Colofon Inhoud Colofon en inhoud Woordje van de voorzitter Discussie

Transcriptie

1 Colofon INzicht is een uitgave van de Nederlandse Vereniging voor Neurolinguïstisch Programmeren (NVNLP) en verschijnt vier keer per jaar. Leden ontvangen INzicht gratis. De kosten voor een los abonnement bedragen 39,00 p.j. incl. verzendkosten De verantwoordelijkheid voor de inhoud van de artikelen berust bij de auteurs. De redactie behoudt zich het recht voor om ingezonden brieven, advertenties, mededelingen of kopij te weigeren, aan te passen of in te korten. Overname van redactionele artikelen (niet ondertekend of ondertekend met naam of initialen van een redactielid) is toegestaan met bronvermelding. Voor overname van gesigneerde artikelen en/of illustraties is voorafgaand toestemming van de rechthebbende(n) vereist. NVNLP Redactieteam: Gerda Aberson (hoofdredactie) Ellis Buis Angelique de Graaff Rob Kamps Bianca Minkman Annemarie Tjerkstra Helen te Vaanholt (redactie themakatern) Petra Vink redactie: Inhoud Colofon en inhoud Woordje van de voorzitter Discussie Ledencolumn Boekenrubriek Adreslijst NVNLP instituten Seminars & Workshop, Focusjes Algemene artikelen Thema: Jeugd en Gezien - To Vormgeving: Dubbeljoe - Oss / Linda van de Werf Drukwerk en verzending: Geers Offset - Gent Sluitingsdatum inzending kopij: Artikelen en ingezonden brieven voor het Lentenummer 2007 van INzicht: 20 februari 2007 NVNLP Bestuur (a.i): Dick Kleijne Ger van Marion Gerda Aberson Bestuur: bestuur@nvnlp.nl Informatie over het lidmaatschap van de NVNLP en haar statuten is op te vragen bij het secretariaat. NVNLP Secretariaat / Ledenadministratie info@nvnlp.nl De redactie wenst u allen fijne feestdagen en een voorspoedig en inzichtelijk 2007! 1

2 Afscheidswoordje van de voorzitter Discussie In deze rubriek wil de redactie een platform bieden voor een discussie over de kwaliteit van NLP, Op de ALV van november heb ik mijn ontslag ingediend. Ik ben geen voorzitter meer. In plaats van mijn drie jaar vol te maken, ben ik er na twee jaar mee gestopt. Vanuit respect voor de leden en de verantwoordelijkheid van die functie, geef ik graag een woordje uitleg. De reden van mijn vroegtijdig ontslag als voorzitter is niet persoonlijk, familiaal of 'teveel werk'. De reden ligt in de aard van de rol van voorzitter. Ik vind mezelf namelijk niet terug in die rol. Diegenen die mijn activiteiten volgen, weten dat ik een ondernemer ben. Het patroon van een ondernemer blijkt niet compatibel te zijn met de rol van voorzitter. Nochtans dacht ik twee jaren geleden het tegendeel. Egbert Kinds had vastgesteld dat er in het NVNLP meer ondernemerschap nodig was. De algemene vergadering had beslist om een 'inhaalslag' te maken. Onder de noemer van professionalisering, is er heel wat gerealiseerd. Met de beperkte middelen die het NVNLP heeft, is er nu een gestroomlijnd secretariaat, administratie en database. Er is een deftig financieel management. En er is een mooi tijdschrift INzicht en het ledenaantal is in die 2 jaar met ruim 50 % gegroeid. Dit alles is in praktische zin gerealiseerd door Gerda, Dick en Ger. Ik wou echter veel meer. Een voorbeeld. Voor mij was het twee jaar geleden zo klaar als een klontje dat de continu update van de website absolute prioriteit moet hebben. De website en nieuwsbrieven zouden aan de leden veel sneller laten weten dat er heel wat leeft in de club. Zo zou er een versnelling komen in de groei van de vereniging: je moet een golf van kleine en grote resultaten laten zien. INzicht blijkt echter voor het bestuur en voor de leden (volgens de enquête) belangrijker. Ander voorbeeld. Ik ben voorstander om een NLP coach certificatie officieel te maken, parallel met NLP trainer. De discussies laten duidelijk zien dat we daar nog niet klaar voor zijn. Ik was ook voorstander om de naam Nederlandse vereniging te vervangen in 'Nederlandstalige' vereniging. Zodoende zouden Vlamingen zich meer thuis voelen. Om een of andere reden krijg ik daar geen gehoor voor. Klap op de vuurpijl is de recente kans die we gekregen hebben om samen met uitgeverij Kloosterhof (de uitgever van het Tijdschrift voor Coaching) van INzicht een landelijk publiek magazine te maken. Ik ben nog altijd aangedaan dat deze kans voor NLP niet doorgaat. Wat een gigantische promotie zou dat geweest zijn: een NLP tijdschrift op de markt. En zo ben ik dan: als er geen draagvlak is voor een of ander voorstel, dan laat ik mijn voorstel los. Ik ben flexibel genoeg om niet persé mijn ideetjes door te drukken. Dat kan ik zo wel een tijdje volhouden. Toch twee jaar. Er zijn goede dingen gebeurd. Ik kan met liefde kijken wat er is. Het is goed zo. De koers die nu gevaren wordt, is oké. Er is vordering. Er is een proces van leren, vallen en opstaan. Er is voortschrijdend inzicht. De taak van een voorzitter is om dat proces te zien en te dragen. Ik daarentegen, ik wil sneller gaan, meer ondernemen. Ik ben te ongeduldig. Moraal van het verhaal: een voorzitter mag niet te ondernemend zijn, tenzij er een draagvlak is. En dat draagvlak zou de algemene ledenvergadering moeten zijn. Rudy Vandamme een onderwerp dat de gemoederen bezig blijkt te houden. Reacties Discussierubriek: inzicht@nvnlp.nl Effectiviteitsstatistiek essentieel voor volwassen NLP Op dit moment bestaat NLP in ons land eigenlijk alleen als hobby. Geen enkele beroepsgroep heeft de methodiek geaccepteerd als te gebruiken werktuig. De reden is dat in ons land geen gegevens beschikbaar zijn omtrent de effectiviteit van het gebruik van NLP. In andere woorden: er zijn geen statistieken. In de geneeskunde wordt in alle specialismen de effectiviteit van behandelmethoden gemeten. Daardoor weet een arts hoe hij zijn patiënt het beste kan behandelen om de kans op genezing zo groot mogelijk te maken. Dankzij die effectiviteitsonderzoeken is men erin geslaagd, om bijvoorbeeld bij de kankerbestrijding ruim 30 procent van alle patiënten lijdend aan een echte kwaadaardige vorm van kanker voorgoed van hun kanker af te helpen. Het maken van effectiviteitstatistieken bij nieuwe methodieken van onderzoek en behandeling gaat nog dagelijks door om dat percentage te verbeteren. De uitkomsten van dat soort onderzoek worden gepubliceerd in wetenschappelijke tijdschriften. Behandelende artsen en zorgverzekeraars lezen die publicaties en passen hun beleid aan. Laboratioria versus handboeken Slechts één specialisme werkt tot op heden vrijwel niet met effectiviteitstatistieken. In de gewone geneeskunde zijn met behulp van het laboratorium allerlei zaken objectief vast te stellen. In de psychiatrie bestaan laboratoria echter niet, eenvoudigweg omdat een psychiatrische aandoening niet in het laboratorium is vast te stellen. Wel zijn er zijn dikke boeken waarin staat dat een patiënt die zo en zo doet, lijdt aan die en die aandoening. Als de patiënt anders gaat doen, is het eigenlijk niet vast te stellen, of de behandeling voor dat 'anders-gaan-doen' verantwoordelijk is geweest. In de psychiatrie wordt ook niet van genezing van een aandoening gesproken, omdat zulks niet in het denksysteem van de psychiaters past. Sinds kort is er sprake van een beperkte statistiek inzake behandelingen op basis van gedragstherapie. Bij de behandeling van borderline patiënten (wat een vreselijke uitdrukking) schijnt men nu ook met een effectiviteitsstatistiek bezig te zijn. Maar het is te vroeg om hiervan echt iets te kunnen zeggen. Nominalisaties Waarom neemt NLP in dit verband zo'n aparte positie in? Alle medische diagnoses zijn nominalisaties. Een lever, een nier, het zijn organen waarvan de werking zonder het gebruik van nominalisaties is duidelijk te maken. Het denominaliseren is vrij gemakkelijk, omdat het gaat om de werking van die organen. Het brein is echter geen orgaan. Het is op zichzelf al een nominalisatie, een abstract begrip. Er is geen laboratorium waarin de werking van een abstract begrip kan worden vastgesteld. Er is nog een verschil. In de gehele geneeskunde werkt men met kennis en toepassing van de 2 3

3 vervolg Discussie systeemtheorie, behalve in alweer dat abstracte deel van de mens, zijn geest of ziel, wat dat dan ook moge zijn. Dat is nu het kenmerkende verschil van de psychiatrie enerzijds en Transactionele Analyse (TA) en Neuro Linguïstisch Programmeren (NLP) anderzijds. Het denken in termen van een geheel sociale systeem en van een deel daarvan, het individu, als apart systeem, (beide gebieden waarop de systeemtheorie ten volle van toepassing te maken is), geeft een zelfde denkwijze weer als die van de geneeskunde moderne stijl. Met meetmethoden die in de geneeskunde gebruikelijk zijn, moet ook een effectiviteitsbepaling van TA en NLP mogelijk zijn, met statistieken als gevolg. Evidence based Daarbij moeten twee feiten niet uit het oog verloren worden. Bandler en Grinder hebben hun hoofdonderzoek gedaan door systematisch onderzoek van videoen audio opnamen van therapeuten en hun verslaglegging van deze analyse. Zowel de geobserveerde therapeuten (Milton Erickson, Virgina Satir, Dave Dobson en nog twee anderen) als hun cliënten vertoonden waarneembare (meta)patronen van handelen, volgende op de eveneens waarneembare patronen van handelen van hun cliënten, terwijl de gedragspatronen van hun cliënten waarneembaar veranderden na het in werking treden van de meta-programma's. Daarnaast dient uit de TA vermeld te worden dat daar gewerkt wordt met contracten tussen therapeuten en hun cliënten: de cliënt verklaart wat hij wil veranderen, de therapeut verklaart dat hij dit gedragspatroon zal helpen te veranderen (behandelt dus). De voornaamste eis die aan dit contract wordt gesteld, is dat de verandering waarneembaar (en dus meetbaar) moet zijn voor de therapeut en anderen. Beide zijn dus evidence based. Draagvlak Jaap Hollander van het IEP deelde mij mee dat hij reeds een meetmethode heeft ontwikkeld om te komen tot beoordeling van resultaten van therapeutisch werk. Ongetwijfeld zullen ook anderen bezig zijn met het ontwikkelen van meetmethodieken en daarmee met het zetten van schreden op de weg die naar statistieken kan leiden. Echter, een paar personen die meetmethodieken hebben ontwikkeld, zijn naar mijn mening nog niet voldoende. Het is ook noodzakelijk dat een organisatie van beroepsbeoefenaren dat alles steunt. Pas als dergelijke statistieken binnen dat kader gepubliceerd zijn en daarmee beschikbaar zijn voor kritiek en toepassing, kan de medische stand met vertrouwen gaan verwijzen naar NLP- (en TA-) therapeuten. Dit betreft verdere systeembehandeling van aandoeningen die vroeger werden aangeduid met de term 'psychosomatisch'. Structuur van magie Iedere aandoening van de mens (aantoonbaar psychosomatisch of alleen als klacht bestaand, dus conversie) is mede het gevolg van een ontregeld centraal besturend systeem, in veruit de meeste gevallen samenhangend met een ontregeld sociaal systeem. Een dergelijke holistische behandeling, die in wezen net als het beoefenen van wiskunde compleet abstract is, zal vrijwel geheel buiten het waarnemingsvermogen van de patiënt vallen. Niet voor niets hebben Bandler en Grinder hun voornaamste boek de titel gegeven: the structure of magic. Magie heeft een structuur en een techniek. Dat heeft beoefening van NLP en TA mij geleerd. Watzlavick 1 heeft in zijn werk Pragmatics of Human Communication al gewerkt met dit gehele gebied, met de therapeutische paradox als werktuig. Het moet mogelijk zijn, met dit soort uitgangspunten betrouwbare effectiviteitsmetingen te doen, statistieken te maken en te publiceren in vakbladen. Pas als dit gebeurd zal zijn, zullen zorgverzekeraars behandelingen van patiënten door NLP- en TA- therapeuten vergoeden en zullen artsen leren naar hen te verwijzen. De NVNLP kan bij dit alles stimulerend en pacificerend werken, ook bij het werven van fondsen die voor dit alles nodig zullen zijn. 1 Watzlawick, Paul en anderen Pragmatics of human communication,1967, W.W.Norton@company Inc, New York F.E.J. Bouricius Contact auteur: boris833@yahoo.com Mijn NLP; jouw NLP Het punt dat ik in de discussie over de kwaliteit van NLP in Nederland zou willen toevoegen is dat de NVNLP zich in hoge mate moet hoeden om zich te baseren op één voorstelling van zaken over wat NLP zou zijn. Ik doel hier met name op het discussiestuk in het vorige nummer van INzicht van Hans Dalhuijsen. Uiteraard geldt datzelfde ook voor mijn mening, vandaar dat ik het bestuur en haar adviescollege vraag om eerst een zorgvuldige studie te doen naar de vraag Wat is NLP? voordat zij zich definitief vastleggen op een bepaalde visie. In zo'n studie kan zij diverse partijen om hun mening vragen en onderzoeken in hoeverre zo'n visie ook overeenkomt met de werkelijkheid. De aanleiding is het stuk van Hans dat met zo'n stelligheid geschreven is dat het overtuigend zou kunnen zijn voor mensen die het metamodel niet kennen. Op basis van één anekdotisch verhaal vervolgens een hele groep weg te zetten als minderwaardig, klinkt mij iets te veel als een generalisering in de oren. En dat terwijl wat door Hans als Amerikaanse NLP beschouwd wordt niet eens de homogene groep is die hij doet voorkomen. Een van de grootste bedreigingen van NLP zijn NLP'ers die alleen maar in jargon kunnen praten. Als NLP één ding duidelijk maakt, is het toch wel dat je je communicatie moet afstemmen op de mensen voor wie het bestemd is. Om dan toch te klagen dat NLP-ers niet genoeg in jargon praten en dat omdat zij niet in jargon praten zij daarom NLP niet professioneel zouden kunnen gebruiken, dat is de wereld op zijn kop. Juist de mate waarin je in jargon praat wanneer je NLP gebruikt, is de mate waarmee je de plank misslaat. Om vervolgens te denken dat wat jij onder NLP verstaat, de enige juiste en volledige NLP is, nee, sterker nog: een superieure NLP die zijn eigen hogere certificering verdient, dan heb je het land van flexibiliteit en werken vanuit het perspectief van de ander allang verlaten. Als je eigen opleidingsprogramma tenslotte meer dan de helft van wat dr. Richard Bandler, een van de bedenkers van NLP, zelf als eisen stelt voor NLP-ers mist, dan kan ik toch niet anders dan tot de conclusie komen dat het enige belang wat hier gediend wordt het eigenbelang is. Dan de feitelijke onjuistheden die zich als een grote hoop nonsens in dit stuk opstapelen. Bandler die enkele representatiesystemen gewoon niet herkent. Hmm, de laatste keer dat ik les van hem had noemde hij toch echt alle vijf de zintuigen. En volgens mij zijn er niet meer dan vijf. Er zou interactie missen. Vreemd toch dat Bandler mij geleerd heeft hoe je groepen moet coachen in bijvoorbeeld zakelijke settings. Joost van der Leij De Amerikaanse cultuur zou geen doelen kennen. Een onwerkelijke opmerking als je: niet alleen dagenlang training gevolgd hebt bij Bandler over doelen, maar zelf ook met grote regelmaat mensen met doelen leert omgaan aan de hand van de officiële manual van Bandler zelf. Het verhaal over hersenhelften is allang neurologisch achterhaald. Dat Bandler met Neuro- Hypnotic Repattering gekomen is, komt omdat hij het zeer belangrijk acht dat NLP in lijn loopt met hedendaagse ontwikkelingen op neurologisch vlak. Toegegeven, bij veel trainers mist de samenhang tussen diverse technieken, maar dit komt meer doordat men juist niet bij Bandler getraind heeft. Bandler maakt de verbinding tussen de diverse technieken juist wel duidelijk. Ik kan dan ook niet anders dan tot de conclusie komen dat dit stuk gebaseerd is op persoonlijke vooroordelen zonder kennis van zaken of persoonlijke ervaring. In plaats van te ruziën over wiens NLP nu het verst plast, zou de NVNLP zich druk moeten maken over de vraag: Wat kunnen we nu doen om ervoor te zorgen dat NLP Practitioners en NLP Master Practitioners meer uit NLP halen? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat mensen die de NLP Practitioner halen een diepe innerlijke zekerheid hebben dat zij niet alleen zichzelf in grote mate ontplooid hebben, maar dat zij ook met vertrouwen andere mensen verder gaan helpen. Dat zij dat als zelfstandige kunnen doen voor die mensen die dat zelf willen, en dat ze ook weten hoe ze dat moeten aanpakken. Dat de mensen die de NLP Master Practitioner afmaken, zo'n zelfde innerlijke zekerheid hebben dat zij nu meer kunnen dan alleen een techniek toepassen, maar dat zij ook het vermogen hebben ontwikkeld om NLP 4 5

4 vervolg Discussie uit te breiden met hun eigen toepassingen. Ik hoop alleen dat zij dan wel tegelijkertijd de bescheidenheid hebben ontwikkeld om niet meteen te denken dat zij een hogere en superieure versie van NLP hebben uitgevonden, maar zich realiseren dat zij slechts op een goede manier NLP toegepast hebben op een nieuw toepassingsgebied. En aangezien er uit ons alfabet andere drie lettercombinaties te maken zijn dan NLP ; is er ongetwijfeld voor iedere trainer zijn eigen drie letter combinatie. Anthony Robbins is je voorgegaan met Neuro-Associatieve Conditionering (NAC), dus je bevindt je in goed gezelschap. Echter: per sé willen aanhaken bij de term NLP terwijl de belangrijkste bedenker van NLP mordicus tegen jouw voorstelling van zaken is, is op zijn zachts gezegd onnozel en doet vermoeden dat je onzeker bent over de waarde van je eigen ideeën. Dus kom voor jezelf op en bedenk je eigen veld. Dan mag je doen en laten wat je wilt, dan mag je de markt afschermen zo veel als je wilt en dan mag je de hoogste normen die je maar kunt bedenken opleggen aan je eigen ABC. Nogmaals: het gaat er niet om om me op mijn woord te geloven, maar om een gedegen manier te vinden om verantwoord de vraag Wat is NLP? te beantwoorden. Juist niet je oor naar één iemand te laten hangen dat is het punt dat ik wil inbrengen. Ik hoop dan ook dat de nieuw aangestelde Taskforce besluit om deze zaak eerst goed uit te zoeken alvorens conclusies te trekken en de ALV inzake kwaliteitseisen voor NLP in het algemeen en criteria voor instituutsaansluiting in het bijzonder te adviseren. Joost van der Leij is NLP-therapeut,-coach en internationaal gecertificeerd NLP trainer. Persoonlijke reacties auteur: joost@tiouw.com Bestuursberichten Reorganisatie NVNLP De ALV van 26 november is akkoord gegaan met het voorstel om een Stuurgroep onder leiding van Ånske de Boer de opdracht te verstrekken om de huidige NVNLP als organisatie (missie, visie, identiteit en werkwijze) tegen het licht te houden. Voorwaarde van de ALV was om de kandidatuur van de leden van deze Taskforce voor te leggen aan een Installatiecommissie. Deze commissie, bestaande uit Joop van Duuren, Nico de Vos en Arie de Korte zijn als zodanig door de ALV aangesteld. Deze commissie is op 4 december bijeen geweest en heeft positief geadviseerd. De Taskforce heeft de opdracht om de organisatiediagnose binnen een half jaar af te ronden en haar bevindingen in de vorm van een concreet organisatievoorstel met plan van aanpak bij de volgende ALV (mei 2007) aan de Ledenvergadering voor te leggen. De ALV heeft er tevens mee ingestemd dat de 3 huidige bestuursleden als Interim Bestuur voor deze periode de lopende zaken zullen afhandelen. Afhankelijk van de uitkomsten van het onderzoek van de Tasforce zullen de profielen voor nieuwe NVNLP-bestuursleden worden geformuleerd waarna de werving en selectie gestart kan worden. Europese Associatie voor NLP De laatste jaren vindt regelmatig overleg plaats tussen de Europese NLP-verenigingen om te komen tot nauwere samenwerking op Europees niveau. Het laatste overleg vond plaats tijdens een congres van de Duitse vereniging (DVNLP) in Keulen op 28 en 29 oktober jl. Aanwezig waren behalve Duitsland: Frankrijk, Roemenië, Oostenrijk en Nederland. De DVNLP heeft het initiatief genomen in de financieel organisatorische en juridische uitwerking die nodig is om een Europees samenwerkingsverband van de grond te krijgen. Overeengekomen is om een Europese Associatie voor NLP op te richten, waarvoor de formele handelingen zullen worden verricht op 20 oktober 2007 tijdens het 1e Europese NLP Congres, te organiseren door de DVNLP. Hiertoe hebben de aanwezige verenigingen een intentieverklaring ondertekend. De doelen van de EANLP zijn geheel in lijn met de statuten van de NVNLP: het is een associatie van personenverenigingen met soortgelijke doelen. Formele verplichtingen naar de Associatie zullen pas door de NVNLP-ALV moeten worden aangegaan nadat de statuten van de EANLP en andere formele aspecten geconcretiseerd zijn, dus bij de ALV van november

5 Ledencolumn In de ledencolumn geven INzicht lezers blijk van het hebben van inzicht, wijsheid, humor, NLP-begaafdheid, parate kennis, de gave des woords of affiniteit met een bepaald NLP-specialisme. Deze keer geven wij het woord aan Robert Tettelaar. Liever geen NLP Echt varen Vertrouwen was voelbaar. Het vroeg om meer. Hoe Anker op De NLP vaargeulen zijn niet altijd even begrijpelijk. zou het zijn om echt te varen? Zouden jullie dat wil- Als je weer hebt ervaren dat jouw NLP vaargeul jouw Als trainer bij een opleider in de maritieme sector len? Uh, ja, doe maar, maar wel rustig aan graag. Een schip veilig heeft laten aankomen, hoef je ook niet zo ben je bevoorrecht. Immers: een schip is tochtje in de beschutte baai. Eerst maar eens een nodig te begrijpen. NLP is mooi. De NLP vaargeul is gemaakt om te varen en zo neemt het schip jou puntje grootzeil (het hoofdzeil) gezet. Hoe is het nu? jouw anker. U voelt het al aankomen: het NLP anker als bemanningslid mee op mooie reizen en naar Waar staan we nu? Wat gaat goed? Wat kan beter? is gehesen, veilig in het kluisgat. Ons schip zet koers verre bestemmingen. Want: een nautische oplei- Vervolgens de kluiver (een voorzeil) gezet. Waar zou- naar volgende havens. En, voor een vloot heb je min- der gedraagt zich als een schip; het gooit de tros- den jullie willen staan in zeg 2010? Tegen het slinge- stens twee schepen nodig. sen los en gaat varen!en natuurlijk, naast de aan- ren en voor de balans ook de bezaan (het achterzeil) wezige nautische vaardigheden, navigatorische gezet. Wat kunnen we leren van het verleden? Waar Mag ik u vragen: kennis en wereldwijde veilige vaargeulen heeft komen we vandaan? Hoe staat het met uw vaargeul? Diep genoeg of is het schip een sterke ziel. Deze ziel is dikke maat- baggeren noodzakelijk? jes met de wind en samen bepalen zij de koers en de snelheid. De kaart is niet het gebied. Ingesloten Onze meest recente tocht bracht ons naar Zuid Afrika. Een land dat is ingesloten tussen twee oceanen. Een mooi symbool. Immers: dit prachtige land is op meer manieren ingesloten; zoals bijvoorbeeld tussen verleden en toekomst; tussen 1e en 3e wereld, tussen zwart en blank, tussen zwart en wit (en dat is anders!). Daar waar iets wordt ingesloten, wil iets anders eruit. In Zuid- Afrika hoor je, voel je, zie je, proef je, ervaar je passie, verdriet, liefde, boosheid, nieuwsgierigheid, vooruitgang, verleden, heden en nog heel veel meer. Het spuit eruit; het grijpt je! En dan besef je waarom het opleidingsschip deze koers heeft Proefvaart Ok! Prachtig, heel goed, niets is goed of fout. Onbeperkte overtuigingen. Met rapport kan alles. En, het menselijke brein en de ontkenning, een lastige combinatie. Ok! Een test dus. Overtuigd van NLP, het eigen schip, elkaar en jezelf, en toch ook gespannen en zenuwachtig. Hoe pakken we dit aan? Zullen we gewoon eens onszelf blijven; ons zelf laten zien? Ja dus! Daarom: een uitnodiging afgegeven voor een proefvaart. En, anders dan Nederlanders zijn Afrikaners niet opgegroeid met de zee. Zo'n proefvaart is dan ook een hele stap. De uiterlijke schoonheid van de zee en het schip was voor onze gasten nog niet zo zichtbaar. Naar binnen dan maar! Eerst maar eens naar binnen voor de ontmoeting. Het Vertrouwen bleef voelbaar. Enthousiasme werd zichtbaar. Onze gasten kregen langzamerhand oog voor het water naast het schip. Het werd tijd voor de trekker onder de zeilen: de genua kon worden gezet. Maak de toekomst S.M.A.R.T.! Ja, het werd tijd om van onze gasten een echte bemanning te maken. De taken werden verdeeld en de verantwoordelijkheid overgedragen. Oorzaak en gevolg werden ineens zichtbaar. Een geliefde functie was watchleader : Hoe doen ze het? Hoe zien ze mij? Populair was ook de uitkijk in de mast. Wat een uitzicht! Ja, de waarneemposities bleken weer verhelderend. De bemanning voer het zeegat uit! Van landrot tot zeerob Nieuwe horizon Columbus moet zich gevoeld hebben als deze Afrikaners na het horen van de antwoorden. Kunt u echt anker op? Is uw schip al onder zeil en op koers en wat is uw reisdoel? Robert Tettelaar is naast (NLP-)opleider: kleinzoon, zoon, echtgenoot, vader, man van de zee en, niet in de laatste plaats, minnaar van Zuid Afrika gezet. mechanische hart van het schip - de machinekamer - South Africa: where the impossible becomes possible! showde ondermeer de krachtige motor. Deze krachtige Euforie: Brandende vragen Op het Education Department wilde men van ons graag zescilinder met z'n zes logische schakelniveaus bleek imposant. Aansluitend aandacht geven aan de inwendige mens. In de kombuis werd gewerkt aan de niet te het zeegat uit en een nieuwe horizon in zicht! Zoiets simpels, zoiets herkenbaars, zoiets toepasbaars een antwoord op brandende vragen zoals wat is versmaden vier gangen maaltijd. The life learning circle en wel per gisteren; ja, dit waren pas antwoorden. leren? en hoe legt u onze mensen in townships uit ( u weet wel: het vierstaps leerproces ). Met zware Inmiddels heeft ons schip uitnodigingen om aan te waarom ze moeten leren?. Men stelde harde eisen aan voorbeelden zoals leren autorijden, zwemmen, zeilen leggen in andere havens van Zuid-Afrika zodat men de antwoorden. Antwoorden moesten helder zijn, con- en varen. Leren als natuurlijk levensproces! daar ook de nieuwe horizon kan zien. En, hoe mooi creet en per direct toepasbaar. Wat is nog meer Onvermijdelijk toegankelijk en bereikbaar voor ieder- zou het zijn om een tweede schip te bouwen? belangrijk voor u?, was onze tegenvraag. een. Vanuit deze cirkel is iedereen dus altijd en overal Uh, nou, we hebben gehoord dat jullie ook iets doen aan het leren. Hoe mooi zou het zijn om dit proces, met NLP En dan stilte, toen (kort samengevat): deze cirkel te ondersteunen met wat extra technieken, Liever geen NLP, zoiets hebben we hier niet nodig. Het kennis en vaardigheden. Je blijft tenslotte wel opleider! hoge woord was eruit. 8 9

6 Bianca Minkman Robert Dilts introduceert 'het Veld' binnen NLP Workshop Field Based NLP In een wereld waar het steeds meer lijkt te draaien om 'ik', wordt tegelijkertijd de roep om meer aandacht voor onze wereld als geheel steeds luider. Niet alleen op het gebied van milieu, klimaat en sociale samenhang, maar ook spiritueel. Die invloed doet zich nu zelfs ook gelden in het toch vrij rationeel ingestelde vakgebied NLP. Een van de sleutelfiguren binnen NLP, Robert Dilts, brengt NLP op een hoger plan door een 'vierde waarnemingspositie' toe te voegen, gebaseerd op 'het veld'. Tijdens het schrijven van de ledencolumn voor het vorige nummer van Inzicht verkeerde ik in de aangename staat van flow. Ik beschreef de film 'What te bleep do we know?!' die mij tot het verrassende inzicht had geleid dat er een link is tussen NLP en kwantumfysica. Het voelde alsof het kwartje was gevallen: beiden gaan uit van denken in mogelijkheden en dat je gedachten- (patronen) de realiteit beïnvloeden. De structuur van je subjectieve waarneming bepaalt de werkelijkheid. Maar wat is die werkelijkheid dan? Als je die zelf inkleurt via je eigen model of the world, is het er dan eigenlijk wel? En waar komt dan die flow vandaan? Deze vragen intrigeerden mij zo, dat het geen toeval kan zijn geweest dat juist op dat moment een mailing van het IEP in mijn mailbox belandde, met daarin de aankondiging van een workshop door Robert Dilts over 'field based NLP'! Dilts, de man die ik uit mijn NLPopleiding ken als het brein achter de (neuro)logische niveaus (omgeving-gedrag-capaciteiten-waarden en overtuigingen-identiteit en missie), zou mij zelf het antwoord kunnen geven op mijn prangende vragen. Dit mocht ik niet missen. Ik ben dan ook erg blij dat ik, namens de Redecatie INzicht en dank zij de gastvrijheid van het IEP, de kans kreeg om deze workshop eind oktober bij het IEP te volgen. Velden Flow is de optimale staat als al je velden congruent zijn Dilts had maar liefst drie dagen uitgetrokken voor zijn verhaal. Hij toonde zich daarbij een enthousiast spreker zonder er een show van te maken. Hij stond open voor vragen, waarmee hij dan ook tot in de pauzes aan toe bestookt werd. De driedaagse was intensief. Uiteraard zette Dilts de theoretische kaders, maar we werden ook aan het werk gezet. 'Het veld' is immers vooral iets om te ervaren. Het begrip 'veld' staat voor ruimte of energie die ontstaat door relaties en interacties, patronen in een systeem (groep, organisatie, verband enzovoort). De eerste dag stelde hij het 'personal field' centraal, op de tweede dag draaide het om het 'interpersonal field' en op de derde dag tenslotte kwam het 'larger field' aan bod. Personal field Het personal field is het energieveld waarmee je lichaam omgeven is. In de verfilming van het boek 'De celestijnse belofte' van James Redfield werden deze persoonlijke energievelden letterlijk weergegeven door een soort wolk van licht en kleuren om iemand heen. Dat kwam de filmmakers op veel kritiek te staan van nuchtere recensenten die het verschijnsel afdeden als 'onzin net als aurafoto's'. Het mag dan in deze film trucage zijn, voor een godsdienst als het Sjamanisme bijvoorbeeld is het een zeer reëel uitgangspunt. In onze alledaagse werkelijkheid ervaren wij dit personal field vaak als 'een goed of slecht gevoel' bij iemand of bij een plaats. In ons taalgebruik hebben we het over 'iemand die al mijn energie opslokt' bijvoorbeeld. Robert Dilts Foto beschikbaar gesteld door het IEP Interpersonal field Het interpersonal field is het veld dat ontstaat tussen personen bij interactie. Het maken van rapport is de voorwaarde, het hebben van een intentie de basis. Dit kan positief uitwerken als een 'wij-gevoel', een gevoel van betrokkenheid bij een groep. De andere kant van de medaille is groepsdruk, zoals bijvoorbeeld bij een bende. Hellinger maakt in zijn familieopstellingen ook gebruik van het interpersonal field, in de context van een familie. In zo'n opstelling beelden de deelnemers, representanten, de familiaire relaties van een (hen soms onbekende) persoon uit. Deze persoon stelt hen (op zijn gevoel) letterlijk zodanig in de ruimte op dat de onderlinge verhoudingen worden gevisualiseerd. De representanten spelen geen rol, want zij kennen de achterliggende problematiek immers niet, maar handelen op basis van 'wat zij aanvoelen'. Dit levert vaak verrassende inzichten op omdat het veelal blijkt te kloppen met de werkelijkheid terwijl de representanten geen informatie hierover hadden. Het kan dan ook niet anders dat zij dit 'door krijgen' van een hoger niveau: het larger field

7 Larger field is dat de wijsheid die nodig is voor verandering al in Daarvoor is het nodig om 'uit ons hoofd' te blijven. Met een gevoel van voldoening en iets bijzonders mee- Dit larger field, of generative field, is het spirituele het veld aanwezig is en dat deze ontdekt en vrijge- Niet nadenken over onze gevoelens of gedachten gaan gemaakt te hebben, ging ik naar huis. Mijn vragen zijn veld, het allesomvattende energieveld. Sommige men- maakt kan worden door de juiste context te creëren analyseren, maar gewoon zíjn in het hier en nu. Dat beantwoord. Flow is de optimale staat als al je velden sen noemen het God, je zou het ook 'ons collectieve ('creating a resource state'). Dat betekent bijvoorbeeld klinkt heel simpel, maar is het absoluut niet. Dilts hielp congruent zijn. Dat is helaas niet altijd de realiteit, het geheugen' kunnen noemen. Dit is het niveau dat dat de rol van een coach faciliterend moet zijn. De ons hierbij door een geleide meditatie te doen. ligt er maar aan hoe je je eigen werkelijkheid inkleurt. Sheldrake, wetenschapper van de synchroniciteitsleer, coach brengt niet de oplossing, die ligt immers als Concentreren op je ademhaling, alle zintuigen wijd Gelukkig biedt NLP tools om je te helpen congruent te definieerde als 'morfogenetisch veld': een collectieve besloten in het veld (de ruimte, energie tussen present open zetten en gedachten loslaten. worden. En te weten dat de oplossing al besloten ligt in bron van informatie waar elk organisme op afstemt en waaruit het zijn ontwikkelingsinformatie ophaalt. of problem state - het hier en nu - en de desired state - waar je naar toe wil). De coach moet zijn cliënt hel- Oefeningen het veld, is een geruststellende gedachte. Mozart duidde dit niveau als volgt aan: 'mijn muziek pen ontvankelijk hiervoor te worden. Om dat te kun- De materie over de velden is abstract dus daarom komt niet van mij, maar via mij.' nen, moet de coach 'self centered' zijn, oftewel in con- waren de oefeningen een belangrijk onderdeel in de Er is sprake van flow als deze drie velden met elkaar in overeenstemming zijn. Dit is alleen te ervaren met meerdere zintuigen tegelijk. Flow is zowel visueel, kinestetisch als auditief. Flow op zich is - helaas - niet te modelleren maar wel de toestand waarin je er het tact met zijn eigen personal field, congruent zijn. Als hij zich daarvan bewust is, wordt het mogelijk het interpersonal en larger field te ervaren. Omgekeerde piramide van Dilts workshop. Dilts bouwde daarbij op van personal naar uiteindelijk large field. Je moet je immers eerst bewust worden van je eigen veld, je eigen energie en jouw plaats in het geheel (in dit geval was het interpersonal field de workshopgroep) alvorens je contact kunt Bianca Minkman heeft haar eigen bedrijf, Minkman Journalistieke Producties en is NLP-Master student bij Frank Bruining Personal Training & Coaching. meest ontvankelijk voor bent ('creating a resource Derde generatie NLP gaat over het exploreren van de maken met het large field. Dat voelen van het large Contact auteur: state'). wereld van de relationele logica en hoe die te integre- field was overigens niet altijd makkelijk. Een van de minkmanjp@home.nl Eerste en tweede generatie NLP ren met de logica van de bewuste geest. Dilts geeft uitdrukking aan derde generatie NLP door een omge- oefeningen om elkaars energie te voelen (interpersonal field), was bijvoorbeeld het spiegelen van elkaars Deze opbouw van velden vertoont een analogie met de keerde piramide op zijn eigen Piramide van Dilts (de bewegingen waarbij je telkens een nieuw element 1 'Ik zie, ik zie wat jij niet ziet NLP and beyond', door ontwikkeling van NLP in de loop der jaren. De eerste en tweede generatie NLP zijn gericht op het personal (neuro)logische niveaus) te plaatsen: de top waar de missie zit, wordt het brandpunt naar de nieuwe pirami- moest toevoegen. Op een gegeven moment 'voel je elkaar aan' en gaat dat 'als vanzelf'. Soms resulteerde Cathelijne Wildervanck in: INzicht nr Workshopbundel IEP bij workshop Field based NLP door en interpersonal field, de derde generatie op het larger de-op-zijn-kop van trans-missie. De spirituele niveaus dat voor toeschouwers in een mooi esthetisch bewe- Robert Dilts, field. zijn familie, professie, gemeenschap en planeet2. gend geheel. Oorspronkelijk was NLP als gedachtegoed het resultaat van de bestudering door Bandler en Grinder van thera- Zingeving Een oefening die mij wel aansprak, was het brengen van hulpbronnen uit het interpersonal field naar je per- peuten die goede resultaten wisten te behalen. De effectieve technieken en methoden werden in kaart gebracht en gemodelleerd. De therapeutische relatie vormde de context om veranderingen te realiseren op het niveau van gedrag en capaciteiten. Deze fase, die Als we het over een spiritueel niveau hebben, is de stap snel gemaakt naar zingeving. Derde generatie NLP speelt zich immers af op identiteitsniveau in plaats van het niveau van gedrag of overtuigingen. Hoe past dat in het plaatje van de velden? Dilts zegt hierover: It's sonal field. In een opstelling representeerden groepsleden (het interpersonal field in dit geval) een bepaald gevoel dat je hebt (problem state). Vervolgens stelde een ander groepslid zich op als het gevoel óver dat gevoel (daar zit vaak het probleem!). In dezelfde IEP Workshop: 'The Hero's Journey' door Robert Dilts en Stephen Gilligan januari 2007 in Groesbeek globaal de jaren zeventig en medio tachtig beslaat, your job to keep the channel open to let your energy, opstelling namen representanten plaats die symbool staat bekend als 'Eerste generatie NLP'. Geleidelijk verlegde NLP zijn focus buiten de therapeutische wereld, naar het onderwijs, de gezondheidszorg en sales bijvoorbeeld. Uitgangspunt was nog steeds de één-op-één relatie, maar nu lag de nadruk op de relatie tussen de ander en jezelf, je kern. In deze fase, zogenoemde 'tweede generatie NLP', verdiepte NLP your field flow into the world. That's your contribution. Hij legt dit uit aan de hand van de niveaus van leren en veranderen van Bateson. Level 0 is de huidige situatie, een patroon of gewoonte. Level 1 is een correctieve verandering in dit patroon, je probeert iets anders te doen. In organisaties hebben we het dan over een reorganisatie. Bij stonden voor de staat die je wilde bereiken (desired state) en het gevoel dat je hebt als je deze toestand bereikt zou hebben. Degene die het gevoel voor de opstelling inbracht, moest vervolgens de plaats innemen van de representanten. Opvallend was dat de representanten 'als vanzelf' hun houding, plaats of intensiteit van beweging of uitdrukking gingen aanpas- Wie ook een workshop met Robert Dilts wil meemaken, krijgt op 25, 26 en 27 januari 2007 de kans. Bij het IEP geeft Robert Dilts samen met Stephen Gilligan, een grote naam in Ericksoniaanse hypnotherapie, een workshop met als thema de heldenreis, een eeuwenoude blauwdruk voor persoonlijke zich met inzichten over waarden, overtuigingen, metaprogramma's, tijdlijnen, submodaliteiten en waarneemposities. Er kwam als het ware een niveau bij. Derde generatie NLP In de jaren negentig zijn daar aandacht voor identiteit, visie en missie bijgekomen. In deze 'derde generatie level 2 switch je naar een ander patroon, van jezelf. Tot nu toe zitten we in het personal field. De hulpbronnen van een ander breng je in je eigen veld in op level 3-niveau. Dat is wat we in feite doen als we iemand modelleren. Nu is sprake van actie in het interpersonal field. Bij level 4-learning, ook wel field learning, denk of doe je iets wat geen ander eerder heeft gedaan. sen (net als bij familieopstellingen geldt hier de invloed van het larger field). Door één voor één de plaats van de representanten over te nemen, leek het wel alsof je blik werd verruimd. Dilts besloot de driedaagse workshop met een oefening waarbij diverse muziekstijlen de vijf ritmes van transformatie. Twee van de meest creatieve en ervaren ontwikkelaars van veranderingsmodellen laten hun licht schijnen over de archetypische reisroute voor menselijke verandering. Kernbegrippen zijn transformatie, roeping, zelf- NLP' ligt de nadruk op verandering in een heel systeem: de 'vierde waarnemingspositie'. Deze positie omvat en ontstijgt tegelijkertijd de andere drie posities (ik-de ander-de waarnemer). De vierde positie is je Denk aan het voorbeeld van Mozart die zei dat zijn muziek niet vanuit hem kwam, maar dat het hem 'toeviel'. In het bedrijfsleven hebben we het over innovaties. Om toegang te hebben tot level 4 moet je vanuit Gabrielle Roth representeerden. De ritmes, die duidelijk in de muziekfragmenten naar voren kwamen, waren flow, staccato, chaos, lyrical en stillness. Vanuit contact met het personal field ging iedereen bewegen bewustzijn, het verlaten van je 'comfort zone', energie en creativiteit, flexibiliteit, reframing, field based NLP en het reorganiseren van je levenspad. identificatie met het veld, de energie tussen de drie overige posities. De aanname van derde generatie NLP verbondenheid met jezelf, je kern (personal field) in een staat komen van 'stillness' of 'flow' aldus Dilts. op de muziek, zodat er een aparte 'groepssfeer' (interpersonal field) ontstond. Meer informatie:

8 Onno Uringa Loswerken met Paarden als ultieme vorm van feedback Vroeger, toen ik een jochie was van een jaar of tien, was ik niet weg te slaan op de manege waar ik zo ongeveer woonde. Op de een of andere manier werd ik zo aangetrokken door paarden, dat ik al mijn vrije woensdagmiddagen en weekenden bij deze supersensitieve wezens wilde zijn. Wat was en is er dan zo fascinerend aan paarden? Internal state Paarden kennen geen rancune, geen jaloezie, geen oordeel, geen spijt. Een paard denkt niet: Gister was je niet zo aardig tegen me, dus vandaag kijk ik je niet aan! Nee, paarden hebben een herseninhoud ter grootte van een tennisbal en deze inhoud hebben ze hard nodig om te kunnen eten, drinken, paren zo af en toe en te kunnen vluchten. Er is geen ruimte om een subjectieve ervaring, zoals we dat zo mooi zeggen binnen NLP, te herkaderen waardoor zij anders over die ervaring kunnen denken, voelen en handelen. In die zin kunnen paarden maar één ding doen om te Een paard is van nature een vluchtdier. In de kudde bestaat er een natuurlijke hiërarchie. Er bestaan 2 belangrijke functies die verworven zijn door 1 merrie en 1 hengst. De merrie heeft haar status gekregen van de groep omdat zij ultiem in staat is de kudde te leiden (richten). Ten aanzien van de kudde loopt zij voorop en bepaalt dus de richting waar de kudde heengaat. De hengst heeft zijn status gekregen omdat hij de meeste macht heeft om de kudde te beschermen, maar ook om voor vermeerdering te mogen zorgen. De hengst loopt achter de kudde en bepaald enkel hoe hard de kudde vooruit moet wanneer er gevaar dreigt (drijven). Dit gevaar kan bestaan uit droogte, te weinig eten of gevaar om aangevallen te worden door een prooidier. De hengst zal dus nooit op eigen houtje bepalen waar de kudde heengaat. Het samenspel tussen merrie en hengst is daarbij uitermate belangrijk. Feedback In het kunstmatige bestaan van vandaag de dag waar- in welke mate je in staat bent om echt rapport te maken en daar direct een loepzuivere feedback op te krijgen. Ben je in staat om de techniek pace en lead toe te passen? Wat doe jij of laat jij in jouw gedrag? Houd jij rapport of laat jij je afleiden door de gebeurtenissen om jou heen? Weet je al wat jij wilt, voordat je naar het paard toe gaat? Paarden reageren daar onmiddellijk op en laten dat terug zien in hun gedrag. Veel deelnemers geven na hun ervaring aan dat ze onthutst zijn, diep onder de indruk van wat er gebeurd is en een enorm respect krijgen voor deze elegante dieren die hen op een zeer subtiele en sensitieve manier duidelijk te maken welke gedragspatronen aandacht behoeven. Wij gebruiken als trainers deze unieke ervaring dan ook dankbaar als metafoor in tal van oefeningen van onze communicatieopleidingen. Het spreekt voor zich dat het 'loswerken' met paarden ook zeer geschikt is binnen leiderschapstrainingen. Unieke feed back kans In samenwerking met Marijke de Jong als vaste gasttrainster en paardenexpert binnen onze opleidingen, organiseren we op 20 januari 2007 van tot uur in Arnhem een middagworkshop Loswerken met Paarden voor leden van de NVNLP. U krijgt de ultieme kans om uw eigen gedrag beter te leren begrijpen op een diepere laag waar ons ego (even) uitgeschakeld wordt. De kosten voor de workshop bedragen voor leden van de NVNLP 50,=. (Niet-leden kunnen ook deelnemen. Zij betalen echter 100,= voor deze workshop) Wanneer u deze kans wilt aangrijpen, kunt u zich onder vermelding van uw NVNLP-lidmaatschap-nummer, opgeven bij het secretariaat van Unique Quality Coaching. Wij beloven u een waanzinning indrukwekkende en leerzame middag! (over)leven en dat is uptime zijn. Wanneer ze niet in het 'hier en nu' leven, dan zal een paard als vluchtdier niet lang leven in de vrije natuur. Dit overlevingsinstinct zit zo diep in deze mooie dieren, dat ze hun innerlijk weten, hun internal state, uiterma- bij de meeste paarden geconditioneerd zijn voor een bepaalde functie zoals bijvoorbeeld paardrijden, is er een oude methode herontdekt om mensen op een natuurlijke, ongeconditioneerde manier in contact te laten komen met paarden. Deze methode heet 'loswer- Onno Uringa is trainer/ coach/consultant en mede partner van Unique Quality Coaching. te effectief gebruiken om te bepalen hoe het contact ken'. Wanneer mens en paard in een bepaalde ruimte Meer info en contact auteur: met hun buitenwereld is. elkaar 'vrij' kunnen ontmoeten, is het mogelijk voor de En daarmee is direct de link gelegd met NLP. mens om het paard te leiden. Het leiden bestaat dan onno.uringa@uqc.nl Leiden Het oordeelloos en zintuiglijk kunnen waarnemen zijn uit een natuurlijke manier van contact maken en verbreken door de 2 belangrijkste functies van de kudde na te bootsen, respectievelijk 'het richten' (waarheen?) Telefoon secretariaat Unique Quality Coaching: DE ingrediënten voor een effectieve feedback. Hiermee en het drijven (welke snelheid?). Door de non-verbale bedoel ik dat de feedback specifiek aangeeft hoe de communicatie en dan met name de lichaamshouding ander jou ervaart in het effect van je eigen communi- en -beweging bepaal je hoe de verhouding is in catie. Wanneer paarden het contact met hun buitenwe- bepaalde fysieke ruimte tussen jou en het paard. Jouw reld niet vertrouwen, zullen ze direct hun internal state congruentie in beweging en houding in relatie tot het volgen en van daaruit reageren. Dit is wat veel mensen paard, maken of het paard jou durft te volgen. verleerd zijn! Het gevoel als kompas te gebruiken. Het verbazingwekkende is dat wanneer het paard jou Hoe kan je paarden nu gebruiken als middel om feed- vertrouwt als de leider, deze je blindelings zal volgen. back te krijgen over je eigen rapport skills? De doodeenvoudige reden hiervoor is dat jij de meeste Met paarden kun je grofweg op 2 manieren omgaan, veiligheid biedt en dat is wat binnen de kudde het min- je kunt paarden onder controle houden en er functio- ste energie kost en dus een maximale kans op overle- neel mee omgaan en je kunt op een natuurlijke manier ven. contact maken met paarden om ze daarmee hun oorspronkelijke gedrag terug te geven. De laatste manier Binnen onze opleidingen bieden wij onze deelnemers zal ik toelichten. de mogelijkheid om op deze manier erachter te komen 14 15

9 Margrete Stoute-Boots Kinderen leren spelende rwijs over (zelf)respect De Kracht van 8 Stel, je kind wordt gepest. Dan kun je twee dingen doen: je er helemaal door in beslag laten nemen met alle emoties van dien óf het pesten herkaderen, de woede en onmacht erkennen en omzetten in actie. Ik koos als ouder van een kind dat gepest werd, voor dat laatste. Geïnspireerd door NLP heb ik mijn energie gericht op het positieve met als resultaat het concept 'De Kracht van 8'. Het is een educatieve 'kapstok' voor kinderen en de volwassenen om hen heen met als doel hen bewust te maken van respect voor zichzelf en voor anderen. Het concept werd bekroond met de Onderwijsprijs Noord- Holland Wat mij opviel aan het zogenaamde 'pestprotocol' (een vreselijke benaming trouwens) van de basisschool van mijn kinderen, was dat alle regels in negatieve zin waren geformuleerd: 'niet schelden', 'niet slaan', 'geen spullen afpakken van elkaar' enzovoort. Inmiddels had ik dankzij NLP geleerd en ervaren, welke uitwerking negatieve formuleringen kunnen hebben. Daarom pleitte ik voor een vertaling van het pestprotocol naar iets positiefs. Ik koos daarbij voor verschillende werkvormen om de 'acht krachten' aan te bieden. Het team van leerkrachten reageerde enthousiast. Kinderen leren respectvol om te gaan met zichzelf en de ander via acht thema's (krachten): Als je weet wie je bent (kracht 1) en jezelf en eerlijk kunt zijn (kracht 2), in respect (kracht 3) met jezelf en anderen kunt leven, delen en samenwerken (kracht 4), dan luister je naar jezelf en een ander (kracht 5) en zeg je wat jij graag wilt (kracht 6). Mocht er sprake zijn van botsen, kun je jezelf en de ander een nieuwe kans geven (kracht 7), zodat de wereld een plaats is van vrede en voor iedereen! (kracht 8) 8-bladige windmolen als symbool Een kleurrijke 8-bladige windmolen, waarbij het kind in het middelpunt staat en alles en iedereen daarom heen draait en zijn of haar invloed uitoefent, staat symbool voor De Kracht van 8. Het is bedoeld als anker voor de kinderen, maar ook als metafoor voor het leven zelf. De bladen staan dan voor de waarden en het hart is een spiraal die van binnen naar buiten draait. Je wordt je tijdens je leven bewust van je waarden en hoe ze tot uiting komen in je gedrag. Is er sterke tegenwind, dan heb je beide handen nodig om je leven (de windmolen) in de hand te houden. De kleuren van elk blad vervagen maar als je de windmolen weer naar je toe keert (zelfreflectie), worden alle kleuren (waarden) weer zichtbaar. De volgende waarden vormen de basis van De Kracht van 8: liefde, eerlijkheid, respect, vriendschap, samenwerking, vrede, vergeving, veiligheid en vrijheid. Ook van belang zijn: bewustzijn, aandacht, communicatie, begrip, plezier, creativiteit, groei en steun. Kinderen maken zich deze waarden aan de hand van De Kracht van 8 vooral eigen door eenvoud, herhaling en positieve aandacht. Invloed op gedragsniveau Alle 8 thema's (krachten) kunnen leiden tot gedragsverandering en daarmee een ander school/leefklimaat. Bewustwording van deze 8 thema's en zeker de herhaling ervan elk jaar weer, laten een effect zien op sociaal en emotioneel gebied. Een concreet voorbeeld van een kind dat buitengesloten wordt bij een spel, is zijn opmerking: 'Maar iedereen hoort er toch bij?' (=thema 8). Met als effect dat het kind toch mee mag spelen. Een leerkracht verwoordt het als volgt: 'Goed omgaan met jezelf en de ander is bij veel kinderen nog niet vanzelfsprekend en toch is het de basis voor het zich thuis voelen op school en in de klas. Zonder dit 'gevoel van thuis' kan er naar mijn mening niet optimaal worden geleerd'. De betekenis van een 8 op zijn kant, een lemniscaat, staat symbool voor de duurzaamheid van dit gebeuren. Elk schooljaar komen de thema's aan bod, van september tot en met mei, met voor elke groep weer nieuwe suggesties om iets mee te doen bij elk thema. Invloed op vaardigheidsniveau De overtuiging alles is te leren is zeker binnen een setting als een school op zijn plek! Volwassenen hebben een voorbeeldfunctie maar bij de Kracht van 8 staat het uniek zijn van een kind centraal. Iedereen leert op zijn eigen manier en heeft specifieke talenten. Door middel van een 'talentenjacht' laat De Kracht van 8 kinderen hun eigen slimheid en talent ontdekken. Howard Gardner (VS) heeft een model over leren gemaakt, waarin hij 8 (!) menselijke intelligenties beschrijft. Daarom zijn er in het projectboek voor leerkrachten (en ook bij die voor ouders) werkvormen opgenomen zoals leren via verhalen, zingen, individuele activiteiten met schrijven, tekenen, knutselen, drama en spel. Ook worden de acht thema's uitgediept in het coöperatieve Kracht van 8 kaartspel (voor kinderen én volwassenen), dat is ontwikkeld in samenwerking met Anne Mijke van Harten van Earthgames en Steven Michiel Rijsdijk van Zonnespel. Onze wens voor meer aandacht van kinderen voor samenwerken en elkaar helpen (thema 4) is de aanleiding geweest om te zoeken naar een spelvorm die dit aspect in zich heeft. Dit in tegenstelling tot de meeste gangbare spellen die vooral competitief van aard zijn. Invloed op identiteitsniveau Thema 1 start met de kreet 'ik ben mezelf'. De kleur die hierbij hoort, is bruin; de kleur van zelfbewustzijn. Wie ben ik werkelijk? Je mag jezelf accepteren en waarderen, met al je kwaliteiten en alles wat je nog wilt leren. Dit gevoel van eigenwaarde en liefde voor jezelf ontstaat, als je als kind diep van binnen weet, dat er van je gehouden wordt en dat je van jezelf mag Uitnodiging voor deelname aan De Kracht van 8 1. Het maakt me niet uit, welke leeftijd je hebt of hoe je eruit ziet. Ik wil weten of je leeft naar wat voor jou belangrijk is en dat laat merken in wie je bent en wat je doet. En dat je jezelf durft te zijn, met al je kwaliteiten en alles wat je nog wilt leren in dit leven. 2. Het maakt me niet uit of het verhaal dat je me vertelt waar is of niet. Ik wil weten of je eerlijk tegen jezelf kan blijven. Of je eerlijk kunt voelen wat er, echte pijn of vreugde. 3. Ik wil weten of je de ander kunt accepteren en verdragen, precies zoals diegene is en of je bevriend kunt zijn met jezelf. 4. Ik wil weten of je bereid bent samen met mij en anderen je schouders ergens onder te zetten, zodat de wereld daadwerkelijk ten goede zal veranderen. En of je ondanks eigen twijfels en tekortkomingen de ander wilt helpen. 5. Het maakt me niet uit hoe druk je bent. Ik wil weten of je kunt stilstaan en de schoonheid kunt zien in het alledaagse, zelfs als je denkt daar geen tijd voor te hebben. En te luisteren naar het ritme van je adem en je hart en kunt genieten van het lied van een vogel. 6. Het maakt me niet uit hoeveel talen je spreekt. Ik wil weten of je de taal van je hart spreekt en dat je woorden kunt geven aan wat er van binnen leeft en wat je nu echt graag wilt, zonder bang te zijn dat een ander je misschien afwijst. 7. Ik wil weten of je kunt leven met mislukkingen, die van jou en die van mij. En dat je ervan kunt leren en daarna jezelf en de ander een nieuwe kans kunt geven. 8. Het maakt me niet uit welke godsdienst of filosofie je aanhangt. Ik wil weten wat jou van binnen KRACHT geeft om te zijn wie je bent, te doen waarvoor je hier bent en te beseffen dat je deel uitmaakt van een groter geheel

10 inleiding thema Jeugd en Gezin A.G. de Boer houden precies zoals je bent! Door het kind in contact te brengen met zichzelf (door een spiegel te zijn) en aan te spreken op al zijn vermogens en talenten, groeit het gevoel het gevoel van zelfvertrouwen en daarmee het besef van identiteit. Margrete Stoute-Boots is moeder van twee opgroeiende zonen en coach in haar eigen praktijk voor zelfontwikkeling & heling Al-licht-5. Zij introduceerde De Kracht van 8 in 2003 op basisschool Sint Maarten in Oudkarspel (NH). Sinds kort werkt zij samen met 4 vrouwen in de stichting De Kracht van 8 om het concept verder vorm te geven en uit te dragen. Jeugdhulpverlening is een thema dat om belangrijke redenen momenteel volop in de belangstelling staat. De inleider Ånske de Boer; een insider in het vakgebied, geeft zijn persoonlijke visie weer op de vraag hoe wij -en de Jeugdhulpverlening in het bijzonder- kinderen (weer) kunnen laten voelen dat ze echt welkom zijn als een baken voor hun verdere ontwikkeling en toekomst. Hun toekomst onze toekomst. De rol van NLP binnen deze kaders staat in dit themakatern Jeugd & Gezin centraal. Contact vóór contract Ånske de Boer Meer informatie en contact auteur: dekrachtvan8@planet.nl In 6 avonden wordt de betekenis van spiritualiteit binnen NLP in het licht gehouden. Oefeningen, theorieën, inzichten, discussie. Wanneer: 8, 25,33,29 maart, 5 en 12 april van 19:30 tot 21:30 Waar: De Roos, P.C. Hooftstraat 183 in Amsterdam Meer weten: of Verantwoordelijkheid voor kinderen brengt verantwoordelijkheid voor onszelf, als volwassenen in beeld. De vragen die dit bij mij oproept, zijn bijvoorbeeld: betekent het 'je bezig houden met kinderen' dat je eerst een bijdrage aan de kwaliteit van je eigen leven moet leveren? Hoe kunnen we kinderen laten voelen dat ze werkelijk welkom zijn? En hoe ruimen we overtuigingen uit de weg die dit hinderen? In gesprek met jezelf, voordat je in gesprek gaat of bent met jouw (een) kind, betekent contact maken met jezelf: in je eigen kracht gaan (dat is dus geen macht) en besluiten wat je voor dit kind wilt betekenen. Daarna komt dit kind in het open centrum van jouw aandacht: 'wees welkom'. 'Contact vóór contract' daarna met het kind (oftewel rapport vóór commitment) bleek in mijn ervaring met kinderen, ver voordat ik ook nog maar ooit iets van NLP vernomen had, een basale conditie. Daarna voegde NLP nog heel veel meer toe. Helaas komt de 'wees welkom'-boodschap in het huidige systeem van de Jeugdzorg en Jeugdhulpverlening (met alle goede bedoelingen van dien) in de beleving van kinderen / jongeren vaak niet over. Zij moeten samenwonen in te grote groepen. Vaak worden jongeren met uiteenlopende - soms ernstige - problemen bij elkaar gezet zonder dat de zorg hierop wordt afgestemd. Instituten zijn in zo'n omstandigheid nauwelijks tot meer in staat dan een menswaardige verzorging; kinderen worden niet aan hun lot overgelaten maar worden ook niet individueel geholpen. Daar is simpelweg nog geen geld voor. Gelukkig is inmiddels in de MBO- en HBO-opleidingen voor Jeugdhulpverlening in hoog tempo het besef aan het doordringen, dat er ook in groeps- en gezinsverband veel van de NLP-werkwijzen zeer effectief bruikbaar blijkt. Groepsopvoeders ervaren het inmiddels als zeer bevredigend om te zien hoe kinderen/jongeren reageren op die nieuwe inzichten vanuit NLP-attitudes, -kennis en -vaardigheden. Ze blijken te werken. Eenvoudige dingen zoals het actief luisteren, het contact (rapport) maken, zelf helder zijn in directe communicatie en pas daarna afspraken maken. Het is prachtig om te merken dat kinderen bereid zijn om dan ook jouw 'lessen' te accepteren ('luisteren om gehoord te worden'). Geduld hebben in het volgen en leiden (pacing / leading) en kinderen laten voelen hoe het is om overtuigd te zijn van hun eigen hulpbronnen. Hun fantasie stimuleren en mogelijkheden bieden om die ook daadwerkelijk in te zetten. Geleide fantasie (GIP) voor het slapen gaan, maar ook de simpele metamodel-overtredingen in het alledaagse taalgebruik voorkomen blijken bij kinderen zeer effectief te werken. De onderwerpen in de volgende artikelen geven een duidelijk beeld van het wezenlijke belang van het (verder) inzetten van NLP in de Jeugd- en Gezinszorg. Waar het in alle artikelen om draait, is de vraag: hoe stellen we het kind wérkelijk centraal? De auteurs van dit katern belichten dit vanuit diverse invalshoeken. Ånske George de Boer is master practitioner en 30 jaar lang werkzaam geweest in diverse sectoren van de Jeugdhulpverlening en gedurende de laatste 26 jaar respectievelijk als directeur en lid van het Managementteam van een Rotterdams residentieel Jeugdhulpverleninginstituut. Met de VUT sinds 2002, voert hij (sinds 1979) een eigen praktijk voor coaching, counseling en consult. Contact auteur: agdeboer@tiscali.nl 19

11 thema: Jeugd en Gezin Frederik van Meeteren Groot, groter, grootst doet, dat kan je helemaal niet in de DBC registratie vastleggen. Hoogstens bewijs je tegen wantrouwende lieden dat je een bepaalde verrichting van zoveel euro uit de AWBZ gemeenschapspot zou mogen claimen. Toen de klap kwam - een gigantische ingeslagen meteoriet in Siberië - was er een piepklein oermuisje, en die overleefde de catastrofe. Waarschijnlijk omdat dit een warmbloedig dier was met een beschermend vachtje van warmte isolerende haren. Al die reusachtig groot gegroeide dino's en andere amfibieën en reptielen gingen kansloos dood. Alleen de piepkleine wezentjes konden zich aanpassen aan een tientallen jaren grijs - door stof in de lucht geen zon meer op de aarde - en koud klimaat. De reptielen en amfibieën zijn daarna nooit meer zo groot geworden, de zoogdieren daarentegen wel, denk maar aan het grootste zoogdier: de blauwe vinvis (30 meter of zo). Eerst was er de geneeskunst en toen de geneeskunde. Via de psychoanalyse en andere vormen van psychotherapie (Gestallt-, Gedrag-, Systeem-, en ga maar door) kwamen Bandler en Grinder in de jaren 80 van de vorige eeuw met NLP. Neuro Linguïstisch Programmeren. Nu zijn er in Nederland inmiddels zo'n beetje in iedere stad wel één of meer NLP instituten, die trainingen, coaching en adviezen aanbieden. Iedere volwassene die dat wil, kan zich daar aanmelden. Kinderen, dat is helaas nog andere koek. Kinderen kunnen nog niet zoveel en hen wordt vooral geleerd om naar de volwassenen te luisteren (en dan bedoelen we meestal: gehoorzamen aan hun bevelen). En wij volwassenen gunnen onze kinderen een blije jeugd, een stralende toekomst en juist heel veel niet van wat wij eerder in onze jeugd ervoeren: frustraties. Daarom zijn de meeste jeugdhulpverleners vol goede bedoelingen over hoe we deze jeugd een boel ellende kunnen besparen: ze richten zich op wat ze niet willen. Kinderen en hun gezinnen vragen geregeld om hulp. Ze melden zich aan bij kinderartsen en de reguliere GGZ (Geestelijke Gezondheid Zorg instituten, vroeger RIAGG) en bij BJZ's (Bureaus Jeugd Zorg). Er zijn daar lange wachtlijsten en de Inspectie voor de Volksgezondheid heeft er recent nog eens schande van gesproken, dat die jeugdhulpverlening het zo slecht doet: behalve lange wachtlijsten, het langs elkaar heen werken, misschien ook nog: weinig goede resultaten. De reuzen In deze tijd zijn de reuze reptielen van weleer, de tyranosaurus rex, als vleesetende draak en verwoester, opnieuw aan de macht gekomen dankzij het geloof: big is beautiful!. Van kleine, misschien vroeger best gezellige hulpverleningsbureautjes zijn er nu gigantische provinciale GGZ instituten in grote gebouwen met heel veel managers, orderegels en administratieve procedures. En de groei gaat maar door: binnenkort gaan deze instituten weer verder fuseren met thuishulp en schoonmaakbedrijven, zo lezen we in de krant. Want ze kunnen niet achterblijven bij de zorgverzekeraars, die óók doorgaan met fuseren om zo half Nederland als klant te kunnen hebben! Hoe ga je als NLP getrainde om met zulke DBC-GGZ- ZN-AWBZ (en nog een aantal afkortingen!)-mastodonten? Als je zo'n logge organisatie zou moeten geloven, dan dient iedereen zich aan hun vastgelegde regeltjes te houden en dan moet je óók heel veel formulieren invullen op heel veel PC's, want anders wordt je verpletterd onder de gigantische druk van het grote gelijk van die hele grote organisatie. De arena In de oertijd had zo'n reuze reptiel wel één groot gebrek: namelijk hersens. Zo'n super groot lichaam moest bestuurd worden vanuit een heel klein koppetje en daar pasten maar een beperkt aantal hersencelletjes in. Tenminste in verhouding tot zo'n super groot lijf van 15 meter. Nou heeft de natuur in die tijd ervoor gezorgd dat er bij-hersens kwamen in het ruggenmerg, maar het bleef behelpen. Vandaar dat ze toen heel snel uitstierven toen het klimaat teveel ongunstig veranderde. Zo is het ook met de moloch van de uit z'n voegen gegroeide hulpverlening. Als we hen moeten geloven moeten wij, hulpverleners, wachten op de goedkeuring van boven, voordat je iets mag uitvoeren. Ze suggereren als het ware dat je een product bent van je omgeving en dat, als je iets wilt veranderen, dat je dat via hun regels, vaak genoemd de democratische weg, zou moeten doen. En dan weten zij wel raad met jou! Helaas, pindakaas, jouw idee past toevallig net niet in de tijdgeest, of in het politiek correcte denken of nog een ander smoesje om eigen initiatieven en verantwoordelijkheid zo snel mogelijk weer te elimineren. Wil je iets veranderen dan werkt dat het beste van boven naar beneden, zo stelde Robert Dilts vanuit het frame: neurologische niveaus. Dus vanuit de missie (wat heeft de hulpverlening aan de mensen te bieden?), naar het identiteitsniveau (wie of wat is de hulpverlening, waar staan wij voor?) naar beneden naar waarden en overtuigingen (wat drijft ons?) de vereiste vaardigheden en dan naar gedrag en ten slotte naar de omgevingsfactoren. En wellicht is de missie van jouw hulpverlening voor die ene klant wel heel bijzonder en speciaal en erg persoonlijk en past deze helemaal niet in de blauwdruk (richtlijnen, protocollen) van de centrale directie van al die gefuseerde GGZ instituten. Want hoe jij je werk De essentie Wat is de kracht van de NLP in de hulpverlening? Met jezelf en met je omgeving in evenwicht blijven, ecologisch leren leven. In de maat blijven met jezelf, niet teveel boven je maat en ook niet teveel onder je maat. Dan kan jij je klant inspireren om ook meer in evenwicht te komen met hem/haarzelf. Zelfs als er een erkende psychiatrische ziekte of gebrek aanwezig is. Zelfs als alle hoop vervlogen lijkt omdat het allemaal zo moeilijk en moeizaam gaat. Zelfs als je niet al die miljarden te besteden hebt voor een nog grotere fusie of de bouw van een gigantische supermarkt voor welzijn & geluk. In dat geval lijkt het me wel essentieel om te durven geloven in jezelf. Dat je in rapport bent met jezelf en ook dat je in rapport kunt zijn met je klant. Dan lukt het allemaal veel beter. De uitdaging En jij, als hulpverlener met ware Siegfried ambities, ga je kiezen om de draak te bestrijden? Be my guest. Ga je gang, als je daar de puf voor hebt en oefen daarvoor alvast met het slepen van een dood paard. 't Schijnt reuze vermoeiend te zijn en weinig bevredigend met erg weinig kans op succes. Bovendien, waar gaat het er bij jou om: wie geef je de voorrang, de klant of de draak? Een NLP training als uitdaging kan ook een echt feestje zijn voor jou, als (jeugd-) hulpverlener. Ga eerst maar eens naar een (gratis!) kennismakingsavond van zo'n NLP instituut en kijk, hoor en voel dàn, wat je vindt van die mensen, die trainers en hun fantastische aanbod om jou te gaan trainen in de NLP! Ik sta ook open voor vragen en of adviesgesprekken, wanneer je, als hulpverlener, eerst nog eens van een ervaringsdeskundige meer wilt weten. Afspraak is dan wel: eerst op zo'n kennismakingsavond gaan voelen hoe het daar is en dàn pas ondergetekende raadplegen! Frederik van Meeteren is psychiater, kinder- en jeugdpsychiater en opgeleid in NLP. Contact auteur: meeteren@home.nl 20 21

12 thema: Jeugd en Gezin Sue Hillier-Smith Contact maken met kinderen in een professionele situatie In mijn werk als dyslexie counselor heb ik veel met kinderen te maken. Voor het slagen van de therapie is het noodzakelijk dat het kind gemotiveerd is. Om een kind te motiveren moet je optimaal rapport hebben en het begin daarvan is contact maken. Tijdens het volgen van mijn NLP-opleiding had ik als een van mijn doelstellingen dat ik in dit specifieke contact maken nog beter wilde worden. Ik kon wel redelijk opschieten met kinderen maar het zou zeker beter kunnen: ik leek soms een beetje op een nijlpaard dat heel gewetensvol en voorzichtig met een vlinder speelde Modelleren bood uitkomst! Hieronder kunt u lezen hoe dat in zijn werk ging en tot welke succesvolle verandering dat geleid heeft. Leren modelleren In een modelleringsopdracht tijdens de Masters' opleiding heb ik meegemaakt hoe Hans, medestudent en kinderpsycholoog, gemodelleerd werd over 'rapport maken met kinderen'. Wat mij vooral opviel is dat hij het eerste contact maken met het kind als iets vanzelfsprekends beschouwt - dat doe je 'gewoon'! Dit wilde ik ook kunnen. Vandaar dat ik Hans vroeg of ik dat van hem mocht modelleren. Hanneke, mijn tweede model, is een collega-dyslexie counselor, die ook moeiteloos contact met kinderen maakt. René, mijn derde model, werkt niet met kinderen en toch is hij een soort 'kindermagneet'. Kinderen vinden hem meteen aardig en hij maakt heel makkelijk contact met ze. Ik was benieuwd of er verschil was tussen het 'professioneel' contact maken met kinderen en de alledaagse 'kindervriend' zijn. Wat de één kan, kan de ander leren! Als je zo'n modelleringsproject doet, word je geacht niet alleen mensen te modelleren maar ook een techniek te verzinnen om zelf te leren doen wat je modellen zo goed kunnen. Immers: als één het kan, kan een ander het ook leren! Wat ik nodig had was een techniek om te leren hoe je, in een één op één situatie, het kind en jezelf meteen comfortabel kunt laten voelen om rapport en communicatie op gang te laten komen. Zo'n techniek is voor mij pas geslaagd wanneer ik me congruent helemaal lekker voel bij het vooruitzicht om met een kind te werken en van het werk geniet. Tevens wil ik merken dat het kind spontaan op me reageert en zich snel op zijn gemak voelt. Voor het modelleren heb ik de 3 collega-cursisten uitgebreid gevraagd over hoe zij het contact met kinderen beleefden, een metaprofiel van ze gemaakt en daarna die dingen eruit gehaald die zij gemeen hebben. Vooronderstellingen Drie heel verschillende mensen met een op het eerste gezicht heel verschillende aanpak maar gemeenschappelijke uitgangspunten. Ze geloven allemaal in het volgende: a) Dit gesprek gaat goede dingen opleveren. Voor Hans en Hanneke hing dat samen met een (bijna onbewust) vertrouwen in hun eigen kunde om een verschil te maken; voor René was het simpelweg dat hij van tevoren wist dat het goed zou gaan. b) Het kind heeft alles in zich wat hij nodig heeft. Weer was er een klein verschil; de professionele mensen gingen bewust van de NLP vooronderstelling uit en René deed het onbewust. c) Het kind heeft een goede reden voor alles wat hij doet. Dit werd in de interviews op hele verschillende manieren verwoord maar de boodschap bleef voor allemaal dezelfde. Heel belangrijk vonden ze alle drie om een goede sfeer en een veilig plekje voor het kind te scheppen. Ze vonden het kind zelf heel belangrijk. Deze twee criteria waren zo cruciaal en vanzelfsprekend voor ze, dat ze het in de eerste instantie niet eens onder woorden konden brengen. Het recept voor contact Hoewel het drie hele verschillende mensen zijn, scoorden ze in hun metaprofiel allen maximaal op 'proactief', 'interne referentie', 'opties', controle van binnen', 'heden' en 'zelfregulerend'. Ze neigden ook allen sterk naar 'voldoet wel', 'towards' en 'kinesthetisch'. Alle experts voelden zich beweeglijk en speels met daarbij een warm gevoel in de hartstreek, waarvan één stil bleef, één 'vloeide' en één 'straalde naar het kind toe'. Als ze aan het kind dachten zagen ze allemaal het kind recht voor zich en merkten continue de details op. Ik vroeg ze allemaal een metafoor te bedenken voor hoe ze zich voelden op het moment dat ze contact maakten met een kind. Hans kwam meteen met 'ik lijk op een bordercollie pup die wil spelen'. René voelde zich net 'een jonge Labrador' en Hanneke zag een vuur tussen haar en het kind in, dat warmte gaf en waar 'je allebei wat op kan gooien of uit kan trappen'. Hanneke zei ook dat ze zich net een kind voelde maar dan met het overzicht van een volwassene. Alle drie vertelden zij beweeglijk, speels, warm en gefocust op het kind te zijn. Dat was wat ik meteen wilde leren dus daar moest ik de NLP-receptuur voor ontrafelen en toepasbaar maken; voor mijzelf en ook voor iedereen die daar ook behoefte aan heeft. Voor mijzelf hoefde ik niets meer te doen aan het uitgangspunt: de NLP-vooronderstellingen die zaten wel goed. In een ander geval zou je eerst met het aanpassen van de vooronderstellingen voor stap 1 van het Modelleringsproces kunnen beginnen. De praktijk Ik heb het natuurlijk meteen zelf in praktijk gebracht wat ik door deze modelling geleerd heb. Mijn voorbereiding op het contact maken ging bijvoorbeeld zo: Ik heb een hele opleiding voor dyslexie counselor en weet dat ik het kan. Ik voel me zelfverzekerd en zie mijzelf in het verleden de technieken uitvoeren. Een interne dialoog vertelt me dat, indien nodig, het vanzelf komt. Ik doe een denkbeeldige rugzak, vol met mijn kennis af, en zet het naast me op de vloer. Vanmorgen komt een kind dat heel creatief is en houdt van tekenen en schilderen. Tijdens een visualisatie groeit hij op tot een succesvolle kunstenaar. Hij heeft geen moeite meer met lezen en zie hoe hij ontspannen en gelukkig wordt. Mijn favoriete melodie uit mijn kindertijd komt naar boven. Net als toen, beweeg ik met de muziek. Ik zie mezelf met een hondje spelen en in de vlammen van 22 23

13 thema: Jeugd en Gezin de open haard staren. Met de ervaring licht en beweeglijk te zijn, anker ik dit gevoel door mijn rechter duim en wijsvinger tegen elkaar te drukken. Het verjaardagscadeau dat mijn neef maanden voorbereiding gekost heeft, verschijnt in mijn herinnering. Die gedachte doet warmte, bewondering en liefde in me opkomen. Mijn linkerhand houdt mijn rechterpols vast om dat gevoel te ankeren De eerste kindercliënt kwam binnen zou de proef slagen? Ik drukte mijn rechter duim en wijsvinger tegen elkaar en hield mijn rechter pols vast. De vreugde van de muziek kwam naar boven en tevens een warm gevoel in mijn hartstreek. Ik voelde me weer licht, beweeglijk en liefdevol. Het gevoel was er al, ik liet het verder groeien, sterker worden en uitgaan naar hem: Ik houd van hem en ga ervoor zorgen dat zijn leven beter wordt! Hij had een groene slobbertrui en sportschoenen aan. Zijn haar was in de war en hij keek verwachtingsvol maar toch een beetje wantrouwend rond. Zijn handen staken nonchalant in zijn zakken maar zijn lichaam was gespannen. Ik voelde zijn verlangen om het goed te doen en zijn twijfel of hij dat zou kunnen. Ik zei; Hé jongen, wat leuk dat je er bent. Zullen we eerst maar iets lekkers nemen? Me op m'n gemak en verbonden voelend met dit kind, keek hij naar mij en begon te glimlachen De (zo bleek al snel: succesvolle) sessie kon van start gaan! Wat mij opviel sinds deze eerste en de vele hierop volgende geslaagde sessies met kinderen, is: dat er eigenlijk heel weinig verschil is tussen contact maken met kinderen en met volwassenen, zoals ik in mijn eerdere Model of the World dacht. Kinderen zijn geen aparte wezentjes die een 'speciale' behandeling nodig hebben Ze zijn alleen fantastische volwassenen in de dop. Sue is Davis Dyslexie counselor en gecertificeerd NLP Master. Meer info en contact auteur: Techniek voor contact leren maken met een kind: Voorbereiding op het consult: Stap 1: (Zelfvertrouwen) Word bewust van wat je het kind te bieden hebt (vaardigheden, kennis, wijsheid). Zie het allemaal voor je en doe het ergens in (een mandje, een gereedschapskist, een rugzak ). Zet het naast je neer. Het staat paraat maar je hoeft er niet steeds in te kijken. Stap 2: (Vertrouwen in het kind) Stel je voor dat je het kind in de ruimte recht voor je ziet. Zie hem opgroeien in een succesvolle volwassene. Stap 3: (Beweeglijkheid) Denk aan een stuk muziek dat jou het gevoel geeft dat je moet dansen. Hoor het in je hoofd (of zet het in het echt op) en beweeg; voel je lichaam licht en beweeglijk. Zie jezelf als iets beweeglijks: een kind, een vlam of een jonge hond. Verzin je eigen metafoor. Word bewust van je lichaam en haar bewegingen in dit moment. Anker dit gevoel. Stap 4: (Warmte) Denk aan iets dat je aangenaam diep raakt of geraakt heeft (bijv. een geliefd gezicht, een voorval, een stuk muziek ). Ervaar waar je de warmte en liefde daarbij voelt en anker dat gevoel. Het daadwerkelijke consult: (als het kind tegenover je zit) Stap 5: (Warmte en beweeglijkheid) Activeer beide ankers tegelijk. Stap 6: (Warmte voor het kind) Verbind het warme gevoel dat je van binnen voelt aan het kind (Check hoe de verbinding het beste tot stand komt - bijv. laat het gevoel groter worden om het kind te omvatten, een straal naar het kind toe, of anders ) Kijk naar het kind terwijl je het gevoel heel sterk laat worden. Kijk naar alles; het uiterlijk, de houding, de lichaamstaal. Merk hoeveel meer je ziet nu dat je beweeglijk, speels en liefdevol bent. (Als dit moeilijk wordt, of je vindt dat het een moeilijk of onaangenaam kind is, zeg tegen jezelf dat het kind nog afhankelijk is van volwassenen. Hij kan alleen maar doen wat hem is geleerd en jij kan een groot verschil maken. Terwijl je dit denkt, activeer nogmaals het anker voor het warme gevoel) Stap 7: (Contact!) Zeg wat je spontaan, vanuit je gevoel, te binnen schiet. Theo Legters In Gesprek met Kinderen Soms heb je als ouder/opvoeder de behoefte om met je kind te praten over een vervelende situatie of een probleem met de bedoeling een (positieve) gedragsverandering te bewerkstelligen. Het gebeurt wel eens dat jouw woorden in een dergelijk gesprek een andere uitwerking hebben dan je bedoelde: intentie en effect liggen ver uit elkaar. Je kunt als gedachte vasthouden: het effect van de boodschap wordt voor 10% bepaald door de communicatieve kwaliteiten van de zender en voor 90% van de respons die je krijgt - een open deur voor NLP'ers. In dit artikel een aanzet tot een hoger rendement in de communicatie met kinderen! Taalpatronen Het is door middel van de gesproken taal dat we ons en elkaars onderbewustzijn voeden. Dat on-derbewustzijn is voor een groot deel verantwoordelijk voor onze waarden en overtuigingen. Willen we bij kinderen een positieve gedragsverandering bewerkstelligen, dan is het belangrijk om uitslui-tend gebruik te maken van positieve taalpatronen. Dit vergt, naast grote oplettendheid voor de woorden die we kiezen, een onmiskenbaar positieve, op het kind gerichte, open lichaamstaal. Om dat voor elkaar te krijgen kunnen de volgende tips van pas komen. Overtuigingen Bereid het gesprek voor jezelf voor op het niveau van je overtuigingen. Wat zorgt ervoor dat ik het gedrag van het kind afkeur? Welke houding heb ik tegenover het kind? Bestraffend? Begrijpend? Ben ik uit op een door mij gewenst resultaat van het gesprek? Houd ik een donderpreek? Al deze en meer overwegingen doen een beroep op je eigen bewuste overtuigingen en meta-programma's. Maar je merkt aan deze vraagstellingen al, dat het allemaal overtuigingen zijn die over mij gaan, in plaats van over het kind. Misschien is het goed om een tijdelijke verschuiving toe te passen in je waarden- en overtuigingenreeks om zo het succes van je communicatie te vergroten. De volgende aspecten kunnen daarbij helpen: Wees je bewust van de volgende overtuigingen vanuit het NLP arsenaal (al is het maar voor de duur van het gesprek!) en neem die als uitgangspunten voor het gesprek: Alles mag er zijn. Dat betekent dat alles wat het kind zegt, waarde heeft voor het gesprek en uitgangspunt kan zijn voor het vragen van verduidelijkingen. Niets moet, alles mag. Het onderbewustzijn kent geen 'moeten', alleen doen of laten. Veranderen kan vanaf nu. Leg geen druk vanuit het onveranderlijke verleden op het kind door dingen te zeggen als 'Ik heb het je toch gezegd!' Of 'Als je maar geluisterd had..' en meer van dit soort communicatieve killers. Jouw beeld van de werkelijkheid is een andere dan die van een ander. Jouw beeld van de werkelijkheid is iets anders dan de werkelijkheid. Respecteer het beeld van de werkelijkheid van de ander. Hoe anders je ook over dingen denkt als het kind, het beeld van de werkelijkheid van het kind leidde tot het ge-drag; spreek dan ook doelgericht vanuit dát wereldbeeld. Letwel: 'respecteren' is iets anders dan 'ermee eens zijn'! Ieder mens heeft de mogelijkheden (vermogens en vaardigheden) in zich om zijn/haar leven in te richten en uitdagingen aan te gaan (problemen op te lossen). Help het kind éigen oplossingen te zoeken; die van jou zijn misschien goed voor jou, het kind is een ander, die met jou oplossingen misschien maar weinig of niets kan. Meer concreet: Maak rapport! Het afstemmen zorgt voor onbewuste acceptatie als volwaardige gespreks-partner; ga zoveel mogelijk op ooghoogte te werk en vermijd een fysieke hiërarchie door boven het kind uit te torenen. Vermijd woorden als: Waarom, hoezo, niet, fout, verkeerd, maar, nooit, altijd, moeten, weten,, 24 25

14 thema: Jeugd en Gezin omdat ze een negatieve connotatie hebben en daardoor voor het onderbewust-zijn van het kind onbruikbaar zijn. Gebruik woorden als: waarvoor, soms, wel, goed, uitstekend, vaak, misschien, mogen, kunnen, voelen, Deze woorden hebben een optionele connotatie en helpen het kind om in het eigen onderbewuste op zoek te gaan naar bijpassende reacties - waaronder bijvoor-beeld de aanzet tot het gewenste gedrag. Spreek vanuit mogelijkheden en opties ('En als je.','wat zou er gebeuren als..', 'Je zou ook,'stel, dat je '), zodat het kind ontdekt, dat er meerdere keuzemogelijkheden zijn en het zowel door zichzelf als door jou voor een blok wordt gezet. Je kind hoeft zich nergens voor of tegen te verdedigen, aangezien het gedrag dat aan de orde is in dit gesprek, het best mogelijke is dat het kind op dat moment kon kiezen. Laat in je manier van denken, willen, voelen en doen merken, dat je een partner van je kind bent in het zoeken naar doelgerichte oplossingen voor het probleem. Wees kort, helder en eenduidig in je boodschappen. Neem in je lichaamstaal een open en respectvolle houding aan. Vermijd eigen of verborgen agenda's; wees congruent! Stimuleer je kind in het gebruiken van eigen vermogens en vaardigheden om het probleem te lijf te gaan. Laat het gesprek voor 90% gaan over wat goed gaat, de rest van de tijd over wat beter kan en gebruik daarin taalpatronen, die een beroep doen op het vermogen van het kind ook voor positief gedrag te kiezen. Blijf in up time; dat wil zeggen - in het hier en nu, zonder het verleden of de toekomst van je eigen context je relatie met het kind of de kwaliteit van het gesprek te laten beïnvloeden Stimuleer het vinden van eigen oplossingen en bied daarnaast opties ('Goed bedacht; en wat zou je nog meer kunnen bedenken?') Vermijd Mind reading; vul (in gedachten) geen antwoorden in ('Je denkt natuurlijk dat ik...', ); verifieer ieder (voor)oordeel, dat je zou kunnen hebben! Dit metaprogramma komt veelvuldig voor en levert naast veel ruis in de communicatie ook veel onbewust verzet op. Wat de ander denkt, wil en voelt is belangrijk, vermijd om dat voor de ander in te vullen of te bepalen ('Maar je 'moet' toch...'); iedereen heeft het recht zelf 'ja' of 'nee' te zeggen! Strategische opzet van een gesprek met kinderen Op de volgende pagina's vind je een strategische opzet van een gesprek; speel ermee - blijf vooral jezelf. Heb oog voor waar het in het gesprek uiteindelijk omgaat: een kind dat na dat gesprek positiever over zichzelf, de ander en de wereld denkt; dat zich een stuk autonomer voelt; een groter geloof heeft gekregen in eigen kunnen, maar vooral weet dat het gerespecteerd en gewaardeerd wordt om wie het is! 1 Zorg voor een omgeving die een vermogende stemming oproept; een omgeving waarin het kind zich gewenst en welkom voelt. 2 Formuleer vooraf zorgvuldig de doelstelling van het gesprek: Als we samen gepraat hebben weten we straks hoe we samen dit probleem/deze uitdaging te lijf gaan. Het woord 'samen' wordt in dit voorbeeld tweemaal genoemd om te zorgen dat zowel ouder als kind zich nu al partner voelen - en zich als zodanig opstellen - in dit gesprek. 3 Begin het gesprek met het kind in een vermogende stemming te brengen. Dat betekent dat het door het praten over iets wat het leuk, geweldig, fijn of gezellig vindt, zich openstelt voor het verloop van het gesprek. Gebruik hiervoor de tips, zoals aangegeven in het begin (positief woord- en taalgebruik!). 4 Ga over naar een - korte - informatieve ronde: wat is het probleem en hoe is het ontstaan? Vermijd te allen tijde 'waarom?'- vragen; blijf gericht op het instandhouden van de vermogende stemming en houd deze fase vooral bijzonder kort! 5 Formuleer samen met uw kind de gewenste situatie door het stellen van de vraag: Hoe wil ik (het kind dus!) dat het wordt? Ga eens in gedachten ervan uit dat het probleem is opgelost; Hoe voelt dat? Wat is er anders? Wees zo concreet mogelijk in de omschrijving! U kunt bovenstaand (bekende NLP-) schema aanhouden van de volgende aspecten: De huidige situatie wordt kort beschreven De gewenste situatie wordt 'bedacht' en beschreven (hoe wil ik graag dat het wordt?) De belemmeringen worden benoemd (wat houdt mij tegen om de gewenste situatie te creëren?) De eigen mogelijkheden en vaardigheden worden benoemd (wat kan ik al om de gewenste situatie te bereiken, welke vaardigheden kan ik ontwikkelen om dat te doen?) 6 Tenslotte wordt op basis hiervan een strategie ontwikkeld om de uitdaging/het probleem aan te pakken: Wat gaat het kind doen? Wat gaat de ouder/leerkracht doen om het kind te stimuleren eigen oplossingen te vinden? Spreek met elkaar af, wanneer een vervolggesprek wordt gehouden om te zien of de gewenste situatie bereikt is. 7 Huidige Situatie Wat houdt mij tegen? Gewenste Situatie Na het gesprek kunnen de volgende punten kort aan de orde komen: Hoe voelt het kind zich nu? Hebben we ons doel bereikt? Hoe voelt de ouder/leerkracht zich? Denk aan positieve feedback! Welke vermogens en vaardigheden heb ik (nodig) om dat wat mij tegenhoudt, uit de weg te ruimen? Welke vermogens en vaardigheden heb ik nodig om mijn gewenste situatie te bereiken? 8 Evalueer het gesprek ook persoonlijk (zelfreflectie): Zijn de doelstellingen gehaald? Was mijn taalgebruik positief gericht? Heb ik zoveel mogelijk de genoemde suggesties gebruikt? Waar lagen in dit gesprek mijn communicatieve vaardigheden? Hoe weet ik dat? Welke kan ik nog verder ontwikkelen? 9 Een verslag van dit gesprek en de resultaten ervan kan helpen de kwaliteiten en leerpunten in je gesprekstechniek goed in het oog te houden! Theo Legters is NLP Master practitioner en heeft, naast zijn onderwijsbaan, een eigen praktijk in Nieuwerkerk aan den IJssel. Meer info en contact auteur: tlegters@xs4all.nl 26 27

15 thema: Jeugd en Gezin Inge Jessica Dijks Hij doet het expres! Communicatie tussen mensen met en zonder Autisme Spectrum Stoornis Hij stond rechts van het bord, ik stond links. We hadden zojuist ontdekt dat we beiden in de afgelopen periode bezig waren geweest met de ontwikkelingsstadia van de mens: hij op de middelbare school, en ik op de mijne; een opleiding tot transpersoonlijke coach en counselor. Ik schreef de stadia in de ontwikkeling van de mens bezien vanuit een bepaalde psychologische stroming aan mijn kant op het bord. Hij luisterde beleefd naar mijn verhaal. Zoals ik van hem gewend was stond hij erbij met afhangende schouders en een gebogen en zijdelings weggedraaid hoofd. Toen ik bij het vierde ontwikkelingsstadium was, pakte hij een sleutel die op de richel onder het bord lag, en begon er mee op de achterkant van het bord te tikken. Om daar goed bij te kunnen draaide hij zijn linkerschouder naar mij toe en boog zijn lichaam helemaal om de rand van het bord heen; intussen verveeld tikkend met de sleutel. Ik voelde een korte steek van boosheid omdat hij op deze manier zijn desinteresse kenbaar maakte. En ik schaamde me voor mijn eigen inschattingsfout; ik dacht juist dat ik wat meer rapport met hem had opgebouwd. Ik besloot om het hem niet te gunnen dat ik me gekwetst voelde; en ik breide een eind aan mijn verhaal door een ontwikkelingsfase over te slaan en zo een uitweg voor mezelf te creëren uit deze situatie. Hij lette immers toch niet op en dan konden we overstappen op wat afsluitende rituelen en de sessie beëindigen. Maar terwijl hij met zijn rug naar mij toe om het bord heen gedrapeerd bleef staan zei hij onverwachts: Hé, je slaat er eentje over De jongen uit dit verhaal was een van mijn eerste PGB cliënten; hij was bij mij in coaching vanwege problemen die samenhingen met zijn sociale onhandigheid. Hij had de diagnose PDD-NOS, een aan Autisme Spectrum Stoornis (ASS) verwante stoornis. De lezer kan zien op welk punt ik vastliep door de lichaamstaal van deze jongen te interpreteren volgens mijn eigen Model of the World (puber+ hangen+ tikken+ achterstevoren = verveling en provocatie). Dus hij doet het expres, om mij te pesten! Dit verhaal illustreert wat er vaak misgaat in het contact, en in het opbouwen van een relatie met een persoon die leidt aan een Autisme Spectrum Stoornis, zoals PDD-NOS. Je weet immers hoe het zit met de een ándere manier van waarnemen en denken verhouding tussen de verbale en de non-verbale communicatie tussen mensen (7% respectievelijk 93%) Eigenlijk gedroeg ik me normaal door zo op zijn houding te reageren. Houding bijstellen Gelukkig was mijn cliënt verbaal sterk genoeg om er op te staan dat ik het rijtje afmaakte. Gelukkig waren er geen andere pubers, zoals in een klas. Gelukkig hadden wij een eenvoudige relatie; ik coach en hij cliënt. Geen complicaties zoals teleurstelling van jaren of gestapelde onmacht; onze relatie was functioneel. Daardoor kon ik mijn houding ten opzichte van hem bijstellen; zodat onze gezamenlijke activiteit toch goed afliep. Als dat niet was gebeurd had ik de overtuiging kunnen ontwikkelen dat hij een onsympathiek jong was, of een provocerende klier Maar ja; wat als deze puber één van de leerlingen in je klas is? Hij niet in staat is je te confronteren met je verkeerde interpretatie van zijn gedrag? Hij niet weet hoe hij jou moet bijsturen ten behoeve van jullie relatie? Hij jou niet kan uitleggen wat hij bedoelt? In mijn werk met ouders, partners en leraren van mensen met een Autisme Spectrum Stoornis word ik vaak geconfronteerd met het pijnlijke antwoord op dergelijke vragen. Het risico bestaat dat de niet-autistische persoon in zijn eentje verklaringen bedenkt voor het ongepaste gedrag, en daarop zijn eigen gedrag baseert, zoals ik zelf deed met mijn cliënt uit het voorbeeld: hij doet het expres dus ik gun hem de lol niet Speelbal Een ander voorbeeld, een cursist met een gewichtsprobleem was er van overtuigd dat haar dochtertje met PDD NOS opzettelijk opmerkingen daarover maakt tijdens familiebezoekjes. Normaal reageert het kind nauwelijks op moeders klaagzangen over de kilo's, maar juist wanneer moeder dit het minst kan hanteren, begint het dochtertje over; Ja hoor mam, neem nog maar een grote hap, dan wordt je nog dikker Pijnlijk om te constateren dat zo'n wereldvreemd kind ineens zo gemeen uit de hoek kan komen? Foto: Ina Frik Dichter bij de waarheid is dat dit meisje, zoals zoveel kinderen met een ASS, een antenne voor gevaar heeft. (Deze term hoorde ik van Martine F. Delfos; psycholoog/therapeut/ wetenschapper, tijdens een door haar gehouden lezing voor de Nederlandse Vereniging voor Autisme.) Iedereen die met deze kinderen te maken heeft kan bevestigen dat wanneer de spanningen groter worden, de gedragsproblemen van deze kinderen toenemen. Dit meisje kan met haar andere manier van waarnemen en denken, de sociale situaties niet juist inschatten en interpreteren. Wat ze wel kan, is spanning en emoties in haar omgeving aanvoelen. Als dus haar moeder ambivalente gevoelens over haar overgewicht probeert te verbergen in zo'n situatie, dan blijven die ontkende emoties toch aanwezig en voelbaar voor het kind. En dan zit het kind, op dat sowieso al moeilijke feestje, er ineens alleen mee. De moeder distantieert zich immers innerlijk van haar eigen ware gevoelens. Die spanning moet afgevoerd worden, die onrustige angstige energie moet op de een of andere manier worden omgezet, in beweging, in gedrag, in geluid, wat dan ook. En dus zegt ze net dát, waar de moeder zo bang voor is. (Op een hoger niveau helpt ze de moeder door ontkende gevoelens terug te zetten in het licht van het bewustzijn). Het kind is speelbal van onbewuste spanningen en angsten en ze probeert er op haar manier een uitweg uit te vinden, ze weet geen betere manier. Begeleiden, coachen is hier: de moeder helpen een andere kijk te vinden op het gedrag van haar kind. Geloven dat het kind het expres doet is als een magneet voor meer negatieve gedachten over de bedoelingen van het kind. Als haar dochter dit expres doet, dan zal ze ook wel expres haar broertje bijten, op school lief doen en thuis driftig Doen alsof een aai over haar bol haar pijn doet dan krijgt ze tenminste aandacht! In de NLP noemen wij het invullen van gedrag en denkwijzen van de ander Mind Reading en beperkende overtuigingen. Ze beperken de ander in het gebruik van zijn/haar volledige en hele potentieel. Als de moe

16 thema: Jeugd en Gezin Helen te Vaanholt der blijft geloven dat ze het expres doet, zal ze steeds minder toegang hebben tot haar positieve steunende kwaliteiten in de omgang met haar kind. Ontwikkelingsruimte Het vinden van een nieuwe, ondersteunende overtuiging over het kind is soms essentieel voor het creëren van ontwikkelingsruimte voor (de relatie met) het kind. In bovenstaand voorbeeld heb ik gebruik gemaakt van de techniek: Uitlijnen van waarnemingsposities, ook wel Drie Staps Dissociatie genoemd. Deze techniek stelt je in staat aan de hand van een concreet voorbeeld (de door de moeder ingebrachte) situatie te ontrafelen waar onder andere mind reads zitten. Je begeleidt de cliënt om de situatie vanuit drie posities te bekijken/beleven: vanuit de eigen posities, vanuit het kind en vanuit de neutrale ander. De cliënt ontdekt zelf waar ze haar kijk op haar kind heeft vertroebeld met haar persoonlijke ervaringen en emoties. Daarna ontstaat een nieuwe serie overtuigingen die helpen bij het contact met het kind (bijvoorbeeld: het arme kind is doodzenuwachtig en heeft een beetje steun nodig). Het is belangrijk om als coach alert te blijven op de interpretaties over het gedrag van het kind. NLP stelt je in staat denkpatronen te ontdekken en te veranderen die het contact met een ander in de weg kunnen staan. De communicatiestijl die voortvloeit uit jouw specifieke manier van denken sluit nou eenmaal wel aan bij de een, en minder bij de ander. Dat geldt extra sterk voor communicatie met mensen met een ASS, want zij kunnen zich niet makkelijk inleven in een ander. Sommige van die denkpatronen zitten in het innerlijke informatie verwerkingsprogramma van je cliënten; grote lijnen overzien is bijvoorbeeld de kracht van de moeder, maar haar kind richt de aandacht op kleine details en ziet geen totaalbeeld. Het gevolg is dat dit ongemerkt in haar taal naar buiten komt: de cliënt spreekt het kind aan in grote lijnen; ruim je kamer op Het zou al helpen als ze zou leren haar taal naar zijn denken te voegen en zeggen: Zet je lego doos in de kast en doe je vuile T-shirt in de wasmand. Ook reflexmatige onbewuste reacties op iets wat moeder ziet in het gedrag van haar kind, maar wat niets te maken heeft met de huidige situatie (een trigger ), kunnen de communicatie verstoren. Je waarneming scheiden van je interpretatie Wellicht is daar een aanknopingspunt om als coach de genoemde moeder te helpen zich niet meer zo ambivalent te voelen over haar gewicht. Dan steun je het kind door te zorgen dat de spanningen in haar omgeving afnemen, zodat haar gedrag niet meer zo grillig hoeft te zijn. Je doorbreekt de vicieuze cirkel. In het omgaan met mensen met een ASS is een belangrijk aspect ter verbetering van de communicatie er in gelegen dat je leert om je waarneming te scheiden van je interpretatie (jouw Model of World) en dit in taal om te zetten ten behoeve van het begrip van de persoon met een ASS. Waarneming: Ik zie dat jij met je linkerschouder draait zodat die tussen ons inkomt. En je hangt achter het bord met je gezicht. Ik hoor je tikken met de sleutel, terwijl ik iets vertel Betekenis: Voor mij betekent dit dat jij het onderwerp niet langer boeiend vindt. Controle: Klopt dat? Geloof het kind; hij/ zij liegt - zeer waarschijnlijk - niet en pas je gedrag aan de nieuwe informatie aan. Zo breng je met woorden verband aan tussen jouw gedrag en zijn gedrag; iets wat zij van nature niet goed aanvoelen. Daarmee geef je het kind de informatie dat hij lichaamstaal heeft, dat jij dit ziet en het voor jou een betekenis heeft. Het is een enorme bevrijding om te ontdekken dat wat jij waarneemt en de betekenis die je daaraan geeft, volstrekt willekeurig is, een herhaling van je oude inprentingen, die zichzelf daardoor reproduceren. Mensen met autisme kunnen daarin bijzondere leraren zijn. Inge Jessica Dijks is internationaal gecertificeerd trainer en coach NLP, Reikimaster, Kindertolk en Kindercounselor. Ze heeft zich gespecialiseerd in de communicatie tussen mensen met en mensen zonder een Autisme Spectrum Stoornis. Ze is als NLP- trainer verbonden aan het Sophia instituut in Assen en BGL & partners in Hoofddorp. Meer info en contact auteur: Kids NLP - 'Vies is bijna dood' Gedrag dat het hele leven van een gezin kan beheersen, is smetvrees. Heel veel wassen, schoonmaken en douchen is een frequent en langdurig ritueel geworden, het toiletbezoek wordt afgesloten met handen wassen tot rauwe handen toe, zeep is heilig en anderen aanraken wordt zoveel mogelijk vermeden. Eenmaal opnieuw besmet', begint het hele ritueel van reinigen weer van voren af aan. Smetvrees is niet het exclusieve domein van volwassenen. Ook kinderen kunnen er aan lijden. Een kind kan de hele dag bezig zijn met zijn of haar eigen vies zijn én de anderen die in zijn ogen vies zijn. Deze case maakt duidelijk dat NLP een effectieve methode is om het leven van kinderen met smetvrees te verlichten. Kinderen als Reinout* (11) die tegen een complex probleem aanlopen, zoals smetvrees, laten vaak perfectionistisch gedrag zien, zijn alleengangers en hebben levens- en doodsvragen. Ze weten heel goed dat zij in hun gedrag 'anders' zijn dan andere kinderen en willen graag net als andere kinderen kunnen spelen en gelukkig zijn. Tegelijkertijd zijn ze zo bezig met hun schoonmaakgedrag dat ze geen tijd hebben om te spelen en gelukkig te zijn. Daarnaast hebben ze, onbewust, geleerd om op deze manier de aandacht van hun ouders en omgeving op zich gericht te houden, want eigenlijk willen ze met dit gedrag iets vertellen. Het gezin is langzaam in dit patroon mee gegroeid omdat de gezinsleden het kind zo goed mogelijk willen helpen. Eerdere hulpverlening aan Reinout heeft geen resultaat gehad. Uit de afgenomen gezinsanamnese komt niet naar voren dat er in de familie nog iemand zou zijn met compulsieve dwangsymptomen. In de gesprekken met Reinout en moeder richt ik mij dan ook op de gevolgen van het gedrag van Reinout op het gezin. De wens van allen is, dat Reinout weer gelukkig wordt. Dit oude patroon met alle positieve intenties, kan met inzet van alle gezinsleden en de betrokkene zelf heel goed veranderd worden. En het leven kan weer geleefd worden zoals men voor ogen had. Of zoals de moeder, die bij de gesprekken aanwezig is, van Reinout het zegt: Dan is er weer rust in ons gezin en kan Reinout ook bij anderen spelen. Positieve intentie Bij deze hulpvraag komt direct de oefening spatial reframing in mijn hoofd op, het werken met delen. Twee innerlijke delen zijn in conflict met elkaar. Reinout noemt ze in de oefening vies en schoon zijn. (Opmerkelijk is dat Reinout hier spreekt over vies en niet over vies zijn -identiteitsniveau -, terwijl hij wel spreekt over schoon zijn.) Beiden hebben een positieve intentie voor het kind. Tijdens de oefening komen de antwoorden op de vragen: Welke positieve intentie heeft elk deel? Wat wil het niet? Is het deel vies bereid om met het deel schoon zijn te praten? Wil het samen

17 thema: Jeugd en Gezin werken met het andere deel en wat willen ze samen De houding wordt alert: hij gaat rechtop zitten, ogen wat voorkom je dan? Dan wordt de rest niet vies. Up- het deel schoon zijn samen te werken. Op de vraag of voor het kind bereiken? Als je wel doet wat je altijd focussen zich en hij richt zich naar mij. Ja, schoon zijn chunk: en wat levert jou dat op? Dan ben ik goed. vies een andere naam wenst, geeft vies aan de voor- doet, wat voorkom je dan? En zijn beide delen bereid wil wel met ons praten. Up-chunk: en als jij goed bent, wie ben jij dan? Dan keur te geven aan de naam aardig schoon. Vanaf dat te werken aan een gezondere verhouding tussen hen in Op mijn vraag wat schoon zijn voor Reinout wil, ant- ben ik mijzelf. Hoger up-chunken levert geen ant- moment gebruiken we deze naam. het belang van het kind als geheel? Tijdens de oefe- woordt het deel dat Reinout vrolijk en blij is. Dat woord op en ik doe de suggestie of vies 'Ik ben Ik' Aan aardig schoon vraag ik of het oké is dat wij met ning scheidt je deze twee delen van de persoon en Reinout alles kan doen wat hij maar wil. misschien vindt passen. Vies neemt even de tijd om dit schoon zijn gaan overleggen over het percentage dat praat apart met hen. Ik benoem de dingen die Reinout heeft opgesomd en tot zich door te laten dringen en zegt met een zucht: hij voorstelt. Aardig schoon geeft aan dit prima te vin- Ik gebruik deze oefening vaker en het is prachtig om check of dat voor schoon zijn ook geldt. Ja, daar is Ja, dat past. De trekken op zijn gezicht verzachten en den en ik vraag Reinout om naast mij te komen zitten. te zien wat er met kinderen gebeurt tijdens de oefe- schoon zijn het helemaal mee eens. Daar heeft schoon hij heeft een naar binnen gerichte blik in zijn ogen. Ik Reinout heeft alles meegekregen en is heel tevreden ning. Het is een goede manier om bij kinderen meer zijn wel meer ruimte voor nodig, nu is zijn ruimte nog vraag vies zichzelf een kleur te geven. Het is de kleur met het feit dat de naam van vies is veranderd in aar- inzicht te krijgen in wat er in hun onderbewustzijn te klein. De stem klinkt vlot, de toon waarop hij de zwart. dig schoon. speelt. Iets wat bij kinderen moeilijker naar boven is te woorden uitspreekt is stevig en beslist. Na deze antwoorden bedank ik vies voor zijn bijdrage Uit de onderhandelingen met de delen resulteert uit- halen in een 'gewoon' gesprek, want kinderen nemen Ik leg schoon zijn uit dat Reinout en ik nog gaan pra- en vraag of hij op de hoogte is van het deel schoon eindelijk de verdeling Beide delen zijn bereid de vragen letterlijk en geven letterlijke antwoorden. ten met het deel vies en dat wij daar later op terug zijn. Dat weet vies. Ik zeg dat wij nog wat vragen heb- om samen te werken in het belang van Reinout en ze komen. Schoon zijn weet dat het deel vies er ook is. ben en of wij dan weer terug mogen komen. Vies vindt erkennen elkaars aanwezigheid. Beiden bedank ik voor Nadat Reinout zelf zijn verhaal heeft uitgelegd en ik Weer bedank ik het deel schoon zijn en vraag of het dit goed. hun hulp en inzet en sluit het gesprek met hen af. Met heb verteld over de werkwijze van de oefening, stel ik later nog eens met ons wil praten. Ja, dat wil schoon Met Reinout spreek ik door wat uit het gesprek met Reinout loop ik nogmaals het lijstje langs wat hij vanaf voor dat wij de oefening gaan doen. In de spreekka- zijn wel. vies is gekomen en vraag of hij zich kan vinden in wat nu allemaal kan. Hoe verder ik op het lijstje kom, hoe mer liggen twee grote kussens: een blauwe en een Reinout schudt zich uit om los te komen van het deel gezegd is. Reinout geeft aan alles gehoord te hebben harder Reinout bij elk onderdeel ja zegt. Op het eind rode. Reinout mag kiezen waar die voor staan. Hij schoon zijn en komt als zichzelf weer naast mij zitten. en het eens te zijn met vies. roept hij: Ja, ja, ja! Tien keer ja! beslist dat het blauwe kussen staat voor vies en het Op de vraag of hij weet wat er gezegd is, antwoordt hij Ik vraag of hij het er mee eens is om nog een paar Hij neemt in gedachten beide delen weer terug. rode kussen voor schoon zijn. Hij legt beiden tegen- bevestigend. Hij weet nog precies te vertellen wat vragen te stellen aan schoon zijn. Dat wil Reinout wel. Voordat hij weggaat, knuffelt hij Koekje nog even en over elkaar neer. De rode voor het raam, in het licht en schoon zijn heeft gezegd. Hij is het er mee eens dat dit Hij is benieuwd naar de antwoorden. beneden aait hij Miles, de hond. de blauwe met ruime afstand van de rode, verderop in deel wel meer ruimte nodig heeft. Of hij op het andere Ook schoon zijn geeft in de up-chunk verhelderende de kamer. We zitten op twee stoelen die naast elkaar kussen wil gaan zitten om te horen wat dat deel te antwoorden die overeenkomsten hebben met vies. Hij Dit gesprek met Reinout is een onderdeel van de staan en waar we goed zicht hebben op de kussens. zeggen heeft? Ja, dat wil hij wel. is dan goed en 'Ik ben Ik'. De kleur is groen en wan- gesprekken die wij de afgelopen tijd hebben gehad. Hij Elk deel een ander gedrag Met Reinout neem ik eerst door wat hij allemaal kan Ook hier zien moeder en ik weer hetzelfde gebeuren, een totaal ander gedrag dan Reinout zelf laat zien. Vies is onrustig, wiebelt en wrijft met zijn handen over het neer hij zichzelf ziet op een groot papier dan staat hij op het schoolplein tussen de andere kinderen. Hij is dan even groot als de andere kinderen en het geeft heeft een terugval gehad, maar is weer overeind gekomen. Reinout is nu al een heel stuk verder. Hij raakt anderen, die hij eerder vies vond, nu aan. Doucht zich als vies veranderd gaat worden. En of hij dat ook echt kussen. Knijpt zijn ogen samen en trekt met de mond- hem een kriebelend gevoel van top tot teen. om de dag en wast zich dan maar één keer. Hij helpt zou willen. Reinout is er helder en duidelijk in: hij wil hoeken. De stem is zachter en hoger. Om dit alles te bereiken voor Reinout, hoeveel ruimte mee in de tuin. Op het schoolplein doet hij vaker mee vaak leuke dingen doen zoals spelletjes spelen, vliegeren, met andere kinderen spelen, mensen aanraken, zijn vader helpen en zich daarbij schoon blijven voelen, Up-chunk Ik verwelkom vies en vraag of hij met ons wil praten. heeft schoon zijn dan nodig? Vies heeft nu 90 procent en ik heb maar tien procent, dat moet andersom zijn. Zou je willen samenwerken, in het belang van Reinout, met kettingtikkertje, een tikkerspelletje waarbij de getikte kinderen zich aansluiten in de rij en samen andere kinderen proberen te tikken. De ouders van om de dag één keer douchen, afmesten van de kippen- Ja, ook vies wil wel praten. Op mijn vraag wat het voor (ik noem hier de dingen op van het lijstje van Reinout hebben een lijst met tips gekregen om mee te stront en pups aanraken. Dan zal hij vrolijk en blij zijn. Reinout wil, geeft hij aan dat Reinout zich fijn voelt. Reinout), met vies? Ja, natuurlijk wil schoon zijn dat. helpen het oude patroon in huis te doorbreken. Samen Of hij dat echt zou willen? Nou en of! Zijn gezicht glun- Dan kan hij alles doen wat hij maar wil. Ik vat alles nog eens samen, bedank schoon zijn en komen zij er wel, juist omdat ieder zo'n geweldige dert ervan, zijn ogen stralen, hij heeft een grote lach Met vies loop ik het lijstje door van Reinout en vraag of vraag of wij later nog eens terug mogen komen. Dat is inzet laat zien en dit omzet in daden. Het mooiste om zijn mond en zijn bewegingen worden groter. vies het daarmee eens is. goed. bewijs is hoe Reinout een van de laatste gesprekken Aan Reinout vraag ik op welke plek en met welk deel Daarna stel ik vies de vraag wat hij niet voor Reinout Weer terug bij Reinout spreken we alles nog een keer beëindigde: Weet je Helen, Vies is bijna dood. hij wil beginnen. Hij kiest voor het rode kussen, schoon wil. Het antwoord is helder en duidelijk. Vies wil dat door en ik vraag of hij nog eens met vies wil praten zijn. Op het moment dat hij daar gaat zitten, verandert Reinout zich niet vies voelt. over hoeveel procent deze denkt nodig te hebben. Dat * Om reden van privacy is de naam gefingeerd zijn hele houding direct. Hij oogt als een verlegen, in elkaar gedoken jongetje. Hij draait met zijn bovenlichaam een beetje van mij weg en begint te giebelen. Moeder kijkt mij enigszins verwonderd aan. Ik knik naar haar en zij gaat er eens goed voor zitten. Ik had haar al uitgelegd dat de delen een ander gedrag en stemgeluid kunnen laten zien en horen, dan dat zij van haar eigen kind kent. Daarnaast is het mogelijk dat dit deel lang onderkend is en nu het aangesproken wordt, daar verlegen van raakt. Ik verwelkom het deel schoon zijn en vraag of het met ons wil praten. Hierna gebruik ik de up-chunk en vraag wat vies over zichzelf gelooft wanneer hij vies is. Hij is dan Niemand (weer up-chunken) en als hij Niemand is kan hij beter dood zijn. Dan ben ik overal vanaf. Ik laat bewust een stilte vallen en na een poosje stel ik de vragen om te horen hoe deel vies daar nu tegenover staat. Het is voor hem goed zoals het nu is. De doodswens is weg. Moeder was van deze gedachten en wensen al op de hoogte en is opgelucht dat het verhaal eruit komt. Ik ga terug naar zijn gedrag: Als jij je handen wast wil Reinout wel. Zijn lichaamshouding is wat naar voren gebogen en er ligt een grote concentratie op zijn gezicht. Wanneer ik wijs naar schoon zijn of vies gaat hij met zijn hoofd mee in dezelfde richting. Koekje, de jonge kat die door de kamer loopt, lijkt hem volledig te ontgaan. Vies is aardig schoon Het deel vies werkt weer volledig mee en is bereid om een deel in te leveren. Hij stelt voor om de verdeling te maken van procent. Vies is ook bereid om met Helen te Vaanholt is maatschappelijk werker en NLP Master Practioner. Ze heeft een praktijk waarbij ze zich speciaal richt op Hoog Sensitieve Kinderen en ouders. Meer info en contact auteur:

18 thema: Jeugd en Gezin Hanneke van Tienhoven Allemaal Helden Verslag van een NLP4 kids week Begin dit jaar opperden deelnemers aan de NLP Master Practitioner opleiding van GO Centrum hoe fantastisch het zou zijn om NLP te delen met kinderen. Deze gedachte is door GO opgepakt. Eind februari 2006 hebben we met een aantal zeer gemotiveerde mensen een visie ontwikkeld en vervolgens een programma gemaakt. Het resultaat mocht er zijn: afgelopen zomer een fantastische week op een prachtige locatie in het Noord-Hollandse duinlandschap: NLP4kids. Hoe deze week tot stand is gekomen en welk resultaat dit heeft opgeleverd, leest u in dit artikel. Visie De visie van NLP4kids in het kort: kinderen in een vakantieachtige sfeer de kracht van NLP laten ervaren en hen kennis laten maken met positief denken. Die visie komt tot uiting in de benadering van de kinderen: vriendelijk, vanuit een positieve grondhouding, opbouwend, met respect voor hun eigenheid en hen de gelegenheid geven zichzelf te ontdekken. Vanuit deze visie zijn we op het thema 'Je bent je eigen held' gekomen. Daaruit voortvloeiend hebben wij verschillende activiteiten bedacht. Met het team is vooraf besproken hoe we met kinderen wilden omgaan. We hebben aannames benoemd in het omgaan met de kinderen. Bijvoorbeeld: ieder gedrag van de kinderen heeft een positieve intentie. De kinderen hebben we van te voren gevraagd erover na te denken aan welke thema's ze aandacht wilden besteden. De kinderen bedachten o.a. thema's als: zelfvertrouwen, omgaan met lastige situaties, ik zie er erg tegen op om naar de middelbare school te gaan, gepest worden en opkomen voor jezelf. 4kids én ouders Op de locatie (in Camperduin, Noord-Holland) hadden we twee strandhuizen tot onze beschikking. In het ene werd het kinderprogramma gehouden en in het andere huis werd NLP voor volwassenen gerealiseerd. 'NLP aan zee', noemden we het programma voor die laatste groep, waaronder een aantal ouders van de kinderen. De volwassenen wilden graag bij het kinderprogramma aanwezig zijn. We creëerden speciale momenten om dat mogelijk te maken. De hele week begonnen we 's morgens met een gezamenlijk ontbijt. Iedere ochtend, middag en vroege avond waren er kinderbijeenkomsten. Er werd gewerkt aan ieders heldendom door middel van allerlei korte spelopdrachten, communicatieoefeningen, het inschatten van situaties en het gedrag van anderen daarin, vertrouwen in jezelf en de ander, positief en doelgericht denken en ook het gebruikmaken van hulpbronnen. Volwassenen en kinderen hebben samen oefeningen gedaan met onder andere zintuigen (VAKOG), hulpbronnen en rapport. Daarbij deden de kinderen beslist niet onder voor de volwassenen. Deze gezamenlijke oefeningen bevorderde de onderlinge sfeer enorm. De ouders stelden het erg op prijs om openhartig met de trainers over hun kinderen te praten. Hun kinderen stonden die week centraal. De ouders hebben dagelijks ervaren wat het werken met NLP zichtbaar voor hun kinderen opleverde: vooral de bewustwording van hun eigen mogelijkheden. Dat is ook wat de ouders hebben meegekregen. Een mooi voorbeeld is het op creatieve wijze zichtbaar maken van innerlijke hulpbronnen op het strand. Na afloop lieten de kinderen de gemaakte kunstwerken aan hun ouders zien en vertelden ze erover aan de groep. De authentieke verhalen van de kinderen naar aanleiding van hun kunstwerk leverde ontroerende momenten op bij de ondergaande zon. Kinderen hebben er duidelijk voordeel uit gehaald. Zoals Marieke van 12 zegt: Ik kan nu zelf bepalen of ik me iets aantrek van vervelende opmerkingen. De oudere kinderen hebben een duidelijker toekomstperspectief gekregen: wie ben ik en waar wil ik naartoe? Voor alle kinderen Tijdens deze week waren er ook NLP-belangstellenden mee. Ook voor deze groep is er volop gelegenheid geweest om tijdens een heerlijke, ontspannende week NLP te ervaren. Het kind in alle volwassenen is aangesproken; het was spontaan, openhartig en vertrouwensvol. Mensen waren over het algemeen genomen zichzelf. En wat is het mooi als volwassenen ook het kind in zich weer eens laten spreken. Reacties Enkele reacties van deelnemers zijn: 'Een fijne ervaring. Kinderen worden krachtiger in het omgaan met anderen, hebben minder sociale stress, hebben meer door hoe het werkt in communicatie. Ze gedragen zich zelfbewuster dan voor die week, daadkrachtiger, en komen meer op voor zichzelf. Een van de moeders onderkent dat bij haar kinderen. De positieve intenties waarop kinderen en volwassenen worden aangesproken, is van grote invloed geweest en dat werkt door hoe je als ouder omgaat met je kind. Volwassenen die zelf geen kinderen bij zich hadden, hebben die kracht ook gevoeld. Confrontatie met mezelf, het respect, het enthousiasme, de uitleg van NLP, belangstelling voor elkaar. Ik heb volop genoten', schrijft weer een andere deelnemer in het evaluatieverslag. Ons doel was te ontdekken hoe NLP4kids uitpakt en wat dat deed met kinderen. We hebben de NLP4kidsweek voor de eerste keer gehouden. De deelnemende kinderen en wij als team hebben veel geleerd. Het programma is op enkele punten verbeterd. Met veel enthousiasme zullen we in 2007 een volgende groep aankomende helden verwelkomen. Hanneke van Tienhoven werkt met Peter Haan en Georgette Pels- Oudheusden voor Go Centrum voor Groei en Ontwikkeling. Contact auteur: Een van de moeders van NLP4kids: Als je als gezin deelneemt aan NLP4kids is dat een opsteker. Van de positieve manier waarop mensen elkaar benaderen gaat zo'n krachtige uitstraling uit dat het lange tijd bij je blijft. Die sfeer - zo bijzonder! Het idee dat je zelf invloed kan uitoefenen op je leven, dat is belangrijke bagage die je meekrijgt. Het gevoel dat je sterk bent. Sindsdien heb ik zo'n gevoel van: wij zijn oké. Wij kunnen het samen... Wij kunnen de wereld aan! 34 35

19 thema: Jeugd en Gezin Nelly ter Voert De NLP-Nanny Een citaat uit een willekeurige tv-gids: De Britse nanny Jo Frost helpt ouders met hun onmogelijke kinderen. Jo probeert de ouders en kinderen consequente regels en discipline bij te brengen, waarmee ze weer op het rechte pad worden gezet. Een citaat dat pijnlijk conflicteert met mijn overtuiging dat er geen 'onmogelijke kinderen zijn' en dat extern opgelegde 'consequente regels en disciplines' nooit zo zinvol en duurzaam kunnen zijn als veranderingen die van binnenuit op een hoger logisch niveau (liefst op het niveau van overtuigingen en identiteit) bewerkstelligd zijn. Vanuit die overtuiging beleef ik het nanny-programma zelf als tenen krommend. Toch zijn er veel mensen die naar dit soort programma's kijken. Het voldoet blijkbaar aan een behoefte aan opvoedondersteuning en lijkt handvatten te bieden ten aanzien van het omgaan met 'lastige' kinderen. In dit artikel wil ik, aan de hand van een voorbeeld, een beeld schetsen van een andere manier van opvoedondersteuning. Een manier die meer recht doet aan de ouders en hun kinderen. Een manier die gebruik maakt van NLP-interventies en het systemisch werk (zoals ontwikkeld door Bert Hellinger). Nog nooit is de groep ouders die bewust en gemotiveerd aan hun ouderschap beginnen zo groot geweest als tegenwoordig. Zelfs de meest bewuste ouders hebben echter te maken met dagelijkse valkuilen die de opvoeding met zich meebrengt. Wat maakt opvoeden zo ingewikkeld? Ouders zijn zelf kinderen geweest en hebben vanuit die tijd ideeën over wat ze prettig vonden aan hun eigen opvoeding, dat wat ze door willen geven aan hun kinderen. Ideeën over wat ze niet prettig vonden en wat ze zeker anders gaan doen bij hun kinderen. Daarnaast zijn er allerlei oude gevoelens die te pas en te onpas naar boven komen. Mensen spiegelen elkaar, maar er zijn geen grotere spiegels dan (je eigen) kinderen. Dit stelt ouders voor een grote uitdaging: hun kinderen begeleiden in het proces van groeien naar volwassenheid en daarnaast het omgaan met hun eigen oude gevoelens die dit proces naar boven brengt. Een voorbeeld uit de praktijk: Ouders van een jong gezin (twee kinderen, een van 4 en een van 7) vragen hulp omdat er thuis vaak ruzie is. Dit is vooral het geval tijdens het eten. Vader vindt dat moeder wel heel strak de regels hanteert. Hij vindt dit ten koste gaan van de sfeer. Moeder vindt dat vader alles aan haar over laat en geen grenzen stelt. Ze heeft het gevoel er alleen voor te staan. Beide ouders geven aan dat de kinderen tijdens het eten veel aandacht vragen. Ze doen dit vaak op een negatieve manier, bijvoorbeeld door met hun eten te knoeien of elkaar onderling uit te dagen. Ze hebben geprobeerd om de kinderen van tafel te sturen en af te laten koelen op de gang als ze niet luisterden. Er werd daarna minder geknoeid, maar de sfeer werd er niet beter op. De ouders merkten dat de situatie van geen kanten spoorde met het ideaalbeeld dat zij koesterden ten aan zien van het opvoeden van hun kinderen. Bovenstaande schetst een veel voorkomende situatie in mijn praktijk als orthopedagoog. Ouders geven vaak aan dat ze geprobeerd hebben hun problemen met hun kinderen grenzen te stellen. En dat, als de kinderen deze grenzen overschrijden, ze hen op een aparte plaats rustig te laten worden ( de naughty-spot zoals nanny Jo Frost dit noemt). In een interview zegt Esther ten Brink (de Nederlandse nanny van het programma Eerste Hulp bij opvoeden) dat het verschil tussen haar en de Engelse nanny's is dat zij uitgaat van wat er wel goed gaat. Zij niet altijd automatisch een strafbankje introduceert in de gezinnen die ze begeleidt. Dit is, in mijn opvatting, een uitgangspunt dat meer recht doet aan ouders en kinderen. Er zijn tenslotte altijd situaties die wel goed gaan. Als ik de moeder uit het voorbeeld vraag waar ze tevreden over is vertelt ze het volgende: Het naar bed brengen van de kinderen gaat vaak goed. Een van de ouders brengt de jongste naar bed. De andere ouder doet dan ondertussen meestal iets leuks met de oudste. Beide kinderen hebben zo hun eigen bedritueel met het voorlezen van een verhaaltje of het zingen van een liedje. Dit is het moment om ouders te laten zien dat ze beschikken over hulpbronnen. Er zijn dus niet alleen situaties waarin het mis gaat maar er zijn ook situaties waarin ze als ouders op een manier samenwerken waar ze alle twee tevreden over zijn. Situaties waarin beiden een positief contact ervaren met hun kinderen en elkaar. In het gesprek met ouders onderzoek ik wat deze hulpbronnen zijn en hoe ze deze in andere situaties in kunnen zetten. Vaak gecombineerd met het ankeren van positieve ervaringen als ouder: Moeder vertelt dat, toen ze zwanger was, ze fantaseerde over gezellige familietaferelen aan de eettafel. Zo anders als ze zelf vroeger heeft meegemaakt. Ze wil graag dat haar kinderen in een Mensen spiegelen elkaar, maar er zijn geen grotere spiegels dan (je eigen) kinderen warm gezin opgroeien. Vader vindt harmonie in een gezin belangrijk. Hij ziet dat de kinderen vaak over de grens heen gaan die hun moeder hen gesteld heeft. Hij vindt dat kinderen beter zelf hun grens kunnen ontdekken. Uit bovenstaande is al snel duidelijk dat er achter het gedrag van beide ouders een positieve intentie zit. Ouders weten vaak niet dat ieder gedrag een positieve intentie in zich draagt. Van hun eigen gedrag weten ze wel de positieve intentie te achterhalen. Dit is de meestal de ingang om ook de positieve intentie van de andere gezinsleden te achterhalen. Het helder krijgen van de positieve intentie geeft opnieuw verbinding tussen de ouders. Vanuit deze positieve intenties komt er meer begrip voor elkaars manier van reageren. En vanuit begrip kunnen er nieuwe afspraken gemaakt worden waar beide ouders zich in kunnen vinden. De volgende stap is het achterhalen van de positieve intenties van de kinderen, deze erkennen en op een andere manier met hun positieve intenties omgaan. Deze bewustwording en nieuwe afspraken zal de situatie thuis in positieve zin beïnvloeden. Toch kan het zijn dat ouders hun doel - hun kinderen een warm en harmonieus thuis te geven - nog niet helemaal behalen. De moeder uit ons voorbeeld vertelt in een van de vervolggesprekken het volgende: Regelmatig hoort en ziet ze zichzelf reageren zoals haar moeder reageerde. Ze had zich altijd voorgenomen om het zeker niet op deze manier te doen. Als ze dit van zichzelf merkt, heeft ze het gevoel dat ze geen goede moeder is en trekt zich terug en reageert nukkig als haar man of kinderen haar iets vragen of vertellen. Onze maatschappij is kritisch naar ouders toe. Via allerlei media krijgen ouders nogal eens te horen dat zij de schuld zijn van de problemen van hun kinderen. Hadden zij hun kinderen beter opgevoed, dan zouden er minder problemen zijn in de maatschappij. Dit is een zware last voor ouders. Het is dan ook niet gek dat ouders zichzelf bekritiseren. Het kan ouders helpen om met delenwerk of logische niveaus aan de slag te gaan. In het hele verhaal is het belangrijk om iedereen in het gezin als individu te zien maar ook om hen zich bewust 36 37

20 thema: Jeugd en Gezin Angelique de Graaff te maken van hun onlosmakelijke band en loyaliteiten ten aanzien van elkaar. Het simpele feit dat wij hier als hulpverleners rekening mee houden, stelt ons in de gelegenheid gezinnen en hun individuele leden echt te helpen. Het oerbeeld van helpen is het beeld van een ouder die zijn kind helpt met die dingen die het nog niet zelf kan. Zo gauw een kind ouder wordt en steeds meer zelf kan is het van belang dat het grenzen krijgt waardoor het zich verder kan ontwikkelen. Alleen zo kunnen kinderen zich los maken en stap voor stap leren zelf verantwoordelijkheid te nemen voor hun handelen. Vaak werken we als hulpverlener naar dit oerbeeld: we nemen taken over en laten zien hoe het wel moet. Vaak wordt dit ingegeven door het feit dat we het zelf zo pijnlijk vinden om een kind in een niet optimale gezinssituatie te zien. De NLP-Nanny gaat oplossingsgericht te werk. Dat wil zeggen: je helpt ouders bij het vinden van en komen tot eigen oplossingen. NLP-Nanny s zijn loyale ondersteuners van ouders, waardoor kinderen zich zo veilig mogelijk weten. De grote kijkdichtheid van deze opvoedprogramma s op de tv laat zien dat er veel behoefte is aan opvoedondersteuning. Het NLP- Nannytraject dat nu ontwikkeld wordt, leidt mensen op tot een andere Nanny : die niet is gericht op belonen en bestraffen van het gedrag van kinderen. De NLPnanny werkt vanuit de overtuiging dat het steunen en het coachen van de ouders ertoe leidt dat elk kind zich optimaal kan ontplooien. Er wordt gehandeld vanuit het basisrecht van ieder kind: ik mag er zijn. Nelly ter Voert is orthopedagoog en opgeleid in NLP. Zij is projectleider van de opleiding Opvoedcoach/NLP nanny van BGL en Partners. Meer info en contact auteur: nellytervoert@hetnet.nl Felix Felices Harry Potters toverdrank Glorieuze Inspiratie Harry Potter heeft een toverdrank gewonnen, Felix Felices. Als je daar een druppel van inneemt, lukt 24 uur lang alles wat je doet. Harry Potter is een puber van inmiddels een jaar of 17 die tot zijn 11e jaar niet in de gaten had dat hij een tovenaar is. Inmiddels zit hij in zijn 6e jaar van de tovenaarsopleiding Zweinstein en zijn beste kameraden zijn Ron en Hermelien. Dit jaar is Harry de captain van het Zwerkbal-team (vliegende-bezembalspel) en zijn vriend Ron, een tot dan toe succesvol speler, zit in een totale faalangst-dip. Hij is zijn bal- en bezemgevoel geheel kwijt en leverde in de afgelopen zwerkbal-wedstrijden abominabel werk af. Zijn zelfvertrouwen én het vertrouwen van het team in hem zijn tot een absoluut nulpunt gedaald. Ron staat op het punt zijn bezem aan de wilgen te hangen. 'Harry lag lange tijd wakker in de duisternis: 'Was er maar iets dat hij doen kon doen waardoor Ron zich zou vermannen, waardoor hij weer op de toppen van zijn kunnen speelde. Iets waardoor Ron een superdag zou hebben'... en het antwoord kwam bij hem op in een plotselinge, glorieuze aanval van inspiratie ' In de scene die volgt, biedt Harry Ron bij het ontbijt een pompoensapje aan. Hermelien, hun beider vriendin, waarschuwt Ron dit niet te drinken. Ze heeft gezien dat Harry iets in zijn sap gedaan heeft. Harry ontkent in alle toonaarden, terwijl Ron - boos om zoveel bemoeizucht van de immer moraliserende Hermelien - zijn sap opdrinkt. Nadat Hermelien beledigd is weggegaan, dringt het langzaam tot Ron door, dat er misschien toch iets in zijn pompoensap gedruppeld is. Harry's ontwijkende gedrag sterkt hem in die veronderstelling. Harry heeft pas geleden een succesdrankje gewonnen; zou het kunnen dat? In de belangrijke zwerkbal-wedstrijd die dag speelt Ron de sterren van de hemel. Hij verdedigt en valt aan, wint elk duel en wordt door de aanhang toegezongen met 'Ron is onze held'. Amper is de wedstrijd gespeeld (en gewonnen) of Hermelien meldt zich om hen een veeg uit de pan te geven. Het is allemaal oneerlijk en bovendien verboden om geluksdrank in Rons drinken te doen. 'Je hebt Felix Felices in Rons sap gedaan, daarom speelde hij zo goed vandaag!' Aan Rons gezicht is af te lezen dat hij precies weet waar ze het over heeft. Hij kijkt wat schuldbewust en het lijkt tot hem door te dringen dat dit succes uiteindelijk maar eenmalig was. Dan komt de onverwachte wending: Harry haalt het flesje tevoorschijn. Het zit nog helemaal vol met gouden toverdrank en de kurk is nog verzegeld met was. Rons geeft een briesende reactie op Hermelien: 'Je hebt Felix Felices in Rons sap gedaan, daarom speelde hij zo goed vandaag,' wouwelt hij haar na. 'Zie je wel, Hermelien, ik kan uitstekend zwerkballen zónder hulp!' Hermelien geeft toe: 'Ik heb nooit beweerd dat je dat niet kon, maar Ron, jij dacht ook dat je toverdrank gekregen had!?' Het was precies deze episode uit 'Harry Potter en de Halfbloed Prins' (Harry Potter and the Half-Blood Prince), die mij inspireerde tot een anti-faalangst NLP- 'compositie'. Ik zeg met opzet 'compositie', omdat ik gewoon gebruik maak van bestaande interventies. Het aanbod ervan is echter omgeven met een Harry- Pottergevoel; een toverblik, een tovenaarsgeluid....en het antwoord kwam bij hem op in een plotselinge, glorieuze aanval van inspiratie Toverdrankjes, hulpbronnen en ankers Jonas is een jongen van net negen jaar oud. Rode krullenbos als een vurige halo om een sproetengezichtje. 'Een plaatje,' denk ik meteen; 'zo weggelopen uit een film!. Precies Ron van Harry Potter, maar dan mooier.' En die associatie bracht me bij bovenstaande scene, waardoor ik op het idee kwam om Harry's toverdrankje in te zetten Wat hem bij mij bracht was zijn faalangst. Kinderen op school plaagden hem met zijn rode haar en het leek wel of een aantal zaken op school niet meer lukten. Hij was er ontmoedigd door aan het raken. We kwamen er al gauw uit dat hij iets 'nodig' had om de plagerijtjes (of regelrechte pesterijen) te pareren en ook iets om zich van zijn schoolse taken te 'durven' kwijten. Hij kwam zelf met 'leeuwenmoed'. Een aardige hulpbron, nietwaar? Hij kwam erop omdat hij bij de voetbalwedstrijd (hij blonk uit in sporten, dat dan weer wel) door zijn coach tot 'leeuw' gedoopt was, vanwege zijn haren en vanwege zijn durf(!?). Het opsporen van de hulpbron was dus snel gebeurd. 'Vind je zelf ook dat je leeuwenmoed hebt, in een voetbalwedstrijd?' informeerde ik met wat vraagtekens in mijn stem. 'Já,' riep hij uit, en om mijn ongelovige toon meteen te kenteren: 'ik ben één van de kleinste, maar ik ga voor niemand opzij. Ook niet voor de groters van de tegenpartij. Ik spring om ze heen, of ik duik onder ze door. Ik ben veel sneller.' Ik mompelde 'tuttut, dat is nogal wat. Kun je me vertellen wat je dan voelt, als je zo onder ze doorduikt en om ze heen springt?' 'Dan voel ik me helemaal ' hij zoekt naar woorden, ' een leeuw! Ik voel me dan net een leeuw die brult en springt en duikt.' Zijn ogen schitteren en hij kijkt me aan. Geloof ik dat wel allemaal? 'En als je je dan zo helemaal 'leeuw' voelt,'zeg ik 'wat zie je dan?' 'Ik zie dan allemaal armen en benen en zand. Nat gras. Ik ruik het gras.' 'Hoor je ook iets?' Hij kijkt me aan, zijn gezicht een vraagteken. Dan klaart zijn gezicht op: 'Ja, ik hoor de coach! 'Hup 38 39