STACCATO. Nieuwsbrief voor de elektriciteitsbedrijven in Nederland over CO 2 -verwijdering, -transport en -opslag. Nummer 7 december 2007.
|
|
- Anja van de Veen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 STACCATO Nieuwsbrief voor de elektriciteitsbedrijven in Nederland over CO 2 -verwijdering, -transport en -opslag Nummer 7 december 2007 Inhoud Clean Coal Conference ETP ZEP / Flagship programme UK s CCS Demonstration Competition Rotterdam Climate Initiative Eurelectric Conference on CCS Opening SEWGS-proefinstallatie bij ECN Aanpassingen EU-ETS na 2012 CATO-project Agenda Seminars/Conferenties 1
2 Clean Coal Conference Op 24 en 25 september 2007 is in Berlijn de European Clean Coal Conference gehouden, met als een van de hoofdthema s CCS. Met zo n deelnemers was de conferentie qua omvang zeer bescheiden (van de Nederlandse E-sector was er slechts één vertegenwoordiger). Hieronder een kort verslag. John Topper (IEA) gaf aan dat de inzet van kolen de komende 25 jaar nog sterk zal toenemen, maar dat dit wel gekoppeld is aan: betere rookgas reiniging hogere rendementen (50%) implementatie van CCS Vanuit de zorgen voor energiezekerheid en milieu in de toekomst, zijn er in alle delen van de wereld roadmaps voor kolen met CCS (zie tekstkader). Roadmaps and Goals EU: R&D strategy is through framework program, supporting demonstration of CCS but also high efficiency PCC (see earlier slides). Japan: C3 Initiative covers full production, use, disposal chain. Gasification as core technology but also oxy-coal combustion. Australia: COAL21 National Action Plan mainly aimed at 'breakthrough' technologies. Government funding under LETDF includes lignite drying for higher efficiency, oxycoal and CCS projects. Canada: Clean Coal Technology Roadmap performance standards for conventional emissions and mercury and for efficiency. Also CCS Roadmap. USA: Short-term: improvements to current technologies - SO2, NOx, Hg emission reductions, reduced carbon intensity. Long-term: near-zero emission energy plants with CCS with strong IGCC focus but some signs of recognition of PCC; materials program Initiatives include CCPI, FutureGen (IGCC base). Na een kort overzicht van de state of the art van CCS belichtte hij de technologische hindernissen voor de eerste generatie centrales met CCS. Capture ready bouwen betekent in zijn optiek: vooraf een studie uitvoeren naar de opties voor retrofit voldoende ruimte reserveren identificeren van aanvaardbare routes voor CO 2 -opslag Van alle industriële activiteiten wordt door een Australische verzekeringsmaatschappij de risico s van CO 2 -opslag het hoogst ingeschat. 2
3 Ioannis Galanis (EC, DG Transport & Energy) verwacht een revival van kolen. Vanwege de kosten en wellicht ook de beperkte beschikbaarheid kan gas de energy-gap niet opvangen. Voorwaarde aan de inzet van kolen is wel dat er iets gedaan wordt aan de emissies. Dat er in Europa nu al meer dan 20 potentiële CCS-demo-plants zijn geïdentificeerd, kan volgens Galanis worden gezien als een positief signaal van de industrie voor CCS. Verwachte investeringen per demo tussen 1 en 2 miljard Euro. Het Europese CO 2 handelssysteem (EU- ETS) wordt gezien als het key-instrument voor de compensatie van de extra investeringen en extra operationele kosten. Januari 2008 zal de EC met een voorstellen komen voor aanpassingen van het EU-ETS, ondr andere met betrekking tot CCS. De verwachting is dat het echter nog wel enkele jaren zal duren voordat duidelijk wordt hoe het EU-ETS er vanaf 2012 uit zal zien. Enkele statements van Stefano Consonni (Dep. of Energy Engineering, Politechnico Milano): Er is in Europa een sterke oppositie tegen kolengestookte centrales (fig. 1) Perceptie van het publiek is niet compleet; communicatie moet beter Met betrekking tot CO 2 is de positie van kolen met CCS aanzienlijk beter dan een moderne gascentrale (Fig. 2) Figuur 1 Figuur 2 Technisch gezien zou IGCC beter moeten presteren dan post-combustion of oxyfuel Ondanks extra kosten voor CCS blijft kolen de favoriete brandstof voor elektriciteitsproductie Om de CO 2 -emissies te stabiliseren op het huidige niveau, moet in het jaar 2055 ca. 7 Gton C/jaar worden vermeden t.o.v. business as usual. Als 1/7 deel van deze doelstelling 3
4 met CCS gerealiseerd zou worden, kost dat miljard $/jaar (bij kosten voor CCS van $/ton CO 2 ). Dit komt overeen met een stijging van de olieprijs van 3-5 $/barrel. Kosten op zich geen belemmering voor stabilisering van de CO 2 -emissies. Nigel Downes (Centrica, UK) meldt dat Centrica plannen heeft voor een kolen IGCC met CCS in Teeside in de UK (figuur 3). De CO 2 zal bij een druk va bar via pijpleidingen worden verpompt naar een opslag en EOR op de Noordzee. De kosten vormen ook hier het belangrijkste struikelblok. De UK heeft 1 miljard gereserveerd voor CCS-projecten, maar er is nog te veel onduidelijkheid over de kosten om te kunnen zeggen hoeveel geld er van de overheid nodig is. Figuur 3 Volgens Giorgio Ruscito (Assocarboni, Italy) zou kolen er in de vergelijking met gas veel minder slecht af komen, wanneer ook de up-stream CO 2 -emissies in het Kyoto-verdrag zouden worden meegenomen. LCA studie wijst uit dat de venting en flares van de gasproductie zeer significante CO 2 -bronnen zijn (werelwijde gas-flares = 25 % van US gasverbruik). De OPEC is lid geworden van de IEA-GHG, juist om meer kennis te krijgen van technieken om deze emissies te verminderen en CO 2 bij winning terug te pompen. Communicatie over de totale emissies van kolen en gas naar publiek en politiek moet dus beter vindt hij. Powerfuel OLC heeft nieuwbouwplannen voor en 900 MW IGCC met CCS in Hatfield. Voor Richard Budge (CEO) is een gegarandeerde minimumprijs voor CO 2 een absolute voorwaarde voor investeringen in een dergelijke centrale. Zonder een gegarandeerde CO 2 - prijs zal voor gas worden gekozen, hoe hoog de gasprijs ook is. De gasprijs wordt toch doorberekend aan de klant, want alle concurrenten hebben hetzelfde probleem. 4
5 John Hanson (Director HTC Purenergy) claimt dat HTC wereldleider is op gebied van CCS voor EOR en ondergrondse opslag. Ze hebben vele test faciliteiten en doen o.a. solvent engineering, modellering en risk assessment. In Noorwegen hebben ze een haalbaarheidsstudie uitgevoerd voor de zogenaamde Kårstogas terminal met geïntegreerde 420 MW gascentrale met CCS (post-combustion). De CO 2 (> 99 mol % zuiver) zal bij een druk va 300 bar worden verpompt voor EOR. De kosten zijn gecalculeerd op 52 $/ton CO 2, bij een afvangrendement van 85%. In Frankrijk wordt gewerkt aan een nieuwe ontwikkeling voor de regeneratie van het solvent. Het solvent wordt daarbij eerst gesplitst in 2 fasen, waardoor water uit het solvent verwijderd wordt. Dit bespaart veel energie bij de regeneratie. De heer J.M. Farley (Doosan Babcock Energy) hanteert een net iets andere definitie voor het begrip capture ready dan eerder genoemd: Er moet voldoende ruimte zijn Het ontwerp van de centrale mag niet zodanig zijn dat CCS niet meer mogelijk is Er moet zicht zijn op een CO 2 pijpleiding naar een opslag. Babcock is bezig met de ontwikkeling van een full scale 40 MW brander voor oxyfuel. Deze zal naar verwachting worden getest rond 2008/2009. Vergelijkende berekeningen van capture technologieën uit het verleden zijn volgens Farley nu niet meer geldig en alle studies uit de VS kloppen niet, zo stelt hij. Uit analyses van Babcock gebaseerd op super kritische technologie met ŋ=46% blijkt, dat op dit moment voor een kolencentrale CO 2 -capture op basis van post-combustion het goedkoopst is. In het verleden was oxyfuel het goedkoopst, maar vanwege de gestegen kosten van de air separation unit is dit volgens hem niet meer het geval. Chris Greenwood (New Energy Finance) voorziet enorme investeringen in clean energy: Van => $ 20 trn In 2006 => $ 600 bln Gemiddelde groei => 2,6 %/jaar De huidige investeringen in CCS zijn nog zeer laag: 20 $ mln in 2006 Aan de hand van een schema (zie figuur 4) gaf hij een goed overzicht van de CO 2 -markt wereldwijd. Verder besteedde hij aandacht aan de value chain van CO 2 -handel. 5
6 Figuur 4 Klaus Brendow (World Energy Council) maakt melding van een studie van het Wuppertal Institut für Klima naar de dynamiek in de kosten van de verschillende opties voor CO 2 - reductie. Eén van de conclusies van deze studie is dat vanaf 2030 duurzame energie goedkoper zal zij dan CCS (figuur 5). Dit bevestigt volgens Brendow dat CCS een transitie technologie is en niet de lange termijn oplossing. Figuur 5 De industrie moet de overheden meer steunen/dwingen dat wordt vastgehouden aan beleid dat is gericht op een temperatuurstijging van maximaal 2 ºC. Want een dergelijk beleid zal 6
7 resulteren in een CO 2 -prijs van ongeveer 37 /ton CO 2 en daardoor zullen investeringen in CCS rendabel zijn. Brendow betwijfelt de noodzaak van extra incentives. Van de 33 Energiebedrijven die zij in de database hebben, zijn er 17 die de risico s nemen. Waarom dan nog stimulering vanuit de EU of nationale overheden? Concluderend kwam hij tot de volgende boodschap voor de COE s van de energiebedrijven: 1 Commit company to climate mitigation. It is unavoidable and an opportunity. 2 The more stringent regional and global mitigation policies, the faster we validate our investments. 3 We have time. It will take ten years for CCS cost to come down and more for carbon prices to rise above CCS cost. 4 To adapt our company profile, we need to press governments for predictable climate mitigation policies CCS-minded regulations unbiased energy policies and a more effective protection of intellectual property in developing countries. 5 We should not put all eggs in the CCS basket. CCS is a major mitigation option worldwide, but not a panacea. 6 There is a residual risk of a failure of climate mitigation policies and of CCS. Share risk with likeminded companies (RD&D, lobbying), while developing an exclusive posture. Onderwerpen in de paneldiscussie - Er zal wellicht een verplichting komen voor CCS; wanneer is echter nog onduidelijk. Eerst starten met demo s, daarna is beter aan te geven of/wanneer er een verplichting komt. - Bij de demo s ligt de focus op 90% capture. Dit is geen doel op zich; na demo s zal blijken welk percentage reëel is voor een bepaalde technologie. - CO 2 -allocatie Polen is Mton. De emissies zullen echter veel groter zijn; ca 20% van de emissierechten zal moeten worden ingekocht. Meer info en presentaties: ETP-ZEP / Flagship Programme Op 3 oktober 2007 heeft de Second General Assembly of ETP-ZEP in Parijs plaatsgevonden. Enkele belangrijke statements: CO 2 -reductie bij een stijgende energie vraag is een key challenge Met CCS is in Europa een CO 2 -reductie van 50% realiseren Het Flagship Programme, waarin in grootschalige demo-projecten verschillende CCS technologieën zullen worden getest en geëvalueerd, moet ertoe leiden dat in 2020 CCS commercieel beschikbaar is. 7
8 Het Flagship Programme is essentieel om het klimaatprobleem aan te pakken en helpt de EU haar leidende positie op het gebied van CCS te versterken. De executive summary van het Flagship Programme is te vinden op de volgende website: UK s CCS Demonstration competition Op 19 nov is in de UK de aftrap gegeven voor de 1 bln full scale CCS democompetitie. Het doel is de demonstratie van één kolengestookte centrale met postcombustion CCS en off-shore CO 2 -opslag, binnen een termijn van 7 jaar. De UK zet in op kolen en post-combustion vanuit de overtuiging dat dit de meest belangrijke CCS-opties is. Bovendien is het complementair aan de ontwikkelingen in de VS die vooral inzetten op precombustion voor kolencentrales en in Noorwegen waar een project wordt ontwikkeld voor post-combustion bij een gasgestookte centrale. "When operational early in the next decade, this will make the UK a world leader in this globally important new technology. De Regering zal bij succesvolle demonstratie tot 100% van de extra investerings- en operationele kosten voor haar rekening nemen. De overheid zal naar verwachting ook de lange termijn verantwoordelijkheid voor de CO 2 -opslag op zich nemen (Richard Budge, Powerfuel OLC). De pre-kwalificatie periode loopt tot maart Gekwalificeerde bedrijven zullen in april 2008 worden uitgenodigd om deel te nemen aan de volgende fase van de competitie, welke pas in mei/juni van 2009 zal resulteren in één winnaar. Voor meer info zie: Rotterdam Climate Initiative: 50% CO 2 -reductie in 2025 Het Rotterdam Climate Initiative is een samenwerkingsverband van de Gemeente Rotterdam, DCMR, het Havenbedrijf en Deltalinqs. De doelstelling is de CO 2 -emissies in 2025 met 50% terug te brengen. De belangrijke pijlers om dit te realiseren zijn energiebesparing, duurzame energie en vooral ook CCS. 8
9 Er is een Rotterdamse CCS Businesscase uitgewerkt die uit drie fasen bestaat: 1 In de eerste fase is sprake van 1,5 Mton CO 2 afvang en transport. Hierbij wordt de grootste winst gehaald uit economische benutting van CO 2 in de tuinbouwsector. 2 In de tweede fase gaat het om 10 Mton, waarbij het voornamelijk gaat om injectie van CO 2 in olie- en gasvelden. 3 In de derde fase wordt onder andere de CO 2 van elektriciteitscentrales afgevangen. Hierbij is het een voorwaarde dat het emissiehandelssysteem ook na 2012 van kracht blijft. In deze derde fase is sprake van 20 Mton CO 2 -afvang, -transport en -opslag. Bij alle fasen is er een samenwerking tussen de EU, de nationale overheid, de regionale overheid en bedrijven. Voor meer info: Eurelectric Conference on CCS Op 29 november 2007 heeft in Brussel de Eurelectric Conference on Carbon Capture and Storage plaatsgevonden. Hier bleek opnieuw dat de EC CCS tot een succes wil maken. Het ontbreekt de EC echter nog wel aan middelen/instrumenten om ervoor te zorgen dat het nu ook echt gaat gebeuren. De industrie is bereid te investeren in CCS, maar verwacht daarbij toch ook overheidssteun. Zorgen voor publieke acceptatie van CO 2 -transport en -opslag en het bieden van een lange termijn perspectief voor een adequate CO 2 -prijs worden als belangrijke taken voor de overheden gezien. Gezien de tijdsdruk geeft de EC de voorkeur aan een coördinerende en complementerende rol bij Lidstaat/industrie initiatieven voor de demonstratiefase van CCS, in plaats van een centraal Europees programma. De highlights van de conferentie zijn door EURELECTIRC weergegeven in drie artikelen die beschikbaar zijn op hun website (zie de direct links): 1 EURELECTRIC conference explores how to make CCS a success story HG5TG69YBDT3B6B3WD2K9Y/Eurelectric/docs/DLS/CCS htm 2 CCS - from capture to storage: viability and practicability HG5TGY9YBDT3B6B3WD269Y/Eurelectric/docs/DLS/CCS htm 3 Carbon Capture and Storage a key path to cutting power sector emissions? HG5TGY9YBDT3B6B3WDGY9Y/Eurelectric/docs/DLS/CCS htm 9
10 Opening SEWGS-proefinstallatie bij ECN Op 13 december 2007 is bij ECN een nieuwe proefinstallatie voor het optimaliseren en opschalen van de zogenaamde Sorption-Enhanced Water Gas Shift technologie (SEWGS) officieel in gebruik genomen. Het is een vorm van pressure swing adsorptie (PSA), waarbij de water-gas shift van syngas en CO 2 -verwijdering tegelijkertijd plaatsvindt. Het voordeel van deze techniek is dat het een hoog afvangpercentage heeft (> 90%) en naar verwachting tegen relatief lage kosten en hoog energetisch rendement CO 2 kan worden afgescheiden. Het onderzoeksproject maakt onderdeel uit van het CACHET project. Voor meer info zie persbericht (Ruud Lubbers stelt ECN-proefinstallatie voor CO2-afvang in gebruik) en de CACHET ( Aanpassingen EU-ETS na 2012 Januari 2008 zal de EC met een voorstellen komen voor aanpassing van het EU-ETS voor de periode na Een hoge ambtenaar op het directoraat-generaal voor milieu, onthulde in de wandelgangen op de klimaattop op Bali enkele details: De Commissie wil een groot deel van de emissierechten na 2012 gaan veilen. Er zou ongeveer tweederde deel ter veiling gaan. Alleen bedrijven die aan een stevige intercontinentale concurrentie blootstaan zouden nog gratis rechten krijgen. In de elektriciteitssector zou bijna alles worden geveild De manier van toewijzen zal veel meer worden geharmoniseerd dan nu het geval is in alle nationale toewijzingsmethoden. Dat betekent onder andere dat er een plafond voor heel Europa zal komen, in plaats van nationale plafonds. Het grootste probleem dat daarmee wordt opgelost is dat bedrijven in verschillende landen nu te maken hebben met verschillende condities, en mogelijk dus verschillende toewijzingen. Een strengere Europese regie kan dat voorkomen. Verder kan een Europees plafond gemakkelijker in lijn worden gebracht met de doelstelling, die nu nog op 20% emissiereductie in 2020 (ten opzichte van 1990) staat. Bij een hogere doelstelling zouden bedrijven een groter deel van hun emissierechten mogen halen uit projecten in ontwikkelingslanden. Bron: Nieuwsbrief Emissiehandel, 14 dec
11 CATO-project Info over de voorgang van het CATO-project is te vinden op de CATO-website ( Hier zijn onder ander ca. 250 publicaties (rapporten, papers, presentaties, etc.) over uiteenlopende CCS onderwerpen te vinden. Seminars/Conferenties Winter 2008 Third Dutch Clean Fossil day (Dutch) februari th Carbon Investment Forum, Londen ( March 2008 Point Carbon Conference Carbon Market Insights, Copenhagen april 2008 CO2NET Annual Seminar (Members Only) Warsaw, POLAND november 2008 GHGT-9. The 9 th International Conference on Greenhouse Gas Control Technologies, Washington DC. Reacties Voor reacties op STACCATO en aan/af-melden: bennie.stortelder@kema.com 11
CO 2 capture overview
CO 2 capture overview Ruud van den Brink, Daan Jansen www.ecn.nl CO 2 emissions are rising faster than in the most pessimistic scenario Source: PNAS, 22 May, 2007 Energy scenario: 65% lower CO 2 emission
Nadere informatieSTACCATO. Nieuwsbrief voor de elektriciteitsbedrijven in Nederland over CO 2 -verwijdering, -transport en -opslag. Nummer 2, juli 2005.
STACCATO Nieuwsbrief voor de elektriciteitsbedrijven in Nederland over CO 2 -verwijdering, -transport en -opslag Nummer 2, juli 2005 Inhoud The Firsth High Level European CO 2 Capture And Storage Conference
Nadere informatieKomt CCS op tijd of haalt duurzame energie in? Pieter Boot Vijfde nationaal CCS Symposium 25 juni 2010
Komt CCS op tijd of haalt duurzame energie in? Pieter Boot Vijfde nationaal CCS Symposium 25 juni 2010 Cutting Energy Related CO 2 Emissions Baseline Emissions 62 Gt BLUE Map Emissions 14 Gt 2030 Key aspects
Nadere informatieNuon Magnum. Een volgende stap in de energietransitie. Rien van Haperen, Project Directeur Nuon Magnum. Utrecht, 6 december 2006
Nuon Magnum Een volgende stap in de energietransitie Rien van Haperen, Project Directeur Nuon Magnum Utrecht, 6 december 2006 Nuon in het kort Nuon is een zelfstandig, internationaal energiebedrijf gevestigd
Nadere informatieVisie elektriciteitscentrale en biomassa in de toekomst
Visie elektriciteitscentrale en biomassa in de toekomst André Zeijseink (KEMA) Biomassa Meestook Symposium, Amsterdam, 27 mei 2010 Inleiding KEMA in t kort Belangrijke energie-drivers Rol van kolen in
Nadere informatieSTACCATO. Nieuwsbrief voor de elektriciteitsbedrijven in Nederland over CO 2 -verwijdering, -transport en -opslag. Nummer 1, maart 2005.
STACCATO Nieuwsbrief voor de elektriciteitsbedrijven in Nederland over CO 2 -verwijdering, -transport en -opslag Nummer 1, maart 2005 Inhoud Introductie STACCATO CATO programma Peiling informatiebehoefte
Nadere informatieCO 2 afvang Resultaten Nederlandse R&D ( )
CO 2 afvang Resultaten Nederlandse R&D (2004-2009) www.ecn.nl De boodschap CATO heeft afvang technologie ontwikkeling in Nederland gekatalyseerd. Daardoor spelen Nederlandse partijen grote rol in Europa
Nadere informatieNut en noodzaak van schaliegas vanuit energieperspectief
Nut en noodzaak van schaliegas vanuit energieperspectief Jeroen de Joode Schaliegasbijeenkomst provincie Noord-Brabant s-hertogenbosch, 27 september 2013 www.ecn.nl Hoofdboodschap Rol gas in NL energiesysteem
Nadere informatieTransport en opslag van CO 2. P. Lako
Transport en opslag van CO 2 P. Lako ECN-I--06-006 Februari 2006 Verantwoording Deze korte studie is uitgevoerd in het kader van het project Optiedocument energie en emissies 2010/2020 van ECN Beleidsstudies
Nadere informatieCCS. Lust of Last. IPCC Fluor. Statoil. Statoil
CCS Lust of Last Statoil IPCC Fluor Statoil Agenda 1 Introductie 2 3 CCS ontwikkelingen binnen RWE NER 300 - CCS Eemshaven Demo 4 Business Case 5 Conclusie Blz. 2 Nederlands kader - Twee scenario s Mt
Nadere informatieAfvang, transport en opslag van CO 2 (CCS) 1. Wat is CCS? ECN-facts. -afvang. Methoden van CO 2. Bronnen van CO 2. Afvang van CO 2
Afvang, transport en opslag van (CCS) ECN-facts Methoden van -afvang Afvang van is een bekende technologie in verschillende industriële processen, bijvoorbeeld in de kunstmestindustrie, waterstofproductie
Nadere informatieEnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, Korte uitleg over de bijeenkomsten. KIVI-E/USI energynl2050 UvU 13 /10/16
EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, 2016-2017 Korte uitleg over de bijeenkomsten KIVI-E/USI energynl2050 UvU 13 /10/16 EnergyNL2050, een serie van 4 bijeenkomsten, 2016-2017 (1) Organisatie: KIVI
Nadere informatieZonnestroom en windstroom Samen meer
Zonnestroom en windstroom Samen meer Van niche naar impact Wim Sinke -- Peter Eecen Perslunch ECN Amsterdam, CASA 400 2 juni 2015 www.ecn.nl Structuur Context klimaat + economie Uitzicht op 2050 Wind Technologie,
Nadere informatieHet nieuwe Europese Klimaatplan voor 2030 #EU2030 YVON SLINGENBERG DG CLIMATE ACTION
Het nieuwe Europese Klimaatplan voor 2030 #EU2030 YVON SLINGENBERG DG CLIMATE ACTION Overzicht 1. Klimaat en energie: waar zijn we? 2. Waarom een nieuw raamwerk voor 2030? 3. Belangrijkste elementen 2030
Nadere informatieCarbon Capture & Storage
Carbon Capture & Storage A sustainable business case? Seminar NVBK en DACE Kosten en Waarde van Duurzaamheid Baarn 17 September 2009 Carel Cronenberg 1. Wat is CCS? 17 september 2009 2 CCS Carbon Capture
Nadere informatieUitwegen voor de moeilijke situatie van NL (industriële) WKK
Uitwegen voor de moeilijke situatie van NL (industriële) WKK Kees den Blanken Cogen Nederland Driebergen, Dinsdag 3 juni 2014 Kees.denblanken@cogen.nl Renewables genereren alle stroom (in Nederland in
Nadere informatieEnergie voorziening op weg naar duurzaamheid: biomassa? Chris Westra.
Energie voorziening op weg naar duurzaamheid: biomassa? Chris Westra www.ecn.nl energiegebruik Alarmerende stijging energiegebruik klimaatproblemen duurzame energievoorziening noodzakelijk Ambitieus &
Nadere informatieEmissiehandel in Europa
Emissiehandel in Europa Emissiehandel (EU ETS) is een marktinstrument waarmee de EU uitstoot van broeikasgassen wil verminderen en zo haar klimaatdoelstelling wil behalen. Er zijn twee emissiehandelssystemen:
Nadere informatieHet IPCC Special Report on Carbon Dioxide Capture and Storage
Het IPCC Special Report on Carbon Dioxide Capture and Storage Bert Metz Co-voorzitter IPCC WG III on Mitigation Nationaal Symposium Schoon Fossiel, 23 november 2005 Over het IPCC Geen onderzoek, geen monitoring,
Nadere informatieHet nieuwe Europese klimaatplan voor 2030: behoudt de EU haar voortrekkersrol?
Het nieuwe Europese klimaatplan voor 2030: behoudt de EU haar voortrekkersrol? Dr. Jos Delbeke, DG Klimaat Actie, Europese Commissie, Universiteit Hasselt, 25/2/2014 Overzicht 1. Klimaat en energie: waar
Nadere informatieCO 2 afvang Resultaten Nederlandse R&D ( )
CO 2 afvang Resultaten Nederlandse R&D (2004-2009) D. Jansen Gepresenteerde op de Vierde Nationaal Symposium CCS, 15 april 2009, Driebergen, Nederland ECN-L--09-159 December 2009 CO 2 afvang Resultaten
Nadere informatieLuchtkwaliteit: een Europees perspectief
Luchtkwaliteit: een Europees perspectief Conferentie Luchtkwaliteit Brussel, 5 december 2014 Dr Hans Bruyninckx Executive Director European Environment Agency EEA rapporten 2014 Luchtverontreiniging een
Nadere informatieGROEN GAS HEEFT DE TOEKOMST en de toekomst begint nu
GROEN GAS HEEFT DE TOEKOMST en de toekomst begint nu A. van der Drift December 2013 ECN-L--13-081 GROEN GAS HEEFT DE TOEKOMST en de toekomst begint nu Bram van der Drift Clean Tech Business Day 11 december
Nadere informatieCO 2 afvang, wat zijn de mogelijkheden bij Nederlandse kolencentrales?
CO 2 afvang, wat zijn de mogelijkheden bij Nederlandse kolencentrales? Voorlopige inzichten uit een gezamenlijk project van EnergieNed, VROM en EZ Hans Warmenhoven 6 December 2006 De opzet van het project
Nadere informatieOntmanteling & Hergebruik in NL: Een gezamenlijke inspanning
Ontmanteling & Hergebruik in NL: Een gezamenlijke inspanning New emmergy 17 mei 2017 Berend Scheffers Ons energiesysteem 2 Energiesysteem Nederland 2015. Bron: NEV 2016, ECN, PBL, CBS, RVO Rol van gas
Nadere informatieFuture of the Financial Industry
Future of the Financial Industry Herman Dijkhuizen 22 June 2012 0 FS environment Regulatory & political pressure and economic and euro crisis 1 Developments in the sector Deleveraging, regulation and too
Nadere informatieEmissiehandel in Europa
Emissiehandel in Europa Emissiehandel (EU ETS) is een marktinstrument waarmee de EU uitstoot van broeikasgassen wil verminderen en zo haar klimaatdoelstelling wil behalen. Er zijn twee emissiehandelssystemen:
Nadere informatieKlimaatbeleid en hernieuwbare energie: het EU pakket voor Ger Klaassen DG Milieu Europese Commissie
Klimaatbeleid en hernieuwbare energie: het EU pakket voor 22 Ger Klaassen DG Milieu Europese Commissie Overzicht Lange termijn visie en doelstellingen 22 Het EU pakket voor 22 Gevolgen van het pakket Lange
Nadere informatieEnergievoorziening Rotterdam 2025
Energievoorziening Rotterdam 2025 Trends Issues Uitdagingen 9/14/2011 www.bollwerk.nl 1 Trends (1) Wereld energiemarkt: onzeker Toenemende druk op steeds schaarsere fossiele bronnen Energieprijzen onvoorspelbaar,
Nadere informatieNut en noodzaak van schaliegas in Nederland
Nut en noodzaak van schaliegas in Nederland Paul van den Oosterkamp, Jeroen de Joode Schaliegas Congres - IIR Amersfoort, 30-31 Oktober 2013 www.ecn.nl Visie ECN Rol gas in NL energiesysteem nu en straks
Nadere informatieROTTERDAM CLIMATE INITIATIVE
ROTTERDAM CLIMATE INITIATIVE Fred Akerboom January 29th 2014 Het Rotterdam Climate Initiative is het klimaatprogramma van de gemeente Rotterdam, Deltalinqs, DCMR Milieudienst Rijnmond en Havenbedrijf Rotterdam
Nadere informatieKlimaatbeleid na Kyoto
Klimaatbeleid na Kyoto Martin Scheepers ECN Beleidsstudies Euroforum CO 2 -Reductie Scheveningen, 27 september 2006 www.ecn.nl Inhoud 1. Wat is nodig voor effectief klimaatbeleid? 2. Wat is er veranderd
Nadere informatieEffectiviteit van Europees klimaatbeleid: emissiehandel tussen nationale allocatie, Brusselse harmonisatie en mondiale lastenverdeling
Effectiviteit van Europees klimaatbeleid: emissiehandel tussen nationale allocatie, Brusselse harmonisatie en mondiale lastenverdeling Jos Sijm ECN-MNP symposium Think globally, but where to act? Den haag,
Nadere informatieAggiornamento. Bedreigingen en uitdagingen voor de. industrie VWEC. Een perspectief voor Vlaanderen. Een perspectief voor Vlaanderen
Een perspectief voor Vlaanderen Bedreigingen en uitdagingen voor de Aggiornamento industrie Een perspectief voor Vlaanderen VWEC auteur functie datum Marc Van den Bosch Sr. Adviseur energie en milieu VOKA
Nadere informatieDe energietransitie in internationaal perspectief Dr. Ir. Martien Visser, lector energietransitie, Hanzehogeschool Groningen.
De energietransitie in internationaal perspectief Dr. Ir. Martien Visser, lector energietransitie, Hanzehogeschool Groningen Twitter: @BM_Visser De Nederlandse postzegel Dubbel zoveel CO2 als het wereldgemiddelde
Nadere informatieHet Europese Emissiehandel systeem ( ETS) Speerpunt van het Europese klimaatbeleid Impact op de Europese Staalsector
Het Europese Emissiehandel systeem ( ETS) Speerpunt van het Europese klimaatbeleid Impact op de Europese Staalsector R. Mortier Opwarming is een natuurlijk verschijnsel Probleem : evenwicht is verstoord
Nadere informatieCaro De Brouwer 27/11/2013
Caro De Brouwer 27/11/2013 Caro De Brouwer 2e Master Irw Energie, KUL Erasmus Imperial College London Thesis: Solvent storage for postcombustion CCS in coal fired plants Voorzitter YERA Young Energy Reviewers
Nadere informatieNaar een duurzame energie huishouding: belofte of mogelijkheid?
Naar een duurzame energie huishouding: belofte of mogelijkheid? Luuk Beurskens, ECN Beleidsstudies KIVI NIRIA, Noordscharwoude, 23 september 2008 www.ecn.nl Inleiding ECN/NRG ontwikkelen hoogwaardige kennis
Nadere informatieDiscussie over voor- en nadelen van windenergie
Argumenten in het maatschappelijke debat en de politieke besluitvorming rondom wind op zee Mogelijkheden en beperkingen van MKBA s 04/11/2014, KIVI, Den Haag Discussie over voor- en nadelen van windenergie
Nadere informatieDe Energietransitie van de Elektriciteitsproductie
De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie door Adriaan Wondergem 6 october 2010 De Energietransitie van de Elektriciteitsproductie van 2008 tot 2050. De kernvragen zijn: Hoe ziet een (bijna) CO2-loze
Nadere informatieGDF SUEZ LNG Solutions
BECOMES GDF SUEZ LNG Solutions Nationale Distributiedag - 15 oktober 2015 Jan-Joris van Dijk Managing Director GDF SUEZ LNG Solutions GDF SUEZ LNG SOLUTIONS Een nieuw bedrijf binnen de groep met focus
Nadere informatiePerspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas
Perspectief voor klimaat neutraal en hernieuwbaar gas Aardgas als transitiebrandstof of transitie van een brandstof? Marcel Weeda, ECN AkzoNobel Center, Amsterdam VEMW seminar, 22 april 2016 www.ecn.nl
Nadere informatieGROENE KOOLWATERSTOFFEN. Marcel Weeda, Remko Detz, Jeffrey Sipma
GROENE KOOLWATERSTOFFEN Marcel Weeda, Remko Detz, Jeffrey Sipma AANLEIDING: Grote belangstelling voor waterstof in de aanloop naar, en binnen het Klimaatakkoord Scenario s, projecties en schattingen voor
Nadere informatieSTACCATO. Nieuwsbrief voor de elektriciteitsbedrijven in Nederland over CO 2 -verwijdering, -transport en -opslag. Nummer 9 December 2008.
STACCATO Nieuwsbrief voor de elektriciteitsbedrijven in Nederland over CO 2 -verwijdering, -transport en -opslag Nummer 9 December 2008 Inhoud Monitoring en Reporting Guidelines CCS GHGT-9. The 9 th International
Nadere informatieReguleren is balanceren
De energieketen Reguleren is balanceren afnemers netbeheerders producenten efficiëntie betaalbaarheid betrouwbaarheid milieuvriendelijkheid Te bespreken reguleringsmaatregelen Onderdeel energieketen Type
Nadere informatieWKK en decentrale energie systemen, in Nederland
WKK en decentrale energie systemen, in Nederland Warmte Kracht Koppeling (WKK, in het engels CHP) is een verzamelnaam voor een aantal verschillende manieren om de restwarmte die bij elektriciteitsproductie
Nadere informatieDuurzame energie De Wereld, Nederland en Nieuwegein
Duurzame energie De Wereld, Nederland en Nieuwegein Gert Jan Kramer Politiek Café Energietransitie, Nieuwegein, 5 juni 2019 Inhoud / onderwerpen Het Klimaat; Energie en Klimaat Het Politieke Klimaat rond
Nadere informatieEconomische aspecten Kernenergie
Economische aspecten Kernenergie Den Haag, 9 november 2007 KIVI Symposium Job van Roijen Essent Business Development Inleiding Een aantal voor utilities relevante elementen worden besproken Deze worden
Nadere informatieLange termijn betrokken aandeelhouderschap bij small cap ondernemingen. Lars Dijkstra 11 februari 2014, Amsterdam
bij small cap ondernemingen Lars Dijkstra 11 februari 2014, Amsterdam Lange termijn betrokken aandeelhouderschap bij small cap ondernemingen Agenda De rol van aandeelhouders Betrokken aandeelhouderschap
Nadere informatieZesde nationaal CCS Dag 22 mei CCS hoe nu verder? Chris Hendriks Ecofys 22 mei
CCS hoe nu verder? Chris Hendriks Ecofys 22 mei 2012 1 CO 2 Capture and Storage: the third choice Source: GESTCO project, C. Hendriks, Ecofys 2 Visie visie Y-as, bijv: CO 2 infrastructuur Technologiekennis
Nadere informatieRotterdam CCUS Project Porthos: transport en opslag van CO2
Rotterdam CCUS Project Porthos: transport en opslag van CO2 Klimaatdoelstellingen in Nederland Nederland heeft duidelijke klimaatdoelstellingen: in 2030 moet de uitstoot van broeikasgassen met 49% zijn
Nadere informatieWet- en regelgeving en patiëntveiligheid
Wet- en regelgeving en patiëntveiligheid GS1 Congres Els van der Wilden, MD MPH Director Healthcare Providers, GS1 Global Office 8 maart 2018 Agenda Gezondheidszorglandschap Monitor Zorggerelateerde Schade
Nadere informatieWELKOM BIJ PORT OF ROTTERDAM! Remco Neumann en Ankie Janssen 19 April 2018
WELKOM BIJ PORT OF ROTTERDAM! Remco Neumann en Ankie Janssen 19 April 2018 Inleiding Wat doet het Havenbedrijf Rotterdam? Hoe bouwen wij aan een duurzame haven? Wat doen wij aan waterstof? 2 Wat doet het
Nadere informatieHeeft de milieubeweging een alternatief? Ron Wit, Stichting Natuur en Milieu Mini-symposium klimaat en energiebeleid 10 september 2009
Heeft de milieubeweging een alternatief? Ron Wit, Stichting Natuur en Milieu Mini-symposium klimaat en energiebeleid 10 september 2009 inhoud Wake up call: TenneT rapport Energiesector: ETS onvoldoende
Nadere informatieDe voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof AA DEN HAAG
> Retouradres Postbus 20901 2500 EX Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 4 2513 AA DEN HAAG Plesmanweg 1-6 2597 JG Den Haag Postbus 20901 2500 EX Den Haag T 070-456
Nadere informatieGouden Bergen. Over prijs en waarde van opgeborgen CO 2. Bert Stuij. Manager Energie Strategie en Transitie, SenterNovem. maandag 11 december 2006 1
Gouden Bergen Over prijs en waarde van opgeborgen CO 2 Bert Stuij Manager Energie Strategie en Transitie, SenterNovem maandag 11 december 2006 1 Gouden Bergen Over de waarde en de prijs van opgeborgen
Nadere informatieShell NL & Shell New Energies
Shell NL & Shell New Energies An outlook towards a clean and renewable energy system Dr.-Ing. Peter Breithaupt September 2017 1 Contents New Energies Themes New Fuels Renewable Power Connected Customer
Nadere informatieNIEUWE VISIE OP ZONREGELING
NIEUWE VISIE OP ZONREGELING Zon en daglicht regeling als deel van de energieprestaties in gebouwen Peter Winters President of the European Solar Shading Organization Director Shading & Building Dickson
Nadere informatieSABA adhesives & sealants. Samenwerken met je buitenlandse partner
adhesives & sealants Samenwerken met je buitenlandse partner - in het kort Lijmen & Kitten Producent van hoogwaardige lijmen & kitten Professionele & Industriële markten (B2B) Internationale scope /wereldspeler
Nadere informatieHVC en CO 2 -reductie. Bio-WKK bijeenkomst
HVC en CO 2 -reductie Bio-WKK bijeenkomst Alkmaar 23 oktober 2018 Regeerakkoord: CO 2 -reductiedoelstelling (Mton) 250 200 216 2030: 48 Mton reductie t.o.v. ongewijzigd beleid 195 150 100 158 110 50 0
Nadere informatieBest Practice Seminar 14 NOVEMBER 2013
Best Practice Seminar 14 NOVEMBER 2013 14.00: Welkom Best Practice Seminar 14.10: Centraal PMO als middelpunt van projecten en programma s Yvonne Veenma, Stedin 14.50: Pauze 15.30: Governance in een Enterprise
Nadere informatiePublieke perceptie en wetgeving
Publieke perceptie en wetgeving Erik Lysen Utrecht Centrum voor Energie-onderzoek (UCE) Nationaal Symposium Schoon Fossiel Den Haag, 23 november 2005 Inhoud Internationale verdragen Publieke acceptatie
Nadere informatieROTTERDAM BIOPORT. Frans Jan Hellenthal Business Developer Havenbedrijf Rotterdam 8 december 2011
ROTTERDAM BIOPORT Frans Jan Hellenthal Business Developer Havenbedrijf Rotterdam 8 december 2011 Havenbedrijf Rotterdam N.V. Structuur: Overheids-N.V., aandeelhouders: de gemeente (70%) en het Rijk (30%)
Nadere informatieRisico s van CO2 leidingen
takes gastransport further Risico s van CO2 leidingen Kennistafel buisleidingen T. Veenstra HSE coordinator Utrecht, 7 september 2010 Groningen, 9-9-2010 1 Inhoud Duurzaamheidsbeleid van Gasunie Ontwikkelingen
Nadere informatiePro-Actieve Acceptatie CO 2 -afvang en opslag in Drachten
Pro-Actieve Acceptatie CO 2 -afvang en opslag in Drachten Ynke Feenstra (ECN) feenstra@ecn.nl www.createacceptance.net 1 Deze presentatie CO 2 -afvang en opslag in Drachten Wat Waar Waarom Wanneer Wie?
Nadere informatieCees Jan Asselbergs directeur. ondergronds bouwen 17 juni 2011
Cees Jan Asselbergs directeur ondergronds bouwen 17 juni 2011 organisatie Deltalinqs 14 kernsectoren (nieuwe situatie) voorzitter Deltalinqs (bestuur) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Chemie Olieraffinage
Nadere informatieAdvies van de CATO- reviewcommissie aan Topteam Energie
Advies van de CATOreviewcommissie aan Topteam Energie Datum: 10 oktober 2013 Commissie: Kees de Groot, George Zon, Leni van RijnVellekoop, Gerdi Breembroek (secretaris). Conclusies en advies CATOreviewcommissie
Nadere informatiePress release Statistics Netherlands
Press release PR00-277 8-12-2000 9:30 AM Inflation rate in November levelling out Consumer prices in November were up 3.0% on November last year. The inflation rate is therefore 0.1% lower than last month,
Nadere informatieCO 2 Opvang en Opslag
pagina 1/11 Wetenschappelijke Feiten Bron: IPCC (2005) over CO 2 Opvang en Opslag Samenvatting en details: GreenFacts Context - Koolstofdioxide (CO 2 ) is een belangrijk broeikasgas, dat de globale opwarming
Nadere informatieEnergieprijzen in vergelijk
CE CE Oplossingen voor Oplossingen milieu, economie voor milieu, en technologie economie en technologie Oude Delft 180 Oude Delft 180 611 HH Delft 611 HH Delft tel: tel: 015 015 150 150 150 150 fax: fax:
Nadere informatieDolf Gielen. Brussel, 12 December 2008
Energy Technology Perspectives 2008 Dolf Gielen Brussel, 12 December 2008 OECD/IEA - 2008 Afbakening Deze studie beschrijft de rol van technologie Transitiepaden worden geschetst voor de belangrijkste
Nadere informatieEnergietransitie 50 Hz, batterijen en flexibiliteit
Energietransitie 50 Hz, batterijen en flexibiliteit R01234: van milliseconde tot maand Brussel, 25 mei 2018 - Dirk Meire 1760 1890 2018 1951 AC & DC 1951 AC & DC 2006 2003 US en 2007 Italië BO: > 1 dag
Nadere informatieDe Toekomst van Aardgas: Een schaakspel op meerdere borden
De Toekomst van Aardgas: Een schaakspel op meerdere borden Symposium De Gassamenstelling van de toekomst, 28 mei 2015, Regardz De Eenhoorn, Amersfoort Aad Correljé TU Delft TBM Economics of Infrastructures
Nadere informatieWie betaalt de rekening van de energietransitie?
Wie betaalt de rekening van de energietransitie? Symposium KVGN 17 november 2016 Ron Wit Ron.Wit@eneco.com Overzicht presentatie 1. Ontwikkeling broeikasgassen in Nederland 2. Ontwikkeling integrale kosten
Nadere informatieMilieu-actualiteit NON-ETS. 3 mei 2018
Milieu-actualiteit NON-ETS 3 mei 2018 Europees beleid NON-ETS sectoren (effort sharing regulation) Welke doelstellingen 2021-2030? Europese doelstellingen 2030 (tov 2005) - 40 % BKG emissies - 30 % voor
Nadere informatieIFRS 15 Disaggregatie van opbrengsten
IFRS 15 Disaggregatie van opbrengsten Ralph ter Hoeven Partner Professional Practice Department +31 (0) 8 8288 1080 +31 (0) 6 2127 2327 rterhoeven@deloitte.nl Dingeman Manschot Director Professional Practice
Nadere informatieRENOFASE JEROEN VRIJDERS. Afdeling Duurzame Ontwikkeling & Renovatie. RenoFase VEA 23/09/2013-1
RENOFASE JEROEN VRIJDERS Afdeling Duurzame Ontwikkeling & Renovatie RenoFase VEA 23/09/2013-1 OVERZICHT Focus Doorgedreven Energetische Renovatie van Woningen VIS-Traject Context Doelstelling Aanpak Meerwaarde
Nadere informatieWindenergie op zee discussiebijeenkomst Kivi. Annemiek Verrips
Windenergie op zee discussiebijeenkomst Kivi Annemiek Verrips 2 Discussie windenergie op Zee Kivi Stelling in MKBA Windenergie op Zee Duurzame energiesubsidies windenergie hebben geen effect op CO2- uitstoot
Nadere informatieISA SP-99 Manufacturing and Control Systems Security
ISA SP-99 Manufacturing and Control Systems Security IT Security in de industrie, 11 mei 2006 Standards Certification Education & Training Publishing Conferences & Exhibits Bianca Scholten, ISA Netherlands
Nadere informatieGrootschalige implementatie van zonnestroom in onze steden
29 mei 2008 Grootschalige implementatie van zonnestroom in onze steden Marcel Elswijk Agenda 10:15 EgoN - PV UPSCALE Marcel Elswijk 10:30 Wat hebben de Nederlandse zonnesteden ons geleerd? Jadranka Cace
Nadere informatiePSO bij Ericsson. Loet Pessers Head of HR Netherlands
PSO bij Ericsson Loet Pessers Head of HR Netherlands AGENDA 1 2 3 4 Introductie van Ericsson PSO bij Ericsson De lokale praktijk En nu verder. PSO within Ericsson Ericsson Internal Ericsson AB 2017 2017-06-07
Nadere informatieDe Energie Unie en haar governance. Presentatie: Peter Van Kemseke (Europese Commissie) Vlaams Parlement, 14 maart 2016
De Energie Unie en haar governance Presentatie: Peter Van Kemseke (Europese Commissie) Vlaams Parlement, 14 maart 2016 De Energie Unie Een Europees kader voor het nationaal klimaat-en energiebeleid, ontstaan
Nadere informatieExperiences with ATES applications in Belgium Operational results and energy savings
Experiences with ATES applications in Belgium Operational results and energy savings H.Hoes 1 Klik om ATES het opmaakprofiel system results van de Monitoring within Energy Demonstration Program to 30%
Nadere informatieFragmentatie van Productieketens
Fragmentatie van Productieketens ( It is not about what you sell, but what you do ) Harry Garretsen Bankraad, 6 september 2013 This project was funded by the European Commission, Research Directorate General
Nadere informatieDutch Circular Economy Partnership for China
Dutch Circular Economy Partnership for China Our Future Economy is Circular Head Office Hong Kong Head Office Netherlands Dutch Circular Economy Partnership for China Our Future Economy is Circular This
Nadere informatieGROEN AARDGAS via VERGASSING
ECN-M--07-069 GROEN AARDGAS via VERGASSING A. van der Drift Gepresenteerd tijdens het Minisymposium Groen Gas, Maarssen, 28 juni 2007 Augustus 2007 GROEN AARDGAS via VERGASSING Bram van der Drift www.ecn.nl
Nadere informatieDeelnemersbijeenkomst HiLumi en IPAC
Deelnemersbijeenkomst HiLumi en IPAC Toon Verhoeven DIFFER is part of Toon Verhoeven ILO voor ITER en ESS ILO voor ITER voor DIFFER, Eindhoven Dutch Institute for Fundamental Energy Research ILO voor ESS
Nadere informatieCO 2 : kansen en bedreigingen voor de olie industrie
CO 2 : kansen en bedreigingen voor de olie industrie Stijn Santen International KiVi-Niria lezing Sectie petroleum techniek Den Haag, Nederland 28 Juni 2005 Inhoud Introductie economische groei, energie
Nadere informatieCluster Power to Gas
Cluster Power to Gas Adwin Martens WaterstofNet Doorn, 13 december 2018 WaterstofNet Gestart in 2009 als non-profit organisatie (geen structurele overheidsfinanciering) Focus op concrete projecten en roadmaps
Nadere informatieMaatschappelijke acceptatie van energie projecten
Maatschappelijke acceptatie van energie projecten Ynke Feenstra Ruimteconferentie 2011, workshop Energie en ruimte Rotterdam, 19 april 2011 www.ecn.nl Energieonderzoek Centrum Nederland 600 medewerkers
Nadere informatieWindenergie goedkoper dan kernenergie!
Go Wind - Stop nuclear Briefing 1 26 june 2002 Windenergie goedkoper dan kernenergie! Electrabel geeft verkeerde informatie over kostprijs van kernenergie en windenergie. Electrabel beweert dat windenergie
Nadere informatieGeachte Voorzitter, Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer Interne postcode 650 der Staten Generaal Postbus EA DEN HAAG
Directoraat-Generaal Milieubeheer Directie Klimaatverandering en Industrie Project Schoon en Zuinig Rijnstraat 8 Postbus 20951 2500 EZ Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer Interne postcode 650
Nadere informatiePower to gas onderdeel van de energietransitie
Power to gas onderdeel van de energietransitie 10 oktober 2013 K.G. Wiersma Gasunie: gasinfrastructuur & gastransport 1 Gastransportnet in Nederland en Noord-Duitsland Volume ~125 mrd m 3 aardgas p/j Lengte
Nadere informatieCELSIUS* *Combined Efficient Large Scale Integrated Urban Systems. Roland van Rooyen Oubbol Oung Astrid Madsen 25-06-2015
CELSIUS* *Combined Efficient Large Scale Integrated Urban Systems Roland van Rooyen Oubbol Oung Astrid Madsen 25-06-2015 This project has received funding from the European Union s Seventh Framework Programme
Nadere informatieMaarten Timmerman. Offshore Windenergie. Staalbouwdag / 2 oktober 2014
Maarten Timmerman Offshore Windenergie Staalbouwdag / 2 oktober 2014 Wat doet TKI Wind op Zee? SEmuleert en faciliteert de ontwikkeling en implementaee van offshore windtechnologie voor de industrie (MKB)
Nadere informatieIntroductie HoSt B.V.
HR Hout WKK (Vink Sion) voor glastuinbouw en stadverwarming door HoSt Imtech Vonk vof door H. Klein Teeselink info@host.nl Introductie HoSt B.V. Inhoud: Waarom biomassa WKK, belang van warmte? Wie zijn
Nadere informatieWind Werkt ook in 2050
Wind Werkt ook in 2050 Prof.dr. Gerard van Bussel TU Delft, leerstoel windenergie Delft University of Technology Challenge the future Wind Werkt 10 GW Sinds 1990: groei van 30%/jr Europa leidend vanaf
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2016 2017 32 813 Kabinetsaanpak Klimaatbeleid op weg naar 2020 Nr. 133 BRIEF VAN DE MINISTER VAN ECONOMISCHE ZAKEN EN STAATSSECRETARIS VAN INFRASTRUCTUUR
Nadere informatieCO2-opslag: oplossing of gevaar? Utrecht 6 december 2006, Symposium Schoon Fossiel Ron Wit, Stichting Natuur en Milieu
CO2-opslag: oplossing of gevaar? Utrecht, Symposium Schoon Fossiel Ron Wit, Stichting Natuur en Milieu Klimaatverandering zeer ingrijpend 2 Stabilisatie nodig: 400-450 ppm CO2e 3 Tijdsklem: 30% CO2-reductie
Nadere informatie