Rapportage Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie Reclame, Presentatie en Communicatie. Datum: september 2014 Auteur: Sanne Saalbrink

Transcriptie

1 R eclame, P resentatie en C ommunicatie Rapportage Arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie Reclame, Presentatie en Communicatie Datum: september Auteur: Sanne Saalbrink

2 Colofon Savantis is het kenniscentrum beroepsonderwijs bedrijfsleven voor de sectoren Schilderen en Onderhoud; Afbouw; Reclame, Presentatie en Communicatie; en Schoonmaak en Glazenwassen. In haar register van erkende leerbedrijven zijn ruim bedrijven opgenomen, waar meer dan leerlingen en stagiairs uit het middelbaar beroepsonderwijs het praktijkdeel van hun opleiding volgen. Savantis onderhoudt 22 ministerieel erkende kwalificatiedossiers, samen goed voor 61 uitstromen. Ook ontwikkelt en organiseert Savantis praktijk- en theorietrainingen, met jaarlijks deelnemers. Ontwikkeling en productie: Savantis Postbus AB Waddinxveen T info@savantis.nl Savantis, Vakcentrum Afbouw en Onderhoud, Presentatie en Communicatie, Waddinxveen, augustus Alle rechten voorbehouden. OO. bladzijde 2 datum: 7-10-

3 Inhoudsopgave 1. Inleiding Leeswijzer 4 2. Ontwikkelingen in het onderwijs 5 3. Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt Bedrijvigheid en werkgelegenheid Vooruitzichten voor de Reclame, Presentatie en Communicatie Beschikbaarheid van bpv-plaatsen en het arbeidsmarktperspectief van leerlingen Beschikbaarheid van beroepspraktijkvormingsplaatsen Arbeidsmarktperspectieven voor van gediplomeerde leerlingen 19 OO. bladzijde 3 datum: 7-10-

4 1. Inleiding De sector Reclame, Presentatie en Communicatie (RPC) bestaat uit diverse creatieve branches en beroepen. In het ene beroep ligt de nadruk op vormgeving en realisatie van een media-uiting, in het andere op productie. Een ruimtelijk vormgever ontwerpt bijvoorbeeld stands of etalages, en houdt zich bezig met de vormgeving van displaymateriaal tot levensmiddelenverpakkingen. Een standbouwer bouwt stands en decors voor tentoonstellingen, winkels, toneeluitvoeringen, enzovoorts. Een signspecialist werkt aan producten zoals autobelettering en lichtreclames. Een grafisch vormgever of dtp er geeft vorm aan drukwerk. Een webdesigner maakt websites, webapplicaties en dvd-producties. Een fotograaf werkt de ene keer aan productfotografie, de andere keer aan actiefoto s. De AV-medewerker en de video-editor werken mee aan audiovisuele producties. Binnen de sector RPC worden leerlingen opgeleid binnen zes kwalificatiedossiers. Savantis kent voor de sector drie eigen dossiers: Signmaker, Tentoonstellingsbouwer en Vormgeving Ruimtelijke Presentatie en Communicatie. Daarnaast deelt Savantis de dossiers 1 AV-productie en Mediavormgever met GOC en PMLF. Het dossier DTP-er wordt met GOC gedeeld. 1.1 Leeswijzer In het volgende hoofdstuk worden de meest recente ontwikkelingen in het mbo onderwijs voor de kwalificaties van Savantis in de sector RPC weergegeven. In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Eerst wordt er ingegaan op de bedrijvigheid en werkgelegenheid in de RPC om vervolgens de vooruitzichten te presenteren. In hoofdstuk 4 tot slot wordt de beschikbaarheid van opleidingsplaatsen en het arbeidsmarktperspectief van gediplomeerde leerlingen geschetst. 1 De kwalificatiedossiers die Savantis met GOC en PMLF deelt bestaan uit verschillende uitstromen met een aparte Crebo-code. Deze uitstromen zijn wel verdeeld naar kenniscentrum, maar het kwalificatiedossier op zich heeft een algemene Crebo-code. Leerlingen die nog niet voor een uitstroom hebben gekozen worden door scholen meestal ingeschreven op de algemeen gedeelde Crebo-code en horen officieel nog niet tot een bepaald kenniscentrum. OO. bladzijde 4 datum: 7-10-

5 2. Ontwikkelingen in het onderwijs Savantis kent voor de sector Reclame, Presentatie en Communicatie zes kwalificatiedossiers. Savantis heeft drie eigen dossiers: Signmaker, Tentoonstellingsbouwer en Vormgeving Ruimtelijke Presentatie en Communicatie. Daarbij deelt Savantis het dossier DTP-er met GOC. De dossiers AVproductie en Mediavormgever worden met GOC en PMLF gedeeld. Onderstaande tabel laat de ontwikkeling van het aantal RPC-leerlingen van Savantis zien. Op 1 oktober 2013 werden leerlingen opgeleid binnen een kwalificatie/uitstroom die uitsluitend door Savantis wordt onderhouden. Dit is een lichte daling van het aantal leerlingen van een half procent ten opzichte van het voorgaande schooljaar. Bijna alle leerlingen (99,5%) volgen een BOLopleiding 2. Het kleine aantal BBL-leerlingen 3 (=25) volgt een opleiding binnen het kwalificatiedossier Signmaker. Tabel 1. Aantal leerlingen RPC per opleiding, 2007/ / Kwalificatiedossier Savantis dossiers 2007/ 2008/ 2009/ 2010/ 2011/ 2012/ Signmaker Tentoonstellingsbouwer Vormgeving Ruimtelijke Presentatie en Communicatie subtotaal Gedeelde dossiers, leerlingen Savantis AV-productie DTP-er Mediavormgever subtotaal Totaal Savantis Gedeelde dossiers, leerlingen in het gedeelde dossier en leerlingen GOC en PMLF AV-productie DTP-er Mediavormgever Subtotaal Bron: DUO, peildatum 1 oktober In de tabel is eveneens te zien dat ook het aantal leerlingen dat binnen de gedeelde dossiers een opleiding volgt die onder de uitstroom van GOC of PMLF valt is afgenomen (-4%) ten opzichte van 2 BOL staat voor beroepsopleidende leerweg en bestaat uit eerst een periode fulltime naar school en daarna een periode BPV (Beroepspraktijkvorming) al dan niet aaneengesloten. Het praktijkonderdeel bestrijkt tenminste 20% en minder dan 60% van de opleiding. 3 BBL staat voor beroepsbegeleidende leerweg en bestaat uit één à twee dagen school en de rest van de week BPV bij een leerbedrijf. Het praktijkonderdeel beslaat uit tenminste 60% tot maximaal 80% van de opleiding. OO. bladzijde 5 datum: 7-10-

6 schooljaar 2012/2013. In de drie gedeelde kwalificatiedossiers zijn in het schooljaar 2013/ daarnaast leerlingen ingeschreven op de algemeen gedeelde Crebo-codes. Dit is 10 procent minder dan vorig schooljaar, toen dit nog om leerlingen ging en 36 procent minder dan de in 2011/2012. Naar eigen schatting zal uiteindelijk circa 10% van deze leerlingen een uitstroom van Savantis volgen. In de afgelopen jaren is het leerlingen aantal binnen de meeste kwalificatiedossiers gegroeid. Het aantal leerlingen dat een opleiding tot DTP-er volgt binnen het dossier van Savantis is met 31 procent gestegen. Na enkele jaren van daling van het aantal leerlingen tentoonstellingsbouw is het aantal leerlingen binnen dit kwalificatiedossier voor het tweede schooljaar op rij gestegen (met 29% ten opzichte van schooljaar 2012/2013). Het aantal leerlingen dat een opleiding tot mediavormgever van Savantis volgt is daarentegen afgenomen met 15 procent ten opzichte van vorig schooljaar. Dit komt deels doordat het SintLucas sinds schooljaar 2012/2013 de leerlingen mediavormgever inschrijft op de GOC crebocode voor mediavormgeving. Samen met een daling van het aantal leerlingen AV-productie is deze daling verantwoordelijk voor de lichte daling van de RPC leerlingen Figuur 1 geeft de ontwikkeling van de leerlingaantallen en gediplomeerden over de afgelopen jaren weer. 4 Elk schooljaar doet het deel van het totaal aantal leerlingen dat in het examenjaar van de opleiding zit examen voor een diploma. De ontwikkelingen in het aantal gediplomeerden loopt altijd iets achter op de ontwikkelingen in het totaal aantal leerlingen van de sector. Dat betekent dat wanneer het totaal aantal leerlingen stijgt, het aantal gediplomeerden een aantal jaar later ook een stijging doormaakt en vice versa. In de figuur is te zien dat het aantal gediplomeerden in de RPC dossiers van Savantis wederom is gestegen ten opzichte van voorgaand schooljaar (+6%). Figuur 1. Ontwikkeling totaal aantal leerlingen en gediplomeerden RPC, 2006/ /. Aantal leerlingen Savantis Aantal diploma's Savantis Leerlingen gedeelde kwalificaties (Savantis GOC en PMLF) / ' / ' / ' / ' / ' / ' / ' / ' 1 4 Bron: DUO, peildatum 1 oktober. 4 In de sector volgen circa 260 leerlingen onbekostigd onderwijs aan de Fotovakschool (AV) welke op termijn ook jaarlijks een onderdeel van de gediplomeerden zal uitmaken voor deze kwalificaties. Deze aantallen worden niet meegenomen in de databestanden van DUO. De ervaring is dat de rendementscijfers zullen overeenkomen. OO. bladzijde 6 datum: 7-10-

7 Gezien de stijging van het aantal leerlingen in de afgelopen jaren mag aangenomen worden dat ook het aantal gediplomeerden de komende jaren zal stijgen. Gemiddeld is het aantal gediplomeerden vanaf 2007/2008 elk schooljaar met 8 procent toegenomen. Dit gemiddelde komt overeen met de gemiddelde toename van het aantal leerlingen over dezelfde periode. OO. bladzijde 7 datum: 7-10-

8 3. Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt 3.1 Bedrijvigheid en werkgelegenheid De sector Reclame, Presentatie en Communicatie bestaat uit diverse creatieve branches. Hoeveel bedrijven en werknemers er in deze branches werken is niet precies bekend. Niet alle branches zijn collectief georganiseerd en ook het onderscheid tussen branches is minder makkelijk te maken dan bij de andere sectoren waar Savantis voor werkt. Savantis draagt binnen de sector Reclame, Presentatie en Communicatie de zorg voor zes kwalificatiedossiers: Vormgeving Ruimtelijke Presentatie en Communicatie; Signmaker; Tentoonstellingsbouwer; Mediavormgever; AV-productie; DTP-er. Savantis levert hiermee een bijdrage aan het opleiden voor een deel van de creatieve branche in Nederland. Naast Savantis leveren andere kenniscentra en onderwijsinstellingen (waaronder ook hbo s) een bijdrage aan het opleiden voor deze branche. De creatieve branches worden vaak aangeduid met de term 'creatieve industrie'. De afbakening van deze industrie is onderwerp van veel onderzoeken. De onderzoeksrapportages van het CBS bieden hiervan een goed overzicht. 5 CBS kiest voor een cluster-indeling van bedrijven in de volgende clusters: kunsten en cultuur erfgoed, media en entertainment en creatieve zakelijke dienstverlening. Deze clusterindeling komt goed overeen met de werkvelden van leerlingen die in de RPC-kwalificatiedossiers worden opgeleid. Niet alle werknemers bij een creatief bedrijf hebben een creatieve functie. Bijvoorbeeld een trafficmanager of secretaresse bij een reclamebureau. Daarnaast zijn er werknemers die bij een niet creatief bedrijf wel een creatief beroep uitoefenen. Bijvoorbeeld vormgevers die bij een warenhuis of uitgeverij werken. Op basis van het werkgelegenheidsregister LISA heeft Savantis in 2011 bepaald dat er zo n tweehonderdduizend werkzame personen zijn in de bedrijven die aansluiten op de RPCopleidingen 6. Volgens Panteia/EIM op basis van gegevens van het CBS waren er in werkenden 7 in de creatieve industrie werkzaam. Het werk in de creatieve industrie is relatief gezien vrij arbeidsintensief. Ook vindt de afzet vooral in Nederland plaats. 8 Bedrijven die zich specifiek bezig houden met één of meer van de Savantis kwalificaties hebben veelal geen eigen SBI code. 9 De leerlingen die worden opgeleid binnen één van de RPC kwalificaties van Savantis kunnen het werk uitvoeren bij een verscheidenheid aan bedrijven. Tentoonstellingsbouwers kunnen bijvoorbeeld werken bij bedrijven die zich bezighouden met de organisatie van congressen en beurzen (SBI 8230), maar ook bij bedrijven die zich bezig houden met diensten voor uitvoerende kunst (SBI 9002). Signmakers werken bijvoorbeeld bij Reclamebureaus (SBI 7311). 5 CBS (2011), N. Braams. Onderzoeksrapportage Creatieve industrie en CBS (2011), N. Urlings, N. Braams, Creatieve industrie in Nederland, Creatieve beroepen. 6 Savantis (2011). Rapportage arbeidsmarkt- en onderwijsinformatie Savantis 2010/2011, sector Reclame, Presentatie en Communicatie. 7 Werkende personen. 8 Panteia, Topsectoren:beeld en ontwikkeling, 2013, pagina De Standaard Bedrijfsindeling (SBI) is een hiërarchische indeling van economische activiteiten. Het CBS gebruikt de SBI onder meer om bedrijfseenheden in te delen naar hun hoofdactiviteit. OO. bladzijde 8 datum: 7-10-

9 De volgende tabel laat de ontwikkeling van het aantal bedrijven zien voor de periode Er is een selectie gemaakt van voor de sector RPC relevante SBI-codes. Tabel 2. Ontwikkeling aantal bedrijven (op basis van voor de sector relevante SBI-codes), SBI 2008 Omschrijving Winkels, warenhuizen en tuincentra Bedrijfsmeubelindustrie Warenhuizen Winkels in meubels Winkels woninginrichting algemeen Tuincentra Foto en film Winkels in fotografische artikelen Filmproductie, geen televisiefilms Productie van televisieprogramma's Maken en uitgeven geluidsopnamen Fotografie Ontwikkelwinkels Ontwikkelcentrales Reclamebureaus Industrieel ontwerp Grafisch ontwerp Industrieel en productontwerp Interieur en ruimtelijk ontwerp Kunst, architectuur, interieur en beurzen 8230 Organisatie van congressen, beurzen Diensten voor uitvoerende kunst Architectenbureaus Architecten (geen interieur) Interieurarchitecten Interieurbouw Bron: CBS, Statline, geraadpleegd op Dit is een categorie die pas sinds 2013 is uitgesplitst naar de drie onderstaande categorieën. 11 Dit is een categorie die pas sinds 2013 is uitgesplitst naar de twee onderstaande categorieën. OO. bladzijde 9 datum: 7-10-

10 Het aantal relevante bedrijven is de afgelopen jaren sterk gegroeid. Vanaf 2007 is er sprake van een groei van ruim 50 procent. Ten opzichte van 2013 is het aantal geselecteerde bedrijven gegroeid met 2 procentpunt. Dit is een minder scherpe groei dan in 2013, toen er nog sprake was van 4 procent. In figuur 2 is de ontwikkeling van het totaal aantal relevante bedrijven grafisch weergegeven. Hier is te zien dat de scherpe stijging vanaf 2007 inderdaad af lijkt te vlakken in. Figuur 2. Ontwikkeling totaal aantal relevante bedrijven Bron: CBS, Statline, bewerkt door Savantis. In tabel 2 zijn de verschillende typen bedrijven in clusters opgedeeld. In figuur 3 (zie volgende pagina) is per cluster de ontwikkeling van het aantal bedrijven weergegeven. Hierin is te zien dat vooral het aantal industrieel ontwerp bedrijven in is afgenomen ten opzichte van Gebaseerd op de totalen van de SBI-codes in tabel 2. OO. bladzijde 10 datum: 7-10-

11 Figuur 3. Ontwikkeling aantal bedrijven per cluster Winkels, warenhuizen en tuincentra Reclamebureaus Kunst, architectuur, interieur en beurzen Foto en film Industrieel ontwerp Bron: CBS, Statline, bewerkt door Savantis. De toename van het aantal bedrijven vanaf 2007 wordt grotendeels veroorzaakt door het toegenomen aantal zelfstandigen. Daarom is het aantal banen in de sector minder hard gestegen. 13 De volgende tabel laat het aantal bedrijven zien naar werkzame personen. Hier is te zien dat in de meeste subbranches een aanzienlijk deel van de bedrijven bestaan uit zelfstandigen (1 werkzame persoon). SBI 2008 Tabel 3. Aantal bedrijven naar werkzame personen (op basis van relevante SBI-codes), Omschrijving tot 5 Werkzame personen 5 tot tot tot tot Totaal bedrijven Bedrijfsmeubelindustrie Warenhuizen Winkels in meubels Winkels woninginrichting algemeen Tuincentra Winkels in fotografische artikelen Gemeente Amsterdam Bureau Onderzoek en Statistiek, Monitor creatieve industrie 2012, OO. bladzijde 11 datum: 7-10-

12 SBI 2008 Omschrijving tot 5 Werkzame personen 5 tot tot tot tot Totaal bedrijven Filmproductie, geen televisiefilms Productie van televisieprogramma's Maken en uitgeven geluidsopnamen Fotografie Ontwikkelwinkels Ontwikkelcentrales Reclamebureaus Grafisch ontwerp Industrieel en productontwerp Interieur en ruimtelijk ontwerp Organisatie van congressen, beurzen Diensten voor uitvoerende kunst Architecten (geen interieur-) Interieurarchitecten Interieurbouw Totaal Bron: CBS, Statline. De verhouding van het aantal ZZP ers per branche ligt het laagst bij de winkels en warenhuizen. Bij de warenhuizen, tuincentra en winkels die hier zijn meegenomen heeft meer dan de helft van de bedrijven meer dan één werkzame persoon. Dit in tegenstelling tot de andere relevante branches. Met name in de fotografie, grafisch ontwerp, industrieel en productontwerp en interieur en ruimtelijk ontwerp is het aantal bedrijven met één werkzame persoon hoog (92 tot 95 procent). De meeste bedrijven (85%) bestaan uit één werkzame persoon. 14 Dit percentage is ruim een procent toegenomen ten opzichte van In figuur 4 is de verdeling van het aantal bedrijven naar werkzame personen voor het totaal aan relevante bedrijven weergegeven. 14 CBS, Statline, Bedrijven; bedrijfstak/branche (SBI 2008), grootte, rechtsvorm, 1 januari. OO. bladzijde 12 datum: 7-10-

13 Figuur 4. Verdeling aantal bedrijven naar werkzame personen 15 2,29% 1,02% 0,54% 0,12% 0,09% 3,41% 7,49% 1 werkzame persoon 2 werkzame personen 3 tot 5 werkzame personen 5 tot 10 werkzame personen 10 tot 20 werkzame personen 20 tot 50 werkzame personen 85,05% 50 tot 100 werkzame personen 100 werkzame personen of meer Het is in de sector op een relatief makkelijke manier mogelijk om een onderneming te beginnen. Het aantal starters is dan ook hoog. 16 Met de opkomst van het zelfstandig ondernemerschap is ook de gemiddelde omvang van een bedrijf in de sector afgenomen. Dit is een ontwikkeling die in de creatieve industrie sneller gaat dan in de gehele Nederlandse economie. In 2012 had een vestiging in de creatieve industrie gemiddeld 2,3 werknemers tegenover 5,5 werknemers voor de totale economie. 17 In de creatieve sector is er sprake van dynamische bedrijvigheid met relatief veel startende en stoppende bedrijven. Dit kan onder andere worden verklaard doordat de concurrentie relatief hoog is in de sector. 18 In 2011 waren 3,5 procent van de banen in de Nederlandse economie te vinden in de creatieve industrie. Tussen 2000 en 2011 was er in de sector sprake van een stijging van het aantal banen met 3,0 procent. In dezelfde periode nam het totaal aantal banen in Nederland met 0,9 procent toe. De omzet van de creatieve industrie als geheel maakte in ,9 procent van de Nederlandse economie uit. 19 Vanaf 2012 is de groei van het aantal banen afgenomen. De groei van het aantal banen vond vooral plaats in de deelsectoren waar Savantis opleidingen in aanbiedt, namelijk vormgeving en ontwerp en de reclame en communicatie. 20 De Nederlandse regering heeft in het kader van het zogenaamde Topsectoren beleid de creatieve industrie als topsector bestempeld. Een topsector is een sector waar Nederland op wil excelleren. In de topsectorenaanpak voor de creatieve industrie worden bedrijven betrokken die hun bestaansreden vinden in creativiteit, innovatie en ondernemerschap. De meeste deelsectoren die 15 Bron: CBS, Statline op basis van relevante SBI-codes, totaal gegevens tabel 3 bewerkt. 16 Panteia, Topsectoren:beeld en ontwikkeling, update oktober 2013, pagina Gemeente Amsterdam Bureau Onderzoek en Statistiek, Monitor creatieve industrie 2012, Gemeente Amsterdam Bureau Onderzoek en Statistiek, Monitor creatieve industrie 2012, P. Rutten en O. Koops, Creatieve industrie in cijfers, P. Rutten en O. Koops, Creatieve industrie in cijfers, OO. bladzijde 13 datum: 7-10-

14 binnen RPC vallen worden ook tot de topsector creatieve industrie gerekend. Onder de creatieve industrie vallen bijvoorbeeld mode, design, reclame, nieuwe media, gaming, muziek en architectuur. De overheid is van mening dat de creatieve industrie goed in staat is een bijdrage te leveren aan innovatie in andere sectoren en aan het oplossen van maatschappelijke uitdagingen. De ambitie van de Topsector Creatieve Industrie is om Nederland in 2020 de meest creatieve economie van Europa te laten zijn Vooruitzichten voor de Reclame, Presentatie en Communicatie Voor de gehele economie verwacht het CPB een licht herstel in met een groei van 0,75 procent en in 2015 een groei van 1,25 procent. In de periode verwacht het CPB een gemiddelde groei van 1,5 procent. 22 Doordat de arbeidsmarkt achterloopt op de economie zal de werkloosheid naar verwachting ook in nog stijgen tot gemiddeld 7,25 procent van de beroepsbevolking. Bedrijven gaan bij een productiestijging in eerste instantie de aanwezige productiecapaciteit beter benutting voordat zij nieuwe mensen aannemen. 23 Ook de sector RPC heeft de gevolgen gemerkt van de economische crisis. Vanaf 2011 verkeerde de creatieve industrie in een krimpfase. De werkgelegenheid liet relatief gezien minder krimp zien. 24 Het werk in de sector is vrij arbeidsintensief maar doordat de afname van de toegevoegde waarde in de sector zich doorzet ontwikkelt ook de werkgelegenheid zich negatief. Voor wordt een licht herstel van de werkgelegenheid verwacht voor de sector. 25 De vraag naar arbeid (het aantal baanopeningen) in de creatieve sector is bijna volledig toe te schrijven aan vervangingsvraag als gevolg van vertrekkend personeel. 26 De gemiddelde vervangingsvraag voor de creatieve beroepen wordt op 2,4% ingeschat. Terwijl de werkgelegenheid binnen de creatieve beroepen in de periode steeg wordt de komende jaren een negatieve uitbreidingsvraag verwacht. 27 Daardoor zal de werkgelegenheid ook niet toenemen. De daling van de werkgelegenheid valt onder andere te verklaren door de kortingen op subsidies in de creatieve beroepen. 28 ROA verwacht dat de werkgelegenheid voor het aantal werkenden in de creatieve beroepen in de periode gemiddeld afneemt met 0,7 procent per jaar. Dat betekent een afname van creatieve banen. 29 Fotografie In de fotografie bestaat 95 procent van de bedrijven uit ondernemers zonder personeel. Volgens CBS zijn er in ondernemingen actief in de fotografiebranche. Dit is een stijging van 7 procent ten opzichte van 2013 en een stijging van maar liefst 121 procent ten opzichte van het aantal ondernemingen in Volgens de kamer van Koophandel zijn er 797 ondernemingen actief in de fotografie. 30 Het aantal niet- werkende werkzoekende fotografen was in juni van 2013 volgens 21 Topsector Creatieve industrie, Creatieve industrie, 22 Centraal Planbureau. Juniraming 2013: economische vooruitzichten 2013 en, 13 juni Centraal Planbureau. Juniraming : economische vooruitzichten en 2015, 16 juni. 24 Panteia, Topsectoren:beeld en ontwikkeling, 2013, pagina Panteia, Topsectoren:beeld en ontwikkeling, update oktober 2013, pagina ROA, De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2016, ROA, De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2018, ROA, De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2016, ROA, De arbeidsmarkt naar opleiding en beroep tot 2018, Kamer van Koophandel, Ondernemersplein Branche-informatie Fotografie,. OO. bladzijde 14 datum: 7-10-

15 het UWV 44 procent toegenomen ten opzichte van dezelfde periode in In juni van is er sprake van een stijging van 33 procent van het aantal niet-werkende werkzoekenden. De meeste werkloze fotografen wonen in de Noord- en Zuid-Holland. 31 Wanneer gekeken wordt naar het aantal vacatures dat wordt bijgehouden door het UWV is te zien dat het aantal vacatures in juni van meer dan 2 keer zo laag is als het aantal vacatures in juni Doordat het aantal vacatures in januari, februari, april en mei van wel groter was dan diezelfde maanden in 2013, ligt het totaal aantal vacatures in het eerste half jaar van wel iets hoger dan het totaal aantal vacatures in het eerste half jaar van Audiovisueel en animatie De audiovisuele sector houdt zich bezig met het produceren van audiovisuele producties zoals videoproducties, televisie en film, foto's en geluidsregistraties. De netto bestedingen voor televisie zijn in 2013 gedaald met 3 procent ten opzichte van De radiobestedingen zijn daarentegen licht gestegen (2,2%). 33 Ook kan men zich richten op audiovisuele dienstverlening in bijvoorbeeld hotels en congrescentra. De werkzaamheden worden verricht voor onder andere omroepen, producenten van audiovisuele en geïntegreerde media, uitgeverijen en reclamebureaus, fotostudio's, particulieren/consumenten, overheidsinstellingen en facilitaire bedrijven. 34 Het aantal niet- werkende werkzoekende audiovisuele professionals is in juni van 2013 volgens het UWV 42 procent toegenomen ten opzichte van dezelfde periode in In juni van is er sprake van een stijging van 30 procent van het aantal niet-werkende werkzoekenden. De meeste niet-werkende werkzoekenden wonen in de Utrecht en Flevoland, de regio Amsterdam of Den Haag Leiden. 35 Het aantal vacatures dat wordt bijgehouden voor UWV ligt in de eerste zes maanden van aanzienlijk hoger dan het eerste half jaar van 2013 en heeft het totaal aantal vacatures van 2013 al overschreden. 36 Productpresentatie en winkelinrichting Het aantal interieurbouw en winkelbedrijven waar de vormgever ruimtelijke presentatie en communicatie en de medewerker productpresentatie (veelal) in loondienst werkzaam is, is na een kleine daling in 2013 licht gestegen in (1%). De vormgever kan ook als zelfstandig ondernemer 31 UWV Arbeidsmarktcijfers.nl, Niet-werkende werkzoekenden , Fotograaf, fotojournalist, fotolaborant en persfotograaf en UWV Arbeidsmarktcijfers.nl, Niet-werkende werkzoekenden 2013-, Architectuurfotograaf, commercieel fotograaf, culinair fotograaf, documentatiefotograaf, fotodrukker, fotograaf, fotojournalist, fotolaborant, foto-ontwikkelaar, fotoreporter, fotoverslaggever, glamourfotograaf, halftoonfotograaf, industrieel fotograaf, interieurfotograaf, kunstfotograaf, landschapsfotograaf, lichtdrukfotograaf, lithofotograaf, medisch fotograaf, microfotograaf, modefotograaf, persfotograaf, portretfotograaf, reclamefotograaf, reisfotograaf, reportagefotograaf, scènefotograaf, sportfotograaf, stillfotograaf, technisch fotograaf, wetenschappelijk fotograaf, augustus. 32 UWV, Arbeidsmarktcijfers.nl, Vacatures 2013-, Architectuurfotograaf, commercieel fotograaf, fotograaf, fotojournalist, fotolaborant, kunstfotograaf, portretfotograaf, reclamefotograaf, technisch fotograaf, augustus. 33 Nielsen, Jaarrapport netto mediabestedingen. Voorpublicatie,. 34 Savantis, Kwalificatiedossier AV-productie, geldig vanaf 1 augustus 2013, UWV Arbeidsmarktcijfers.nl, Niet-werkende werkzoekenden , Cameraman, Editor film/video, filmkopieerder, videojockey en UWV Arbeidsmarktcijfers.nl, Niet-werkende werkzoekenden 2013-, Afdrukker draaifilm, avid editor, cameraman (electronic field production, electronic news gathering, film, tv, hoge-definitietelevisie, locatie, steadicam, studio, televisie) chef camera film, tv, cutter filmindustrie, editor film/video, editor lineair, editor non-lineair, film- en videolaborant, filmafdrukker, filmcutter, filmeditor, filmkopieerder, filmmonteur, filmontwikkelaar, filmplakker, kleurlaborant foto, film, kopieerder trucfilm, lichtbepaler, lighting cameraman, montageleider film, special effects editor, steadicam operator, video editor, videojockey, videotechnicus, videotechnicus (film/video), vj., augustus. 36 UWV, Arbeidsmarktcijfers.nl, Vacatures 2013-, Cameraman, director of photography, editor film/video, editor lineair editor non-lineair, film- en videolaborant, steadicam operator, video editor, videotechnicus (film/video), augustus. OO. bladzijde 15 datum: 7-10-

16 of freelancer werkzaam zijn. Het aantal zelfstandigen zonder personeel is net als in 2013 licht toegenomen ten opzichte van vorig jaar (2%). 37 De vormgever ruimtelijke presentatie en communicatie bedenkt aan de hand van wensen en randvoorwaarden van de opdrachtgever en geldende marketing- en merkencommunicatie-theorieën een concept, werkt dit concept uit in een ontwerp, visualiseert het ontwerp en presenteert het aan de opdrachtgever. De vormgever ruimtelijke presentatie en communicatie ondersteunt vervolgens de realisatie van het ontwerp, maar kan in het geval van productpresentatie het ontwerp ook zelf realiseren. Het kan voorkomen dat de vormgever ruimtelijke presentatie als projectleider voor een totaal project optreedt. 38 De vormgever ruimtelijke presentatie en communicatie heeft drie uitstroommogelijkheden: stand-, winkel- en decorvormgever, vormgever productpresentatie en winkelpubliciteitvormgever. De stand-, winkel- en decorvormgever werkt meestal bij een standbouwbedrijf, winkel-/projectinrichtingsbedrijf, winkelbedrijf of decorbouwbedrijf. De vormgever productpresentatie komt eerder terecht bij een etalage-/presentatiebureau of een winkelbedrijf met een eigen presentatieteam. En de winkelpubliciteitvormgever werkt vooral bij grootwinkelbedrijven, winkelketens of vormgevingsbureaus die zich richten op de detailhandel. Een andere mogelijkheid voor de verschillende vormgevers is om een eigen bedrijfje of als freelancer te beginnen. De medewerker productpresentatie kan evenals de vormgever productpresentatie uiteindelijk aan de slag bij een etalage-/presentatiebureau of een winkelbedrijf met een eigen presentatieteam. 39 De arbeidsmarktsituatie voor de productpresentatie en winkelinrichting is grotendeels afhankelijk van de ontwikkelingen in de interieurbouw- en winkelbedrijven (retail). Over het algemeen loopt de ontwikkeling van de omzet van de detailhandel gelijk met de ontwikkeling van de gehele Nederlandse economie. De omzet in de detailhandel daalde in 2013 opnieuw en vooral in de nonfood was er sprake van een daling van 4,5 procent. Ondanks een stijgend consumentenvertrouwen is de verwachting dat de totale omzet nog licht zal dalen in (-0,2%). 40 Opvallend is dat er in het eerste kwartaal van juist sprake was van een stijging van zowel de omzetwaarde als van het volume in de non-foodsector. Ook het aantal vacatures nam toe ten opzichte van het laatste kwartaal van 2013 en ook het aantal faillissementen lag lager (met name in de non-foodsector). 41 Beurzen en tentoonstellingen Er zijn bijna 1200 bedrijven werkzaam in de branche die het organiseren van congressen en beurzen omvat. Hier vallen deels ook stand- en decorbouwbedrijven onder; deze bedrijven zijn echter niet apart geclassificeerd door de KvK. Meer dan de helft van deze bedrijven is gevestigd in de randstad (Noord- en Zuid-Holland en Utrecht). 42 Volgens het CBS zijn er ruim 1000 bedrijven die zich bezighouden met de organisatie van congressen en beurzen. Dit aantal is met 27 procent gestegen ten opzichte van Ruim driekwart (79 %) van deze bedrijven zijn zelfstandige ondernemers. 43 De werkgelegenheid in deze branche is afhankelijk van het aantal opdrachtgevers van beurzen en congressen. In 2013 is het aantal beurzen met 4,5 procent gestegen ten opzichte van 2012 en het aantal bestedingen is ook licht gestegen (1%). 44 Het aantal beurzen en congressen wordt ook beïnvloed door de economische groei. Tegelijkertijd hebben de bezuinigingen op cultuur een negatief effect op de vraag naar personeel in dit deel van de sector. 37 CBS, Statline, op basis van relevante SBI-code (31011, 31012, 47191, 47591, 47593, 47762), gegevens tabel X bewerkt. 38 Savantis, Kwalificatiedossier Vormgeving ruimtelijke presentatie en communicatie, geldig vanaf 1 augustus 2013, Savantis, Kwalificatiedossier Vormgeving ruimtelijke presentatie en communicatie, geldig vanaf 1 augustus 2013, ING Economisch Bureau, Detailhandel Kwartaalbericht. Hoop op verbetering, december CBS, Kwartaalmonitor Detailhandel, Eerste kwartaal,. 42 Kamer van Koophandel, Ondernemersplein, Branche-informatie Beurzen en tentoonstellingen,. 43 CBS, Statline, op basis van relevante SBI-code (8230), gegevens tabel X bewerkt. 44 CLC-VECTA, Beurscijfers 2013,. OO. bladzijde 16 datum: 7-10-

17 Sign De signmaker is (meestal) in loondienst of als zelfstandige werkzaam in een bedrijf in de reclame, communicatie en presentatiebranche in de sign- of graveersector of in een ander bedrijf met een afdeling sign. Het gaat hier om dienstverlenende bedrijven die voor allerlei sectoren visuele communicatie verzorgen. De signmaker kan ook werken in opdracht van reclamebureaus, architecten of etalagebureaus. Hij werkt dan niet rechtstreeks voor de eigenlijke klant. Signbedrijven ontwerpen en maken allerlei soorten signproducten. Denk bijvoorbeeld aan autoreclame, reclameborden, gevelreclame en lichtreclame. Wanneer het accent ligt op graveren kan het bijvoorbeeld gaan om tekst- en naamplaten en (machinaal) gegraveerde gebruiksvoorwerpen. De producten van een signmaker dienen een informatief, instructief, verkoopbevorderend en/of responsverhogend doel. Het gaat eigenlijk om producten die we elke dag op straat en in gebouwen tegenkomen en die bepaalde informatie verschaffen. 45 De arbeidsmarkt voor de Sign is dan ook verweven met de ontwikkelingen in de sector RPC als geheel. Reclame, Internet en multimedia Het aantal reclamebureaus is met 4 procent toegenomen naar in ten opzichte van Vanaf 2007 is het aantal reclamebureaus gegroeid met 44 procent. Een ruime meerderheid (84%) van de reclamebureaus bestaat uit zelfstandige ondernemers. Dit aantal neemt de afgelopen jaren langzaam toe (dit aandeel was 77% in 2007). 46 Ruim een kwart van de reclamebedrijven is gevestigd in Noord-Holland. 47 Sinds 2007 heeft de communicatiebranche een daling van de omzet gezien. In de eerste twee kwartalen is de omzet in de branche gedaald met respectievelijk 6,9 en 5,5 procent. De Rabobank verwacht voor een verdere krimp van het volume met ongeveer 3 procent. Als gevolg van hevige concurrentie staan de prijzen onder druk. Wel zijn de bedrijven als gevolg van de crisis flexibeler geworden, waardoor tegenslagen beter zijn op te vangen. Dit komt onder andere omdat veel gewerkt wordt met flexibel personeel. De toename van het aantal zzp ers zorgt echter ook voor meer concurrentie op specialisatie en prijs 48 De Rabobank onderschrijft een aantal kansen en bedreigingen in de communicatiebranche: In lijn met de verwachtingen blijft de online advertentiemarkt groeien (met meer dan 10% per jaar in de komende vier jaar). Door de verschuiving van de klant naar online hebben ook veel bedrijven behoefte aan advies over hoe de online mogelijkheden het best benut kunnen worden. Met de opkomst van nieuwe technologieën en social media wordt steeds minder vaak gebruik gemaakt van echte creatieve professionals Savantis, Kwalificatiedossier Signmaker, geldig vanaf 1 augustus 2013, CBS, Statline, op basis van relevante SBI-code (7311), gegevens tabel X bewerkt. 47 Kamer van Koophandel, Ondernemersplein, Branche-informatie Reclame, ontwerp en advies,. 48 Rabobank, Cijfers &Trends. Branche informatie Communicatiebureaus, Rabobank, Cijfers &Trends. Branche informatie Communicatiebureaus,. OO. bladzijde 17 datum: 7-10-

18 4. Beschikbaarheid van bpv-plaatsen en het arbeidsmarktperspectief van leerlingen 4.1 Beschikbaarheid van beroepspraktijkvormingsplaatsen Leerlingen in het middelbaar beroepsonderwijs worden via stages en leerbanen opgeleid in de praktijk van een beroep. De zogenoemde beroepspraktijkvorming (bpv) is een verplicht onderdeel van iedere mbo-opleiding. Een leerbedrijf leidt een leerling (leerling-werknemer, stagiair) op voor het beroep waarvoor hij leert. Gewoon op de werkvloer in de dagelijkse praktijk. Savantis heeft de wettelijke taak om leerbedrijven te erkennen en de kwaliteit van de leeromgeving te bevorderen en te toetsen. Het aantal leerbedrijven per sector is voortdurend in beweging. In de sector RPC zijn op 31 december 2013 bijna vijfduizend leerbedrijven door Savantis erkend. Tabel 4 Erkende leerbedrijven, Reclame, Presentatie en Communicatie, per 1 januari (2008- ) Jaar Aantal Groei ten opzichte van % Bron: Savantis Het aantal erkende leerbedrijven is gestegen ten opzichte van vorig jaar. De meeste studenten en leerbedrijven bevinden zich in het zuidoosten en oosten van het land. Een toename van het aantal leerbedrijven betekent niet altijd een toename van het aantal beschikbare leerplaatsen. Ook in de sector Reclame, Presentatie en Communicatie is de crisis merkbaar. Opdrachtgevers bezuinigen op uitgaven in deze sector en het werkaanbod neemt enigszins af. De opleidingen in de sector blijven tegelijkertijd populair bij jongeren. Omdat de meeste studenten een bol-opleiding volgen en stagiairs een bedrijf niet veel extra kosten hoeven op te leveren, is het vinden van leerplaatsen voor stagiairs meestal geen probleem. In onderstaande figuur is de ontwikkeling van het aantal erkende leerbedrijven in de sector grafisch weergegeven. Sinds 2008 is het aantal erkende leerbedrijven meer dan verdubbeld. In dezelfde periode is ook het aantal leerlingen met bijna 50 procent toegenomen. OO. bladzijde 18 datum: 7-10-

19 Figuur 5. Ontwikkeling aantal erkende leerbedrijven RPC Bron: Savantis De meeste RPC leerlingen volgen de opleiding in de BOL en lopen dus stage. Over het algemeen zijn er in de sector voldoende stageplaatsen. Het kan voor bedrijven financieel aantrekkelijk zijn om een stagiair aan te nemen. Er zijn op dit moment voldoende leerplaatsen in de reclame en presentatie. Het kost als gevolg van de crisis in de sector wel meer moeite dan vroeger om een goede leerplaats te vinden, maar de meeste studenten kunnen nog wel worden geplaatst. Door het grote aantal studenten kan de stage- en leerbanenmarkt onder druk komen te staan. In sommige regio s is er sprake van concurrentie vanuit het hbo. 4.2 Arbeidsmarktperspectieven voor van gediplomeerde leerlingen Een deel van de gediplomeerden in de sector stroomt het volgende schooljaar door naar een andere (aansluitende) mbo opleiding of, bij het behalen van een niveau 4 diploma, een opleiding in het hbo. 50 Deze leerlingen komen niet (meteen) beschikbaar voor de arbeidsmarkt. Van de leerlingen die een opleiding volgen op niveau 4 stroomt ongeveer 44 procent na diplomering door naar het hbo en komen dus niet beschikbaar voor de arbeidsmarkt 51. Sommige studenten kunnen na hun stage bij het bedrijf blijven werken. Ook beginnen veel gediplomeerden een eigen bedrijf. Op niveau 2 stroomt 59% van de medewerkers fotografie door binnen het onderwijs na diplomering. Voor de allround medewerker AV-productie (niveau 3) geldt dat 62% doorstroomt in het onderwijs. Van de AV-specialisten (niveau 4) vervolgt 25% zijn onderwijscarrière na het behalen van de diploma. Van de gediplomeerden medewerker DTP (niveau 2) stroomt 72% door binnen het onderwijs. Van de allround DTP-er (niveau 3) stroomt 52% door. Van de medewerkers tentoonstellingsbouw (niveau 2) stroomt 53% door binnen het onderwijs. Van de leerlingen die een diploma medewerker sign (niveau 2) halen stroomt 69% door binnen het onderwijs. Van de leerlingen van de vier verschillende uitstromen van mediavormgever (niveau 4) stromen tussen de 40% en de 54% door binnen het onderwijs. Van de leerlingen van de vier verschillende 50 De hier gepresenteerd doorstroomcijfers zijn gebasseerd op cijfers van DUO zoals die gepubliceerd zijn door SBB in de Doelmatigheidsrapportage sector Media en Vormgeving,. 51 DUO, Doorstroom gegevens gediplomeerden mbo, gemiddelde van de gegevens met peildatum en OO. bladzijde 19 datum: 7-10-

20 uitstromen van vormgeving ruimtelijke presentatie en communicatie stromen tussen de 41% en de 56% door binnen het onderwijs na diplomering. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) hebben op basis van historische cijfers per opleiding bekeken welk percentage van de afgestudeerden dat beschikbaar komt voor de arbeidsmarkt een baan heeft van meer dan 12 uur per week in het jaar na afstuderen. 52 AV-productie Op niveau 2 stroomt 59% van de gediplomeerden door binnen het onderwijs na diplomering. Van de gediplomeerde medewerkers fotografie op niveau 2 die beschikbaar komen voor de arbeidsmarkt heeft 68% meer dan 12 uur per week werk in het jaar na het afstuderen volgens het CBS. Voor de allround medewerker AV-productie (niveau 3) geldt dat 84% werk heeft volgens CBS en 77% volgens ROA. Van de AV-specialisten (niveau 4) heeft 80% van de niet doorstromers werk (+12 uur) volgens CBS en zelfs 94% volgens ROA. 67% van deze leerlingen heeft na afstuderen ook werk op niveau (ROA). Van de Fotografen (niveau 4) heeft 78% werk in het jaar na afstuderen (CBS). DTP, Signmaker en Tentoonstellingsbouw Van de gediplomeerden medewerker DTP (niveau 2) heeft 64% werk (+12 uur) volgens het CBS. Voor de allround DTP-er (niveau 3) heeft 72% werk volgens het CBS en 64% volgens ROA. Van de leerlingen die een diploma medewerker sign (niveau 2) halen heeft volgens het CBS 75% na een jaar een baan van tenminste 12 uur per week. Volgens het ROA is dat aandeel met 86% hoger. Van de medewerkers tentoonstellingsbouw (niveau 2) heeft 87% een baan (+12 uur) volgens het CBS in het jaar na afstuderen. Mediavormgever Voor Animatie/audiovisuele vormgeving geldt dat volgens CBS 66% van de gediplomeerden in het jaar na afstuderen een baan heeft van ten minste 12 uur. Volgens het ROA is dit 74% waarvan 78% op niveau. Van de gediplomeerden Art&Design heeft 60% volgens het CBS een baan, voor grafische vormgeving is dit 73%. Volgens het ROA ligt dit aandeel hoger met 83% waarvan 79% op niveau. Het hoogste percentage geldt voor de uitstroom interactieve vormgeving waarvan volgens het CBS 76% een baan heeft na afstuderen, Volgens ROA is dit zelfs 94% waarvan 82% op niveau. Vormgeving ruimtelijke presentatie en communicatie Volgens het CBS heeft 70% van de medewerkers productpresentatie (niveau 2) na een jaar een baan van ten minste 12 uur per week. Voor de Stand-, winkel- en decorvormgever (niveau 4) is dit percentage 72% en voor de vormgever productpresentatie gaat het om 76%. Volgens het ROA is dit 83%, waarvan het in 83% gaat om werk op niveau. Meer dan een kwart (27%) van de mbo leerlingen die een creatieve opleiding volgt vindt via de stage een baan. Dit aandeel is nog hoger (44%) onder de leerlingen die een baan hebben gevonden in de creatieve sector (in vergelijking met de mbo leerlingen die een creatieve opleiding hebben gevolgd en een baan vinden buiten de creatieve sector). Daarnaast vindt drie procent een baan via de mbo opleiding (de school). Daarmee is de opleiding dus een belangrijke brug naar de arbeidsmarkt SBB, doelmatigheidsrapportage sector Media en Vormgeving,. 53 ECBO, De kunst van het kiezen. De loopbaan van creatieve mbo ers, OO. bladzijde 20 datum: 7-10-

21 Zoals eerder is beschreven is de sector waarvoor de leerlingen worden opgeleid breed, beweeglijk en vaak zijn de verschillende sub branches niet georganiseerd. Een groot deel van de werkenden in de sector werkt voor zichzelf als zzp er. Bijna driekwart van de mbo ers heeft na het volgen van een creatieve opleiding een baan in loondienst. Daarbij gaat het veelal om tijdelijke contracten. Eén op de zeven mbo-leerlingen begint na het behalen van een diploma van een creatieve opleiding voor zichzelf. Het grootste deel van de gediplomeerden dat uitstroomt naar de arbeidsmarkt heeft anderhalf jaar na het behalen van het creatieve diploma betaald werk. Voor 59 procent van deze creatieve mbo ers is ook daadwerkelijk werkzaam in de creatieve sector, met name de afgestudeerden in de richting media en entertainment. 54 De werkloosheid onder creatieve mbo ers met een niveau 4 opleiding is hoger dan voor mbo ers met een niet creatieve opleiding. Anderhalf jaar na het behalen van het diploma is 12 procent van de creatieve mbo ers werkloos. Dit werkloosheidspercentage is hoger dan voor leerlingen met een andere mbo diploma van hetzelfde niveau (7 % voor niveau 4 en 10% voor niveau 3). Bijna een derde deel van de werkende creatieve mbo ers is na afronding van de mbo-opleiding gemiddeld ongeveer vier maanden werkloos geweest. Gediplomeerden die werken in de creatieve sector zijn minder vaak werkloos geweest dan zij die buiten de sector werken. 55 Dat kan er op duiden dat het met een creatief diploma lastiger kan zijn een baan te vinden buiten de sector. Bijna vier vijfde deel (79%) van de creatieve mbo ers met een diploma heeft na de opleiding ook een baan op mbo niveau. Van de overige gediplomeerden werkt tien procent onder en tien procent boven mbo niveau. 56 Fotografie Ongeveer een kwart van de leerlingen Fotografie op niveau 4 stroomt door naar het hbo. Van de gediplomeerden op niveau 2 en 3 stroomt zelfs ongeveer 60 procent door binnen het onderwijs. Deze leerlingen betreden dus niet direct de arbeidsmarkt. Voor de leerlingen die wel als fotograaf willen werken is het lastig om voldoende werk te vinden in de sector. Zo laat een brancheonderzoek onder fotografen zien dat starters maar in ongeveer de helft van de gevallen fotografie uitoefenen als hoofdactiviteit 57. Audiovisueel en animatie Een aanzienlijk deel van de leerlingen AV-productie stroomt na diplomering door binnen het onderwijs en komt dus niet meteen beschikbaar voor de arbeidsmarkt. Het aantal vacatures is toegenomen in maar het is nog niet duidelijk hoe de vraag naar animatie/audiovisueel vormgevers, cameramensen, beeld-, geluids- en lichttechnici, AV-medewerkers en video-editors zich zal ontwikkelen. De afname van overheidsbijdragen aan de sector zal geen positief effect hebben op de vraag naar personeel. Bedrijven waar deze medewerkers werken zijn voornamelijk geconcentreerd in de Randstad (vooral in de regio Groot Amsterdam). Productpresentatie en winkelinrichting Iets minder dan de helft van de leerlingen dat een diploma behaalt tot Vormgever ruimtelijke presentatie en communicatie stroomt door naar het hbo en stroomt dus niet meteen door naar de arbeidsmarkt. Op de korte termijn wordt verwacht dat de omzet van de detailhandel nog niet volledig herstelt, in lijn met de economische ontwikkeling in Nederland. Het aantal winkels en 54 Idem. 55 ECBO, De kunst van het kiezen. De loopbaan van creatieve mbo ers, ECBO, De kunst van het kiezen. De loopbaan van creatieve mbo ers, ABF Research (2010). Brancheonderzoek Fotografen OO. bladzijde 21 datum: 7-10-

22 winkeloppervlak daalt en het budget voor productpresentatie en winkelinrichting neemt af. Dit leidt tot een slechtere arbeidsmarktpositie van leerlingen Medewerker productpresentatie en Stand-, winkelen decorvormgeving. Wanneer de economie weer aantrekt zal dit ook een positief effect hebben op de vraag naar gediplomeerden in de sector. Beurzen en tentoonstellingen De afgelopen jaren bestond er een grote vraag naar stand- en decorbouwers. Aan deze vraag kon niet worden voldaan, doordat de opleiding Tentoonstellingsbouwer slechts door twee onderwijsinstellingen wordt aangeboden, die gezamenlijk onvoldoende gediplomeerde leerlingen afleverden om te voldoen aan de vraag. De tentoonstellingsbouw is een conjunctuurgevoelige branche. De werkgelegenheid is daardoor als gevolg van de economische ontwikkelingen sterk afgenomen. Verwacht wordt dat de beperkte groep leerlingen die de opleiding tentoonstellingsbouwer heeft gevolgd en niet doorstroomt naar een mbo-4 opleiding zonder al te veel problemen aan de slag kan in de branche. Sign Aan de toenemende vraag naar Signmakers in het begin van het millennium is tegemoet gekomen door ontwikkeling en uitbreiding van de opleiding Signmaker. Door de economische crisis is de werkgelegenheid teruggelopen in de branche. Tegelijkertijd is het aantal leerlingen dat voor een Sign opleiding kiest en met een diploma de arbeidsmarkt betreedt de afgelopen jaren gestegen. Het aantal leerlingen blijft elk schooljaar stijgen en het aantal gediplomeerden is in 2012/2013 ten opzichte van 2006/2007 met 557 procent gestegen van 40 naar Savantis verwacht dat de sterke groei van het aantal leerlingen zou kunnen leiden tot een verminderd arbeidsmarktperspectief in de sign. Reclame, Internet en multimedia Ongeveer de helft van de leerlingen die een diploma Mediavormgever van Savantis behalen stroomt door naar het hbo en hoeft dus niet meteen op zoek naar een baan in de branche. Hoewel de omzet in de reclame als gevolg van de crisis is gedaald, zal de omzet van digitale producten en diensten naar verwachting verder groeien 59. Opleidingen op het mbo en hbo op het gebied van mediavormgeving zijn populair en groeien mee met deze ontwikkeling. Zodra de economie aantrekt zullen ook de communicatiebureaus hiervan profiteren. De inzet van techniek wordt daarbij steeds belangrijker en kansen liggen volgens de Rabobank op het gebied van de digitale media. 60 Er is echter sprake van veel concurrentie en het zal niet makkelijk zijn voor pas afgestudeerde Mediavormgevers om een fulltime baan te vinden. 58 Savantis, Gediplomeerden in de sector Reclame, Presentatie en Communicatie Schooljaar 2012/2013. Statistisch Jaaroverzicht deel 2,. 59 PWC (2012). Digitale media- en entertainmentomzet groeit gestaag. Persbericht, 12 juni Rabobank, Cijfers &Trends. Branche informatie Communicatiebureaus,. OO. bladzijde 22 datum: 7-10-