Catharijne Onderwijs Interne Geneeskunde
|
|
- Norbert de Backer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Catharijne Onderwijs Interne Geneeskunde Module Reumatologie & Klinische Immunologie I Jaar april 2014
2 COIG Moduleboek Documentkenmerken COIG moduleboek Betreft het COIG moduleboek: Reumatologie & Klinische Immunologie I Jaar Auteur(s): Prof. Dr. J.W.J. Bijlsma, reumatoloog, UMCU, Prof. Dr. J. M. van Laar, reumatoloog UMCU Medeauteur(s): Prof. Dr. R.H.W.M. Derksen, internistklinisch immunoloog, UMCU, dr R. Fritsch, internist-klinisch immunoloog, UMCU, Prof.dr T.R.J.D. Radstake, reumatoloog UMCU, Dr. J. Tekstra, reumatoloog, UMCU en Drs. E. Ton, reumatoloog UMCU. Versie: 2014 Laatste revisiedatum: Bronvermelding: Zie pag 20 2
3 Colofon De inhoud van dit moduleboek is tot stand gekomen onder verantwoordelijkheid van Prof. Dr. J.W.J. Bijlsma, reumatoloog, UMCU, Prof. Dr. J. M. van Laar, reumatoloog UMCU, Prof. Dr. R.H.W.M. Derksen, internist-klinisch immunoloog, UMCU, drs R. Fritsch, internistklinisch immunoloog, UMCU, Prof.dr T.R.J.D. Radstake, reumatoloog UMCU, Dr. J. Tekstra, reumatoloog, UMCU en Drs. E. Ton, reumatoloog UMCU. in samenwerking met de projectgroep COIG nieuwe stijl, van de Regionale Opleidings Commissie Utrecht (ROCU) Projectleider: Prof. dr. E.W.M.T. ter Braak, internist Correspondentieadres: Prof. Dr. J.M. Van Laar, Afd. Reumatologie & Klinische Immunologie, F02.127, Universitair Medisch Centrum, Postbus 85500, 3508 GA Utrecht, tel , Secretariaat COIG Regio Utrecht: Tel Website: 3
4 Catharijne Onderwijs Interne Geneeskunde Module: Reumatologie & Klinische Immunologie I Versie april
5 Overal waar voor deelnemers of docenten de mannelijke vorm wordt gebruikt kan ook de vrouwelijke vorm worden gelezen. 5
6 Inhoudsopgave COIG MODULEBOEK INLEIDING WOORD VOORAF LEERDOELEN VAN MODULE REUMATOLOGIE & KLINISCHE IMMUNOLOGIE I DAGPROGRAMMA VAN MODULE REUMATOLOGIE & KLINISCHE IMMUNOLOGIE I9 2. ZELFSTUDIE OPDRACHTEN MODULE: REUMATOLOGIE & KLINISCHE IMMUNOLOGIE I ALGEMENE ZELFSTUDIEOPDRACHT TER VOORBEREIDING OP MODULE REUMATOLOGIE & KLINISCHE IMMUNOLOGIE I WERKGROEP 1: MONOARTRITIS / POLYARTRITIS CASUS A CASUS B CASUS C CASUS D WERKGROEP 2: SYSTEMISCHE AUTO-IMMUUNZIEKTEN CASUS E CASUS F CASUS G CASUS H VRAAG TEN SLOTTE LITERATUUR COIG REUMATOLOGIE & KLINISCHE IMMUNOLOGIE I 19 6
7 Inleiding 1.1 Woord vooraf Het vakgebied van de reumatologie en klinische immunologie bestrijkt een breed spectrum van meer dan 200 verschillende aandoeningen, variërend van mild en voorbijgaand (tennis elleboog) tot levensbedreigend (complicaties van systemische bindweefsel aandoeningen). Aandoeningen van het houdings- en bewegingsapparaat komen zeer frequent voor: ongeveer 20% van de bevolking heeft in meerdere of mindere mate last van degeneratieve aandoeningen van het houdings- en bewegings-apparaat, zoals artrose en osteoporose, terwijl enkele honderdduizenden Nederlanders lijden aan een inflammatoire aandoening van het houdings- en bewegingsapparaat, zoals reumatoïde artritis, spondylartritis of een systemische bindweefselziekte. Voortschrijdend inzicht in de ontstaanswijze van de inflammatoire aandoeningen heeft laten zien, dat abnormale reacties van het afweersysteem hierbij een essentiële rol spelen. Dit inzicht heeft o.a. geleid tot geheel nieuwe behandelings-vormen die meer gericht ingrijpen in het immuunsysteem. 1.2 Leerdoelen van Module Reumatologie & Klinische Immunologie I De hierna gespecificeerde leerdoelen vormen een leidraad voor de kennis en vaardigheden waarover u na afloop van het volgen van deze module tenminste zou moeten beschikken. Dat wil niet zeggen dat alles ook tijdens de COIG dag aan de orde kan komen Kennisdoelen a) De deelnemer beschikt in de context van casuïstiek over (parate) feitenkennis en kan deze kennis toepassen ten aanzien van de volgende ziektebeelden zoals dit nader gespecificeerd 1 wordt in het Raamplan: Jicht / pseudojicht Fibromyalgie Polymyalgia reumatica (module II) Arteritis temporalis (module II) Reumatoïde artritis Sclerodermie Dermatomyositis SLE Spondylartropathieën Vasculitis (module II) b) De deelnemer heeft inzicht in het vóórkomen, de prognose en de complicaties van bovengenoemde ziektebeelden en kan dit demonstreren in de context van een casus. c) De deelnemer weet welke informatiebronnen geschikt zijn voor a.s. internisten om de onder a) en b) genoemde gegevens op te zoeken (d.w.z. welke handboeken, toonaangevende tijdschriften, websites) d) De deelnemer is op de hoogte van het bestaan van de volgende protocollen en richtlijnen: NHG standaard 2004: jicht ( NHG standaard 2003: reumatoïde artritis ( e) De deelnemer heeft inzicht in de wijze waarop het patiëntperspectief bij de bovengenoemde ziektebeelden een rol speelt en kan dit inzicht relateren aan een casus, in het bijzonder ten aanzien van: 1 pathofysiologie, klinische presentatie, anamnese en lich. onderzoek, aanvullende diagnostiek, farmacotherapie, overige therapie, preventie, voortgezette begeleiding 7
8 Monoartritis / jicht Polyartritis / reumatoïde artritis Systemische Lupus Erythematosus Sclerodermie M. Sjögren f) De deelnemer kan ethische aspecten die bij deze aandoeningen van betekenis zijn identificeren en illustreren aan de hand van casuïstiek, in het bijzonder ten aanzien van: Nieuwe therapievormen bij RA, met name biologicals Nieuwe therapievormen bij pulmonale hypertensie in het kader van systemische reumatische aandoeningen. g) De deelnemer kan maatschappelijke aspecten die bij deze aandoeningen en bij de gevolgen van die aandoeningen van betekenis zijn identificeren en toepassen op casuïstiek, zoals: arbeids(on-)geschiktheid, transculturele aspecten, sexe specifieke aspecten, stigmatisering. Dit in het bijzonder ten aanzien van: Functionele afhankelijkheid van patiënten met reumatische aandoeningen De kosten van behandeling van reumatische aandoeningen Vaardigheidsdoelen a) De deelnemer kan t.a.v. de boven genoemde ziektebeelden aan de hand van een casus klinisch redeneneren ("forward redenen", d.w.z. van gegevens naar diagnose). Hij laat zien dat hij vanuit klinische presentaties via werkhypothesen tot een (differentiaal) diagnose kan komen. b) De deelnemer kan dit klinisch redeneren aan de hand van de casus expliciteren aan collega's en docenten. c) De deelnemer toont dat hij de aanbevolen informatiebronnen adequaat kan raadplegen (formuleren vraagstelling, destilleren van "antwoorden" uit de geraadpleegde bronnen. Kunnen extrapoleren "van statistiek naar casuïstiek". Toepassen van bronvermelding). d) De deelnemer kan een Casus kort en bondig ("to the point") presenteren aan collega's met adequaat gebruik van audiovisuele hulpmiddelen. e) De deelnemer kan de volgende resultaten van aanvullend onderzoek t.a.v. de behandelde ziektebeelden interpreteren: Laboratoriumuitslagen, m.n. de zogenoemde immuunserologie Rontgenfoto s m.n. van gewrichten (specifieke afwijkingen RA, psoriasis, jicht, artrose) Gewrichtspuncties Synoviumbiopsieën, lipbiopsieën, nierbiopsieën f) De deelnemer laat zien dat hij in de context van casus kan omgaan met de eerder genoemde richtlijnen en protocollen. g) De deelnemer laat zien dat hij in de context van een casus herkent wanneer advies en hulp van collega's van een andere discipline moeten worden ingewonnen. Dit betreft in het bijzonder het volgende: Indicatie voor multidisciplinaire behandeling Indicatie voor orthopedisch of plastisch chirurgisch ingrijpen Rol van paramedici in de behandeling van reumatische aandoeningen, zoals fysiotherapeut, ergotherapeut, reumaverpleegkundige, maatschappelijk werkende. 8
9 1.3 Dagprogramma van Module Reumatologie & Klinische Immunologie I Ontvangst met koffie Registratie en definitieve indeling werkgroepen Voorzitter: J. Tekstra Ochtend thema: Artritis Lezing. Differentiaal diagnostiek van artritis: J.W.G. Jacobs Lezing. Reumatoïde artritis: J. Tekstra Pauze Werkgroep 1: mono-artritis / polyartritis (Jacobs, Tekstra, Michels) Kennisquiz artritis J.M.R. Michels Lunch Middag thema: Systemische auto-immuunziekten Lezing. Pathogenese en kliniek van sclerodermie: E. Ton Lezing. Pathogenese en kliniek van SLE: R. Fritsch Pauze Werkgroep 2: systemische auto-immuunziekten (Tekstra, Fritsch, Ton) Interactieve patiënten bespreking sclerodermie: E. Ton Afsluitende vragen en evaluatie 9
10 2. Zelfstudie opdrachten Module: Reumatologie & Klinische Immunologie I Voor een goed verloop van de COIG dag is het noodzakelijk dat u voorafgaand aan deelname de zelfstudieopdrachten heeft gedaan. Hiermee frist u in de eerste plaats reeds aanwezige voorkennis op. Verder is voorbereiding nodig om zelf optimaal profijt te hebben van het gebodene op de dag zelf, maar ook om samen met de overige leden van uw groep te zorgen voor een goed rendement van de bijeenkomsten. Tijdens de werkgroepen wordt actieve participatie en inhoudelijke inbreng verwacht van alle deelnemers. 2.1 Algemene Zelfstudieopdracht ter voorbereiding op Module Reumatologie & Klinische Immunologie I Voorafgaand aan deelname aan de COIG dag en voorafgaand aan het uitvoeren van de zelfstudieopdrachten voor de werkgroepen bestudeert u de volgende stof: Als basiskennis vanuit de studententijd wordt bekend verondersteld: Hoofdstukken 2, 5, 6, 7, 8, 9, 12, 14 en 21 uit: Reumatologie & Klinische Immunologie. Redactie: Bijlsma JWJ, Geusens PP, Kallenberg CGM, Tak PP. Bohn Stafleu Van Loghum Specifiek wordt aanbevolen de volgende artikelen te lezen: Delves PJ, Roitt IM. The immune system. Part I. N Engl J Med, 2000; 343: and Delves PJ, Roitt IM. The immune system. Part II. N Engl J Med, 2000, 343:
11 3. Werkgroep 1: Monoartritis / polyartritis De werkgroep bijeenkomsten vinden plaats aan de hand van casus. Bestudeer de betreffende casus en bereid uw antwoord op de gestelde vragen en opdrachten voor aan de hand van de hier na opgegeven literatuur. De hier opgegeven literatuur hoeft dus niet van A tot Z bestudeerd te worden, maar dient als naslagwerk. Kennis van het bestaan van deze bronnen en het correct leren gebruiken en toepassen van de vermelde bronnen is hierbij ook een leerdoel. De volgende literatuur en bronnen zijn hierbij aanbevolen: Mono-artritis / jicht: Helfgott SM. Evaluation of the adult with mono-articular pain. In: UpToDate Terkelbaum RA. Gout, clinical practice. NEJM 2003; 349: Polyartritis / reumatoïde artritis: Panush RS, et al. Undifferentiated systemic rheumatic (connective tissue) diseases and overlap syndromes. UpToDate Scott D et al. Rheumatoid Arthritis, Lancet 2010 sep 25;376(9746): McInnes I, Schett G, The Pathogenesis of Rheumatoid Arthriris, N Engl J Med, ; Casus A En 66 jarige vrouw heeft sedert enkele maanden toenemende pijnlijke zwelling van kleine vingergewrichten, polsen, voorvoeten en enkels. Zij is bekend met lichte nierinsufficiëntie en neiging tot decompensatio cordis. Ze gebruikt een ACE-remmmer met hydrochloorthiazide. U stelt zwelling van polsen, MCP-gewrichten en PIP-gewrichten van handen vast en zwelling van enkels en voorvoeten en aan de vingertoppen vind u kleine witte verhevenheden. Laboratorium: serumkreatinine 176 umol/l, urinezuur 0,66 mmol/l Vragen en opdrachten: Wat is uw differentiaal diagnose? Hoe stelt u de diagnose? Welke behandeling stelt u in? Wat is de onderhoudsbehandeling? Na de start van de behandeling nemen de gewrichtsklachten echter toe. Hoe verklaart u dit? Hoe lost u dit op? Vervolgens ontwikkelt patiënte forse huiduitslag en koorts. Wat is hiervan de verklaring? Hoe lost u dit op? 11
12 3.2 Casus B Een 46 jarige man komt naar het spreekuur i.v.m. pijnlijke zwelling van de rechter enkel. Er is geen trauma geweest, wel loopt hij wekelijks hard in de bossen en hij denkt dat hij zich heeft verstapt. Hij voelt zich de laatste tijd licht vermoeid en koortsig. Bij verdere anamnese blijkt dat hij enkele weken geleden enkele dagen diarree heeft gehad na een barbecue. Bij onderzoek een wat vale huidskleur, goede tensie, temperatuur 37,6. De rechter enkel is wat pasteus gezwollen en iets rood. Er is diffuse drukpijn van de enkel en er is pitting oedeem. Aan de overige gewrichten zijn er geen afwijkingen. Laboratorium onderzoek: BSE 55 mm, CRP 65 mg/l, Hb 6,9 mmol/l, L 8, /l waarvan 87% segmentkernigen. Vragen en opdrachten: Wat is uw differentiaal diagnose? Wat doet u aan aanvullend onderzoek? Maak een beslisboom voor diagnostiek van monoartritis 3.3 Casus C Een 54-jarige, tot recent gezonde, vrouw wordt door de huisarts verwezen i.v.m. moe-heid en pijn aan de handen. De klachten lijken een maand of 2 te bestaan, doch zijn de laatste 3 weken duidelijk verergerd. Zij vertelt s ochtends nogal stijf te zijn; een warme douche helpt wel wat. Het meest vervelend vindt zij dat zij haar dochter, die net is bevallen, niet kan helpen bij de verzorging van haar tweeling. De huisarts gaf 3 x dd 400 mg ibuprofen, doch dit had weinig effect. De familie-anamnese is niet belast met reumatische aandoeningen. Bij lichamelijk onderzoek vindt u tangentiële drukpijn van beide voorvoeten, mogelijk staan de tenen iets verder uit elkaar dan in het verleden; rond de MCP s is de handrug gezwollen; er is artritis van PIP-2 en 3 beiderzijds. Laboratoriumonderzoek: bezinking 36 mm/1h, Hb 7,8 mmol/l met normale cel indices; normale waarden voor creatinine en ALAT; anti-ccp is positief. U stelt als waarschijnlijkheidsdiagnose beginnende reumatoïde artritis. Vragen: Hoe zeker bent u van de diagnose reumatoïde artritis? Wat is de meerwaarde van het anti-ccp t.o.v. de klassieke reumafactor? Heeft het zin om nu al röntgenfoto s te maken van handen en voeten? Voor een actieve polyartritis is behandeling met 3dd 400 mg ibuprofen blijkbaar niet voldoende. Welke therapie zou u aanbevelen om de pijn te verlichten? Stel dat u zeker bent van de diagnose beginnende reumatoïde artritis, welke behandeling stelt u dan in en met welk doel? Zijn glucocorticoïden geïndiceerd of gecontraïndiceerd bij deze patiënt? 12
13 3.4 Casus D Mevrouw Uitterlinden, geboren 1958 bezoekt de polikliniek i.v.m. pijn aan de voeten. Rond het begin van de gewrichtsklachten kreeg zij ook een roodvlekkige huiduitslag met jeuk op armen en benen, m.n. bij de enkels, gepaard gaande met pijn en enige zwelling van enkels en knieën. Na enkele dagen namen de huidklachten weer af. Twee weken daarna kreeg zij weer toenemend pijn van de knieën en voeten en sindsdien persisteren de klachten. Ook is er gewrichtszwelling van de vingers opgetreden en heeft zij pijn in handen en polsen. De door de huisarts geadviseerde arthrotec hielp niet. Bij lichamelijk onderzoek vindt u artritis van MCP 1 en 2 links, 1, 2 en 3 rechts, en PIP 2-4 beiderzijds. De polsen zijn beiderzijds warm en pijnlijk, maar niet gezwollen. Tevens artritis van MTP 2-5 links ende linker enkel.. Het axiale skelet vertoont een Schober van14.5 /10 cm, normale rotatie en licht beperkte lateroflexie.. Laboratoriumonderzoek: bezinking 62 mm/1 e uur, Hb 7,6 mmol/l, thrombocyten 389 x 10^9/l, leucocyten 8,9 x 10^9/l, creatinine 69 micromol/l, AF 87 U/l, ALAT 23 U/l, totaal eiwit 77 g/l, reumafactor 33 IU/l, anti-ccp negatief, urine geen afwijkingen. X-handen en voorvoeten: geen afwijkingen. Serologisch onderzoek: IgM antiparvo virus 40, IgG anti-parvo virus 10. Dit wijst op een recent infect met een parvo virus B19. Borrelia serologie negatief. Vragen: Welke differentiaal diagnosen overweegt u bij een 50-jarige vrouw met polyartritis? Wat is de waarschijnlijkheidsdiagnose bij de patiënte uit deze casus en welke argumenten pleiten hiervoor? Wanneer bij lichamelijk onderzoek ook een zogenaamde sausage toe zou worden gevonden, zou deze bevinding de differentiale diagnose beïnvloeden? Zo ja, op welke wijze, zo nee, waarom niet? Hoe luidt uw behandeladvies bij patiënte? Hoe instrueert u patiënte dienaangaande? Maakt u een controle afspraak en zo ja, na hoeveel tijd? 13
14 4. Werkgroep 2: Systemische auto-immuunziekten De werkgroep bijeenkomsten vinden plaats aan de hand van casus. Bestudeer de betreffende casus (zie elders in dit werkboek) en bereid uw antwoord op de gestelde vragen en opdrachten voor aan de hand van de hier na opgegeven literatuur. De hier opgegeven literatuur hoeft dus niet van A tot Z bestudeerd te worden, maar dient als naslagwerk. Kennis van het bestaan van deze bronnen en het correct leren gebruiken en toepassen van de vermelde bronnen is hierbij ook een leerdoel. De volgende literatuur en bronnen zijn hierbij aanbevolen: Systemische auto-immuunziekten: Boumpas DT, et al. Systemic lupus erythematosus: emerging concepts. Part I: Renal, neuropsychiatric, cardiovascular, pulmonary, and hematologic disease. Ann Intern Med 1995; 122: Boumpas DT, et al. Systemic lupus erythematosus: emerging concepts. Part 2: Dermatologic and joint disease, the antiphospholipid antibody syndrome, pregnancy and hormonal therapy, morbidity and mortality, and pathogenesis. Ann Intern Med 1995; 123: George C. Tsokos, M.D. Systemic Lupus Erythematosus N Engl J Med 2011; 365: Armando Gabrielli, M.D., Enrico V. Avvedimento, M.D., and Thomas Krieg, M.D. Systemic Sclerosis. N Engl J Med 2009; 360: Casus E Op verwijzing van een collega- dermatoloog ziet U een 18-jarige vrouw. Zij bezocht de dermatoloog wegens sinds enkele maanden bestaande peri-unguale roodheid en soms gevoelige, rode vlekjes aan de vingers. Patiënte vertelt U vanaf de vroege jeugd in de winter, bij afkoeling gemakkelijk blauwverkleuring te hebben van de vingers. Wit gekleurd zijn ze nooit geweest. De laatste 2 jaren heeft zij af en toe hinderlijke, circa 24 uur durende stijfheid en zwelling van een of meerdere vingergewrichten. Soms is er pijn in een knie. In de dagen voorafgaand aan het consult was op de rechter wang en op de neusrug een rode uitslag ontstaan. Zij voelt zich de laatste tijd wel moe, maar wijdt dit aan de recente eindexamenfeesten. Zij kan goed tegen zonlicht. Een opa heeft reumatoïde artritis. Bij lichamelijk onderzoek ziet U een niet-zieke jonge vrouw, lengte 1.70, gewicht 60 kg, RR 125/70. In het gelaat is een asymmetrisch. rood-vlekkig vlindererytheem aanwezig. De handen zijn koel en tonen verspreid over de vingers, zowel dorsaal als ventraal millimeter grote wegdrukbare rode plekjes. Er is geen artritis aanwezig. Algemeen intern onderzoek toont geen bijzonderheden. De histologische bevindingen in een door de dermatoloog verricht huidbiopt van een laesie waren compatibel met lupus. De door de dermatoloog aangevraagde testen voor antinucleaire antistoffen (ANA) en anti-dsdna waren positief. Laboratorium onderzoek: Hb 7.3 mmol/l, MCV 83 Fl; reticulo s 51x10 9 /L, leuco s 5.6 x10 9 /L, thrombo s 45 x10 9 /L, 3 dagen later 38 x10 9 /L,BSE 64 mm/h; CRP<7 mg/l, Coombs positief, haptoglobine normaal,, LDH 436 U/L, ferritine 18 microgr/l, creatinine 62 microgr/l, leverenzymen normaal. Urine: geen erythrocyten, wel celcylinders. 1, resp. 1.5 gram proteïnurie/24 uur. IgA 2.7, IgG 10.7, IgM 1.1 gr/l. C3 licht verlaagd: 0.81gr/L ( ); C4 normaal. Antifosfolipiden antistoffen: afwezig. ANA positief 1/400. Behoudens anti-dsdna (Farr assay) geen specifieke autoantistoffen aantoonbaar. 14
15 Vragen en opdrachten: Aan welke American College of Rheumatology (ACR) classificatie criteria voor SLE voldoet patiënte? Leg aan patiënte uit waarom U graag een nierbiopt wilt laten verrichten. Wat zijn de consequenties? De thrombopenie wilt U voor het nemen van het biopt hersteld hebben. Met welke dosering corticosteroïden begint U? Het nierbiopt toont proliferatieve lupus nefritis (WHO klasse IV). Welke behandeling stelt U voor? Welke bijwerkingen kent deze behandeling en welke preventieve maatregelen zijn te nemen? Beantwoordt de vraag van de moeder van patiënte over erfelijkheid van de ziekte. Beantwoordt de vraag van patiënte wanneer zij zwanger mag worden en waar zij rekening mee moet houden met betrekking tot zwangerschap. 4.2 Casus F U ziet voor advies een vrouw van 31 jaar die elders bekend met SLE op basis van vluchtige polyartritiden, 7 jaar geleden doorgemaakte pericarditis, leukopenie, en serologisch antinucleaire en anti-sm antistoffen. Zij gebruikt plaquenil en voelt zich goed. Haar obstetrische anamnese vermeldt een ongecompliceerde zwangerschap 3 jaar geleden (spontane geboorte dochter bij 38 weken), gevolgd door 3 opeenvolgende miskramen tussen 5 en 13 weken. Zij wil opnieuw zwanger worden. De gynaecoloog vond geen anatomische oorzaak en het karyogram van patiënt en partner waren normaal. Er is geen livedo reticularis. Hartauscultatie geeft geen bijzonderheden. Het hemogram is normaal. Geef in algemene zin aan welke zaken speciale aandacht behoeven wanneer een SLE patiënte u meldt dat zij zwanger wil worden. Denk ook aan medicatie. Bij patiënte worden bij herhaling positieve uitslagen verkregen voor het lupus anticoagulans en anticardiolipine antistoffen. Welk advies geeft U ten aanzien van het beleid bij een volgende zwangerschap? Stel dat de voorgeschiedenis van patiënte een longembolie zou hebben vermeld welke was opgetreden 3 weken na de laatste miskraam, en zij orale anticoagulantia gebruikte ten tijde van het bezoek aan U: Wat zou u dan adviseren ten aanzien van het medicamenteus beleid in de zwangerschap? Welk advies zou u hebben gegeven ten aanzien van de ontstolling wanneer U degene was geweest die haar zag na bovengenoemde longembolie? 4.3 Casus G Een 40-jarige vrouw wordt naar de polikliniek verwezen in verband met slecht genezende wondjes aan de vingers. Zij is sinds 7 jaar bekend met het Raynaud-fenomeen. Sinds de 15
16 laatste winter zijn de klachten hiervan toegenomen. De laatste 2 maanden heeft zij frequent pijnlijke wondjes aan de vingertoppen, die slecht genezen. Zij rookt 15 sigaretten per dag, drinkt 1-2 E alcohol per dag. Verder is zij altijd gezond geweest. Bij lichamelijk onderzoek ziet u kleine ulcera aan de toppen van de DIG 2 en 3 rechts. De pulsaties zijn goed. Bij verder lichamelijk onderzoek zijn er geen afwijkingen. Wat is de differentiaaldiagnose bij dit probleem? Is het zinvol om bij deze patiënte autoantistoffen te bepalen en zo ja, welke en waarom? Welke adviezen/behandeling geeft u haar? Enkele maanden later komt zij terug, omdat haar handen stijver worden. De wondjes aan de vingertoppen zijn dicht. Zij rookt nog enkele sigaretten/dag. Zij gebruikt af en toe een paracetamol. Verder heeft zij geen klachten. Bij lichamelijk onderzoek ziet u diffuus verdikte handen, die niet volledig gebogen kunnen worden. Er is geen artritis. Ook de huid van de onderarmen voelt wat pasteus. U denk aan sclerodermie. Waar vraagt u bij anamnese specifiek naar? Waar let u bij lichamelijk onderzoek specifiek op? Twee jaar later komt zij opnieuw op de polikliniek (tussentijds is zij niet verschenen). Zij heeft bij traplopen bemerkt, dat zij kortademiger is. Zij is sneller moe. Zij hoest een beetje. Zij heeft geen thoracale pijn. Zij rookt nog steeds enkele sigaretten per dag. Wat is de differentiaaldiagnose met betrekking tot de kortademigheid? Welke diagnostiek zet u in? 4.4 Casus H Een vrouw van 38 jaar presenteert zich met geleidelijk toenemende moeheid en pijn in armen, handen en benen. Zij kan haar werk als parttime secretaresse, 3 dagen per week, niet meer aan en is sinds 3 maanden in de ziektewet. Zij voelt zich te zwak om het huishouden te doen. Haar moeder heeft een deel van de zorg voor haar kinderen van 2 en 5 jaar tijdelijk op zich genomen. De huisarts heeft oriënterend laboratoriumonderzoek laten verrichten, de bloedbezinking bleek 98 mm na 1 uur. Uit de anamnese komt naar voren dat zij kriebelhoest heeft, er wisselende heesheid is en zij zich niet goed kan concentreren. Zij klaagt over een droge huid en meldt 6 kg in gewicht te zijn aangekomen. Uit de tractus anamnese komen droogte van ogen en mond naar voren en er lijkt al enkele jaren sprake te zijn van het fenomeen van Raynaud. Haar kinderen zijn gezond. Het lichamelijk onderzoek laat een gewicht van 72 kg bij een lengte van 1.63 m zien, er is een regelmatig hartritme 54/min, er is droogte van ogen (afwijkende Schirmer-test) en huid, haar handen en voeten voelen koud aan en er is een spoor oedeem aan de enkels. Er is geen artritis, zij geeft pijn aan bij druk op vele peesaanhechtingen. Het laboratoriumonderzoek toont een BSE van 106 mm na 1 uur, Hb 6.3 mmol/l, (normochroom, normocytair), thrombocyten 345 /ul, leucocyten 3.6/nl, creatinine 77 mmol/l, AF 88 U/l, GGT N, ALAT N, LDH 680 U/l, serum IgG 15.8 g/l, ANA 1:400 positief, TSH 5.1 mie/l. Röntgenonderzoek van de thorax laat geen afwijkingen zien. 16
17 Wat is uw waarschijnlijkheidsdiagnose? Wat zijn de differentieel diagnostische mogelijkheden? Welk vervolgonderzoek stelt u voor? Welk vervolgonderzoek doet u op basis van een positieve ANA? Welke specifieke vragen stelt u de patholoog anatoom? Wat zou uw waarschijnlijkheidsdiagnose zijn geweest, indien er in de urine eiwit zou zijn? Wat zou uw DD zijn geweest als röntgenonderzoek van de thorax dubieuze aanwijzingen voor hilaire lymfadenopathie zou hebben getoond? Welk vervolgonderzoek zou u dan hebben aangevraagd? Wat zou u hebben gedaan als de verhoogde bloedbezinking van de huisarts niet was bevestigd? 4.5 Vraag Selecteer voor de beschreven klinische situaties de meest passende van onderstaande (A-D) autoantistof specificiteit. A. Anti-La/SSB B. Anti-Ro/SSA C. Anti-Sm D. Anti-dsDNA Hoewel het geen sensitieve merker is voor SLE, is aanwezigheid van deze antistof zeer specifiek voor SLE Antistoffen met deze specificiteit worden vaak gezien bij patiënten met het syndroom van Sjögren, maar niet bij patiënten met subacute cutane LE. Antistoffen met deze specificiteit zijn pathogeen bij het neonatale lupus syndroom en worden vaak gevonden bij moeders van baby s met een congenitaal hartblok. Antistoffen van deze specificiteit zijn geassocieerd met nefritis en het gehalte aan deze antistoffen loopt vaak parallel met ziekte activiteit. 17
18 5. Ten slotte De voorbereidingscommissie hoopt dat u een plezierige en leerzame module Reumatologie & Klinische Immunologie heeft gevolgd. Voor suggesties voor komende sessies houdt zij zich gaarne aanbevolen: j.m.vanlaar@umcutrecht.nl. 18
19 6. Literatuur COIG Reumatologie & Klinische Immunologie I Verplichte literatuur Korte introductie immuunsysteem: Delves PJ, Roitt IM. The immune system. Part I. N Engl J Med, 2000; 343: and Delves PJ, Roitt IM. The immune system. Part II. N Engl J Med, 2000, 343: Eerste werkgroep Mono-artritis / jicht: Terkelbaum RA. Gout, clinical practice. NEJM 2003; 349: Polyartritis / reumatoïde artritis: Scott D et al. Rheumatoid Arthritis, Lancet 2010 sep 25;376(9746): Tweede werkgroep Systemische auto-immuunziekten: Kiriakidou M, Cotton D, Taichman D, Williams S.:Systemic lupus erythematosus. Ann Intern Med Oct 1;159(7) Armando Gabrielli, M.D., Enrico V. Avvedimento, M.D., and Thomas Krieg, M.D. Systemic Sclerosis. N Engl J Med 2009; 360:
Catharijne Onderwijs Interne Geneeskunde Regio Utrecht
Catharijne Onderwijs Interne Geneeskunde Regio Utrecht Module Reumatologie & Klinische Immunologie I 2016 Mono-artritis, Systemische auto-immuunziekten Documentkenmerken COIG Moduleboek COIG: Reumatologie
Nadere informatieCatharijne Onderwijs Interne Geneeskunde Regio Utrecht
Catharijne Onderwijs Interne Geneeskunde Regio Utrecht Module Reumatologie & Klinische Immunologie II 2018 Documentkenmerken COIG Moduleboek COIG: Reumatologie & Klinische Immunologie Datum: Donderdag
Nadere informatieCompagnonscursus 2012
Compagnonscursus 2012 Artritis: Aankomen of afblijven? Marcel Posthumus Reumatologie-Klinische Immunologie Martini Ziekenhuis Groningen Inhoud Reumatologie-Klinische Immunologie Martini Ziekenhuis Mono-artritis
Nadere informatieProgramma RIOG reumatologie d.d. 23 november 2005
Programma RIOG reumatologie d.d. 23 november 2005 Programmacommissie: Organisatie: B.A.C. Dijkmans en A.E. Voskuyl P.W.B. Nanayakkara Voordrachten Doel: onderwijs en state of the art Voorzitter B.A.C.
Nadere informatieDe reumatoloog. Ziekenhuis Gelderse Vallei
De reumatoloog Ziekenhuis Gelderse Vallei Inhoud Inleiding 3 Reumatische ziekten 3 Artritis 3 Bindweefselziekten of systeemziekten 3 Artrose 3 Weke delen-reuma 3 Pijnsyndromen 4 De reumatoloog 4 Onderzoek
Nadere informatieI nhoud. 1 Anatomie en fysiologie van het bewegingsapparaat... 1 F.P.J.G. Lafeber. R.E.M. Toes. M. Vis en J.M.W. Hazes. R.B.M.
XI I nhoud 1 Anatomie en fysiologie van het bewegingsapparaat............................................ 1 F.P.J.G. Lafeber 1.1 Inleiding...............................................................................................
Nadere informatieAzathioprine (Imuran ) bij reumatische aandoeningen
Azathioprine (Imuran ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel azathioprine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.
Nadere informatieREUMATOLOGIE casusschetsen
REUMATOLOGIE casusschetsen 1 REUMATOLOGIE April 2004 CASUSSCHETSEN Casusschets 1 Man, 35 jaar. Sinds 4 weken pijnlijke PIP s re hand. Zijn ring past niet meer. Rechter pols is ook gevoelig, niet warm of
Nadere informatieMCTD (mixed connective tissue disease)
MCTD (mixed connective tissue disease) Wat is MCTD? MCTD is een zeldzame systemische auto-immuunziekte. Ons afweersysteem (= immuunsysteem) beschermt ons tegen lichaamsvreemde indringers, zoals o.a. bacteriën
Nadere informatieInleiding. Reumatische ziekten
De reumatoloog Inleiding Ieder jaar bezoekt een groot aantal mensen de huisarts met klachten van het bewegingsapparaat (gewrichten, spieren, pezen en botten). Vaak is de huisarts in staat de diagnose
Nadere informatiePlaquenil. (Hydroxychloroquine) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Bij reumatische aandoeningen
Plaquenil (Hydroxychloroquine) Bij reumatische aandoeningen U heeft in overleg met uw behandelend arts besloten dat u in verband met reumatische klachten Plaquenil gaat gebruiken of u overweegt dit te
Nadere informatieHydroxychloroquine (Plaquenil ) bij reumatische aandoeningen
Hydroxychloroquine (Plaquenil ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel hydroxychloroquine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over
Nadere informatieOngedifferentieerde spondylartritis
Ongedifferentieerde spondylartritis Wat is ongedifferentieerde spondylartritis? Spondylartritiden is een groep van chronische ziekten die bij elkaar horen omdat patiënten vaak dezelfde klachten hebben.
Nadere informatieAdalimumab (Humira ) bij reumatische aandoeningen
Adalimumab (Humira ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel adalimumab te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.
Nadere informatieTRANSMURAAL PROTOCOL REUMATOLOGIE
TRANSMURAAL PROTOCOL REUMATOLOGIE Doelstellingen Vroege opsporing van chronische destructieve gewrichtsziekte om door vroegtijdige behandeling schade te beperken Verbetering van de service aan huisartsen
Nadere informatieInfliximab (Remicade ) bij reumatische aandoeningen
Infliximab (Remicade ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel infliximab te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.
Nadere informatieAzathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen
Azathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel azathioprine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.
Nadere informatieAzathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen
Azathioprine (Imuran ) bij dermatologische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel azathioprine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.
Nadere informatie10.00-10.40 state of the art SPA dr I.E. van der Horst (30 min spreektijd)
Aan: Opleiders Inwendige Geneeskunde Regio Amsterdam II Geachte collegae, Op 27 juni is de ROIG over reumatologie gepland. Bij deze ontvangt u het programma. Het is de bedoeling dat een AIOS uit het genoemde
Nadere informatieAan: Opleiders Inwendige Geneeskunde Regio Amsterdam II. Geachte collegae,
Aan: Opleiders Inwendige Geneeskunde Regio Amsterdam II Geachte collegae, Op 27 september is de ROIG over nefrologie gepland. Bij deze ontvangt u het programma. Het is de bedoeling dat een AIOS uit het
Nadere informatiePrednison Voorgeschreven door de reumatoloog
Prednison Voorgeschreven door de reumatoloog Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u prednison gaat gebruiken. In deze folder
Nadere informatiePolymyalgia reumatica (PMR), niet altijd wat het lijkt. C. De Gendt
Polymyalgia reumatica (PMR), niet altijd wat het lijkt C. De Gendt Diagnose In 1964 moest US Supreme Court rechter Potter Stewart, gewiekst met woorden, toegeven dat een definitie van harde pornogafie
Nadere informatieREUMATOLOGIE achtergronden casusschetsen
REUMATOLOGIE achtergronden casusschetsen Voorstel wijzigingen bij herziening werkafspraak kunnen op de laatste pagina worden genoteerd. Interline augustus 2009 Voor: begeleider/presentator INTERLINE Reumatologie
Nadere informatieTocilizumab (RoActemra ) bij reumatische aandoeningen
Tocilizumab (RoActemra ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel tocilizumab te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.
Nadere informatieMycofenolaat Mofetil (MMF CellCept ) bij reumatische aandoeningen
Mycofenolaat Mofetil (MMF CellCept ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel mycofenolaat mofetil te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie
Nadere informatieAdalimumab. (Humira ) Sterk in beweging
Adalimumab (Humira ) Sterk in beweging Inhoudsopgave Hoe werkt het? 3 Hoe wordt het gebruikt? 3 Bijwerkingen 4 Andere geneesmiddelen 5 Zwangerschap 5 Autorijden 5 Vaccinaties 5 Wanneer u op vakantie gaat
Nadere informatieIntegratietoets Voorbereiding Toetsafname: 10 juli 2012
Studiejaar 2 Integratietoets Voorbereiding Toetsafname: 10 juli 2012 Tentamencoördinator Dr. A. van t Spijker Overzicht Het tentamen bestaat uit 67 vragen, waarvan 66 gesloten vragen en 1 CIP. In totaal
Nadere informatieRituximab (Mab Thera ) bij reumatische aandoeningen
Rituximab (Mab Thera ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel rituximab te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.
Nadere informatieAzathioprine. (Imuran)
Azathioprine (Imuran) Bij reumatische aandoeningen In overleg met uw reumatoloog heeft u besloten om azathioprine (Imuran) te gaan gebruiken of u overweegt dit te gaan doen. Deze folder geeft informatie
Nadere informatieCyclofosfamide (Endoxan ) tabletten bij reumatische aandoeningen
Cyclofosfamide (Endoxan ) tabletten bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel cyclofosfamide te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over
Nadere informatieCertolizumab pegol (Cimzia ) bij reumatische aandoeningen
Certolizumab pegol (Cimzia ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel certolizumab pegol te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit
Nadere informatieCyclofosfamide (Endoxan ) infuus bij reumatische aandoeningen
Cyclofosfamide (Endoxan ) infuus bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel cyclofosfamide te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit
Nadere informatieCMV, EBV, Toxoplasma. Diagnostiek. Inge Gyssens Dienst infectieziekten Internist infectioloog
CMV, EBV, Toxoplasma Diagnostiek Inge Gyssens Dienst infectieziekten Internist infectioloog Man, 50 jaar Sinds 8d uit Thailand, 1 maand verblijf (nieuwe partner aldaar) Branderig gevoel ter hoogte van
Nadere informatieREUMATOLOGIE ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN
REUMATOLOGIE ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN EN STELLINGEN April 2004 Inleiding De werkafspraak Reumatologie is in 2004 gepubliceerd, aansluitend op de bestaande NHG standaard en
Nadere informatiePrednison (corticosteroïden) Voorgeschreven door de reumatoloog
Prednison (corticosteroïden) Voorgeschreven door de reumatoloog Albert Schweitzer ziekenhuis juli 2013 pavo 0907 Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u prednison gaat gebruiken. In deze folder
Nadere informatiePrednisolon en Prednison
Reumatologie Prednisolon en Prednison i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Algemeen Uw reumatoloog heeft u het gebruik van Prednisolon/Prednison voorgesteld. De werking van Prednison is gelijk aan
Nadere informatieMevrouw B., 72 jaar, komt bij u omdat ze in de Libelle iets heeft gelezen over botontkalking.
Casusschets 1 Mevrouw B., 72 jaar, komt bij u omdat ze in de Libelle iets heeft gelezen over botontkalking. Vraag 1: welke anamnestische punten zijn van belang om al dan niet tot een DEXA over te gaan?
Nadere informatielupus begrijpen BE/BEL/ 00 14 /14a A ugus tus 20 14 3
lupus begrijpen 3 Wat is lupus? Lupus is een auto-immuunziekte. Een voorbeeld van een andere autoimmuunziekte is reumatoïde artritis. Normaal produceert het immuunsysteem antistoffen die het lichaam beschermen
Nadere informatiejicht Birgit Kraft, Mirella Bes, Marjonne Creemers Namens de vakgroep reumatologie
jicht Birgit Kraft, Mirella Bes, Marjonne Creemers Namens de vakgroep reumatologie inhoud 1. Casus 2. Jicht; pathofysiologie, epidemiologie en kliniek, epidemiologie 3. Richtlijn jicht 4. Zorgpad jicht
Nadere informatieInfliximab Inflectra, Remicade, Remsima
Infliximab Inflectra, Remicade, Remsima Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: infliximab. Hoe werkt infliximab?
Nadere informatieInformatie over het geneesmiddel Prednison/Prednisolon (Corticosteroïden)
Patiënteninformatie Informatie over het geneesmiddel Prednison/Prednisolon (Corticosteroïden) rkz.nl Uw reumatoloog heeft u Prednison voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om
Nadere informatieCatharijne Onderwijs Interne Geneeskunde
Catharijne Onderwijs Interne Geneeskunde Module MEDISCHE ETHIEK COIG regio Utrecht Colofon De inhoud van moduleboek is tot stand gekomen onder verantwoordelijkheid van: Prof. dr. J.J.M. van Delden, Hoogleraar
Nadere informatieAdalimumab Humira. Ziekenhuis Gelderse Vallei
Adalimumab Humira Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: adalimumab. Hoe werkt adalimumab? Bij patiënten
Nadere informatieInfliximab (Remicade) bij Inflammatoire darmziekten (ziekte van Crohn, Colitis Ulcerosa)
Infliximab (Remicade) bij Inflammatoire darmziekten (ziekte van Crohn, Colitis Ulcerosa) Uw behandelend arts heeft met u gesproken over het gebruik van infliximab In deze folder leest u over de werking
Nadere informatieInterline augustus REUMATOLOGIE casusschetsen
Interline augustus 2009 REUMATOLOGIE casusschetsen INTERLINE Reumatologie PMR + AT augustus 2009 CASUSSCHETSEN Casusschets 1 Mevrouw van Makkum, 62 jaar. Voorgeschiedenis: gezond, alleen wat hoge bloeddruk.
Nadere informatieEtanercept. (Enbrel ) Sterk in beweging
Etanercept (Enbrel ) Sterk in beweging Inhoudsopgave Wanneer wordt het gebruikt en hoe werkt het 3 Hoe wordt het gebruikt? 3 Mogelijke bijwerkingen 4 Andere geneesmiddelen 5 Zwangerschap en borstvoeding
Nadere informatiePREDNISON BIJ REUMATISCHE AANDOENINGEN
PREDNISON BIJ REUMATISCHE AANDOENINGEN 1137 Inleiding Uw reumatoloog heeft u Prednison voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn goed te kunnen gebruiken, is het
Nadere informatieSystemische Lupus Erythematodes (SLE)
Systemische Lupus Erythematodes (SLE) Systemische lupus erythematodes (SLE) is een ontstekingsziekte. Deze ontstekingen kunnen in het gehele lichaam (systemisch) voorkomen. SLE is een auto-immuunziekte.
Nadere informatieEtanercept Enbrel, Benepali
Etanercept Enbrel, Benepali Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: etanercept. Hoe werkt etanercept? Bij
Nadere informatieNieuwsbrief EAC/PSI 2017
Nieuwsbrief EAC/PSI 2017 Beste deelnemer aan het Early Arthritis Clinic (EAC) onderzoek, Met deze nieuwsbrief brengen wij u weer graag op de hoogte over de ontwikkelingen van het wetenschappelijk onderzoek
Nadere informatieHet Fenomeen van Raynaud
Het Fenomeen van Raynaud Wat is het Fenomeen van Raynaud? Wij spreken van het Fenomeen van Raynaud bij het plotseling optreden van verkleuringen van vingers en/of tenen bij blootstelling aan kou of bij
Nadere informatieBiologicals: wat moet u weten?
Biologicals: wat moet u weten? Inhoud 1. Wat moet u weten voordat u met een biological start? 2. Behandeling met een biological 3. Levering biological injecties door Brocacef Zorglogistiek. 4. Een biological
Nadere informatiePrednison/ Prednisolon (corticosteroïden) bij reumatische aandoeningen
Prednison/ Prednisolon (corticosteroïden) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel prednison te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over
Nadere informatiesystemische lupus erythematodes (SLE)
systemische lupus erythematodes (SLE) Wat is lupus? Lupus Erythematodes (of kortweg lupus) is een auto-immuunziekte, dat wil zeggen een ontregeling van het eigen afweersysteem, waarbij het afweersysteem
Nadere informatieAzathioprine Imuran, Azafalk
Azathioprine Imuran, Azafalk Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: azathioprine. Hoe werkt azathioprine?
Nadere informatieInfliximab Voorgeschreven door de reumatoloog
Infliximab Voorgeschreven door de reumatoloog Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u infliximab gaat gebruiken. Voor deze
Nadere informatieInleiding. Werkgroepleden:
INTERLINE INFECTIEZIEKTEN januari 2015 Inleiding Werkgroepleden: Mevrouw J.W. (Jolande) Bouwhuis, internist-infectioloog De heer P.H.P. (Paul) Groeneveld, internist-infectioloog De heer J. (Joop) Barkmeyer,
Nadere informatieSulfasalazine (Salazopyrine EC, salazosulfapyridine) bij reumatische aandoeningen
Sulfasalazine (Salazopyrine EC, salazosulfapyridine) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel sulfasalazine te willen gaan behandelen. Deze folder geeft
Nadere informatieREUMATOÏDE ARTRITIS FRANCISCUS GASTHUIS
REUMATOÏDE ARTRITIS FRANCISCUS GASTHUIS Inleiding Uw reumatoloog heeft u verteld dat u reumatoïde artritis (RA) heeft, een vorm van reuma. Er komen ongetwijfeld veel vragen in u op. Vragen over de aandoening
Nadere informatieREUMATOLOGIE achtergronden casusschetsen
REUMATOLOGIE achtergronden casusschetsen 1 Voorstel wijzigingen bij herziening werkafspraak kunnen op de laatste pagina worden genoteerd. REUMATOLOGIE ACHTERGRONDEN BIJ DE CASUSSCHETSEN INCLUSIEF LEERDOELEN
Nadere informatieMethotrexaat (ledertrexate / emthexate) bij reumatische ziekten
Methotrexaat (ledertrexate / emthexate) bij reumatische ziekten Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel methotrexaat te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit
Nadere informatieCASUSSCHETSEN. Mevrouw B. heeft bloed laten prikken voor een keuring. Ze heeft geen klachten. De volgende schildklierwaarden werden gevonden:
INTERLINE INTERNE GENEESKUNDE Schildklierproblematiek, Osteoporose, (DVT) 9 januari 2007 CASUSSCHETSEN Casusschets 1 Mevrouw B. heeft bloed laten prikken voor een keuring. Ze heeft geen klachten. De volgende
Nadere informatieTocilizumab (RoActemra ) Reumatologie
Tocilizumab (RoActemra ) Reumatologie Inleiding U heeft in overleg met uw arts besloten het geneesmiddel Tocilizumab (RoActemra ) te gaan gebruiken. Deze folder geeft u informatie over dit geneesmiddel.
Nadere informatieBehandeling van bindweefselziekten en het secundair optreden van het Sjögrensyndroom. aandoeningen
Behandeling van bindweefselziekten en het secundair optreden van het Sjögrensyndroom bij reumatische aandoeningen M. Walravens, reumatoloog K. Thevissen, reumatoloog i.o. Hoboken, 12 oktober 2013 Opbouw
Nadere informatieEtanercept. Enbrel, Benepali
Etanercept Enbrel, Benepali Inhoud Hoe werkt etanercept? 3 Voor welke aandoeningen wordt etanercept gebruikt? 3 Hoe moet ik het gebruiken? 3 Hoe moet ik het bewaren? 4 Wat zijn mogelijke bijwerkingen?
Nadere informatieBehandeling met tocilizumab (RoActemra )
REUMATOLOGIE Behandeling met tocilizumab (RoActemra ) bij reumatoïde artritis BEHANDELING Behandeling met tocilizumab (RoActemra ) Uw reumatoloog heeft u tocilizumab (RoActemra ) voorgeschreven voor de
Nadere informatieAnakinra (Kineret) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
Anakinra (Kineret) U heeft in overleg met uw arts besloten dat u anakinra gaat gebruiken of u denkt daarover na. Deze folder geeft u informatie over dit geneesmiddel. Neem altijd uw verzekeringsgegevens
Nadere informatieReumapoli. Havenziekenhuis. Diagnose en behandeling
Reumapoli Diagnose en behandeling Vroeg opsporen en behandelen van reuma is belangrijk. Mensen met klachten die de huisarts of specialist verdacht vindt voor gewrichtsontsteking/reuma, zien we daarom graag
Nadere informatieNIERFUNCTIE STOORNISSEN juni 2015
INTERLINE NIERFUNCTIE STOORNISSEN juni 2015 Inleiding Leden werkgroep: Mevrouw H.P.E. (Hilde) Peters, internist-nefroloog De heer J. (Joan) Doornebal, internist-nefroloog Mevrouw M.P.E. (Ria) Couwenberg,
Nadere informatieREUMATOLOGIE CASUSSCHETSEN
REUMATOLOGIE April 2004 CASUSSCHETSEN Casusschets 1 Man, 35 jaar. Sinds 4 weken pijnlijke PIP s re hand. Zijn ring past niet meer. Rechter pols is ook gevoelig, niet warm of rood, wel iets gezwollen. Eindstanden
Nadere informatiehuidlupus chronische discoïde lupus erythematodes (CDLE) subacute cutane lupus erythematodes (SCLE)
huidlupus chronische discoïde lupus erythematodes (CDLE) en subacute cutane lupus erythematodes (SCLE) Wat is lupus? Lupus is een auto-immuunziekte, dat wil zeggen een ontregeling van het eigen afweersysteem,
Nadere informatieMevrouw B., 72 jaar, komt bij u omdat ze in de Libelle iets heeft gelezen over botontkalking.
Casusschets 1 Mevrouw B., 72 jaar, komt bij u omdat ze in de Libelle iets heeft gelezen over botontkalking. Vraag 1: welke anamnestische punten zijn van belang om al dan niet tot een DEXA over te gaan?
Nadere informatieMCTD. Wat is MCTD? Mixed Connective Tissue Disease (Gemengde bindweefselziekten)
MCTD Wat is MCTD? Mixed Connective Tissue Disease (Gemengde bindweefselziekten) Sinds tientallen jaren is het bekend dat sommige bindweefselziektepatiënten (zie de algemene folder) symptomen hebben zowel
Nadere informatieBiologicals: wat moet u weten?
Biologicals: wat moet u weten? Inhoud 1. Wat moet u weten voordat u met een biological start? 2. Behandeling en biological spreekuur. 3. Levering biological injecties: afhalen of thuisbezorging? 4. Een
Nadere informatieAbatacept (Orencia ) subcutaan bij reumatische aandoeningen
Abatacept (Orencia ) subcutaan bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel abatacept te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel.
Nadere informatieWat is osteoporose? Loopt u risico op osteoporose? Doe de test!
Wat is osteoporose? Loopt u risico op osteoporose? Doe de test! ASZ Info De Eén-minuut Osteoporose Risicotest Wat u niet kunt wijzigen: uw familiale geschiedenis 1. Is er osteoporose vastgesteld bij een
Nadere informatieAnakinra Kineret. Ziekenhuis Gelderse Vallei
Anakinra Kineret Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: anakinra. Hoe werkt anakinra? Bij patiënten met een
Nadere informatieInfliximab (Remicade ) bij huidaandoeningen
Infliximab (Remicade ) bij huidaandoeningen U heeft in overleg met uw arts besloten infliximab te gaan gebruiken. Deze folder geeft u informatie over dit geneesmiddel. Heeft u na het lezen nog vragen,
Nadere informatieAdalimumab (Humira )
Adalimumab (Humira ) Maatschap reumatologie Kennemerland ADALIMUMAB (HUMIRA ) U heeft in overleg met uw arts besloten Adalimumab te gaan gebruiken. Deze folder geeft u informatie over dit geneesmiddel.
Nadere informatieLeflunomide. (Arava) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Bij reumatische aandoeningen
Leflunomide (Arava) Bij reumatische aandoeningen In overleg met uw reumatoloog heeft u besloten dat u Leflunomide gaat gebruiken voor behandeling van uw reumatische aandoening of u overweegt dit te doen.
Nadere informatieHydroxychloroquine (Plaquenil ) Voorgeschreven door de reumatoloog
Hydroxychloroquine (Plaquenil ) Voorgeschreven door de reumatoloog Albert Schweitzer ziekenhuis januari 2014 pavo 0902 Inleiding De reumatoloog heeft met u besproken dat u hydroxychloroquine gaat gebruiken.
Nadere informatiePrednison. Reumatologie. alle aandacht
Prednison Reumatologie alle aandacht Prednison (Corticosteroïden) Uw reumatoloog heeft u Prednison voorgeschreven voor de behandeling van uw reumatische aandoening. Om dit medicijn goed te kunnen gebruiken,
Nadere informatieSulfasalazine. (Salazopyrine) Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Bij reumatische aandoeningen
Sulfasalazine (Salazopyrine) Bij reumatische aandoeningen U heeft in overleg met uw behandelend arts besloten dat u in verband met reumatische klachten sulfasalazine gaat gebruiken of u overweegt dit te
Nadere informatieStage - Klinische immunologie
Stage - Klinische immunologie Keuzestage 4-8 maanden (i.c.m. bepaalde differentiaties) Dit is de afdeling, dit zijn de patiënten De afdeling Reumatologie & Klinische Immunologie van het UMC Utrecht is
Nadere informatieAbatacept (Orencia ) bij reumatische aandoeningen
Abatacept (Orencia ) bij reumatische aandoeningen Uw behandelend arts heeft aangegeven u met het geneesmiddel abatacept te willen gaan behandelen. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft
Nadere informatieEen 68-jarige vrouw meldt zich met een recidief van hevige, rechtszijdige kniepijn
15 2 Een 68-jarige vrouw meldt zich met een recidief van hevige, rechtszijdige kniepijn Koos van Nugteren Samenvatting De knie-endoprothese wordt vrijwel altijd geïmplanteerd bij personen met ernstige
Nadere informatieONGEDIFFERENTIEERDE SPONDYLARTHROPATHIE FRANCISCUS GASTHUIS
ONGEDIFFERENTIEERDE SPONDYLARTHROPATHIE FRANCISCUS GASTHUIS Inleiding Uw reumatoloog heeft u verteld dat u een spondylarthropathie hebt, een vorm van reuma. Er komen ongetwijfeld veel vragen in u op. Vragen
Nadere informatiePrednison/Prednisolon
Prednison/Prednisolon Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: prednison. Hoe werkt prednison? Bij patiënten
Nadere informatieUstekinumab Stelara. Ziekenhuis Gelderse Vallei
Ustekinumab Stelara Ziekenhuis Gelderse Vallei Het doel van deze folder is u praktische informatie te geven over het nieuwe medicijn dat u gaat gebruiken: ustekinumab. Hoe werkt ustekinumab? Bij patiënten
Nadere informatieCertolizumab pegol (Cimzia ) Reumatologie
Certolizumab pegol (Cimzia ) Reumatologie Certolizumab pegol (Cimzia ) Inleiding U heeft in overleg met uw arts besloten het geneesmiddel Certolizumab pegol (Cimzia ) te gaan gebruiken. Deze folder geeft
Nadere informatieTrastuzumab (Herceptin )
Trastuzumab (Herceptin ) Borstkanker (mammacarcinoom) De diagnose borstkanker is bij u vastgesteld. Dit wordt ook wel een mammacarcinoom genoemd. De behandeling van een mammacarcinoom bestaat uit een operatieve
Nadere informatiePatiënten vragenlijst baseline - chronische urticaria
Patiënten vragenlijst baseline - chronische urticaria Beste patiënt De vragenlijst hieronder betreft vragen over urticaria (galbulten) en/of angio-oedeem (zwellingen). De antwoorden op de vragen zijn van
Nadere informatieZORGPAD SYSTEMISCHE SCLEROSE FRANCISCUS GASTHUIS
ZORGPAD SYSTEMISCHE SCLEROSE FRANCISCUS GASTHUIS Inleiding Het Zorgpad Systemische Sclerose is speciaal ontwikkeld voor patiënten bij wie de diagnose Systemische Sclerose bijna zeker is of al aanwezig
Nadere informatieReumatologie. Patiënteninformatie. Biologicals. Bij reumatische aandoeningen. Slingeland Ziekenhuis
Reumatologie Biologicals i Patiënteninformatie Bij reumatische aandoeningen Slingeland Ziekenhuis Algemeen Veel reumatische aandoeningen zijn tegenwoordig goed te behandelen met medicijnen. De medicijnen
Nadere informatieIntegratietoets - her Voorbereiding Toetsafname: 24 juli 2012
Studiejaar 2 Integratietoets - her Voorbereiding Toetsafname: 24 juli 2012 Tentamencoördinator Dr. A. van t Spijker Overzicht Het hertentamen bestaat uit 67 vragen, waarvan 66 gesloten en 1 CIP. In totaal
Nadere informatieInleiding 3. Hoe werkt het medicijn? 3. Voor welke aandoeningen wordt het gebruikt? 3. Hoe moet ik het gebruiken? 3. Hoe moet ik het bewaren?
Apremilast Otezla Inhoud Inleiding 3 Hoe werkt het medicijn? 3 Voor welke aandoeningen wordt het gebruikt? 3 Hoe moet ik het gebruiken? 3 Hoe moet ik het bewaren? 4 Wat zijn mogelijke bijwerkingen? 4 Zijn
Nadere informatieSTANDPUNTEN ANAKINRA (VOORLOPIGE BEHANDELRICHTLIJN) Oktober 2002
NVR map Anakinra 12-03-2003 09:36 Pagina 1 STANDPUNTEN ANAKINRA (VOORLOPIGE BEHANDELRICHTLIJN) Oktober 2002 NVR map Anakinra 12-03-2003 09:36 Pagina 2 De door de gepubliceerde richtlijnen en standpunten
Nadere informatieCasus 1 Een 33-jarige man, homosexueel, bezoekt u omdat hij een HIVantistoffen test wenst. Zes jaar geleden (1999) heeft hij frequente sexuele
Een 33-jarige man, homosexueel, bezoekt u omdat hij een HIVantistoffen test wenst. Zes jaar geleden (1999) heeft hij frequente sexuele contacten in San Francisco, US, gehad. De test blijkt positief. Hij
Nadere informatie