In 2010 bereidden we nieuwe investeringen in het Groningengasveld voor. Zo wordt de productiecapaciteit van de gasopslagen

Transcriptie

1 jaaroverzicht 2010

2 2 Voorwoord Bart van de Leemput Directeur Een verbeterde veiligheidsprestatie, een hoog investerings- en activiteitenniveau en de hoogste gasafzet voor de NAM sinds Dat is mijn kenschets van De NAM produceerde in ,3 miljard m³ aardgas en ruim m³ aardolie werd tevens gekenmerkt door het tragische ongeluk in de Golf van Mexico, waarvan de gevolgen een schaduw wierpen op de gehele bedrijfstak. Samen met de Nederlandse toezichthouder hebben we nogmaals kritisch onze bedrijfsactiviteiten bekeken. De NAM is een technologisch innovatief bedrijf, dat graag een passende plaats inneemt in de samenleving. We zetten onze technologische kracht niet alleen in om onze activiteiten en installaties op een slimme manier te verbeteren, maar ook om projecten maatschappelijk verantwoord uit te voeren. Ook luisteren we naar onze (toekomstige) buren: essentieel voor de acceptatie van onze activiteiten. In 2010 bereidden we nieuwe investeringen in het Groningengasveld voor. Zo wordt de productiecapaciteit van de gasopslagen fors uitgebreid en werken we verder aan de voorbereidingen van de verbindingsleiding NorgroN, de pijpleiding tussen gasopslag Norg en het Groningen-gasveld. Ook ging het vergunningentraject voor het Aardgas + -project in het De Wijk-veld van start. Het project omvat een innovatieve techniek waarmee met behulp van stikstof extra aardgas wordt geproduceerd. We voerden in boringen uit, waaronder vier op de Noordzee en dertig op het olieveld Schoonebeek. De laatste werden gedaan door de kleinere en innovatieve boortoren Synergy II. In december arriveerde de nieuwe offshore-tegenhanger van de Synergy, de SWIFT Rig, in de Rotterdamse haven om te worden afgebouwd voor indiensttreding. Hiermee zetten we een lange reeks van innovaties voor offshore en op land voort. De NAM heeft in 2010 fors geïnvesteerd. En ook in 2011 geeft de NAM weer vol gas! 9 januari Record gasproductie door kou De NAM produceert begin januari 7,1 miljard m³ aardgas uit het Groningen-gasveld. De hoogste gasproductie in een maand van deze eeuw. 8 januari Eerste hoogrendementspomp Schoonebeek De eerste van in totaal 40 hoogrendementspompen in Schoonebeek wordt geplaatst. Ze zijn efficiënter dan jaknikkers waardoor minder putten nodig zijn. 1 februari Meer gas uit kleine velden door stikstofinjectie Zo n 10 tot 15 jaar langer aardgas winnen uit het De Wijk-gasveld in de gemeente De Wolden. Zo omschrijft de NAM haar plannen in de MER-startnotitie Aardgas + die zij in februari indient.

3 Aardgas en duurzame energie: de ideale energiemix 3 De helft van de Nederlandse energie wordt opgewekt uit aardgas. Duurzame bronnen zoals wind, zonlicht, biomassa en kernenergie zijn goed voor zo n tien procent, en kolen en olie voor zo n veertig procent. Langzaamaan winnen de duurzame energiebronnen steeds meer terrein, maar het is onzeker of deze de komende decennia al in de gehele behoefte van betaalbare en betrouwbare energie kunnen voorzien. Aardgas blijft daarom in de toekomst een belangrijke rol spelen in de energiemix. In de eerste plaats omdat het de schoonste fossiele brandstof is, daarnaast omdat er wereldwijd zeker voor nog ruim honderd jaar aardgas aanwezig is. Aardgasgestookte centrales zijn tevens het beste alternatief om met de onregelmatigheid van wind- en zonne-energie om te gaan, omdat ze efficiënt kunnen worden aan- en uitgeschakeld. Hierdoor maakt aardgas het mogelijk om duurzame energievormen in te passen in de energiemix. Aardgas heeft tot slot de potentie om nog schoner te worden wanneer CO 2 wordt afgevangen en opgeslagen. De NAM produceert zo n 75 procent van het Nederlandse aardgas en speelt daarmee een cruciale rol in de energievoorziening van Nederland. Ze beheert en produceert het Groningen-gasveld, één van de grootste gasvelden ter wereld, die naar verwachting nog minstens vijftig jaar gas kan leveren. Daarnaast heeft de NAM nog tal van kleine aardgasvelden in productie en worden er nog steeds nieuwe velden aangeboord, zowel op land als op zee. Ook is de NAM verantwoordelijk voor twee grote gasopslagen in Nederland: Norg en Grijpskerk. De NAM blijft de komende decennia investeren in productielocaties, innovatieve technieken en infrastructuur, om zo Nederland van schone, betrouwbare en betaalbare energie te blijven voorzien. 19 maart Bedrijfsrestaurant omgetoverd tot sterrenrestaurant In het kader van NL Doet verrassen NAM-medewerkers ouderen uit het noorden met entertainment en een heerlijk diner. 2 februari Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst! Een dag voor 3 Jet-Net-schoolklassen om niet snel te vergeten. Zij doen mee aan de debatwedstrijd Meet the Boss in het NAM-hoofdkantoor met exploratiemanager Bram Bruijn. 15 maart Eerste gasproductie vanuit K15-FD Er wordt extra gas ontdekt in het K15-FD-veld. De put produceert zo n 1,3 miljoen m³ gas per dag extra.

4 4 Oliewinning in Schoonebeek De NAM gaat opnieuw olie winnen uit het Schoonebeekolieveld en keert hiermee terug naar haar oorsprong. Tussen 1947 en 1996 produceerde de NAM al olie uit dit veld, maar stopte hiermee omdat de stroperige olie steeds moeilijker te winnen was. Dankzij nieuwe techno logie kan de NAM weer aan de slag. De beslissing hiertoe werd in 2007 genomen en in 2009 ging de eerste schop de grond in. Sindsdien is er non-stop gewerkt om ervoor te zorgen dat de eerste olie vanaf begin 2011 weer kan stromen. Op het hoogtepunt van de bouwactiviteiten zijn er zo n 850 personen aan het werk. De herontwikkeling van het veld omvat het produceren en injecteren van stoom, het oppompen en behandelen van olie, het transporteren van de olie naar een BP-raffinaderij in Duitsland en het injecteren van het vrijkomende water in lege aardgasvelden in Twente. 23 maart Onderzoeksraad Voor Veiligheid publiceert resultaten onderzoek helikopterongeval 2006 Op 21 november 2006 maakt een helikopter een noodlading op de Noordzee. Aan boord zijn 13 medewerkers en 4 bemanningsleden. Alle inzittenden worden gered. 9 april Shell Corporate and Social Responsibility team op bezoek Jeroen van der Veer, Wim Kok, Nick Land en Lord Kerr, non executive directors van Royal Dutch Shell brengen een bezoek aan de gasopslag Norg en het Schoonebeek-olieveld. 1 april Publicatie startnotitie MER NorgroN De nog aan te leggen verbindingsleiding tussen gasopslag Norg en het overslagstation uit het Groningen-gasveld in Sappemeer moet huishoudens verzekeren van gaslevering bij pieken in de vraag.

5 5 Om de benodigde stoom te kunnen produceren wordt ultrapuur water betrokken uit de waterfabriek NieuWater in Emmen. Deze fabriek, die in september 2010 wordt geopend door kroonprins Willem- Alexander, is gebouwd naast de bestaande rioolwaterzuiveringsinstallatie. Terwijl het water efficiënt tot stoom wordt verhit, wordt gelijktijdig elektriciteit opgewekt. Negentig procent van de opgewekte elektriciteit wordt aan het openbare elektriciteitsnet geleverd. De eerste olie in Schoonebeek wordt begin 2011 verwacht. Momenteel is tweederde van de in totaal 73 putten geboord en een groot gedeelte van de veertig hoogrendementspompen, de moderne op volgers van de traditionele jaknikkers, staat in het landschap. Bovengrondse pijpleidingen verbinden de locaties met elkaar en zorgen voor stoomaanvoer en olie afvoer. Om ze minder te laten opvallen, heeft de NAM ze groen geverfd. De warmtekrachtcentrale is bijna gereed en in Twente zijn de waterinjectielocaties inmiddels klaargemaakt. Eind 2010 test een speciaal team alle opgeleverde installaties en leidingen op juist functioneren en veilig heid. Bij de start van de olie winning begin 2011 zal nog geen stoom injectie toegepast worden, omdat de natuurlijke druk in het olieveld in de eerste fase nog zo hoog is, dat er zonder geavanceerde stoominjectie olie geproduceerd kan worden. Hoewel een gedeelte van de werkzaam heden in 2010 wordt afgerond, zal er in 2011 nog volop gewerkt worden in Schoonbeek. De resterende putten worden dan geboord en de warmtekracht centrale wordt af gewerkt. Na de zomer wordt gestart met stoominjectie. Vervolgens worden de overige olie winlocaties stuk voor stuk bijgeschakeld. Naar verwachting is het grootste gedeelte van de bouwactiviteiten eind 2011 afgerond. Schoonebeek heeft dan het meest moderne olieveld van Europa waar met nieuwe, innovatieve technologie olie wordt gewonnen. 10 mei NAM boort in Noordzee bij Ameland naar aardgas De boring wordt uitgevoerd vanaf een tijdelijk boor platform dat bij het bestaande productieplatform van de NAM (Ameland-Oost 2) wordt geplaatst, 2 kilometer ten noorden van Ameland. 24 april Open dagen NAM-locaties Meer dan 500 belangstellenden nemen op een mooie voorjaarsdag een kijkje in de keuken van de gazuiveringsinstallatie in Emmen en de gasopslag Norg bij Langelo. 16 juni NAM sponsort kinderochtend Oerol Festival De NAM, sponsor van Oerol, hecht veel waarde aan het stimuleren van technisch onderwijs in combinatie met theater en wil met de kinderochtend benadrukken dat techniek bijzonder leuk en creatief is!

6 6 De NAM in de samenleving Ruimte is schaars in Nederland. Daardoor vinden bijna alle activiteiten van de NAM plaats in of in de nabijheid van bewoond gebied. Het bedrijf spant zich in om in naleving van haar missie duurzaam te onder nemen. Dit betekent dat er een balans moet zijn tussen de belangen van de samenleving, het milieu en de economie. Grotere projecten doorlopen over het algemeen de route van een milieueffectrapportage. Werken middenin de samenleving vraagt een grote verantwoordelijkheid en bereidheid tot zorgvuldig luisteren, begrijpen en reageren. Het vraagt ook slimme inzet van technologie en innovatie, zodat er kostenbesparend, efficiënt en zo min mogelijk belastend voor de omgeving gewerkt kan worden. Zo worden boorinstallaties op land en zee kleiner uitgevoerd en zijn ze stiller. Zoals de moderne Drilltec Synergy-boortoren, die in 2010 elf boringen verricht. In totaal worden in 2010 in Nederland 42 boringen uitgevoerd, vaak vlakbij bewoond gebied. 23 juni KiSS skid beleeft eerste lustrum 5 jaar maakt de NAM gebruik van de door haar ontwikkelde compacte mobiele productie-installatie, die ontwikkeling van kleine gasvelden mogelijk maakt. De 20 e KiSS skid is geplaatst in Oud-Beijerland. 19 juli NAM werkt door tijdens hittegolf Veel Nederlanders grijpen in de zomer massaal naar ventilator en airco. De NAM maakt haar installaties alvast gereed voor de winter. 1 juli Noble Hans Deul boort met succes in licentieblok K15 In het Nederlandse deel van de Noordzee heeft de NAM het gasveld K15-FQ ontdekt. De productie zal circa 1,5 miljoen m 3 per dag zijn.

7 7 Op diverse manieren is er een wisselwerking tussen de NAM en de samenleving. Het bedrijf informeert omwonenden zo vroeg en transparant mogelijk over aanstaande werkzaamheden en er zijn goede contacten met instanties die de omgeving en omwonenden van NAM-locaties vertegenwoordigen, zoals B&W s van betrokken gemeenten, dorpsverenigingen en natuur- en milieuorganisaties. Regelmatig organiseert de NAM open dagen. Zo kunnen op 24 april 2010 omwonenden in Emmen een kijkje nemen bij de gaszuiveringsinstallatie van de NAM en op de gasopslag Norg bij Langelo. Op 12 augustus opent de locatie t Zandt haar deuren en op 25 september is er een rondleiding op het emplacement in Schoonebeek. Hiervoor is veel belangstelling. De NAM realiseert zich dat haar aanwezigheid in Schoonebeek veel impact heeft op de bewoners. Samen met enkele inwoners bedenkt ze een plan om iets voor het dorp en de omgeving terug te doen. In de kerstvakantie staat er bijvoorbeeld een schaatsbaan midden in het dorp. De NAM voert een actief donatie- en sponsorbeleid. Sinds acht jaar organiseert de NAM activiteiten in het kader van Jet-Net, het Jongeren en Technologie Netwerk Nederland. Regelmatig worden er gastlessen gegeven op scholen en lerarenopleidingen. Jet-Net is een samenwerking tussen bedrijven, onderwijs en de overheid. Het heeft als doel om havo- en vwo-leerlingen een reëel beeld te geven van bèta en technologie, en hen te interesseren voor een bètatechnische vervolgopleiding. Op 17 juni wordt de permanente aardgasexpositie in de Fraeylemaborg (Slochteren) geopend. NAM ers ondersteunen ook dit jaar De Leekburners, leerlingen van technasium De Lindenborg uit Leek, die jaarlijks met een zelfgebouwd ultrazuinig voertuig meedoen aan de internationale Shell Ecomarathon. Soms ontstaat overlast door bodemdaling als gevolg van gaswinning in Groningen, Fryslân en Noord- Drenthe. Deze dalingen lopen echter grotendeels volgens de voorspellingen, wat blijkt uit de vijfjaarlijkse prognose die de NAM in september uitbrengt. Voor de metingen wordt onder meer gebruik gemaakt van radarmetingen vanuit satellieten, een nauwkeurige methode die is ontwikkeld samen met de TU Delft. Het KNMI meldt in 2010 vier lichte aardbevingen als gevolg van gaswinning: in de buurt van Froombosch (1 april); Spijk (3 mei); de Waddenzee (7 mei) en Uithuizermeeden (14 augustus). 31 augustus Overheid neemt maatregelen om gaswinning te stimuleren Demissionair EZ-minister Van der Hoeven treft maatregelen waardoor de offshore-industrie ook moeilijk winbaar aardgas op de Noordzee kan winnen. 15 augustus Waterinjectiepompen krijgen groene NAM-kleur De nieuwe waterinjectiepompen injecteren het water dat vrijkomt bij de oliewinning in Schoonebeek in lege gasvelden in Twente. 9 september Studenten nieuwsgierig naar NAM s activiteiten PABO-studenten uit Emmen en Leeuwarden en studenten van het Hanze Institute of Technology in Assen snuffelen aan alles wat met het onstaan, de opsporing en winning van aardolie en aardgas te maken heeft.

8 8 De NAM aan het werk In 2010 wordt een recordhoeveelheid gas geproduceerd uit bestaande locaties, en zowel op land als op zee worden diverse boringen uitgevoerd. Ook werkt de NAM aan projecten die ervoor moeten zorgen dat we ook de komende decennia nog genoeg aardgas uit de Nederlandse bodem kunnen halen. De meeste boringen op het vasteland gebeuren in Schoonebeek. De NAM staat in 2010 echter ook met haar boortoren in Gaag, Numansdorp, t Zandt en Munnekezijl. Op zee wordt er voornamelijk geboord rondom het K15-productieplatform en voor de kust van Ameland. Op twee kilometer afstand van de kust wordt in de Noordzee een nieuw gasveld aangesloten op de bestaande NAM-productiefaciliteiten. De NAM denkt veel na over oplossingen om processen te verbeteren en kosten te verlagen. Bijvoorbeeld bij onderhoudswerkzaamheden offshore. Deze zijn logistiek complex en relatief kostbaar door het helikoptervervoer en beperkte faciliteiten op platforms. Dankzij een technisch hoogstandje van de firma Ampelmann lukt het de NAM om een daadwerkelijke brug te slaan. De sleutel tot succes zit in een telescopische toegangsbrug. Dankzij deze brug kunnen mede werkers het L2-platform, dat 113 km ten noorden van Den Helder in de Noordzee ligt, vanuit elke gewenste positie opstappen vanaf het naastgelegen bevoorradingschip. Geplande werkzaamheden aan platforms worden hierdoor sneller afgerond. Tijdens een zoektocht naar meer aardgas op de locatie Oud-Beijerland stuiten NAM-medewerkers op een nieuw olieveld. Deze ongewone situatie vraagt om een creatieve oplossing. De locatie in Oud- Beijerland is namelijk ontworpen voor gasproductie en niet geschikt voor oliewinning. Experts van verschillende disciplines binnen de NAM werken samen aan de oplossing. Met een aantal aanpassingen aan de locatie wordt nu olie geproduceerd, terwijl de gaswinning in het gebied ongestoord doorgaat. 25 september Inwoners Schoonebeek bezoeken olieproject Ruim 850 inwoners van Schoonebeek en omgeving bezoeken een informatieve open dag over de herontwikkeling van het Schoonebekerolieveld door de NAM. 18 september Bezoek tijdens Landelijke Dag van het Onderhoud Tijdens de Landelijke Dag van het Onderhoud opent de NAM, in samenwerking met haar onderhoudspartner GLT PLUS, de poorten van locatie Spitsbergen. 22 oktober Boysday: broertje van Girlsday In navolging van de jaarlijkse Girlsday waarbij meisjes kennismaken met techniek, is het nu de beurt aan NAM-boys om eens achter de schermen te kijken.

9 9 Een nieuwe techniek om in de toekomst meer aardgas uit bestaande velden te produceren, is het Aardgas + - project. Door middel van stikstofinjectie wordt zo n tien procent extra aardgas geproduceerd uit de bijna lege velden. Het De Wijk-veld kan hierdoor nog ruim tien jaar langer aardgas leveren. In 2010 organiseert de NAM diverse informatieavonden en gaat het officiële vergunningentraject van start. In oktober wordt het milieueffectrapport ingediend. De eerste bouwactiviteiten staan gepland voor Om ervoor te zorgen dat het Groningen-gasveld in de toekomst een belangrijke rol blijft spelen in de Nederlandse gasvoorziening, worden er nu al allerlei voorbereidingen getroffen. Naast het continu onderhouden van de productielocaties van het Groningengasveld, kijkt de NAM in 2010 met name naar de koppeling met de gasopslagen. In april dient de NAM een startnotitie in voor NorgroN: de aanleg van een nieuwe verbindingsleiding tussen de gasopslag locatie bij Norg en het overslagstation van aardgas uit het Groningen-gasveld in Sappemeer. De nieuwe leiding heeft meer capaciteit waardoor de NAM beter kan inspelen op piekvragen naar aardgas. Deze flexibiliteit wordt steeds belangrijker naarmate het Groningengasveld verder leeg raakt. Het milieueffectrapport ligt in het voorjaar van 2011 ter inzage, waarna ook het vergunningentraject start. In diezelfde periode begint de NAM met de voor bereidende werkzaamheden op gasopslag Norg om de capaciteit van deze ondergrondse gasopslag verder te vergroten. 2 en 3 november Info-avonden Aardgas + De NAM dient in oktober het milieueffectrapport (MER) in voor het Aardgas + -project De Wijk. Inwoners van Echten en Koekange worden geïnformeerd. 24 oktober Extra donaties uitgereikt aan NAM-vrijwilligers NAM s donatiecommissie reikt in het kader van de maand van de vrijwilliger 5 extra donaties uit aan NAM-medewerkers die een actieve rol vervullen in een vereniging of stichting. 8 november Brand op gasbehandelingslocatie Grijpskerk GDF s Ochtends ontstaat er brand in een fornuis op de gasbehandelingsinstallatie Grijpskerk van de NAM. Er doen zich geen persoonlijke ongelukken voor. De brandweer laat de brand gecontroleerd uitbranden.

10 10 Cijfers 2010 Aantal werknemers (2009: 1.807) 48 nationaliteiten (2009: 40) 225 (13%) vrouwen: (2009: 239) (87%) mannen: (2009: 1.568) Aardgasproductie 67,276 GE miljard m³ (2009: 53,3 miljard m 3 ) 51,136 miljard m³ (76,01%) uit het Groningengasveld (2009: 37,6 miljard m 3 ) 16,140 miljard m³ (23,99%) uit kleine gasvelden op land en zee (2009: 15,7 miljard m³) Olieproductie TQ m³ voornamelijk uit kleine velden in West-Nederland (2009: TQ m³) Aardgascondensaatproductie TQ m³ (2009: m 3 ) Aantal boringen Op land: 34 (2009: 26) Offshore: 8 (2009: 4) TQ, m 3 TelQuel: Volume van het gas onder beschouwing uitgedrukt in kubieke meters zoals het uit de grond komt. Bij TQ wordt niet gecorrigeerd voor druk, warmte of calorische waarde. GE Groningen Equivalent (GE Nm³) Volume van het gas onder beschouwing uitgedrukt in aantal Nm³ Groningen-gas met een gelijke totale calorische waarde als de hoeveelheid gas onder beschouwing. Elk gas kent een bepaalde calorische waarde (bij hoger calorisch gas komt meer warmte vrij bij verbranding dan bij lager calorisch gas). Om deze reden wordt veelal gas omgerekend naar een bepaalde standaard zoals Groningen Equivalent gas. Hierbij geldt dus een omrekenfactor (hoeveelheid Nm³ gas dat noodzakelijk is om dezelfde calorische waarde te verkrijgen als 1 Nm³ Groningen-gas). 17 november Jet-Net Career Days in Den Haag De ingrediënten voor de Career Days bestaan uit 60 stands, leerlingen, 240 docenten en 630 medewerkers. Het evenement is bedoeld om havo- en vwo-leerlingen te informeren over en te interesseren voor techniek. 9 december Groningen-systeem levert hoge capaciteit tijdens kou Met de kou van de afgelopen tijd is de vraag naar aardgas groot. Het Groningensysteem levert zo n 300 miljoen m³ gas per dag. Dit is nog niet de piekcapaciteit, want deze zit rond 400 miljoen m³ gas per dag. 26 november Diner jubilarissen Ruim 300 NAM-jubilarissen en hun partners genieten van een diner ter ere van hun 25-, 35-, of 40-jarig dienstjubileum.

11 11 11 december Schoonebeekers in de ban van ijs en olie Kinderen openen al schaatsend de tijdelijke ijsbaan in Schoonebeek. De ijsbaan is een gebaar van de NAM richting de inwoners van Schoonebeek en directe omgeving in verband met de hernieuwde oliewinning die in januari 2011 van start gaat. 10 december Boorplatform Synergy II boort 4 jaar veilig Gedurende 4 jaar heeft de Synergy II een grote variatie aan werkzaamheden veilig uitgevoerd. De rig heeft in deze periode meter aan nieuwe putten geboord, kilometer afgelegd tussen 25 locaties en manuren aan werk verzet. 25 december Veiligheidsmijlpaal bereikt De NAM en haar aannemers werken 100 dagen zonder ongevallen. Een prestatie van formaat gezien het vele werk dat is verzet in deze periode.

12 Colofon Deze brochure is een uitgave van: Tekst: NAM afdeling Communicatie Postbus 28000, 9400 HH Assen Telefoon (0592) Foto s: Hans Banus, Jan Beets, Ernst Bode, Wietze Landman, NAM, Martijn Schroot, Sky-Pictures, Peter Stevens, Bert Vennik, Bennie Wolbers Vormgeving: Castel Communicatie Nederlandse Aardolie Maatschappij B.V. januari 2011