HANDLEIDING INDICATORENONTWIKKELING
|
|
- Helena Koster
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 HANDLEIDING INDICATORENONTWIKKELING VERSIE VOOR WERKGROEPLEDEN Versie juni 2013 VERANTWOORDING De handleiding indicatorenontwikkeling voor werkgroepleden is gemaakt door medewerkers van het Kennisinstituut van Medisch Specialisten. De handleiding dient als praktische ondersteuning bij de ontwikkeling van indicatoren. Daarbij richten we ons vooral op indicatoren die ontwikkeld worden als onderdeel van het kwaliteitsbeleid van wetenschappelijke vereniging, maar de handleiding kan ook gebruikt worden bij het ontwikkelen van indicatoren als onderdeel van een richtlijn. Naast de handleiding kunnen de adviseurs binnen de organisatie altijd geraadpleegd worden. Deze handleiding is tot stand gekomen op basis van de handleiding indicatorenontwikkeling van het Kennisinstituut van Medisch Specialisten. 1
2 1. WAT ZIJN INDICATOREN EN WAAROM WORDEN ZE ONTWIKKELD 1.1. WAT ZIJN INDICATOREN? Indicatoren zijn meetbare elementen van de zorgverlening die een aanwijzing geven over de mate van kwaliteit van de geleverde zorg (Lawrence et al., 1997). Een indicator heeft een signaalfunctie: het is geen directe maat voor kwaliteit maar wijst op een bepaald aspect van presteren en kan een aanleiding zijn tot nader onderzoek. Een bruikbare indeling van indicatoren is die in structuur-, proces- en uitkomstindicatoren (Donabedian, 1980). Structuurindicatoren geven informatie over de (organisatorische) randvoorwaarden waarbinnen zorg wordt geleverd. Een voorbeeld van een structuurindicator is De aanwezigheid van een stroke-unit. Procesindicatoren geven informatie over de handelingen die binnen een zorgproces worden uitgevoerd om kwaliteit te leveren. Het kenmerk van procesindicatoren is dat ze direct beïnvloedbaar zijn: ze meten hoe (vaak) iets is gedaan. Een voorbeeld van een procesindicator is Het percentage patiënten met diabetes dat jaarlijks een oogheelkundig onderzoek krijgt. Uitkomstindicatoren geven informatie over de uitkomsten van zorgprocessen gemeten op patiëntniveau. Uitkomstindicatoren zijn van vele factoren afhankelijk en daardoor vaak moeilijk te herleiden tot directe patiëntenzorg. Een voorbeeld van een uitkomstindicator is Het percentage patiënten met ernstige pijn 36 uur na een operatieve ingreep INDICATOREN ALS ONDERDEEL VAN HET KWALITEITSBELEID Indicatoren kunnen belangrijke informatie verschaffen binnen een afdeling, instelling of vereniging over (de uitkomsten van) zorgprocessen of over bijvoorbeeld klanttevredenheid (intern gebruik van indicatoren). Deze informatie kan ook gebruikt worden voor externe vergelijkingen met andere instellingen (benchmark). Naast het gebruik van indicatoren binnen een instelling of vereniging komt er steeds meer nadruk op het gebruik van indicatoren ten behoeve van het afleggen van verantwoording aan derden (extern gebruik van indicatoren). Medisch specialisten en ziekenhuizen worden geacht hun werkzaamheden te verantwoorden. Indicatoren zijn idealiter onderdeel van een geïntegreerd professioneel kwaliteitsbeleid, waarin deze samen met andere kwaliteitsinstrumenten, zoals richtlijnen, visitatie, accreditatie, nascholing, patiëntvoorlichting en complicatieregistratie een samenhangend geheel vormen. Indicatoren geven feitelijke informatie over bijvoorbeeld de implementatie van richtlijnen, kunnen teruggekoppeld worden tijdens visitatie, een aanleiding vormen tot herziening van een richtlijn of anderszins bijdragen aan kwaliteit van zorg waarvoor inzicht in het eigen handelen een vereiste is RICHTLIJNEN EN INDICATOREN Idealiter worden indicatoren gebaseerd op richtlijnen. Richtlijnen geven aanbevelingen over gewenste zorg ten behoeve van besluitvorming door arts en patiënt. Een goede evidence-based richtlijn is niet altijd beschikbaar. In die gevallen worden indicatoren gebaseerd op het best beschikbare bewijs dat over de kwaliteit van zorg voorhanden is. Indicatoren kunnen startpunt vormen voor een nog te formuleren richtlijn. Daarnaast kunnen indicatoren dienen om de implementatie van een richtlijn te bevorderen en kunnen de gegevens die met een meting zijn verzameld een aanzet geven tot het aanpassen van de richtlijn. 2
3 2. STAPPENPLAN In figuur 1 is de werkwijze voor het ontwikkelen van indicatoren in grote lijnen beschreven. In de rest van dit hoofdstuk worden de stappen verder uitgewerkt. Stap 1: voorbereiding Stap 2: Afbakening onderwerp en inventarisatie potentiële indicatoren Stap 3: Selectie indicatoren Stap 4: Opstellen specificaties van de indicatoren Stap 5 (Optioneel): Uitvoeren praktijktest & verwerken praktijktest Stap 6: Commentaarronde achterban Stap 7: Verwerken commentaar Stap 8: Conceptset ter autorisatie aanbieden Figuur 1: stappenplan indicatorenontwikkeling 3
4 2.1. VOORBEREIDING De eerste stap voor het ontwikkelen van een indicatorenset is het vaststellen van een doel. Dit doel kan bijvoorbeeld zijn het verbeteren van de implementatie van de richtlijn, leveren van kwaliteitsinformatie voor patiënten, of ten behoeve van zorginkoop door zorgverzekeraars. Andere doelen kunnen zijn bijv. ter ondersteuning van de kwaliteitsvisitaties of verbeteracties binnen een afdeling, maatschap, vakgroep of wetenschappelijke vereniging. Daarnaast is het belangrijk door wie de indicator gebruikt gaat worden. Bijvoorbeeld door ziekenhuizen of maatschappen, door wetenschappelijke verenigingen of externe partijen. product: doelomschrijving 2.2. AFBAKENING ONDERWERP EN INVENTARISATIE POTENTIËLE INDICATOREN Als eerste wordt het vakgebied of de aandoening en het zorgproces beschreven, zodat het onderwerp van de indicatorenset wordt afgebakend. Vervolgens wordt een lijst met potentiële indicatoren opgesteld, waaruit later een keuze wordt gemaakt voor de indicatorenontwikkeling. De complexiteit van deze stap is afhankelijk van of indicatoren ontwikkeld worden bij de richtlijn of een indicatorenset ontwikkeld los staat van een specifieke richtlijn. Als de indicatoren bij een richtlijn ontwikkeld worden is de afbakening van de te ontwikkelen indicatoren gelijk aan de afbakening van de richtlijn. Ook de inventarisatie van potentiële indicatoren ligt voor de hand, dat zijn alle geformuleerde aanbevelingen. Wanneer de set niet gebonden is aan een specifieke richtlijn kost het afbakenen van het onderwerp en het opstellen van een lijst met potentiële indicatoren meer tijd en discussie. De afbakening vindt plaats in overleg met de werkgroep en sluit aan bij het doel dat geformuleerd werd bij stap 1. Vervolgens wordt er gekeken naar bestaande indicatoren, bijvoorbeeld door te zoeken in de literatuur en (buitenlandse) richtlijnen. De indicatoren die voortkomen uit het literatuuronderzoek, en eventuele andere bronnen, worden aangevuld door de werkgroep door middel van een brainstormsessie. Op basis van de expertise van de werkgroep komen veelal de meest relevante onderwerpen naar boven (groslijst). product: beschrijving afbakening en groslijst indicatoren 2.3. SELECTIE VAN INDICATOREN Uit de groslijst worden onderwerpen gekozen die geschikt zijn voor indicatorenontwikkeling. Indicatoren zijn geschikt wanneer zij beïnvloedbaar en registreerbaar zijn. Vervolgens worden de onderwerpen geprioriteerd door de werkgroep. Daarbij wordt in ogenschouw genomen of het onderwerp past binnen het geformuleerde doel. Een veel voorkomende afweging is of het onderwerp iets zegt over kwaliteit. Definitie beïnvloedbaarheid: het onderwerp moet veranderen wanneer daartoe actie wordt ondernomen. Definitie registreerbaarheid: het onderwerp moet (indirect) meetbaar zijn. product: lijst met onderwerpen die doorontwikkeld worden naar indicatoren 2.4. OPSTELLEN SPECIFICATIES VAN DE INDICATOREN Onderdeel van het ontwikkelen van indicatoren is het formuleren van specificaties. De specificaties worden weergegeven in factsheets (zie bijlage 1), waarin per indicator verschillende eigenschappen worden 4
5 beschreven. Naast de informatie in de factsheet, wordt de achtergrond van de indicator verder uitgewerkt. Deze fase betreft het merendeel van de werkzaamheden voor indicatorenontwikkeling. De inhoud van de factsheet moet afgestemd worden met de werkgroepleden en het kan dus zijn dat het voorstel een aantal keer voorgelegd moet worden voordat het definitief kan worden vastgesteld. Een format voor het specificeren van een indicator (factsheet) vindt u in de bijlage van deze handleiding. product: voor elke indicator: een ingevulde factsheet en aanvullende informatie ofwel in de vorm van een eindrapport, of als toevoeging op een richtlijn 2.5. PRAKTIJKTEST NAAR HAALBAARHEID (OPTIONEEL) Wanneer gewenst, kan de indicatorenset getest worden in de praktijk. Tijdens het testen wordt vooral gelet op de meetbaarheid en de haalbaarheid van het aanleveren van gegevens. Dit betekent dat er ook daadwerkelijk data moeten worden verzameld uit bijvoorbeeld patiëntendossier. De inspanningsvereiste voor het verzamelen van de data is een belangrijk criterium voor het opnemen van de indicator in de uiteindelijke set/bij de richtlijn. De resultaten van de praktijktest worden tijdens een werkgroepvergadering besproken en verwerkt in het (concept) eindrapport. product: inzicht in haalbaarheid opgestelde indicatoren 2.6. COMMENTAARRONDE ACHTERBAN De factsheets en toelichting (zie bijlage 1) over de indicatoren worden doorgestuurd aan de wetenschappelijke verenigingen en andere relevante organisaties voor commentaar. Er kan ook een invitational conference worden georganiseerd ter consultatie van de achterban. Indien relevant wordt de set ook voor commentaar aangeboden aan de NPCF/CB, ZN, V&VN en IGZ. Wanneer de indicatoren bij een richtlijn worden ontwikkeld, gaan de indicatoren mee met de commentaarfase van de richtlijn. product: commentarentabel 2.7. VERWERKEN COMMENTAARRONDE EN CONCEPTSET AANBIEDEN TER AUTORISATIE (STAP 7 EN 8) De commentaren uit de commentaarronde worden besproken met de werkgroep en verwerkt in het eindrapport. Mogelijk vallen er in deze fase nog indicatoren af omdat er onvoldoende draagvlak is bij de betrokken organisaties. De indicatoren worden een laatste keer ter commentaar voorgelegd aan de werkgroepleden en daarna ter autorisatie verstuurd aan de wetenschappelijke verenigingen. product: indicatoren(set) 5
6 BIJLAGE 1: VOORBEELD FACTSHEET EN ACHTERGRONDINFORMATIE Voor alle indicatoren wordt een factsheet (tabel) ingevuld, daarnaast wordt bij elke factsheet een toelichting geschreven. [Indicatornaam] Operationalisatie Teller Noemer Type indicator In- en exclusiecriteria Kwaliteitsdomein Meetfrequentie Verslagjaar Rapportagefrequentie Hier wordt de indicator in één korte zin beschreven. Indicatoren worden vaak als een breuk gepresenteerd, maar dit is afhankelijk van de indicator. De teller is het getal boven de streep van een breuk. Daarnaast is de teller een deelverzameling van de noemer. De noemer is het getal onder de streep van een breuk. Niet van toepassing bij structuurindicator. We onderscheiden drie typen indicatoren: structuur-, proces- en uitkomstindicatoren. In de praktijk kan het zo zijn dat bepaalde patiëntengroepen niet gelijk over ziekenhuizen verdeeld zijn. Om de vergelijkbaarheid van ziekenhuizen onderling te vergroten worden in- en exclusiecriteria geformuleerd. Kwaliteit van zorg wordt onderverdeeld in zes domeinen, namelijk: Veiligheid: het vermijden van veiligheidsrisico s en fouten die schade kunnen toebrengen aan patiënten en medewerkers. Effectiviteit: het leveren van nauwkeurige en juiste zorg gebaseerd op wetenschappelijke kennis. Patiëntgerichtheid: het respecteren van de unieke noden, wensen en waarden van patiënten. Tijdigheid: het leveren van zorg op de juiste tijd, verhinderen van wachttijden voor patiënten en medewerkers. Doelmatigheid: het vermijden van zorg die niet bijdraagt aan de vraagstelling van de patiënt en die niet redelijkerwijs kosteneffectief is, vermijden van verspilling. Gelijkheid: het leveren van gelijke zorg voor alle patiëntengroepen, ongeacht sekse, etniciteit, geografische afkomst en sociaal-economische status. De frequentie waarmee de indicatoren gemeten worden. De gegevens die voor de indicatoren nodig zijn worden voor sommige indicatoren continu verzameld (met name van toepassing bij proces- en uitkomstindicatoren). Andere gegevens worden eenmaal per afgesproken periode verzameld (met name van toepassing bij structuurindicatoren). De gegevens worden opgevraagd over een bepaald verslagjaar. Het verslagjaar is het jaar waarover het ziekenhuis gegevens rapporteert. Bijvoorbeeld een keer per jaar. Toelichting Achtergrond en variatie in zorg Doel indicator: wat willen we er mee bereiken? Beschrijving van de belangrijkste achtergrondinformatie. Wat is er op dit gebied al onderzocht? Welke discussies zijn er gaande rondom deze indicator? Waarom zegt deze indicator iets over kwaliteit van zorg? a) Mogelijkheid tot verbetering b) Discriminerend vermogen 6
7 Hoeveel variatie bestaat er in Nederland (tussen ziekenhuizen) volgens de werkgroep ten aanzien van deze indicator? Kan deze indicator bijdragen aan het verminderen van ongewenste variatie? Kunnen verbeteringen van de zorgprestaties daadwerkelijk door de professionals zelf worden bewerkstelligd? Beschrijving van de wijze waarop de indicator in staat is de variatie tussen zorgverleners/ ziekenhuizen, die niet is toe te wijzen aan toevallige variatie, te meten. Definities Definities van relevante begrippen uit de indicator. Registreerbaarheid a) Betrouwbaarheid b) Tijdsinvestering/haalbaarheid Beschrijving van de bronnen voor de teller en de noemer (bijvoorbeeld DBC-registratie). Een graadmeter voor de kwaliteit van de indicator vormt de mate van overeenstemming tussen de resultaten die verkregen worden wanneer een meting meerdere malen wordt uitgevoerd. Wanneer de meetcondities gelijk blijven mag worden verwacht dat bij herhaling van de meting de resultaten gelijk blijven. Tijdsinvestering: weegt de tijdsinvestering die nodig is om de gegevens te verkrijgen op tegen de waarde van de indicator? Mogelijke verstorende factoren a) Casemix b) Bias Controle voor verschillen in patiëntengroepen (casemix en mogelijk andere covariabelen) is belangrijk wanneer wij prestaties tussen bijvoorbeeld verzekeraars, zorginstellingen, maatschappen, of andere groepen professionals onderling willen vergelijken. Beschrijving van factoren als leeftijd, geslacht en comorbiditeit die relevant worden geacht bij de mogelijkheid tot risicocorrectie en statistische methoden om voor (bijna) alle bias te corrigeren. Mogelijke ongewenste effecten Beschrijving van mogelijke ongewenste effecten die door het gebruik van de indicator worden uitgelokt. Het gebruik van een indicator die heroperaties binnen één maand meet, kan tot gevolg hebben dat heroperaties worden uitgesteld tot na meer dan een maand. Referenties Referenties van gebruikte literatuur. 7
Kwaliteitsindicatoren in verband met de preventie, diagnostiek en behandeling van hyperbilirubinemie bij de pasgeborene, geboren na een
Kwaliteitsindicatoren in verband met de preventie, diagnostiek en behandeling van hyperbilirubinemie bij de pasgeborene, geboren na een zwangerschapsduur van meer dan 35 weken. CBO, oktober 2008 1 Inhoudsopgave
Nadere informatieBijlage 8 Indicatoren
Bijlage 8 Indicatoren Indicator 1: Proportie patiënten met implantaat/implantaten met nazorgprogramma Indicator 2: Proportie patiënten met implantaat/implantaten zonder bloeding na sonderen Indicator 3:
Nadere informatieHandleiding Ontwikkeling van Indicator. ndicatoren. @ CBO Handleiding Ontwikkeling van Indicatoren [versie 17 juli 2013] 1
Handleiding Ontwikkeling van Indicator ndicatoren @ CBO Handleiding Ontwikkeling van Indicatoren [versie 17 juli 2013] 1 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 1.1 WAT ZIJN INDICATOREN?... 4 1.2 INDICATOREN ALS
Nadere informatieFactsheets indicatoren Verwisseling van en bij patiënten
aan Factsheets indicatoren Verwisseling van en bij patiënten Publicatienummer: 2010.1800 (Kijk op www.vmszorg.nl voor updates) Structuurindicatoren. Aanwezigheid, toepassing en registratie identificatie-
Nadere informatieIndicatoren. Richtlijn urine-incontinentie voor de tweede- en derdelijnszorg. Definitief mei 2013
Indicatoren Richtlijn urine-incontinentie voor de tweede- en derdelijnszorg Definitief mei 2013 Inhoud 1. Procesbeschrijving... 3 1.1. Indicatorenwerkgroep... 3 1.2. Achtergrond over interne indicatoren...
Nadere informatieVitaal bedreigde patiënt: de structuur van het spoed interventie systeem
aan Factsheets indicatoren Vitaal Bedreigde Patiënt Publicatienummer: 2010.1201 (Kijk op www.vmszorg.nl voor updates) Versiebeheer Wijzigingen 2009.1200 (feb 2009) Eerste versie 2010.1201 (mrt 2010) Bevindingen
Nadere informatie1. Wat is de naam van het meetinstrument? (incl. versienummer of jaartal van ontwerp) Indicatorenset Prostaatcarcinoom
Aanbiedingsformulier Op grond van dit aanbiedingsformulier heeft Zorginstituut Nederland getoetst of de kwaliteitsstandaard voldoet aan de criteria uit het Toetsingskader. Dit document speelt een essentiële
Nadere informatieINTERNE INDICATOREN BEHORENDE BIJ DE RICHTLIJN ASPECIFIEKE LAGE RUGKLACHTEN
INTERNE INDICATOREN BEHORENDE BIJ DE RICHTLIJN ASPECIFIEKE LAGE RUGKLACHTEN Samenstelling subwerkgroep indicatoren richtlijn Aspecifieke lage rugklachten : - Dr. P.R. Algra, Nederlandse Vereniging voor
Nadere informatieKwaliteitsindicatoren kinderen met diabetes type 1 (fase 1)
Kwaliteitsindicatoren kinderen met diabetes type 1 (fase 1) Nederlandse Diabetes Federatie 033-4480845 info@diabetesfederatie.nl Stationsplein 139 3818 LE Amersfoort Kwaliteitsindicatoren kinderen met
Nadere informatieImplementatieplan Indicatoren ambulancezorg
Implementatieplan Indicatoren ambulancezorg definitieve versie maart 2015 1 1. Inleiding In oktober 2014 heeft het bestuur van Ambulancezorg Nederland de indicatorenset ambulancezorg vastgesteld. Hiermee
Nadere informatieIndicatorenset Maculadegeneratie. Uitvraag 2014 over verslagjaar 2013
Indicatorenset Maculadegeneratie Uitvraag 2014 over verslagjaar 2013 Definitieve versie okt. 2013 Colofon Internet: Portal voor aanlevering kwaliteitsgegevens verslagjaar 2013: http://ziekenhuizentransparant.nl.
Nadere informatie1. Wat is de naam van het meetinstrument? (incl. versienummer of jaartal van ontwerp) Verpleging en Verzorging (WLZ)
Aanbiedingsformulier Op grond van dit aanbiedingsformulier heeft Zorginstituut Nederland getoetst of de kwaliteitsstandaard voldoet aan de criteria uit het Toetsingskader. Dit document speelt een essentiële
Nadere informatieFactsheets indicatoren Voorkomen van nierinsufficiëntie bij intravasculair gebruik van jodiumhoudende contrastmiddelen.
aan Factsheets indicatoren Voorkomen van nierinsufficiëntie bij intravasculair gebruik van jodiumhoudende contrastmiddelen Publicatienummer: 2009.1901 Versiebeheer Wijzigingen 2009.1900 (okt 2009) Eerste
Nadere informatieIndicatoren (update 2014) Update - Richtlijn urine-incontinentie voor de tweedeen derdelijnszorg. Update april 2014
Indicatoren (update 2014) Update - Richtlijn urine-incontinentie voor de tweedeen derdelijnszorg Update april 2014 Inhoud 1. Procesbeschrijving... 3 1.1. Indicatorenwerkgroep... 3 1.2. Achtergrond over
Nadere informatie1. Wat is de naam van het meetinstrument? (incl. versienummer of jaartal van ontwerp) Heupprothese
1. Wat is de naam van het meetinstrument? (incl. versienummer of jaartal van ontwerp) Heupprothese Naam: Mevrouw S. de Vries Organisatie: Zorgverzekeraars Nederland Email: s.de.vries@zn.nl Telefoonnummer:
Nadere informatieUniforme Rapportage en Indicatoren voor de kwaliteit van de huisartsenzorg
Uniforme Rapportage en Indicatoren voor de kwaliteit van de huisartsenzorg vrijdag 31 oktober 2008 Uniforme Rapportage en Indicatoren voor de kwaliteit van de huisartsenzorg Versie 1.0 TR. van Althuis,
Nadere informatieFactsheets indicatoren Vroege herkenning en behandeling van pijn. Structuurindicatoren
aan Factsheets indicatoren Vroege herkenning en behandeling van pijn Publicatienummer: 2010.1600 (jan 2010) (Kijk op www.vmszorg.nl voor updates) Versiebeheer Wijzigingen 2010.1600 (jan 2010) Eerste versie
Nadere informatie3. Wat is het moment waarop een herziene versie van het meetinstrument wordt aangeboden aan het Register?
1. Wat is de naam van het meetinstrument? (incl. versienummer of jaartal van ontwerp) Indicatorgids Maligne lymfoom Aanbiedingsbrief indicatorensets medische specialistische zorg Naam: Mevrouw (Marilou)
Nadere informatieIndicatorenset Galblaasverwijdering
Indicatorenset Galblaasverwijdering Uitvraag ziekenhuizen/zbc s over verslagjaar 2018 Colofon Internet: OmniQ (portaal van DHD) voor aanlevering kwaliteitsgegevens (beschikbaar vanaf 1 februari voor leden
Nadere informatiePrestatie-indicatoren openbare gezondheidszorg Opzet plenaire bijeenkomst. dhr.dr.johan de Koning
Prestatie-indicatoren openbare gezondheidszorg Opzet plenaire bijeenkomst dhr.dr.johan de Koning Agenda 13.30 13.50 uur Achtergrond bij prestatie-indicatoren (Johan de Koning) 13.50 14.00 uur Uitleg werkwijze
Nadere informatie1. Wat is de naam van het meetinstrument? (incl. versienummer of jaartal van ontwerp) 20151105 Indicatorgids Cataract verslagjaar 2015 ZIN besluit
Aanbiedingsformulier Op grond van dit aanbiedingsformulier toetst Zorginstituut Nederland of het kwaliteitsproduct voldoet aan de criteria uit het Toetsingskader. Dit document speelt een essentiële rol
Nadere informatieIndicatorenset Nierstenen. Uitvraag ziekenhuizen/zbc s over verslagjaar 2018
Indicatorenset Nierstenen Uitvraag ziekenhuizen/zbc s over verslagjaar 2018 Versie: juni 2017 1 Colofon Internet: OmniQ (portaal van DHD) voor aanlevering kwaliteitsgegevens (beschikbaar vanaf 1 februari
Nadere informatieSamenvatting Beleidsplan Kwaliteit 2015-2017
Samenvatting Beleidsplan Kwaliteit 2015-2017 Inleiding De Nederlandse Vereniging voor Urologie (NVU) heeft als doel kwaliteitsverbetering te bewerkstelligen bij iedere uroloog ten gunste van iedere patiënt.
Nadere informatie1. Wat is de naam van het meetinstrument? (incl. versienummer of jaartal van ontwerp) Indicatorset Blaascarcinoom
1. Wat is de naam van het meetinstrument? (incl. versienummer of jaartal van ontwerp) Indicatorset Blaascarcinoom Naam: Mevrouw (Marilou) M. Muris -Nyst Organisatie: NPCF Email: m.muris@npcf.nl Telefoonnummer:
Nadere informatieToetsingskader. Voor beroepsorganisaties en wetenschappelijke verenigingen. Van goede zorg verzekerd
Toetsingskader Voor beroepsorganisaties en wetenschappelijke verenigingen Van goede zorg verzekerd 2 Het Toetsingskader voor beroepsorganisaties en wetenschappelijke verenigingen Het Toetsingskader voor
Nadere informatie1. Wat is de naam van het meetinstrument? (incl. versienummer of jaartal van ontwerp) Kraamzorg
1. Wat is de naam van het meetinstrument? (incl. versienummer of jaartal van ontwerp) Kraamzorg Naam: Sandra van Beek / Corina Munts Organisatie: ActiZ / BTN Email: s.van.beek@actiz.nl Telefoonnummer:
Nadere informatie1. Wat is de naam van het meetinstrument? (incl. versienummer of jaartal van ontwerp) Indicatorenset kraamzorg verslagjaar 2015
Aanbiedingsformulier Op grond van dit aanbiedingsformulier heeft Zorginstituut Nederland getoetst of de kwaliteitsstandaard voldoet aan de criteria uit het Toetsingskader. Dit document speelt een essentiële
Nadere informatieKwaliteit meetbaar maken en verantwoorden
Kwaliteit meetbaar maken en verantwoorden Inspectie voor de Gezondheidszorg drs. Jenneke van Veen Algemene leden vergadering VGN 27 juni 2006 Hoofdinspecteur Verpleging en chronische zorg www.igz.nl WAT
Nadere informatieToetsingskader. Voor beroepsorganisaties en wetenschappelijke verenigingen. Van goede zorg verzekerd
Toetsingskader Voor beroepsorganisaties en wetenschappelijke verenigingen Van goede zorg verzekerd 2 Het Toetsingskader voor beroepsorganisaties en wetenschappelijke verenigingen Het Toetsingskader voor
Nadere informatie1. Wat is de naam van het meetinstrument? (incl. versienummer of jaartal van ontwerp) Geestelijke Gezondheidszorg en Verslavingszorg (GGZ)
1. Wat is de naam van het meetinstrument? (incl. versienummer of jaartal van ontwerp) Geestelijke Gezondheidszorg en Verslavingszorg (GGZ) Naam: Monique Strijdonck Organisatie: GGZ Nederland Email: MStrijdonck@ggznederland.nl
Nadere informatieFactsheets indicatoren High Risk Medicatie: klaarmaken en toedienen van parenterale geneesmiddelen
aan Factsheets indicatoren High Risk Medicatie: klaarmaken en toedienen van parenterale geneesmiddelen Publicatienummer: 2010.1700 (Kijk op www.vmszorg.nl voor updates) Versiebeheer Wijzigingen 2009.1700
Nadere informatie1. Wat is de naam van het meetinstrument? (incl. versienummer of jaartal van ontwerp) Verpleging en Verzorging (WLZ)
1. Wat is de naam van het meetinstrument? (incl. versienummer of jaartal van ontwerp) Verpleging en Verzorging (WLZ) Naam: I.Heesbeen Organisatie: ActiZ Email: i.heesbeen@actiz.nl Telefoonnummer: 0625034236
Nadere informatieSamenvatting. Nieuwe ontwikkelingen in de palliatieve zorg: kwaliteitsindicatoren en het palliatieve zorgcontinuüm.
Samenvatting Nieuwe ontwikkelingen in de palliatieve zorg: kwaliteitsindicatoren en het palliatieve zorgcontinuüm Samenvatting 173 Vanaf halverwege de jaren '90 is palliatieve zorg door de Nederlandse
Nadere informatieSTAPPENPLAN BIJ HET MODEL STUURYSTEEM DECUBITUS (PROJECT DECUBITUSZORG IN DE DAGELIJKSE PRAKTIJK; DOOR STUREN STEEDS BETER)
STAPPENPLAN BIJ HET MODEL STUURYSTEEM DECUBITUS (PROJECT DECUBITUSZORG IN DE DAGELIJKSE PRAKTIJK; DOOR STUREN STEEDS BETER) Juni 2004 INLEIDING Voor u ligt een stappenplan dat gebaseerd is op de CBO-richtlijn
Nadere informatieAfspraken ketenzorgindicatoren in S3
Afspraken ketenzorgindicatoren in S3 De nieuwe bekostiging voor huisartsen- en multidisciplinaire zorg voorziet in honorering via drie segmenten (S1, S2 en S3). Segment 3 biedt de mogelijkheid voor het
Nadere informatieKwaliteitsindicatorenset Apicale Chirurgie
Kwaliteitsindicatorenset Apicale Chirurgie Oktober 2014 Werkgroep indicatoren NVMKA 1 Inhoud Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Inleiding... 3 1.1 Aanleiding en context... 3 1.2 Wat is een indicator?... 3 1.3 Wat
Nadere informatieProcedures Richtlijnen
Nederlandse Vereniging voor Urologie Conceptversie 1.0 vastgesteld HV 22 mei 2014 Procedures Richtlijnen 1 Inhoud Begrippen... 3 Inleiding... 4 1. Ontwikkeling richtlijnen... 4 2. Consultatie / Commentaarfase...
Nadere informatieQ&A Kwaliteitsvenster - Communicatie
Q&A Kwaliteitsvenster - Communicatie Q Wat is het Kwaliteitsvenster? A Het Kwaliteitsvenster geeft patiënten op een heldere en eenduidige manier inzicht in de ziekenhuisbrede kwaliteit van zorg. Aan de
Nadere informatieTransparante kwaliteitsinformatie: de eerste drie jaar van het Zorginstituut
Transparante kwaliteitsinformatie: de eerste drie jaar van het Zorginstituut Petra Beusmans, Pauline de Heer Het Zorginstituut draagt onder andere zorg voor het beschikbaar maken van informatie over de
Nadere informatieDe Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG. Datum 15 mei 2013 Betreft Kamervragen. Geachte voorzitter,
> Retouradres Postbus 20350 2500 EJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 2008 2500 EA DEN HAAG Bezoekadres: Rijnstraat 50 255 XP DEN HAAG T 070 340 79 F 070 340 78 34
Nadere informatie1. Wat is de naam van het meetinstrument? (incl. versienummer of jaartal van ontwerp) Verpleging, Verzorging en Zorg thuis (VV&T)
1. Wat is de naam van het meetinstrument? (incl. versienummer of jaartal van ontwerp) Verpleging, Verzorging en Zorg thuis (VV&T) Naam: I.Heesbeen Organisatie: ActiZ Email: i.heesbeen@actiz.nl Telefoonnummer:
Nadere informatieWerkwijze Praktijktest
Januari 2016 Netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz Postbus 20062 3502 LB UTRECHT T: 030 282 33 02 E: secretariaat@kwaliteitsontwikkelingggz.nl Inhoud 1 Toelichting... 2 2 Werkwijze... 3 Bijlage 1. Voorbeeld
Nadere informatieIndicatoren basisveiligheid voor de verpleeghuiszorg in 2018
Home no. 2 April 2018 Eerdere edities Verenso.nl Indicatoren basisveiligheid voor de verpleeghuiszorg in 2018 Sandra van Beek, Marie-Julie van Hoof svanbeek@verenso.nl Sandra van Beek, Marie-Julie van
Nadere informatieP4P indicatorenset Domein Patiëntenervaringen/ Patiëntgerichtheid Datum April 2018 Versie 5 Status Gevalideerd door de werkgroep P4Q.
INDICATORFICHE Patiëntenervaringen P4P indicatorenset 2018 Basisfiche Domein Patiëntenervaringen/ Patiëntgerichtheid Datum April 2018 Versie 5 Status Gevalideerd door de werkgroep P4Q Het meten van patiëntenervaringen
Nadere informatiedatum 16 maart 2016 onderwerp benchmark ketenzorg bijlage
aan cc van aangesloten ketenzorgorganisaties bestuur Anoeska Mosterdijk datum 16 maart 2016 onderwerp benchmark ketenzorg bijlage Beste leden, De landelijke benchmark Transparante ketenzorg beleeft dit
Nadere informatiePublieke indicatoren diabeteszorg: hoever gaan we? Dr. Margriet Bouma, huisarts, senior wetenschappelijk medewerker NHG
Publieke indicatoren diabeteszorg: hoever gaan we? Dr. Margriet Bouma, huisarts, senior wetenschappelijk medewerker NHG Wat is publiek? Rapportage aan IGZ, verzekeraars, NPCF/consumentenbond, VWS Op de
Nadere informatieEen evaluatie van zorginhoudelijke indicatoren in de VV&T
Postprint 1 0 Version Journal website Pubmed link DOI This is a NIVEL certified Post Print, more info at http://www nivel eu. Een evaluatie van zorginhoudelijke indicatoren in de VV&T I. HEESBEEN, S. VAN
Nadere informatie1. Wat is de naam van het meetinstrument? (incl. versienummer of jaartal van ontwerp) Revalidatiesector (Inzicht in Revalidatie)
1. Wat is de naam van het meetinstrument? (incl. versienummer of jaartal van ontwerp) Revalidatiesector (Inzicht in Revalidatie) Naam: Jeroen Schols Organisatie: Revalidatie Nederland Email: j.schols@revalidatie.nl
Nadere informatie- Geplaatst in VISUS EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE?
- Geplaatst in VISUS 4-2017 - EBM IN DE OPTOMETRIE: HOE PAS JE HET TOE? Om de verschillen tussen de kennis uit het laatste wetenschappelijk bewijs en de klinische praktijk kleiner te maken is de afgelopen
Nadere informatie1. Wat is de naam van het meetinstrument? (incl. versienummer of jaartal van ontwerp) Indicatorenset Psoriasis
Aanbiedingsformulier Op grond van dit aanbiedingsformulier heeft Zorginstituut Nederland getoetst of de kwaliteitsstandaard voldoet aan de criteria uit het Toetsingskader. Dit document speelt een essentiële
Nadere informatieTransparantie in de zorg
Transparantie in de zorg Beschikbaarheid en gebruik van kwaliteitsinformatie Jozé Braspenning Inhoud Transparantie in de zorg: doel en mechanismen Inhoud kwaliteitsinformatie Huidige beschikbaarheid en
Nadere informatieKwaliteit van Zorg in de Etalage
Kiezen in zorg Kwaliteit van Zorg in de Etalage Eindrapportage Dr. M. Kallewaard Drs. N. Beersen Dr. J.J.E. van Everdingen Drs. J.J. van Croonenborg Ir. T.A. van Barneveld Kwaliteit van Zorg in de Etalage
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2018 2019 31 765 Kwaliteit van zorg Nr. 399 BRIEF VAN DE MINISTER VOOR MEDISCHE ZORG Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Den Haag,
Nadere informatieVGN ledenbijeenkomst 15 december Dr. Piet Stam Jan Sonneveld MSc. Dr. Xander Koolman
VGN ledenbijeenkomst 15 december 2010 Dr. Piet Stam Jan Sonneveld MSc. Dr. Xander Koolman 1 1 e ronde zorginhoudelijke indicatoren GZ ZiZo portal 1. SiRM heeft de prestatie-index berekend 2. gecorrigeerd
Nadere informatiePatiënt-gerapporteerde uitkomstindicatoren vanuit patiënt perspectief
Patiënt-gerapporteerde uitkomstindicatoren vanuit patiënt perspectief Mr. Heleen Post,Team manager Kwaliteit, NPCF Dr. Ildikó Vajda, Beleidsmedewerker zeldzame aandoeningen, VSOP Dr. Philip van der Wees,
Nadere informatieSamenvatting eindrapportage. Ontwerp van een minimale dataset voor lage rugklachten en COPD in de fysiotherapie
Samenvatting eindrapportage Ontwerp van een minimale dataset voor lage rugklachten en COPD in de fysiotherapie Simone van Dulmen Philip van der Wees Koen Verburg Ria Nijhuis-van der Sanden September 2017
Nadere informatieHandleiding indicatorontwikkeling
Kiezen in zorg Handleiding indicatorontwikkeling Drs. N. Beersen Dr. M. Kallewaard Drs. J.J. van Croonenborg Dr. J.J.E. van Everdingen Ir. T.A. van Barneveld Handleiding indicatorontwikkeling Handleiding
Nadere informatieFactsheet Indicator Signalering Kindermishandeling op de Spoedeisende Hulp
Factsheet Indicator Signalering Kindermishandeling op de Spoedeisende Hulp Samenvatting Achtergrond De omvang van kindermishandeling in Nederland is niet goed bekend, maar op basis van recent onderzoek
Nadere informatieHandvat voor het opstellen van regioprotocollen
Handvat voor het opstellen van regioprotocollen 1 Inhoud Definities... 3 Inleiding... 4 Opdracht voor werkgroep... 4 Doel van regioprotocol... 4 Eindproducten... 4 *Flowchart... 4 Praktische afspraken
Nadere informatieIN GESPREK OVER DE BENCHMARK KETENZORG JOHN HOENEN, REOS
IN GESPREK OVER DE BENCHMARK KETENZORG JOHN HOENEN, REOS Betere gesprekken voeren over benchmarkgegevens chronische zorg John Hoenen Reos, Leiden Workshop Kwaliteitsnetwerk InEen 12 november 2015, de Bilt
Nadere informatieHandleiding Familiebeleid. B.4 Startdocument Indicatorset Familiebeleid in de GGZ
Handleiding Familiebeleid B.4 Startdocument Indicatorset Familiebeleid in de GGZ B.4 Startdocument indicatorset Familiebeleid in de GGZ 1/1 Versie 2.0, maart 2011 Startdocument Indicatorset Familiebeleid
Nadere informatie3. Wat is het moment waarop een herziene versie van het meetinstrument wordt aangeboden aan het Register?
Aanbiedingsformulier Op grond van dit aanbiedingsformulier heeft Zorginstituut Nederland getoetst of de kwaliteitsstandaard voldoet aan de criteria uit het Toetsingskader. Dit document speelt een essentiële
Nadere informatieHelpt het hulpmiddel?
Helpt het hulpmiddel? Het belang van meten Zuyd, Lectoraat Autonomie en Participatie Faculteit Gezondheidszorg Dr. Ruth Dalemans, Prof. Sandra Beurskens 08-10-13 Doelstellingen van deze presentatie Inzicht
Nadere informatie1. Wat is de naam van het meetinstrument? (incl. versienummer of jaartal van ontwerp) Meetinstrument Kwaliteitsstatuut ggz
Aanbiedingsformulier Op grond van dit aanbiedingsformulier heeft Zorginstituut Nederland getoetst of de kwaliteitsstandaard voldoet aan de criteria uit het Toetsingskader. Dit document speelt een essentiële
Nadere informatie12 Ziekenhuissterfte, dossieronderzoek en onverwacht lange opnameduur
12 Ziekenhuissterfte, dossieronderzoek en onverwacht lange opnameduur De Hospital Standardized Mortality Ratio (HSMR) is een deels gecorrigeerde maat voor ziekenhuissterfte bij 50 diagnosegroepen (de zogenoemde
Nadere informatierichtlijnen basis voor kwaliteit
richtlijnen basis voor kwaliteit het IKNL alles-in-één concept Alle kankerpatiënten in Nederland hebben recht op de best mogelijke zorg tijdens en na hun behandeling. U, als zorgprofessional, zet zich
Nadere informatieToetstabel Hoofdpijn vj 2019 Operationalisatie Aard van de wijziging Criteria
Toetstabel Hoofdpijn vj Operationalisatie Aard van de wijziging Criteria Gehele set Informatie voor patienten en definities toegevoegd. Toetsingskader Criterium t/m 5 Advies werkgroep Verplicht transparant
Nadere informatieVerplichte indicatoren die moeten worden aangeleverd aan Zorginstituut Nederland
Zorginstituut Nederland Sector Zorg Eekholt 4 1112 XH Diemen Postbus 320 1110 AH Diemen www.zorginstituutnederland.nl T +31 (0)20 797 89 20 opendata@zinl.nl Oplegger indicatorenset Leverchirurgie (DHBA)
Nadere informatieWorkshop HKZ dag Prestatiegericht sturen, het gebruik van indicatoren. Loes Theunissen, DEKRA Certification B.V.
Workshop HKZ dag Prestatiegericht sturen, het gebruik van indicatoren Loes Theunissen, DEKRA Certification B.V. Agenda 1. Introductie DEKRA Certification 2. Inventarisatie 3. Wat is een (prestatie) indicator?
Nadere informatieToetstabel (on)geïnstrumenteerde lumbale spinaalchirurgie vj 2019
Toetstabel (on)geïnstrumenteerde lumbale spinaalchirurgie vj 2019 Operationalisatie Aard van de wijziging Criteria Toetsingskader Advies werkgroep PFN FMS V&VN ZN NVZ NFU ZKN WSCie Alle indicatoren behalve
Nadere informatieTe maken keuzes bij de ontwikkeling van betrouwbare kwaliteitsindicatoren in de zorg. Routekaart
Te maken keuzes bij de ontwikkeling van betrouwbare kwaliteitsindicatoren in de zorg Routekaart Versie 2.0 31 december 2012 Colofon Opdracht en verantwoordelijkheid Tot stand gekomen in opdracht van het
Nadere informatieSAMENVATTING VAN DE RESULTATEN VAN DE FRKVA-INDICATOREN AGRESSIVITEIT
SAMENVATTING VAN DE RESULTATEN VAN DE FRKVA-INDICATOREN 2014-2015-2016 AGRESSIVITEIT 1 Inhoudstafel I. INLEIDING... 3 II. METHODOLOGIE... 3 STRUCTUURINDICATOREN... 3 PROCESINDICATOREN... 5 RESULTAATINDICATOREN...
Nadere informatieKwaliteitsnormen voor orthopedische zorg. Versie 3.1
Kwaliteitsnormen voor orthopedische zorg Versie 3.1 Inhoud 1. Inleiding...3 1.1 Aanleiding...3 1.2 Doel...3 1.3 Totstandkoming...3 1.4 Leeswijzer...4 1.5 Onderhoud...4 2. Algemene normen voor orthopedische
Nadere informatieDe zorgverzekeraar als innovator
De zorgverzekeraar als innovator maken vanuit het patiëntenperspectief Caroline van Weert Doelstelling Stichting die voor zorgverzekeraars valide informatie genereert over patiëntervaringen in de zorg
Nadere informatieIndicatoren CV-risicomanagement bij patiënten met Hypertensie of Hypercholesterolemie (VVR)
Indicatoren CV-risicomanagement bij patiënten met Hypertensie of Hypercholesterolemie (VVR) Versie 1.2 1 maart 2017 Het NHG maakt Standaarden voor de huisarts. Voor het interne kwaliteitsbeleid van de
Nadere informatieLUSTRUMPROGRAMMA OPLEIDING MONDZORGKUNDE UTRECHT:
Op weg naar een Kamer Mondzorg Josef Bruers LUSTRUMPROGRAMMA OPLEIDING MONDZORGKUNDE UTRECHT: Quality for the future 4 oktober 2013 Kamer Mondzorg Werktitel voor een initiatief om in Nederland te komen
Nadere informatieOver de Zorgbalans: achtergrond en aanpak
1 Over de Zorgbalans: achtergrond en aanpak 1.1 De Zorgbalans beschrijft de prestaties van de gezondheidszorg In de Zorgbalans geven we een overzicht van de prestaties van de Nederlandse gezondheidszorg
Nadere informatieAan: zorgaanbieders en zorgprofessionals
Aan: zorgaanbieders en zorgprofessionals Utrecht, 5 oktober 2017 Kenmerk: 17.158 SvB/CG Betreft: Indicatoren voor basisveiligheid Kwaliteitskader verpleeghuiszorg Geachte leden, Graag willen we u informeren
Nadere informatie3. Zorgvraag/aandoening(en) waarop de kwaliteitsstandaard betrekking heeft: Wijkverpleging
Aanbiedingsformulier Op grond van dit aanbiedingsformulier heeft Zorginstituut Nederland getoetst of de kwaliteitsstandaard voldoet aan de criteria uit het Toetsingskader. Dit document speelt een essentiële
Nadere informatieRegistratie van proces- en prestatie-indicatoren in het EPD: een uitkomst!
Registratie van proces- en prestatie-indicatoren in het EPD: een uitkomst! Hella Bosch MANP, verpleegkundig specialist Máxima oncologisch centrum / Borstcentrum Máxima Eindhoven/ Veldhoven Inleiding Onderzoeksvraag
Nadere informatieAanbiedingsformulier voor kwaliteitsstandaarden
Aanbiedingsformulier voor kwaliteitsstandaarden Algemene informatie 1. Naam van de richtlijn: Richtlijn nierfunctievervangende behandeling, wel of niet? 2. Aanspreekpunt (welke partij?) voor de richtlijn:
Nadere informatieBelangen spreker. Kwaliteitsregistratie: het werkt! 1-11-2013. Marc van Tilburg chirurg 30 oktober 2013
--23 Kwaliteitsregistratie: het werkt! Marc van Tilburg chirurg 3 oktober 23 Belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Geen Voor bijeenkomst
Nadere informatieAanbiedingsformulier. Algemene informatie
Aanbiedingsformulier Op grond van dit aanbiedingsformulier heeft Zorginstituut Nederland getoetst of de kwaliteitsstandaard voldoet aan de criteria uit het Toetsingskader. Dit document speelt een essentiële
Nadere informatiePlanmatige aanpak contracteren en evalueren. Menzis, AnderZorg en Azivo
Planmatige aanpak contracteren en evalueren Menzis, AnderZorg en Azivo Versie definitief 05 oktober 2012 Ook in 2013 en 2014 wil Menzis gerichter en frequenter monitoren in hoeverre de doelstellingen,
Nadere informatieRapport voor: Datum 9 augustus R. van Zoonen C. Lanting. Projectnummer Rapportnummer R10863
Indicatoren JGZ-richtlijn Lengtegroei Rapport voor: ZonMw Datum 9 augustus 2018 Auteurs E. Vlasblom R. van Zoonen C. Lanting Projectnummer 060.21575 Rapportnummer R10863 Contact TNO E. Vlasblom Telefoon
Nadere informatieOpleiding Verpleegkunde Stage-opdrachten jaar 3
Opleiding Verpleegkunde Stage-opdrachten jaar 3 Handleiding Voltijd Jaar 3 Studiejaar 2015-2016 Stage-opdrachten Tijdens stage 3 worden 4 stage-opdrachten gemaakt (waarvan opdracht 1 als toets voor de
Nadere informatieToetstabel Borstimplantaten (DBIR) vj 2018
Toetstabel Borstimplantaten (DBIR) vj 2018 Operationalisatie Aard van de wijziging Criteria Toetsingskader Advies werkgroep PFN FMS V&VN ZN NVZ NFU ZKN 1 t/m 3 Overweging ZiN Advies ZiN Criterium 1 t/m
Nadere informatieOp weg naar het meten van de zorgbeleving van morgen
28 Zicht op zorg die bijdraagt aan de kwaliteit van leven van de patiënt Op weg naar het meten van de zorgbeleving van morgen Tekst: Marjon Woudstra en Marije Smelt Beeld: Qualizorg Een belangrijke behoefte
Nadere informatieNEN 15224 Zorg en Welzijn HaZo24 HuisartsenZorg 24 uur
NEN 15224 Zorg en Welzijn HaZo24 HuisartsenZorg 24 uur TOELICHTING Aanleiding voor nieuw kwaliteitssysteem Opbouw HaZo24 Doel van de gehouden pilot en onze gezamenlijke rol naar de toekomst toe Wat is
Nadere informatieVerplichte indicatoren die moeten worden aangeleverd aan Zorginstituut Nederland
Zorginstituut Nederland Sector Zorg Eekholt 4 1112 XH Diemen Postbus 320 1110 AH Diemen www.zorginstituutnederland.nl T +31 (0)20 797 89 20 opendata@zinl.nl Oplegger indicatorenset Heupfractuur (DHFA)
Nadere informatieIndicatoren JGZ-richtlijn vroegtijdige opsporing van gehoorverlies bij kinderen
TNO-rapport TNO/CH 2013 R10945 Indicatoren JGZ-richtlijn vroegtijdige opsporing van gehoorverlies bij kinderen Behavioural and Societal Sciences Laan van Westenenk 501 7334 DT Apeldoorn Postbus 342 7300
Nadere informatie