaties, creatieve oplossingen Bedrijfsleven, corporaties en overheden pakken steeds meer hun rol, maar ook het maatschappelijk middenveld (verenigingen, onderwijsorganisaties, etc.) en burgers worden door de gevolgen van krimp genoodzaakt meer hun eigen verantwoordelijkheid te nemen. Steeds meer zullen burgers eigen initiatieven moeten nemen om de leefkwaliteit hoog te houden en creatieve oplossingen te bedenken. Dat betekent bijvoorbeeld het verenigingsleven anders organiseren in combinatie met onderwijs (denk aan brede scholen waarin ver enigingen gehuisvest zijn in het schoolgebouw). Het gaat hierbij om minder vanuit vaste verbanden, maar meer vanuit een netwerkcommunity te organiseren. Sociale media kunnen daarbij zeer nuttig zijn. Dit vraagt ook om enige verbeeldingskracht en het besef dat de overheid niet meer alle voorzieningen alleen in stand kan houden. Zo bundelen 20 organisaties uit het brede veld van wandelen in Groningen (van belangenbehartigers, initiatiefnemers en grondeige-naren, tot ondersteuners, overheid en toeristische organi-saties) hun krachten om gezamenlijk de promotie en ontwikkeling van Groningen als wandelprovincie te verbeteren. Ze ondernemen hiervoor gezamenlijk activiteiten, waaronder het opzetten van een interactieve website met het actuele aanbod van wandelroutes in de provincie. Een ander succesvol project is het deze maand geopende zorghotel Welloord Overhuizen in het Limburgse Bocholtz. Het hotel, dat zowel een toeristische als een zorgfunctie heeft, is goed voor zo'n veertig banen. Welloord is een succes omdat samenwerking met verschillende partners nieuwe kansen en mogelijkheden biedt. Door de alliantie met het ziekenhuis kunnen patiënten in de regio worden behandeld en verzorgd. Het ontwikkelen van nieuwe concepten om bijvoorbeeld maatschappelijke en sociale voorzieningen bereikbaar te houden en de samenlevingskwaliteit op peil te houden ten tijde van krimp vraagt om inventiviteit, creativiteit en betrokkenheid van meerdere partijen. Een voorbeeld hiervan in Zeeland is Biopark Terneuzen dat zorgt voor een versterking van de regionale economie. Op dat bedrijvenpark hebben zich een aantal ondernemingen gevestigd die elkaars bijproducten en reststoffen opnieuw kunnen gebruiken. THEMA december
6 THEMA Zo wordt de restwarmte en CO2 van de kunstmestfabriek geleverd aan omliggende glastuinbouwbedrijven. Een mooi voorbeeld dat onderstreept dat het de gemeente is die de verantwoordelijkheid heeft om regie te voeren op het tot stand komen van creatieve, inventieve en duurzame oplossingen, maar dat het de verantwoordelijkheid van zakelijke en maatschappelijke partners is om hier een actieve bijdrage aan te leveren. Daarvoor is bij alle betrokken partijen het gevoel van urgentie (bewustwording) nodig en het besef dat men de issues niet alleen op kan pakken. Partijen dienen daarbij in het achterhoofd te houden dat dé aanpak voor krimp niet bestaat, maar dat een (creatieve) aanpak noodzakelijk is die betrokkenheid vereist en alleen in een proces van vallen en opstaan tot stand komt. Tips om met krimp aan de slag te gaan Zoek samenwerking op met bijvoorbeeld ondernemers, woningbouwverenigingen, gemeenten en onderwijs- en zorginstellingen. Sluit allianties met voor de hand liggende en minder voor de hand liggende partijen en ontwikkel een gezamenlijke strategie(en) waar partijen zich aan committeren. Kijk breder dan de eigen regio. Ook partners buiten de directe regio, zoals buitenlandse steden, kunnen goede partners zijn Zorg voor goede procesbegeleiding. Met name voor corporaties en overheden is een regisserende rol weggelegd. Een intermediair van buiten kan hierbij een nuttige rol vervullen. Zorg voor draagvlak en initiatieven van onderop. Krimp raakt niet alleen de overheid(dienstverlening) en voorzieningen, maar is een maatschappijbrede ontwikkeling die bij voorkeur ook maatschappijbreed wordt opgepakt. Wissel ervaringen en initiatieven uit om te leren van overheden, bedrijven en andere organisaties van elkaar leren. Belangrijkste advies aan toekomstige krimpregio s, zogenoemde anticipeerregio s: handel proactief! [1] Marinka van Vliet, Hessel Heins en Maaike Zunderdorp zijn alle drie als adviseur werkzaam bij Berenschot. Marinka van Vliet is planoloog en voert bij Berenschot adviesopdrachten uit op het gebied van demografische krimp, voorbeelden daarvan zijn een beleidsplan Vaals Krimpproof en een handreiking Ondernemend met Krimp voor het ministerie van EZ. Ook zijn er diverse publicaties van haar hand verschenen over het onderwerp, waaronder in de notitie Kracht door krimp met strategieën voor bevolkingsdaling. Hessel Heins is bestuurskundige en richt zich binnen Krimpopdrachten vooral op vraagstukken van intergemeentelijke samenwerking en de bestuurlijke rol van overheden en partners daarbij. Maaike Zunderdorp is politicoloog en binnen Berenschot richt ze zich vooral op procesmanagement, alliantievorming en stedelijke ontwikkeling. Krimp is daarbij een belangrijk thema en onderdeel van haar werk. 30 VHV- bulletin
Krimp in Fryslân. Inwonertal
Krimp in Fryslân Bevolkingsdaling, lokaal en regionaal, is een vraagstuk van nu én de komende jaren. Hoewel pas over enkele decennia de bevolking van Fryslân als geheel niet meer zal groeien, is in sommige
Nadere informatieReacties op bevolkingsdaling
Reacties op bevolkingsdaling Wim Derks Kenniscentrum voor Bevolkingsdaling en Beleid, Universiteit Maastricht en Etil www.bevolkingsdaling.nl w.derks@beoz.unimaas.nl 1 Inhoud 1996-2006 Structurele bevolkingsdaling
Nadere informatieBijeenkomst voor Tweede Kamerleden over bevolkingskrimp. Den Haag -14 oktober 2010
Bijeenkomst voor Tweede Kamerleden over bevolkingskrimp Den Haag -14 oktober 2010 Programma 10.30 uur -Welkom voorzitter WWI 10.35 uur -Algemene inleiding door Pim de Bruijne, gedeputeerde Groningen 10.45
Nadere informatieBestuurdersconferentie Krimp in beweging!
Bestuurdersconferentie Krimp in beweging! Den Haag, 2 december 2010 Wim Deetman, Jan Mans en Pieter Zevenbergen Adviescommissie-Deetman Opdracht van provincie Limburg Strategisch meerjarenperspectief voor
Nadere informatieGrote gemeenten goed voor driekwart van bevolkingsgroei tot 2025
Persbericht PB13 062 1 oktober 2013 9:30 uur Grote gemeenten goed voor driekwart van bevolkingsgroei tot 2025 Tussen 2012 en 2025 groeit de bevolking van Nederland met rond 650 duizend tot 17,4 miljoen
Nadere informatie1. Branding en voorzieningen in gehele subregio Cultuurhistorie benadrukken Toegankelijkheid zorg vergroten (sociaal, fysiek) Wie: overheid,
Transformatie van de woningvoorraad Een afname van het aantal huishoudens heeft gevolgen voor de woningvoorraad. Dit geldt ook vergrijzing. Vraag en aanbod sluiten niet meer op elkaar aan. Problemen van
Nadere informatieGedeputeerde Staten. Leden Provinciale Staten
Gedeputeerde Staten Contact ir. A.J. Logtenberg T 070-441 74 64 aj.logtenberg@pzh.nl Postadres Provinciehuis Postbus 90602 2509 LP Den Haag T 070-441 66 11 www.zuid-holland.nl Leden Provinciale Staten
Nadere informatie'Maak werk van Vrije tijd in Brabant'
'Maak werk van Vrije tijd in Brabant' OPROEP VANUIT DE VRIJETIJDSSECTOR Opgesteld door: Vrijetijdshuis Brabant, TOP Brabant, Erfgoed Brabant, Leisure Boulevard, NHTV, MKB, BKKC, Stichting Samenwerkende
Nadere informatieSamen naar een toekomstbestendige vrijetijdseconomie
Samen naar een toekomstbestendige vrijetijdseconomie Zuid-Limburg Position Paper van de 16 Zuid-Limburgse gemeenten, aangeboden door de voorzitters van het Bestuurlijk Overleg Ruimtelijke Economie en Nationaal
Nadere informatieOntwikkelprogramma Demografische ontwikkelingen
Ontwikkelprogramma Demografische ontwikkelingen Leefbare en vitale dorpen in Berkelland 5 Doelenboom Wat speelt er? 6 Bewust worden? Veranderingen in Berkelland en de regio Achterhoek door de krimp lijken
Nadere informatieLeegstand agrarisch vastgoed
Leegstand agrarisch vastgoed Aard, omvang, duiding en oplossingsrichtingen 26 mei 2016, Edo Gies, Alterra Wageningen UR 2 Een stille revolutie op het platteland Dynamiek in de landbouw (1950 2016) 4 x
Nadere informatieKrimp & sociaal ondernemerschap: kleiner & fijner?
15 mei 2018, Brugge WINVorm Trendspotting: kijk op de toekomst W.Velderman & P.S. Benneworth Krimp & sociaal ondernemerschap: kleiner & fijner? Willem-Jan Velderman & Paul Benneworth 15 mei 2018, Brugge
Nadere informatieKiezen, Delen én Doen Samen voor een sterke woningmarkt. platform woningcorporaties noord-holland noord
Kiezen, Delen én Doen Samen voor een sterke woningmarkt platform woningcorporaties noord-holland noord Voorwoord Op 15 december 2011 is door ruim 20 corporaties uit de subregio s Noordkop, West-Friesland,
Nadere informatieKleine scholen en leefbaarheid
Kleine scholen en leefbaarheid Een samenvatting van de resultaten van een praktijkonderzoek onder scholen en gemeenten in Overijssel over de toekomst van kleine scholen in relatie tot leefbaarheid Inleiding
Nadere informatiedrenthe rapportage september 2016 leefbaarheid
kennis. onderzoek. advies drenthe rapportage september 2016 Hoe tevreden is het Drents panel over leven in Drenthe en hoe ervaren zij de gevolgen van bevolkingskrimp op de? vooraf Drenthe heeft te maken
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Ministerie van Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag
Nadere informatieDemografische krimp in Gelderland
Demografische krimp in Gelderland Factsheet Opgesteld door Dirk Vreugdenhil Demografische krimp in Gelderland In de nabije toekomst zal het inwoneraantal en het aantal huishoudens in grote delen van Gelderland
Nadere informatieMinisterie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Kenmerk Uw kenmerk Goede voortgang in uitvoering samenwerkingsafspraken
> Retouradres Postbus 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Ministerie van Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. In 2025 fors meer huishoudens in de Randstad
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB08-049 8 juli 2008 9.30 uur In 2025 fors meer huishoudens in de Randstad Sterkste groei aan noordoostzijde Randstad Ook meer huishoudens in Noord-Brabant
Nadere informatieAard,omvang en oplossingsrichtingen huidige en toekomstige leegstand agrarische vastgoed Nederland
Agrarisch Vastgoed Aard,omvang en oplossingsrichtingen huidige en toekomstige leegstand agrarische vastgoed Nederland 9 maart 2017, Edo Gies, Wageningen Environmental Research (Alterra) 2 Agrarische ontwikkeling
Nadere informatie2015 BEtrokken Noord-Beveland. juli BEetrokken Noord-Beveland. Pagina: 1
juli -2015 BEetrokken Noord-Beveland Pagina: 1 Toekomstvisie voor Noord-Beveland BEN is bezig met de ontwikkeling van een lange(re)termijnvisie voor Noord-Beveland. Daarbij maken wij o.a. gebruik van de
Nadere informatieIs bevolkingskrimp een ramp of biedt het ook kansen?! Willy Doorn Burgemeester gemeente Landerd Mei 2010
Is bevolkingskrimp een ramp of biedt het ook kansen?! Willy Doorn Burgemeester gemeente Landerd Mei 2010 Opbouw verhaal Wie ben ik Aanleiding onderzoek Pilotgemeente vergrijzing- en ontgroeningscan PON
Nadere informatieSchiermonnikOOG op Morgen. Aanpak experiment bevolkingsontwikkeling Schiermonnikoog
SchiermonnikOOG op Morgen Aanpak experiment bevolkingsontwikkeling Schiermonnikoog KRIMP EN LEEFBAARHEID OP SCHIERMONNIKOOG Schiermonnikoog is de kleinste gemeente van Nederland en de bevolking krimpt
Nadere informatieRapportage onderzoek Eén Parkstad, Samen Sterker
Rapportage onderzoek Eén Parkstad, Samen Sterker 2010 RMI. Alle rechten voorbehouden. Aan de informatie in deze presentatie kunnen geen rechten worden ontleend. Onderzoeksopzet steekproef e steekproef
Nadere informatieOPEN. 21 punten voor Nijkerk in
OPEN 21 punten voor Nijkerk in 2014-2018 We staan open voor vernieuwing en verandering van top-down handelen naar open staan voor verbinden met andere overheden, instellingen en bedrijven van denken in
Nadere informatieRegionale arbeidsmarktprognose
Provincie Zeeland Afdeling Economie Regionale arbeidsmarktprognose 2011-2012 Inleiding Begin juni 2011 verscheen de rapportage UWV WERKbedrijf Arbeidsmarktprognose 2011-2012 Met een doorkijk naar 2016".
Nadere informatieSamenwerken aan een robuuste retailstructuur in. Oost Groningen
Kennisnetwerk centrumontwikkeling In Krimp- en anticipeergebieden Initiatiefnemer: André de Groot (Winschoten) Kerngroep: André de Groot (Winschoten) Dorine Sibbes (prov. Groningen) Esther van Neerbos
Nadere informatieVoortgangsrapportage demografische ontwikkelingen
Voortgangsrapportage demografische ontwikkelingen Inleiding In deze voortgangsrapportage staat een actualisatie van de demografische gegevens over inwoners en huishoudens. Ook zijn een aantal algemene
Nadere informatieAan de raad van de gemeente LEIDSCHENDAM-VOORBURG
Aan de raad van de gemeente LEIDSCHENDAM-VOORBURG Datum 20 december 2011 Onderwerp Raadsbrief: Sociale structuurvisie Categorie B Verseonnummer 668763 / 681097 Portefeuillehouder De heer Rensen en de heer
Nadere informatieWim Derks Kenniscentrum voor Bevolkingsdaling en Beleid, Universiteit Maastricht en Etil
Bevolkingsontwikkeling: Lichte groei, stabilisatie of lichte daling? Worden we daar beter of slechter van? Wim Derks Kenniscentrum voor Bevolkingsdaling en Beleid, Universiteit Maastricht en Etil www.bevolkingsdaling.nl
Nadere informatieOp weg naar een Nationale Omgevingsvisie: de opgaven. Emiel Reiding directeur NOVI. 5 juli 2017
Op weg naar een Nationale Omgevingsvisie: de opgaven Emiel Reiding directeur NOVI Aanleiding Omgevingsvisie Omgevingswet De maatschappij verandert Stapeling van wensen en claims op leefomgeving Herijken
Nadere informatieOmgevingsvisie Maastricht Resultaten 2 e ronde dialoogsessies met strategische partners van Maastricht 24, 25 en 26 oktober 2018
Omgevingsvisie Maastricht 2040 Resultaten 2 e ronde dialoogsessies met strategische partners van Maastricht 24, 25 en 26 oktober 2018 Twee vragen centraal: 1. Reactie op Discussienotitie: beschrijving
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 20 april 2018 Rapportage plancapaciteit
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Turfmarkt 147 Den Haag Postbus 20011 2500 EA Den Haag www.rijksoverheid.nl
Nadere informatie2 Ontwikkelingen. 2.1 Grijze en groene druk
2 Ontwikkelingen Nederland vergrijst en ontgroent. Ook in arbeidsorganisaties zal de gemiddelde leeftijd van medewerkers steeds meer omhoog gaan. Oudere medewerkers zullen een steeds groter deel van het
Nadere informatieSamen vormgeven aan de toekomst
Policy Design Studio Samen vormgeven aan de toekomst Sinds het voorjaar van 2015 brengen wij de Policy Design Studio in praktijk. Een kansgerichte manier om de toekomst tegemoet te treden. Wij raken steeds
Nadere informatieDe opkomst van structurele bevolkingsdaling
Dit is het laatste Neimed Krimpbericht van de hand van Wim Derks. Na twee jaar komt er een einde aan de boeiende serie van deze auteur. De serie verscheen maandelijks op de website van Neimed. De hele
Nadere informatieWelkom in Beekdaelen. de gemeente van u, van mij, van ons!
Welkom in de gemeente van u, van mij, van ons! Welkom in de gemeente van u, van mij, van ons! In 2019 woont of werkt u in. De nieuwe gemeente voor de inwoners van Onderbanken, Nuth en Schinnen. Een nieuwe
Nadere informatieSER-advies over bevolkingskrimp Harry Garretsen 2 december 2010
SER-advies over bevolkingskrimp Harry Garretsen 2 december 2010 00-00-2009 pagina 1/x Afdeling Communicatie Vooraf: Rol SER-adviezen Draagvlak voor beleid: commitment van sociale partners + kroonleden
Nadere informatiePlanbureau voor de Leefomgeving PERSBERICHT. Bevolking daalt in kwart Nederlandse gemeenten. Nieuwe regionale bevolkingsprognoses tot 2040:
Planbureau voor de Leefomgeving PERSBERICHT Nieuwe regionale bevolkingsprognoses tot 2040: Bevolking daalt in kwart Nederlandse gemeenten De komende dertig jaar treedt in delen van Nederland, vooral in
Nadere informatieBeter worden in wat we samen zijn!
Beter worden in wat we samen zijn! Wie zijn we? Wat doen we? De gemeenten in de regio Stedendriehoek werken samen. Samen staan we sterk en maken we ons sterk voor het nog verder verbeteren van het VESTIGINGSKLIMAAT.
Nadere informatieGroengebied Amstelland AB 10-11-2011 Agendapunt 9 eerder door het bestuur behandelde notities over rol en positie GGA BIJLAGE 1 DISCUSSIENOTITIE
Groengebied Amstelland AB 10-11-2011 Agendapunt 9 eerder door het bestuur behandelde notities over rol en positie GGA BIJLAGE 1 DISCUSSIENOTITIE Bestuurlijke begeleidingsgroep Visie Amstelland Aantal bijlagen:
Nadere informatieStagnatie zet door op startersmarkt Randstad trekt extra startende ondernemers
Starters ING Economisch Bureau Stagnatie zet door op startersmarkt Randstad trekt extra startende ondernemers In het eerste kwartaal van 2012 zijn er circa 39.000 mensen een onderneming gestart, ruim 4%
Nadere informatieLeegstand, herbestemming en verzorgingshuizen: een verkenning door de oogharen heen
Lars Brugman Lars Brugman is projectadviseur/onderzoeker bij Kadaster Ruimte & Advies. Hij legt zich toe op complexe maatwerkvraagstukken vanuit de bij het Kadaster beschikbare ruimtelijke informatie.
Nadere informatieRegiobericht 1.0 Noord
Economie, innovatie, werk en inkomen 1 Kenmerken van het landsdeel Het landsdeel Noord bestaat uit de provincies Groningen, Friesland en Drenthe. De provincies werken samen in het Samenwerkingsverband
Nadere informatieGemeente Nuth Bevolkingsopbouw en toekomstige ontwikkeling Bevolkingssamenstelling 2016 (gemeente en kernen) 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% < 20 jaar 20-35 jaar 35-55 jaar 55-75 jaar > 75 jaar Gemeente
Nadere informatieHet Noorden: Wat is er aan de hand? Wat is er nodig?
Het Noorden: Wat is er aan de hand? Wat is er nodig? Presentatie voor de werkconferentie Het Vitale Noorden Martiniplaza, Groningen, 22 mei 2013 Prof.dr. Jouke van Dijk, Hoogleraar Regionale Arbeidsmarktanalyse
Nadere informatieHERBESTEMMINGSINFORMATIE ALGEMEEN
HERBESTEMMINGSINFORMATIE ALGEMEEN www.herbestemmingnoord.nl Kenniscentrum Herbestemming Noord Het doel van Kenniscentrum Herbestemming Noord is een duurzame herbestemming tot stand te brengen met een zo
Nadere informatieWaard evol Wonen met Zorg
Waard evol Wonen met Zorg Ontwikkeling van een gezamenlijke visie op wonen & zorg in de regio Bommelerwaard Samenvatting Introductie De gemeenten Maasdriel en Zaltbommel en de woningcorporaties Woonlinie,
Nadere informatieStrategische Agenda Helmond. Coalitie-onderhandelingen 4 april 2018
Strategische Agenda Helmond Coalitie-onderhandelingen 4 april 2018 Staat van Helmond: Hoofddoelen strategische agenda Centrale ambitie: Meer banen Meer inwoners Meer banen Verwachte groei naar 101.000
Nadere informatieLevensloopbestendige wijk
Levensloopbestendige wijk Waar de woon- & zorgontwikkelingen met elkaar in verband worden gebracht Dag van stad en regio 2 december 2015 Even voorstellen Ludan Schmid XpertiseWonenZorg Vof tussen XpertiseWonen
Nadere informatieWoON-themarapport. Woningbouwplanningen van kwantiteit naar kwaliteit
Woningbouwplanningen van kwantiteit naar kwaliteit Middelburg, december 2013 Colofon SCOOP 2013 Samenstelling Dick van der Wouw Nadet Somers SCOOP Zeeuws instituut voor sociale en culturele ontwikkeling
Nadere informatielei wageningen ur doet onderzoek naar knelpunten en kansen Bevolkingskrimp biedt kansen voor recreatie 26 nritmagazine
lei wageningen ur doet onderzoek naar knelpunten en kansen Bevolkingskrimp biedt kansen voor Tekst: Tom Kuhlman, LEI Wageningen UR recreatie 26 nritmagazine In de komende decennia zal de bevolkingsgroei
Nadere informatieGEBIEDEN. 4 havo 3 Stedelijke gebieden 4-5
GEBIEDEN 4 havo 3 Stedelijke gebieden 4-5 Probleemwijken Groot aandeel sociale huurwoningen Slechte kwaliteit woonomgeving Afname aantal voorzieningen Toename asociaal gedrag Sociale en etnische spanningen
Nadere informatieInformatiebijeenkomst gemeenteraden. 25 januari 2011, Twello Gerard Sizoo
Informatiebijeenkomst gemeenteraden 25 januari 2011, Twello Gerard Sizoo Waarom aandacht voor demografie? Demografische prognoses naar beneden bijgesteld Actualisering regionaal woningbouwprogramma Vergrijzing
Nadere informatieEemsdelta ME. Minder jongeren, meer kansen! Dossier jongerenparticipatie Appingedam
Eemsdelta ME Minder jongeren, meer kansen! Dossier jongerenparticipatie Appingedam Aanleiding De aanpak Draagvlak Bouwen Borgen Het project Eemsdelta ME is een initiatief van de gemeente Appingedam. De
Nadere informatieWoonvisie. Gemeente Nuth Raadsbijeenkomst 12 april 2016
Woonvisie Gemeente Nuth Raadsbijeenkomst 12 april 2016 Aanleiding Verschuiving van de volkshuisvestelijke opgave Sociale huur: Woningwet 2015 redelijke bijdrage Langer zelfstandig wonen Lokaal beleid 2
Nadere informatiePerspectief voor de Achterhoek
Perspectief voor de Achterhoek 1 Perspectief voor de Achterhoek Aanleiding Op 23 september organiseerde De Maatschappij met Rabobank Noord- en Oost-Achterhoek een interactieve bijeenkomst met als doel
Nadere informatiePARKSTAD LIMBURG Living lab voor stedelijke transformatie. Haarzuilens 24 september 2015
PARKSTAD LIMBURG Living lab voor stedelijke transformatie Haarzuilens 24 september 2015 PARKSTAD LIMBURG 8 gemeenten: Ca. 247.000 inw. Brunssum Heerlen Kerkrade Landgraaf Nuth Onderbanken Simpelveld Voerendaal
Nadere informatieOrganisatie van bijzondere Buurtsuper locaties in Twente
Organisatie van bijzondere Buurtsuper locaties in Twente In opdracht van: Versie: augustus 2008 Maatschappelijke Onderneming B+ Organisatie van bijzondere Buurtsuper locaties in Twente Inleiding Op 5 oktober
Nadere informatieMarkt functioneert nu mondjesmaat, er is meer potentieel dan nu wordt gerealiseerd, want:
Marktanalyse Markt functioneert nu mondjesmaat, er is meer potentieel dan nu wordt gerealiseerd, want: Onbekendheid gebouweigenaren & gebruikers met de mogelijkheden en winst die te behalen valt Ondoorzichtige
Nadere informatiePas je huizen aan of breng je mensen in beweging? Kees Konings, DomaVita Vastgoedadvies
Transformatie bestaande woningvoorraad Pas je huizen aan of breng je mensen in beweging? Kees Konings, DomaVita Vastgoedadvies Kansen en uitdagingen voor West-Brabant Thema s/ Agenda: 1. Steden en (kleine)
Nadere informatieKennisnetwerk Krimp. Noord-Nederland (KKNN)
HANZEHOGESCHOOL GRONINGEN Algemene informatie Kennisnetwerk Krimp In 2008 viert de Hanzehogeschool Groningen haar 210-jarig bestaan! Noord-Nederland Keuze uit meer dan 70 opleidingen; het grootste hbo-onderwijsaanbod
Nadere informatieStéphanie van Noordt advies en begeleiding leerlingendaling. Van Noordt Marketing & Communicatie
Stéphanie van Noordt advies en begeleiding leerlingendaling Van Noordt Marketing & Communicatie 1 Anticiperen op leerlingendaling door een strategische visie op Goeree- Overflakkee 2 Goeree-Overflakkee
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2018 2019 31 289 Voortgezet Onderwijs Nr. 375 BRIEF VAN DE MINISTER VOOR BASIS- EN VOORTGEZET ONDERWIJS EN MEDIA Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der
Nadere informatieStellingen Provinciale Staten
Stellingen Provinciale Staten Thema s en onderwerpen Toelichting... 2 Algemene informatie... 3 Thema: Economie... 3 1.1 Samenwerking Duitsland *... 3 2.1 Landbouw... 3 3.1 Recreatie en toerisme... 4 Thema
Nadere informatieBrabant in demografisch perspectief
Brabant in demografisch perspectief Actuele bevolkingsontwikkelingen, prognoses en provinciaal (ruimtelijk) beleid Provinciale Raad voor de Leefomgeving 4 november 2016 Niek Bargeman Senior adviseur bevolking
Nadere informatieNO Brabant: leefbaarheid Ben van Essen Strateeg provincie Limburg
NO Brabant: leefbaarheid 2020 Ben van Essen Strateeg provincie Limburg Dialoog-conferentie NO Brabant 4 april 2013 N.O. Brabant: grote potenties Sterke gemeenschappen Prettig wonen Innovatieve economische
Nadere informatieKrimpen met perspec,ef
Krimpen met perspec,ef Demografische ontwikkelingen, gevolgen en kansen voor het basisonderwijs Krimpcafé XL Leeuwarden 21 maart 2013 Agenda Krimp in het basisonderwijs: de cijfers Traject Krimpen met
Nadere informatieCALL#2 GEZONDE WONINGMARKT
CALL#2 GEZONDE WONINGMARKT Circular Art Lab Limburg (CALL) legt maatschappelijke opgaven via open oproepen ( calls ) voor aan geëngageerde makers en denkers. Zij worden uitgenodigd kansen in beeld te brengen,
Nadere informatieHet Noorden: Wat is er aan de hand? Wat is er nodig?
Presentatie voor de werkconferentie Het Vitale Noorden Martiniplaza, Groningen, 22 mei 2013 Prof.dr. Jouke van Dijk, Hoogleraar Regionale Arbeidsmarktanalyse Rijksuniversiteit Groningen, Faculteit Ruimtelijke
Nadere informatieWelvarend Westfriesland
Welvarend Westfriesland De visie van het bedrijfsleven op de regio. Ter inspiratie voor uw beleid in 2018 Welvarende Regio Onze regio kent een rijke geschiedenis van welvaart met ondernemende Westfriezen
Nadere informatieINSPIRATIEDOCUMENT NIEUWE RONDE EXPERIMENTEN BEVOLKINGSDALING
INSPIRATIEDOCUMENT NIEUWE RONDE EXPERIMENTEN BEVOLKINGSDALING Tineke Lupi en Ruud Dorenbos In 2013 start het ministerie van BZK een nieuwe ronde experimenten rondom de problematiek die bevolkingsdaling
Nadere informatieBeter leven voor minder mensen
1 Beter leven voor minder mensen Om te kijken hoe de regio Eemsdelta zich ontwikkelt en te monitoren op het gebied van demografie, leefbaarheid, de woningmarkt en bijvoorbeeld woon-, zorg en andere voorzieningen
Nadere informatieStrategische Visie Toerisme Parkstad Limburg. 17 maart 2009 Jos Vollebregt
Strategische Visie Toerisme Parkstad Limburg 17 maart 2009 Jos Vollebregt Aanleiding Toerisme in Parkstad sterk in ontwikkeling (75% groei 2002-2006) Vele plannen en ideeën om het toerisme verder te versterken
Nadere informatieApeldoorn. Ede Arnhem
Lelyst ad Harderw ijk Devent er Apeldoorn Zut phen Wint ersw ijk Ede Arnhem Doet inchem Tiel Nijmegen 1 Kans op krimp Vo geen kans op krimp weing kans op krimp enige kans op krimp kans op krimp onbekend
Nadere informatieWat verwachten werkgevers van het onderwijs als het gaat om duurzaamheid?
Wat verwachten werkgevers van het onderwijs als het gaat om duurzaamheid? Een onderzoek onder werkgevers in de topsectoren en de overheid. Onderzoeksrapport Samenvatting 1-11-2013 1 7 Facts & figures.
Nadere informatieCijfers rond structurele bevolkingsdaling in chronologisch perspectief
Cijfers rond structurele bevolkingsdaling in chronologisch perspectief April 2012 Derks, Hovens, Klinkers) is het onderwerp bevolkingsdaling op de agenda gekomen. Er zijn inmiddels veel publicaties verschenen
Nadere informatieMei 2012 versie 1. WK versie 1
2012 Mei 2012 versie 1 WK versie 1 Jong en oud samen in beweging De stichting de Buitenham heeft tot doel het bevorderen van het maatschappelijk welzijn van de inwoners van Varsselder-Veldhunten en omgeving
Nadere informatieVerdiepingsonderzoek naar vergrijzing en flexibilisering arbeidsmarkt
Verdiepingsonderzoek naar vergrijzing en flexibilisering arbeidsmarkt Arbeidsmarkt en Onderwijs Monitor Noord-Holland Henry de Vaan I&O Research 23 november 2012 Onderzoeksvragen 1. Hoe zit het met de
Nadere informatieBinnenstad Den Haag. Beste Binnenstad van Nederland 2013-2015
Binnenstad Den Haag Wonen boven winkels Nederland 26 maart 2015 Ad Dekkers directeur Bureau Binnenstad Den Haag Beste Binnenstad van Nederland 2013-2015 1 De sterke punten Visie Consequente uitvoering
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 7 augustus 2014 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Rijnstraat 50 2515 XP DEN HAAG T 070 340 79 11 F 070 340 78
Nadere informatieWINTERBIJEENKOMST LANDSCHAPSPARK BORSELE. Diana Korteweg Maris Kenniscentrum Kusttoerisme / HZ University of Applied Sciences 28 januari 2019
WINTERBIJEENKOMST LANDSCHAPSPARK BORSELE Diana Korteweg Maris Kenniscentrum Kusttoerisme / HZ University of Applied Sciences 28 januari 2019 KENNISCENTRUM KUSTTOERISME Onderdeel van HZ University of Applied
Nadere informatieSteengoed gefinancierd - financiële arrangementen voor de vastgoedmarkt
Steengoed gefinancierd - financiële arrangementen voor de vastgoedmarkt Programma Transitieopgave Parkstad (Johan de Niet) Financiële arrangementen voor de demografische transitie (Esther Geuting) De casus
Nadere informatieDe gemeente Maastricht heeft twee initiatieven geselecteerd als pilots voor tijdelijke huisvesting. Er
Samenvatting De gemeente Maastricht heeft twee initiatieven geselecteerd als pilots voor tijdelijke huisvesting. Er is een stijgende vraag naar betaalbare huurwoningen in Maastricht, mede door het groeiend
Nadere informatiePresentatie Mariëtte Bouwer Ymere Maatschappelijk Vastgoed. 19 april 2012 pagina 1
Presentatie Mariëtte Bouwer Ymere Maatschappelijk Vastgoed 19 april 2012 pagina 1 Strategie van Ymere Missie Ymere werkt als maatschappelijke onderneming aan wijken met perspectief, waar bewoners willen
Nadere informatieStrategische Agenda. Concept strategische agenda Regio Midden-Holland Vast te stellen in: AB Regio Midden-Holland 6 juli 2016
Strategische Agenda Concept strategische agenda Regio Midden-Holland Vast te stellen in: AB Regio Midden-Holland 6 juli 2016 Versie 14 juni 2016 Kernboodschap Vitaal, duurzaam en innovatief Versterken
Nadere informatieHet belang van toerisme en recreatie voor de economie in Maasduinen 29 januari Arjan Bakkeren Stafgroep Economisch Onderzoek Rabobank Nederland
Het belang van toerisme en recreatie voor de economie in Maasduinen 29 januari 2004 Arjan Bakkeren Stafgroep Economisch Onderzoek Rabobank Nederland Opbouw van de lezing Provinciaal beleid toerisme en
Nadere informatieInleiding. Vervolgens worden uitgangspunten geformuleerd die van belang zijn voor de regionale woonvisie.
notitie Wonen in Molenwaard april 2012 Inleiding De woningmarkt is de laatste jaren sterk aan veranderingen onderhevig. De economische situatie heeft grote gevolgen gehad voor de woningmarkt, evenals nieuwe
Nadere informatieToeristische visie Regio Alkmaar
Toeristische visie Regio Alkmaar Conceptvisie en uitvoeringsagenda Proces Toeristische visie Wat Wanneer 1. Start met de Regio Alkmaar Februari 2. Eerste Regioavond 5 maart 3. Stakeholderbijeenkomst 1
Nadere informatieRaadsvoorstel Vaststellen 'Woonvisie Eindhoven
gemeente Eindhoven 15R6567 Raadsnummer Inboeknummer 15bst01548 Beslisdatum B&W 10 november 2015 Dossiernummer 15.46.551 Raadsvoorstel Vaststellen 'Woonvisie Eindhoven Inleiding In januari 2014 heeft het
Nadere informatieEconomie en arbeidsmarkt in Noord-Nederland
Economie en arbeidsmarkt in Noord-Nederland Jan Dirk Gardenier 17 april 2015 Lokale verschillen in leefbaarheid veel gesloten platteland Economie is afhankelijk van ruimtelijke gebiedsontwikkeling en de
Nadere informatieTRENDS EN ONTWIKKELINGEN
TRENDS EN ONTWIKKELINGEN 21 22 Trends en ontwikkelingen Alles verandert, behalve het veranderen zelf; dat verandert niet! Het is ontegenzeggelijk waar: de verzuchting dat alles om ons heen zo razendsnel
Nadere informatiesnel dan voorzien. In de komende jaren zal, afhankelijk van de (woning)marktontwikkeling/
2 Wonen De gemeente telt zo n 36.000 inwoners, waarvan het overgrote deel in de twee kernen Hellendoorn en Nijverdal woont. De woningvoorraad telde in 2013 zo n 14.000 woningen (exclusief recreatiewoningen).
Nadere informatieOndernemend met krimp!
!! Handreiking economische bedrijvigheid bij bevolkingsdaling Colofon Het onderzoeksteam van Berenschot bestond uit: Marinka van Vliet Bastiaan Staffhorst Holmer Doornbos Hessel Heins Maaike Zunderdorp
Nadere informatieSpreekpunten mw Bijleveld Aanbieding rapport Gevolgen Bevolkingsdaling 31 april 2008
Spreekpunten mw Bijleveld Aanbieding rapport Gevolgen Bevolkingsdaling 31 april 2008 De meesten van u, dames en heren, kennen het boek Gullivers Reizen van Jonathan Swift, maar - geef het maar eerlijk
Nadere informatieMKB in grote steden: aanhaken bij het landelijke beeld
M200903 MKB in grote steden: aanhaken bij het landelijke beeld drs. M. van Leeuwen Zoetermeer, februari 2009 Grootstedelijk MKB Uit eerder onderzoek van EIM 1 blijkt dat het vertrouwen van het MKB in de
Nadere informatieJAARVERSLAG STICHTING GEEFEROM
JAARVERSLAG STICHTING GEEFEROM 2013 Arnhem, juni 2014 Voorwoord Voor u ligt het eerste jaarverslag van Stichting Geeferom 2013. Een Stichting opgericht vanuit een visie dat vele kleine beetjes een mooiere,
Nadere informatieSnapshots van de regionale economie
Snapshots van de regionale economie Een Groene, Gezonde en Slimme Regio Provincie Utrecht Economische groei (%) bbp/brp, Provincie Utrecht en, 1996- Beroepsniveau banen (%), Provincie Utrecht en, 4 4 7%
Nadere informatieDe Dorpenmonitor Ontwikkelingen in de leefsituatie van dorpsbewoners
De Dorpenmonitor Ontwikkelingen in de leefsituatie van dorpsbewoners Anja Steenbekkers 25-10-2013 Symposium VKKL Samen bouwen aan (Lim)burgerschap Thema s en indicatoren Algemene conclusies: Dorpen rond
Nadere informatieDe samenwerkingsagenda voor. de fysieke opgave rond decentralisaties en langer thuis wonen
De samenwerkingsagenda voor de fysieke opgave rond decentralisaties en langer thuis wonen Vandaag om de tafel Gemeenten Corporaties Zorgpartijen Andere organisaties Doel Agenda opstellen waarmee bestuurders
Nadere informatie