Inhoud. 1. De kunst van de omgevingsanalyse. 2. Scenario s: onzekerheden aanvaarden én gebruiken. 3. Georganiseerde criminaliteit in 2015

Transcriptie

1 Scenario-ontwikkeling als techniek voor omgevingsanalyse Studienamiddag Overheidsbeleid verbeteren door toekomstonderzoek Leuven 9 december 2014 Tom Vander Beken 2

2 3 Since the plotters were flexible and resourceful, we cannot know whether any single step or series of steps would have defeated them. What we can say with confidence is that none of the measures adopted by the U.S. government from 1998 to 2001 disturbed or even delayed the progress of the al Qaeda plot. Across the government there were failures of imagination, policy, capabilities, and management. The most important failure was one of imagination. We do not believe leaders understood the gravity of the threat. (National Commission on Terrorist Attacks Upon the United States, 2004: 9) Inhoud 1. De kunst van de omgevingsanalyse 4 2. Scenario s: onzekerheden aanvaarden én gebruiken 3. Georganiseerde criminaliteit in Gevangenissen in Conclusie

3 1. De kunst van de omgevingsanalyse 5 Omgevingsanalyses gaan ervan uit dat het mogelijk is om: -belangrijke trends in de samenleving te detecteren waarvan aangenomen wordt dat zij zich in de toekomst verder zullen zetten (voorspelling); -deze trends aan een criminaliteitsbeeld te linken (causaal verband). Dit is heel moeilijk vol te houden gezien de complexiteit van de maatschappelijke ontwikkelingen én van criminaliteit. Het voorspellen en unilateraal verbanden leggen is eerder een «kunst» dan een wetenschap (historicisme). Bovendien stelt het de toekomst als statisch en onontkoombaar voor (belang voor beleidsmaker?). 2. Scenario s: onzekerheden aanvaarden én gebruiken 6 Traditionele omgevingsanalyses hebben het moeilijk om onzekerheden een plaats te geven. Nochtans weten we dat «zwarte zwanen»zeer vaak een grote impact hebben op ontwikkelingen. De scenario-techniek laat toe om (expliciet) wel met onzekerheden te werken. Scenario s stellen niet één bepaalde toekomst voor maar verschillende alternatieve werelden. «Wat als?»doet ons nadenken over mogelijke toekomstige werelden én over de impact van ons (niet-)handelen vandaag en morgen. Uitgangspunt zijn belangrijke «onzekerheden»waarrond een verhaal wordt uitgewerkt dat zich in de tegenwoordige tijd in de toekomst afspeelt. Veel meer aandacht voor plausibiliteitdan voor waarschijnlijkheid.

4 3. Georganiseerde criminaliteit in Onderzoek voor Europese Commissie rond omgevingsonderzoek en de ontwikkeling van rapportages en beleid rond georganiseerde criminaliteit. Keuze voor scenario s over dreiging, kwetsbaarheid economie en illegale markten. Voor kwetsbaarheidscenario s keuze voor intellectuele eigendomsrechten (IPR-handhaving op Europees niveau) en Europese regulering van economische markten (met focus op publiek-private samenwerking) als onzekerheden. Vier scenario s: «sterke sectoren»(resistant sectors), «Fort Europa» (fortress Europe), «zeef»(sieve) en «gefragmenteerde kwestbaarheid «(fragmented vulnerability). Toepassingen op Europees niveau maar ook België, met sporen in Belgisch jaarrapport georganiseerde criminaliteit (ook door Europol, bv. energiesector). Uiteindelijk moeilijk te implementeren in andere rapportages. Wat zijn precies de conclusies van een scenario-oefening? Heeft dit zin voor (twee)jaarlijkse rapportages? En welke «onzekerheden»zijn nu echt belangrijk? Hoeveel scenario s heb je nodig? 4. Gevangenissen in We zitten op een redelijke verhouding van gevangenen op 10 miljoen inwoners. We monitoren voortdurend wie er in de gevangenis zit. We gaan ervan uit dat de buitenwereld niet in die mate zal wijzigen dat de verhouding tussen gevangenen en nietgevangenen grondig zal wijzigen. (Stefaan De Clerck, Belgische Kamer van Volksvertegenwoordigers, 2009: 24). Is heden, verleden en toekomst m.b.t. capaciteit en overbevolking iets dat beleidsmakers overkomt? In Nederland veel interesse in toekomstbeelden van justitie en gevangeniswezen. Sinds 1998 beleidsneutrale capaciteitsramingen i.v.m. de behoefte aan sanctiecapaciteitdoor WODC (Jukebox-model, PMJ). Maar resultaten kloppen niet echt: groeiprognoses versusleegstand gevangenissen. Scenario-oefening voor 2025 met cruciale onzekerheden : de reductie van de overbevolking en de daadwerkelijke implementatie van alle aspecten van de rechtspositie van de gedetineerden. Vier scenario s: Wereldstad, Zwarte Gat, Ziekenhuis en Panopticon.

5 4a. Wereldstad 9 - Grote capaciteitsdruk en overbevolkingsproblemen met implementatie rechtspositie. - Heel veel verschillende mensen leven op een beperkte oppervlakte met elkaar samen. - Directeurs staan als burgemeestersin voor orde en veiligheid met respect voor de individuele rechten (prison community policing). Inspraak en vertegenwoordiging van gedetineerden. - Heel wat problemen met populaties die niet bereikt worden of niet volwaardig (kunnen) participeren. De klachten van bewoners en personeel m.b.t. onveiligheid en de beperkte mogelijkheden tot het handhaven van de penitentaire rust stellen het beleid voor een uitdaging. 10 4b. Zwarte gat - Grote overbevolking, veel soorten gevangenissen die allemaal vol zitten. - Personeel zorgt, gewapend, vooral voor bewaking en veiligheid. Weinig individuele contacten en begeleiding mogelijk. Bewakingstechnologie. - Weinig maatschappelijke interesse in wat gebeurt in de gevangenis directie beslist zelf wat kan en niet kan directeur met militaire achtergrond. - Mensen worden tot gevangenissen aangetrokken en daarin verzwolgen.

6 4c. Ziekenhuis 11 - Geen capaciteitstekort (iedereen alleen op cel) en implementatie rechtspositie. - Enkel «gevaarlijke»verdachten en veroordeelden worden opgesloten. Gedetineerden leven samen in paviljoenen en leefgroepen op basis van hun (risico)profiel. Veel contacten tussen intra en extra muros. - Gevangenisdirecteur is voormalig hoofd van een ziekenhuis. 4d. Panopticon 12 - Er zijn geen echte capaciteitsproblemen (nieuwbouw, private gevangenissen, ), maar ook geen implementatie rechtspositie. - Materiële omstandigheden gedetineerden zijn fel verbeterd. - Gevangenen getaxeerd op basis van hun risicoprofiel. Weinig participatie of inbreng van gedetineerden. De directeur is een ambtenaar of werknemer die beslist in het belang van de gedetineerden, inclusief invrijheidstellingen.

7 5. Conclusie De toekomst ligt breed open. Zij hangt van ons af, van ons allemaal. Zij hangt af van wat wij en vele andere mensen doen en zullen doen; vandaag, morgen en overmorgen. En wat we doen en zullen doen, hangt opnieuw van ons denken af, en van onze wensen, verzuchtingen en angsten. Alles hangt af van hoe wij de wereld zien en hoe wij de de mogelijkheden van de toekomst beoordelen. (Karl Popper, 2003) 13 Contact Prof. Dr. Tom Vander Beken t f Tom.VanderBeken@UGent.be IRCP Ghent University Universiteitstraat 4 B 9000 Ghent