MILIEUVERKLARING 2012

Transcriptie

1 GENK MILIEUVERKLARING 2012 over de resultaten van 2011 in het kader van EMAS augustus 2012

2

3 Voorwoord EMAS versie III (Eco-Management and Audit Scheme) is het communautair milieubeheersysteem en milieuauditsysteem dat is ingevoerd door de Europese verordening (EG) nr. 1221/2009 van 25 november Organisaties kunnen op vrijwillige basis deelnemen aan dit systeem. De organisaties die voldoen aan de voorwaarden van EMAS worden door de overheid opgenomen in een register en jaarlijks bekendgemaakt in het publicatieblad van de Europese Gemeenschap. ISO is een internationaal aanvaarde norm voor milieuzorgsystemen. Het bevat eisen waarmee een organisatie de milieuaspecten kan beheersen en de prestaties van het systeem kan verbeteren. Om te voldoen aan de vereisten van ISO14001 moeten bedrijven een milieubeleid vaststellen, een milieuprogramma en beheersysteem invoeren, interne milieuaudits doorvoeren. Zij kunnen hun milieuzorgsysteem laten controleren door een onafhankelijke erkende certificatie-instelling waarna ze, indien ze voldoen aan de criteria van deze norm, een certificaat bekomen. Organisaties die een milieuzorgsysteem invoeren volgens EMAS dienen hiernaast aan te tonen dat zij de naleving van de milieuwetgeving verzekeren. Hiertoe maken de organisaties een initiële milieuanalyse waarin wordt vastgesteld hoe ze vanuit milieuoogpunt functioneren en welke milieuaspecten van toepassing zijn. De organisaties moeten zowel de directe als de indirecte milieuaspecten van de activiteiten, producten en diensten in aanmerking nemen en zijn verplicht tot gestage verbetering van hun milieuprestaties. De organisaties moeten een open dialoog voeren over de milieueffecten en dienen hun werknemers te betrekken bij het proces ter gestage verbetering van de milieuprestaties. Tevens dienen zij een milieuverklaring, het rapport dat hier voorligt, op te stellen en deze te laten valideren door een erkende milieuverificateur. Op 27 september 2004 verkreeg Sadepan Chimica nv te Genk het milieuzorgcertificaat ISO 14001:1996 en werd het beleid, het programma, het beheersysteem, de milieuanalyse en de milieu-auditprocedure evenals de milieuverklaring over de resultaten van het eerste semester gevalideerd in overeenstemming met de EMAS-verordening. Op 18 juli 2005 werd de toetsing met ISO 14001:2004 uitgevoerd. Sinds 2004 werd jaarlijks de validatie uitgevoerd van de milieuverklaring. In september werd een combi-audit met goed gevolg uitgevoerd voor de hercertificatie van alle bovenvermelde systemen. De voorliggende verklaring geeft nu niet enkel de resultaten weer van 2011, maar geeft via grafieken en tabellen de evolutie weer van de belangrijkste milieu-indicatoren van minimum de laatste 5 werkjaren. In dit rapport blijven bijkomende onderwerpen behandeld zoals voorgeschreven in de vereisten van de decretale milieuaudit die Sadepan Chimica nv conform Vlarem II periodiek dient te ondergaan. Wij hopen dat de informatie in deze verklaring duidelijk voor u is weergegeven. Mocht dit niet zo zijn, of u heeft nood aan bijkomende informatie, twijfel dan niet en neem contact met ons op via info@sadepanchimica.be of telefonisch op 0032 (0) Dr. P. Bellotti CEO MILIEUVERKLARING 2012 SADEPAN CHIMICA NV. 3

4 Zorgsystemen en externe audits De invoering van een QSE-zorgsysteem bij Sadepan Chimica nv te Genk is een beslissing die kadert in ons permanent streven naar een continue verbetering op gebied van kwaliteit, veiligheid en milieu. Dit QSE-zorgsysteem voldoet aan de vereisten van de ISO 9001, OHSAS 18001, ISO normen, de EMAS-verordening en de Seveso-richtlijn. Het is een proces dat reeds jaren geleden werd ingezet door onze moederfirma, de gruppo Mauro Saviola. De Sadepan Chimica vestigingen in Italië zijn reeds sinds 1999 geregistreerd onder EMAS. We verwijzen voor meer informatie naar de website 4 MILIEUVERKLARING 2012 SADEPAN CHIMICA NV.

5 Inhoudstabel Voorwoord...3 Inhoudstabel BEDRIJFSACTIVITEIT Algemeen Beschrijving van de productie-activiteiten Ondersteunende processen en hulpeenheden Productieresultaten HET QSE-BELEID EN HET QSE-MANAGEMENTSYSTEEM Beleidsverklaring en milieuprogramma QSE-managementsysteem BELANGRIJKSTE MILIEUASPECTEN Directe milieuaspecten Emissies in de lucht Lozing van (afval)water Vorming van afvalstoffen Bodem en grondwater Verbruik van natuurlijke hulpstoffen Lokale hinder Indirecte milieu-aspecten Onderaannemers Aankoop van chemische producten Verkoop van chemische producten Externe veiligheid RESULTATEN VAN DE MILIEURELEVANTE INDICATOREN Verbruik van natuurlijke hulpstoffen Verbruik van water Verbruik van energie en elektriciteit Emissies lucht Geleide emissies via naverbranders Geleide emissies van noodstoomketel Totale CO-emissies en No x -emissies Emissies van broeikasgassen (CO2)... Error! Bookmark not defined Fugitieve emissies Lozing van (afval)water Bedrijfsafvalwater Koelwater Afvalstoffen Lokale hinder Geluid Mobiliteit MANAGEMENTOPVOLGING VAN DE SYSTEEMPRESTATIES ANDERE INDICATOREN VAN MILIEUBEHEER MILIEUPROGRAMMA Evaluatie doelstellingen Doelstellingen VALIDATIEVERKLARING VERKLARENDE WOORDENLIJST EN AFKORTINGEN MILIEUVERKLARING 2012 SADEPAN CHIMICA NV. 5

6 1. Bedrijfsactiviteit 1.1. Algemeen Sadepan Chimica nv te Genk is een bedrijf dat deel uitmaakt van de Italiaanse groep Gruppo Mauro Saviola die sedert 1963 werkzaam is in de sector van de productie van spaanderplaten. Ten behoeve van de productie, en in synergie met de activiteiten van de productie van spaanderplaten van de groep, werd de activiteit uitgebreid met de productie van formaldehyde en ureumformaldehydelijmen en -harsen. Dit zijn basisgrondstoffen voor de productie van spaanderplaten. Sadepan Chimica Italië beschikt over een grote ervaring met installaties voor de productie van deze grondstoffen en heeft een belangrijke plaats veroverd op de Italiaanse en Europese markt. De Gruppo Mauro Saviola wordt geleid vanuit Italië en heeft productie-eenheden van formaldehydelijmen en -harsen in Viadana (moederbedrijf Italië), in Castelseprio (Italië), en dus ook in Genk (België). De Gruppo Mauro Saviola neemt aldus een belangrijke plaats in tussen de wereldleiders op het vlak van de productie van formaldehyde en ureum-formaldehydelijmen en -harsen. Door haar interne vervolmaking op vlak van haar knowhow en praktijkervaring functioneert Sadepan Chimica Italië als een engineering en consultancy firma bij nieuwe projecten voor de productie van deze basisgrondstoffen. Zij stellen een volledig pakket ter beschikking dat alle technische, marketing, milieu- en veiligheidsaspecten koppelt met de implementatie van een productie-eenheid. Zo staan er installaties in Berlin (Zuid-Afrika), Egger (Groot-Brittannië) en Santa Fe (Argentinië). In april 2002 werd er gestart met de bouw van Sadepan Chimica nv te Genk (NACE-code 20.14), in de buurt van potentiële gebruikers van deze grondstoffen. De fabriek te Genk is sinds eind maart 2004 volledig operationeel. Het is de eerste Belgische vestiging van de Gruppo Mauro Saviola Beschrijving van de productie-activiteiten Productie-eenheid formaldehydeoplossingen (FOR), omvattende: - productie van waterige oplossingen van formaldehyde Bij de productie van waterige oplossingen wordt methanol verdampt en met luchtzuurstof aan een vaste katalysator partieel geoxideerd tot formaldehyde. Het gasvormige reactoreffluent wordt gekoeld. De gevormde formaldehyde (en methanolresten) wordt vervolgens in water geabsorbeerd en naar de opslag gepompt. De formaldehydeconcentratie van de waterige oplossing is afhankelijk van de hoeveelheid water die ingezet wordt. De waterige formaldehydeoplossingen worden hoofdzakelijk intern verwerkt tot lijmen en harsen, Elcoform en Paraform en deels verkocht aan derden (afvoer via vrachtwagens) 1. De productie van waterige formaldehyde oplossingen vindt plaats in 3 identieke, continue productielijnen, waarvan de derde lijn in dienst is sinds maart productie van ureumfomaldehyde-precondensaten (UFC) Het productie-proces van UFC is in beginsel analoog aan dit van waterige oplossingen. Het verschil bestaat er in dat de gevormde formaldehyde (en methanolresten) geabsorbeerd wordt in waterige ureumoplossingen (i.p.v. water). UFC wordt hoofdzakelijk aangewend voor de eigen productie van lijmen en harsen en in beperkte mate verkocht aan derden. Productie van UFC gebeurt in de zelfde productielijnen als deze waarin de productie van waterige formaldehydeoplossingen plaats vindt. - productie van met methanol gestabiliseerde hooggeconcentreerde formaldehydeoplossingen (Elcoform) Voor de productie van Elcoform worden waterige formaldehydeoplossingen in een eerste stap verder opgeconcentreerd. Vervolgens wordt aan de hooggeconcentreerde oplossing methanol toegevoegd om te vermijden dat de hooggeconcentreerde oplossing zou polymeriseren. Elcoform wordt integraal afgevoerd naar derden. De installaties voor de productie en opslag van Elcoform zijn in dienst sinds gepolymeriseerde formaldehydeoplossing (Paraform) Ook voor de productie van Paraform worden waterige formaldehydeoplossingen in een eerste stap verder opgeconcentreerd. Vervolgens wordt de hooggeconcentreerde oplossing over een bandkoeler geleid waardoor de formaldehydeoplossing polymeriseert. Paraform is een vaste stof die integraal wordt afgevoerd naar derden. Verwacht wordt dat de installaties voor de productie van Paraform midden 2013 operationeel zullen zijn. De totale (maximale) capaciteit van de productie-eenheid FOR bedraagt jato. 1 Sadepan Chimica nv is tevens vergund voor de afvoer van eindproducten via het schip. 6 MILIEUVERKLARING 2012 SADEPAN CHIMICA NV.

7 Een productie-eenheid voor de productie van lijmen en harsen op basis van formaldehyde, ureum en melamine (GLUE), m.n. ureumformaldehydelijmen en -harsen (UF -lijmen en -harsen), melamine-ureumformaldehydelijmen en -harsen (MUF -lijmen en -harsen) en melamineformaldehydelijmen en -harsen (MF-lijmen en -harsen). Naast lijmen en harsen worden in deze éénheid ook polycondensaten met een lage viscositeit (aan te wenden als fertiliser) aangemaakt. De lijmen en harsen worden geproduceerd d.m.v. condensatiepolymerisatie van waterige formaldehydeoplossingen en UFC in in (zes) batchreactoren. In functie van de specifieke eigenschappen en toepassingen van de lijmen en harsen, worden er ook nog bepaalde additieven toegevoegd. De lijmen en harsen worden via tankwagen geleverd aan de klanten. De totale capaciteit van deze productie-eenheid GLUE bedraagt jato. magazijn + onderhoud brandblusinstallatie methanol-opslag Lijmproductie (GLUE) harsopslag harsopslag Formaldehyde en UFC opslag (FOR) Albertkanaal Melamine + ureum opslag burelen 3 identieke Formaldehyde productielijnen Elcoformopslag koeltorens Locatie turbine/alternator, paraformaldehydeplant compressorruimte Waterzuivering + regenwater (bluswater) opvang O N D E R S T E U N E N D E P R O C E S S E N E N H U L P E E N H E D E N Naast het verbruik van water, gas en elektriciteit zijn er verder op het terrein van de onderneming nog de volgende voorzieningen aanwezig: Op- en overslagfaciliteiten voor grondstoffen en eindproducten; Een (nood)stoomgenerator voor stoomproductie indien er onvoldoende stoom kan aangemaakt worden m.b.v. de stoomgeneratoren van de FOR; Grondwaterwinning en -behandeling; Koelwaterbehandeling en koeltorens; Brandblusvoorzieningen; MILIEUVERKLARING 2012 SADEPAN CHIMICA NV. 7

8 Stoomturbine/alternator: Sinds april 2008 is een stoomturbine met alternator met een geïnstalleerd vermogen van 2050 kw in dienst. Deze installatie wordt gebruikt om elektriciteit aan te maken met de overmaat aan stoom, komende van de FOR-productielijnen. De geproduceerde elektriciteit wordt vervolgens intern aangewend. De stoomturbine - alternator die ongeveer een kwart van de elektriciteitsbehoefte van Sadepan Chimica nv kan dekken. 8 MILIEUVERKLARING 2012 SADEPAN CHIMICA NV.

9 1.3. Productieresultaten Door optimalisatie van haar productieproces en het verkrijgen van de noodzakelijke uitbatingsvergunningen moet Sadepan Chimica nv in staat zijn om in productie- en verkoopcijfers te groeien. Een overzicht van de geproduceerde hoeveelheden wordt weergegeven in grafiek grafiek 1: Geproduceerde hoeveelheden eindproducten ton formaldehyde 36% oplossing 1000 ton lijmen, harsen en fertilizer 1000 ton special chemicals 36% De productiecijfers van Sadepan Chimica nv werden sinds het einde van 2008 sterk beïnvloed door de zich aandienende recessie op wereldvlak. Ook Sadepan Chimica nv had hieronder te lijden in 2009 en Aangezien ook in 2011 een kentering uitbleef is de productie min of meer gestagneerd. De productiecijfers voor formaldehyde worden volgens internationale overeenkomsten steeds uitgedrukt als een 36%-ige waterige oplossing. De werkelijk geproduceerde hoeveelheid is lager wanneer we de exacte concentraties in rekening brengen. Het overgrote deel van de geproduceerde formaldehydeoplossingen en ureumformaldehydeprecondensaten worden aangewend voor de productie van lijmen en harsen binnen Sadepan Chimica te Genk. Een ander deel wordt op de markt in bulk aangeboden. Sinds 2008 werd een productendiversificatie doorgevoerd door een deel van de geproduceerde formaldehyde-oplossingen te verwerken tot een met methanol gestabiliseerde hooggeconcentreerde formaldehydeoplossing of tot Paraformaldehyde. In 2010 en 2011 werd meer dan 3000 ton van deze special chemicals verkocht. De Paraformaldehyde-installatie kon tot op heden de gewenste volumes nog niet produceren door technische moeilijkheden in de ontwikkeling van deze nieuwe productielijn. Verwacht wordt dat naar midden 2013 toe, dit opgelost zal zijn door het introduceren van een nieuwe technologie. De capaciteit van de lijmproductie-eenheid wordt hoofdzakelijk benut om lijmen en harsen aan te maken. Dit zijn polycondensaten van formaldehyde, ureum en/of melamine en worden gekenmerkt door o.a. een hoge viscositeit. Een variant hierop zijn polycondensaten van formaldehyde en ureum met een lage viscositeit. Deze stoffen worden aangemaakt in dezelfde installaties en volgens een identiek procédé, maar door toevoeging van bepaalde addititieven wordt de viscositeit laag gehouden. Polycondensaten met een lage viscositeit kunnen juist omwille van de lage viscositeit niet als lijm of hars gebruikt worden, maar worden aangewend als fertiliser. Sadepan Chimica nv besteedt momenteel 0,25% van de beschikbare capaciteit voor de productie van lijmen en harsen (of max ton/jaar) voor de aanmaak van polycondensaten met een lage viscositeit. In tabel 2 en 3 kan u meer informatie vinden over de indeling en classificatie van respectievelijk de eindproducten en de basisgrondstoffen. In tabel 3 worden de verbruiken van basisgrondstoffen voor de laatste 5 jaren weergegeven. Deze hoeveelheden werden berekend aan de hand van volgende gegevens: stock van het voorgaande jaar + aangekochte hoeveelheid stock op 31 december huidig jaar. MILIEUVERKLARING 2012 SADEPAN CHIMICA NV. 9

10 Tabel 2 : eindproducten Sadepan Chimica nv product Waterige oplossingen van formaldehyde (inclusief Elcoform) Waterige oplossingen van formaldehyde Waterige oplossingen van ureum formaldehyde-precondensaten (UFC) Met melamine verreikte vloeibare harsen Vloeibare ureum en melamine lijmen of harsen Vloeibare ureum en melamine lijmen of harsen procent vrije formaldehyde Classificatie (volgens oude indeling stoffen en preparaten) Symbool meer dan 25% Giftig T minder dan 25% Schadelijk Xn minder dan 25% Schadelijk Xn minder dan 0,2% minder dan 0,2% niet gevaarlijk ingedeeld niet gevaarlijk ingedeeld tussen 0,2 en 1% irriterend Xi Vloeibare stikstofmeststof niet relevant niet gevaarlijk ingedeeld Tabel 3: verbruik van basisgrondstoffen en hulpstoffen bij Sadepan Chimica nv Methanol product Classificatie (volgens officiële indeling stoffen en preparaten) Licht ontvlambaar en giftig verbruik 2007 (ton) verbruik 2008 (ton) verbruik 2009 (ton) verbruik 2010 (ton) (1) verbruik 2011 (ton) Ureum Melamine Ureum formaldehyde-precondensaten (UFC) Additieven voor eindproduct Schadelijk (2) Diverse producten, al of niet ingedeeld volgens de gevarenclassificatie. De belangrijksten zijn: Diethyleenglycol (Xn), Polyethyleenglycol (-), Zoutzuur (C), Natriumhydroxide (C), Mierenzuur (C), Sulfaminezuur (Xi), Fenolformaldehydeoplossing (Xn), zout voor reactoren formaldehydeproductie (O, T, N) Water (3) - circa (vloeibare) Stikstof voor inertisatie methanoltank Dieselbrandstof motoren voor Geen indeling (liter) Xn (liter) Olie voor motoren (liter) Waterbehandelingsproducten De belangrijksten zijn hier Waterstofperoxide (O, C), Zwavelzuur (C), zoutzuur (C), Coagulant (Xi) (1) Een derde formaldehydeplant (FOR 3) werd opgestart in maart circa (liter) (liter) 249 (liter) circa (liter) (liter) 416 (liter) circa (liter) (liter) 935 (liter) circa (liter) (liter) 832 (liter) 35,9 24, ,4 166,01 (2) Door de productieuitbreiding (FOR 3) was het niet meer noodzakelijk om UFC of formaldehyde van buitenuit aan te leveren. (3) Het overgrote deel van het water dat gebruikt wordt voor de productie van de eindproducten is water dat gerecupereerd wordt uit het proces en dat inherent is aan het chemisch reactieproces bij de productie van formaldehyde. Slechts een fractie van dit water is behandeld grondwater. (zie 3.1.5) 10 MILIEUVERKLARING 2012 SADEPAN CHIMICA NV.

11 2. Het QSE-beleid en het QSE -manag ementsysteem 2.1. Beleidsverklaring en milieuprogramma Het beleid van de Sadepan Chimica nv Genk op het vlak van QSE in het algemeen en de preventie van zware ongevallen in het bijzonder is formeel vastgelegd in de beleidsverklaring. Deze beleidsverklaring is door elke manager van Sadepan Chimica nv te Genk ondertekend. Het opstellen van de beleidsverklaring gebeurt door de gedelegeerd bestuurder (CEO). Hij doet hiervoor beroep op het managementteam. De QSE-manager maakt deel uit van het managementteam. Directie QSE manager Managers Plant & Productie Manager Verkoop, Grondstoffen Manager HR, Logistiek Manager Onderhoud Manager Financiën, Administratie, Aankoop Productie-assistenten Hoofd Labo Teams Laders Bij het opstellen van de beleidsverklaring werd o.a. vertrokken van de beleidsprincipes van Responsible Care (de basisrichtlijn binnen de chemische nijverheid) en de beleidsverklaring van de Gruppo Mauro Saviola. Gebaseerd op deze beleidsverklaring worden jaarlijks QSE-doelstellingen geformuleerd in een beleidsnota door het management, dit in het licht van een continue verbetering. Om de objectieven te bereiken worden de QSE-doelstellingen vertaald in actieplannen voor elke medewerker. Deze actieplannen zijn continu raadpleegbaar en houden concrete en meetbare doelstellingen in en leggen tevens de verantwoordelijkheden, de middelen en de termijnen vast. De beleidsnota wordt gecontroleerd verspreid. Het management licht bij meetings en toespraken deze doelstellingen en actieplannen mondeling toe. Jaarlijks worden deze doelstellingen en actieplannen beoordeeld. MILIEUVERKLARING 2012 SADEPAN CHIMICA NV. 11

12 BELEIDSVERKLARING KWALITEIT, VEILIGHEID, GEZONDHEID EN MILIEU VAN SADEPAN CHIMICA te GENK. Sadepan Chimica te Genk produceert en verkoopt formaldehyde en ureumformaldehyde-précondensaten, Paraformaldehyde, UF lijmen en melamine-ureumformaldehydelijmen, UF en MF harsen en fertilizers. Zij gebruikt en produceert chemische producten op een verantwoorde wijze met speciale aandacht voor de risico s op zware ongevallen. De directie en management van Sadepan Chimica te Genk willen: alle wettelijke voorschriften en intern opgelegde regels volgen m.b.t. kwaliteit, veiligheid, gezondheid en milieu. continu verbeteren op vlak van deze domeinen; de preventieprincipes toepassen om incidenten in het algemeen en milieu-incidenten, milieuverontreinigingen, ongevallen, gezondheidsklachten en kwaliteitsproblemen in het bijzonder te voorkomen; streven naar een optimale klanttevredenheid. Zij willen dit bekomen door: hoge standaarden voor kwaliteit, veiligheid, milieu en gezondheid van de arbeiders te gebruiken en te behouden; periodieke controles, inspecties, audits en evaluatiemomenten uit te voeren op alle activiteiten die mogelijke gevolgen kunnen hebben voor de kwaliteit van het eindproduct, de veiligheid, het milieu en de gezondheid van haar omgeving, haar buurtgemeenschap en haar eigen medewerkers; toekomstgerichte wijzigingen uit te voeren aan haar installaties of organisatie om hulpstoffen en primaire grondstoffen te besparen met het oog op de vermindering van afval en milieuverontreiniging; de best beschikbare technieken en praktijken aan te wenden en rekening te houden met de evolutie van de techniek; risico s voor mens en milieu die voorvloeien uit het gebruik van gevaarlijke producten te verminderen door de juiste maatregelen, zowel technische als organisatorische, te nemen om ongevallen en incidenten te voorkomen; haar leveranciers en contractanten te selecteren op basis van door Sadepan Chimica gestelde veiligheids-, kwaliteits- en milieueisen; een geschikt noodplan te ontwikkelen voor het geval wanneer alle preventiemaatregelen zouden falen om alzo de gevolgen voor mens en milieu te beperken; een goede samenwerking en dialoog met alle medewerkers, de leveranciers, de klanten, de overheid en de omwonenden tot stand te brengen. Om deze doelstellingen te bereiken past Sadepan Chimica te Genk niet enkel wettelijk opgelegde vereisten toe maar zal zij daarenboven haar beleid op vrijwillige basis laten certificeren volgens de internationale standaarden ISO 14001, EMAS, OHSAS en ISO De directie van Sadepan Chimica stelt de nodige middelen ter beschikking om de hoger vermelde doelstellingen te bereiken. In het bijzonder zijn dit middelen om: de actieplannen voor verbetering op vlak van veiligheid, milieu en kwaliteit uit te voeren; inspectie en controles van de productieactiviteiten uit te voeren; de potentiële impact op mens en milieu te meten; processen en producten aanpassen met het oog op de verbetering van veiligheid, milieu en kwaliteit; veiligheidsstudies uit te voeren om alle relevante gevaren en risico s te identificeren en de juiste correctieve acties te kunnen nemen; communicatie, opleiding en training van de medewerkers omtrent veiligheid, milieu en kwaliteit mogelijk te maken; De directie, management en iedere medewerker van Sadepan Chimica te Genk zetten zich in om deze beleidsverklaring te vertalen in concrete en gedetailleerde actieplannen die periodiek beoordeeld worden. Zij voeren hun werkzaamheden uit volgens de werkwijzen en verantwoordelijkheden zoals vermeld in het kwaliteits-, veiligheids- en milieumanagementsysteem (QSE) van Sadepan Chimica te Genk. Deze beleidsnota is kenbaar gemaakt, uitgehangen en is tevens beschikbaar voor eenieder die erom vraagt. CEO 12 MILIEUVERKLARING 2012 SADEPAN CHIMICA NV.

13 2.2. QSE-managementsysteem Het QSE-managementsysteem is één totaal beheersysteem voor kwaliteit, veiligheid, gezondheid en milieu bij Sadepan Chimica nv te Genk. Ontwerp- en productietechnieken Sadepan Chimica nv is een nieuwe fabriek die elke kans genomen heeft om best beschikbare technieken aan te wenden met het oog op de zorg voor het leefmilieu en de veiligheid. Energierecuperatie, regenwatergebruik, recuperatie van warmte, afgassen en proceswater, continue metingen op emissiestromen, onafhankelijke instrumentele beveiligingen, gebruik van lekvrije pompen of lekbewakingssystemen, computergestuurde systemen met online registratie en opvolgingsmogelijkheid voor alle belangrijke parameters. Dit geeft dat door het aanwenden van dit ontwerp en deze productietechnieken erg weinig procedurele maatregelen in de organisatie dienen uitgewerkt te worden om deze zorg voor het leefmilieu en de veiligheid te borgen. Als het toch zou mislopen dan nog blijven de gevolgen beperkt tot binnen de bedrijfsmuren. QSE in de onderneming omvat alle verschillende aspecten die te maken hebben met verantwoord bedrijfsbeheer. De woorden kwaliteit, veiligheid en milieu worden hier in hun meest algemene betekenis gebruikt. Het begrip beheer omvat niet alleen de administratieve kant van de bedrijfsvoering, maar ook het uitstippelen van een beleidslijn. De term systeem houdt automatisch continu verbeteren in, evenals het integratieprincipe in de breedte en de diepte. Het QSE-managementsysteem van Sadepan Chimica nv ligt in de lijn met de eisen van het dynamisch risicobeheersingsysteem zoals vermeld in de Wet op het Welzijn en de Codex. Tevens is het systeem aangepast aan de eisen voor een beheersysteem en de organisatie van de onderneming op het vlak van de preventie van zware ongevallen zoals opgelegd in het samenwerkingsakkoord van 21 juni Sadepan Chimica nv legt veel nadruk op de integratie van milieu, veiligheid en kwaliteit op het terrein. Dit is enkel mogelijk door teamwork. Elke medewerker is een belangrijke schakel in dit gebeuren. Zonder hen kunnen de doelstellingen niet bereikt worden. Daarom wordt niet enkel veel aandacht besteed aan opleiding en training on the job, maar ook aan directe communicatie met iedereen over de relevante QSE-aspecten. Het QSE-managementsysteem is volledig gedocumenteerd en door iedere medewerker raadpleegbaar op het intranet. Een op maat ontwikkeld softwareprogramma helpt in het aansturen en beheren van het inspectie- en onderhoudsprogramma voor veiligheids- en milieukritische componenten. Via een eigen ontwikkelde databankmodule worden gebeurtenissen en afwijkingen systematisch geregistreerd, onderzocht en bijsturingen uitgevoerd en gecommuniceerd. Daarnaast heeft Sadepan Chimica nv in het kader van bedrijfsinterne milieuzorg, een milieucoördinator aangesteld, dewelke zoals door de wetgeving vereist is een specifieke ervaring en kennis heeft op gebied van leefmilieu. De taken van de milieucoördinator zijn decretaal vastgelegd en omvatten o.m. het adviseren van de bedrijfsleiding m.b.t. milieu. Hij rapporteert hierover jaarlijks in zijn activiteitenverslag. Hieronder wordt een overzicht gegeven van de thema s waarrond de milieucoördinator in de loop van 2011 adviezen heeft uitgebracht en die in het zorgsysteem werden opgenomen en opgevolgd. Energiebeheer De milieucoördinator was van zeer nabij betrokken bij projecten omtrent energiebeheer alsook de interne en externe communicatie omtrent dit thema. Nieuwe en gewijzigde wetgeving m.b.t. milieu Periodiek wordt er een overzicht opgesteld van nieuwe wetgeving of van wijzigingen aangaande bestaande wetgeving en wordt er aangegeven welke acties dienen ondernomen te worden om zich (in de toekomst) in regel te stellen met de wetgeving. Dergelijke acties worden opgenomen in het QSE-managementsysteem. MILIEUVERKLARING 2012 SADEPAN CHIMICA NV. 13

14 Behandelen van koelwater en regenwater Ook in de loop van 2011 werden er adviezen gegeven m.b.t. het behandelen van de ingenomen waterstromen die als koelwater worden aangewend. Onder meer op basis van deze adviezen, werd het behandelingsprogramma van de ingenomen waterstromen herbekeken en bijgestuurd. Meetprogramma water en lucht Het meetprogramma water (controle van de kwaliteit van de in - en uitgaande waterstromen) en lucht werd opgesteld door de milieucoördinator en overgemaakt aan de productieverantwoordelijken en het labo welke instaan voor het uitvoeren van de metingen. Wijzigingen aan installaties In kader van kleine maar ook grotere wijzigingen aan installaties werden milieuadviezen gegeven vooraleer over te gaan tot de uitvoering. Vooraleer de installaties in dienst te stellen werd een finale controle uitgevoerd. Externe communicatie De milieucoördinator werd steeds betrokken bij alle vormen van externe communicatie, zijnde het opstellen van de milieuverklaring, de opmaak van het integraal milieujaarverslag, overleg met LNE- Milieu-inspectie. De in 2009 nieuw aangelegde parking met in de verte ook het nieuwe ronde punt op de Henry Fordlaan. Rechts een truck die zich bij de portiersloge aanmeldt om te laden. Onder het periodiek onderhoud van de noodstoomketel. 14 MILIEUVERKLARING 2012 SADEPAN CHIMICA NV.

15 3. Belang rijk ste MILIEUASPECT EN ureum opslag L1 gepolymeriseerde formaldehydeoplossingen bulkopslag ureum L water ureumoplossing K K M lucht water FOR Productie-eenheid formaldehydeoplossingen opslag methanol gestabiliseerde hoogeconcentreerde formaldehydeoplossingen D.4 M Ab methanol opslag methanol A - waterige formaldehydeoplossingen - UFC - methanol gestabiliseerde hooggeconcentreerde formaldehydeoplossingen - gepolymeriseerde formaldehydeoplossing B opslag waterige formaldehydeoplossingen en UFC D.1 M L1 M waterige formaldehydeoplossingen en UFC K melamine / additieven opslag melamine / additieven K GLUE Productie-eenheid lijmen en harsen E opslag harsen en lijmen M additieven / katalysatoren opslag additieven & katalysatoren A2 H I G Q M M L1 polycondensaten met lage viscositeit K In tabel 4 worden de belangrijkste milieuaspecten en hun effecten uit het bovenstaande flowdiagram weergegeven. In deze tabel zijn verwijzingen gemaakt naar nadere beschrijvingen en de respectieve indicatoren. De letters verwijzen naar de secties binnen het bedrijfsterrein. Tabel 4: opsomming van de belangrijkste milieuaspecten en hun effecten. Aspect zie zie Effecten beschrijving indicatoren Emissies in de lucht Verbrandingsgassen na de incinerator (NOx, CO en VOS) Bijdrage aan zure regen, broeikaseffect, fotochemische smog. Fugitieve emissies van formaldehyde Toxiciteit, bijdrage tot immissieconcentratie van formaldehyde. Verbrandingsgassen van de noodstoomketel (CO, NOx) Bijdrage aan zure regen en broeikaseffect. MILIEUVERKLARING 2012 SADEPAN CHIMICA NV. 15

16 Aspect zie zie Effecten beschrijving indicatoren Lozing van (afval)water Bedrijfsafvalwater ontstaat t.g.v. het spoelen en het regenereren van de voorbehandelinginstallaties van proces- en koelwater. (CZV, zwevende stoffen en zouten) Bijdrage tot verhoogde immissieconcentratie in het Albertkanaal Lozing van koelwater Koelen van eindproducten (thermische verontreiniging) Bijdrage tot plaatselijke temperatuurstijging van het oppervlaktewater. Vorming van afvalstoffen Verharde niet-recupereerbare lijmen Indirect effect door verwerking Papier, karton, verpakkingen, klein chemisch afval Uitputting van grondstoffen; indirect effect door verwerking Bodem en grondwater Opslag en gebruik van gevaarlijke producten Risico op accidentele verspreiding naar het milieu bij morsen en lekken. Verbruik van natuurlijke hulpbronnen Verbruik van water, energie en elektriciteit Verbruik van watervoorraden en niet-hernieuwbare energiebronnen. Lokale hinder Continue en discontinue geluidsbronnen Geluidshinder voor omwonenden Mobiliteit: transport grondstoffen, hulpstoffen en eindproducten Geluidshinder, verbruik van niet-hernieuwbare energiebronnen Onderaannemer Afvalstoffen Indirect effect door verwerking. Aankoop van chemische producten 16 MILIEUVERKLARING 2012 SADEPAN CHIMICA NV.

17 Aspect zie zie Effecten beschrijving indicatoren Verpakking en transport Geluidshinder, verbruik van niet-hernieuwbare energiebronnen, indirect effect door verwerking van verpakkingsafval. Uitlaatgassen. Verkoop van chemische producten Formaldehyde in lijmen Toxiciteit, bijdrage tot immissieconcentratie van formaldehyde bij gebruik van afgeleide eindproducten Fertilizers verpakking en transport Geluidshinder, verbruik van niet-hernieuwbare energiebronnen, indirect effect door verwerking van verpakkingsafval. Uitlaatgassen Externe veiligheid Opslag van giftige, licht ontvlambare, oxiderende en milieugevaarlijke stoffen Mogelijke impact op omgeving bij het optreden van een zwaar ongeval waarbij dergelijke gevaarlijke stoffen betrokken zijn Links een opslaglocatie voor basisgrondstoffen bij de lijmproductie en rechts een deel van de opslag van ureum, ook een basisgrondstof voor de aanmaak van UFC en lijmen/harsen. MILIEUVERKLARING 2012 SADEPAN CHIMICA NV. 17

18 3.1. Directe milieuaspecten E M I S S I E S I N D E L U C H T Geleide emissies van procesdampen Afgassen die vrijkomen tijdens de productie en opslag bevatten minder dan 1 gewichtsprocent methanol en formaldehyde. Voor het overige bevatten de afgassen in hoofdzaak stikstof, zuurstof en koolstofmonoxide. Deze formaldehyde bevattende afgassen worden op de plaats van ontstaan afgezogen en vormen samen met aangezogen buitenlucht het oxiderende gas gebruikt voor de katalytische oxidatie van methanol tot formaldehyde. De recuperatie van formaldehyde houdende afgassen wordt in praktijk echter gelimiteerd door het vereiste zuurstofgehalte van het oxiderend gas. Om het zuurstofgehalte van het ingenomen oxiderende gas op peil te houden wordt een beperkt deel van de afgezogen afgassen naar een katalytische naverbrander geleid. Elke productielijn beschikt over een dergelijke naverbrander. De voornaamste geleide emissies van procesdampen blijven aldus beperkt tot de emissies na deze naverbranders en bevatten nog zeer beperkte hoeveelheden vluchtige organische stoffen (waaronder formaldehyde) en koolstofmonoxide (CO). Belangrijk voordeel van katalytische naverbranders is het feit dat de noodzakelijke energie-input beduidend lager is in vergelijking met een zuiver thermische naverbrander. Bij normale productie verloopt de verbranding van de procesdampen dan ook zonder bijkomende aanvoer van brandstof. De warmte die vrijkomt bij het verbranden van de procesdampen wordt maximaal gerecupereerd voor de aanmaak van stoom. Dit leidt tot een beduidende energiewinst en lagere emissies. Teneinde te allen tijde een optimale werking van de naverbranders te garanderen, worden er continue metingen voorzien. Door de continue meting van de in- en uitgangstemperatuur van de naverbranders en van het effectieve, geëmitteerde gehalte aan onverbrande organische stoffen (TOC), kan steeds de goede werking van de installatie geëvalueerd worden en kan er indien nodig efficiënt worden bijgestuurd. Tevens wordt via een softwareprogramma continu de afgeleide correlatie TOC/formol bewaakt en geregistreerd. Bij technische defecten aan een naverbrandingsinstallatie, wordt de desbetreffende productielijn stilgelegd. Hierdoor worden ongecontroleerde emissies van formaldehyde maximaal voorkomen. Door een erkend labo voor formolemissiemetingen en onder toezicht van een MER-deskundige lucht wordt periodiek een vergelijkende meting uitgevoerd. De geleide emissies van de katalytische naverbranders worden jaarlijks gerapporteerd via het integraal milieujaarverslag (IMJV). Geleide emissies afkomstig van de verbranding van aardgas Gezien het feit dat de stookinstallatie verbonden is aan een stoomketel die enkel in werking treedt als er onvoldoende reactiewarmte vrijkomt bij de productie van formaldehydeoplossingen, is deze installatie niet continu in bedrijf. De werking van de ketel wordt continu geregistreerd. Dit occasioneel verbruik van aardgas voor de aanmaak van stoom geeft aanleiding tot de emissie van koolstofmonoxide en stikstofoxides. Door gebruik te maken van aardgas worden in eerste instantie de emissies van stof en zwaveldioxide (SO 2 ) voorkomen en is een beter energetisch rendement haalbaar. Fugitieve emissies Om fugitieve emissies van vluchtige organische stoffen (vnl. formaldehyd e en methanol) bij op- en overslag te voorkomen, worden alle installaties waar dergelijke emissies kunnen optreden, afgezogen. De afgezogen gassen worden hergebruikt in het productieproces (cfr. supra). De geproduceerde lijmen en harsen zijn niet vluchtig en geven geen aanleiding tot fugitieve emissies. De enige fugitieve emissies die nog kunnen optreden, zijn emissies ten gevolge van zogenaamde lekverliezen (slecht afgedichte flenzen, pompen, ) ter hoogte van installaties voor de productie van formaldehydeoplossingen. Door een goede opvolging van de installaties waar mogelijke lekverliezen kunnen optreden (oa. preventief onderhoud) en door zoveel mogelijk gebruik te maken van lasverbindingen, lekvrije pompen of vloeistofbewaking op de pomppakkingen, worden ook deze lekverliezen tot een absoluut minimum herleid. 18 MILIEUVERKLARING 2012 SADEPAN CHIMICA NV.

19 Sadepan Chimica nv laat jaarlijks door een gespecialiseerde firma metingen uitvoeren om de fugitieve emissies van formaldehyde in kaart te brengen L O Z I N G V AN ( AF V AL) W A T E R Algemeen Anno 2011 beschikte Sadepan Chimica nv over een vergunning voor het lozen van: Bedrijfsafvalwater a rato van max. 34 m³/h, 200 m³/dag en m³/jaar in het Albertkanaal; Koelwater a rato van max. 78 m³/h, 988 m³/dag en m³/jaar in het Albertkanaal; Huishoudelijk afvalwater a rato van max m³/jaar in de openbare riolering langsheen de Henry Fordlaan. Bovenstaande waterstromen worden gescheiden afgevoerd. Zoals hierboven aangegeven wordt het bedrijfsafvalwater en het koelwater geloosd in oppervlaktewater (Albertkanaal). Herkomst bedrijfsafvalwater Het bedrijfsafvalwater ontstaat t.g.v. het spoelen en het regenereren van de voorbehandelinginstallaties van proces- en koelwater. Op eigen initiatief wordt het debiet van het geloosde bedrijfsafvalwater continu gemeten en er is tevens bemonsteringsapparatuur aanwezig, die het mogelijk maakt om op een periodieke wijze debietproportionele stalen van het geloosde bedrijfsafvalwater te nemen. Naast deze controlemetingen wordt er jaarlijks een meetcampagne in het kader van de heffingsaangifte uitgevoerd. Indien aan de hand van de controlemetingen overschrijdingen van lozingsnormen worden vastgesteld, worden deze gemeld aan de bevoegde instanties. In overleg met deze instanties worden vervolgens de vereiste corrigerende maatregelen bepaald. Behandeling van grondwater Als proceswater (voornamelijk voor stoomproductie) wordt er enkel grondwater aangewend. De behandeling van het opgepompte grondwater gebeurt door 2 in parallel geschakelde installaties en dit in 2 stappen, nl. een ontijzering gevolgd door een demineralisatie. Voor de ontijzering wordt gebruik gemaakt van zandfilters. Na verloop van tijd worden de zandfilters gespoeld om verstopping van de filters tegen te gaan. De demineralisatie wordt uitgevoerd met ionenwisselaars. Deze ionenwisselaars zijn na verloop van tijd verzadigd en dienen dan ook geregenereerd te worden. De afvalwaters die ontstaan bij de regeneratie van de ionenwisselaars worden opgevangen in een neutralisatietank. In de neutralisatietank wordt de ph van de afvalwaters gecorrigeerd. Vanuit de neutralisatietank worden de afvalwaters verpompt naar het Albertkanaal. Behandeling van kanaalwater en hemelwater Als koelwater wordt er enerzijds kanaalwater aangewend en anderzijds hemelwater dat afstroomt van de verharde oppervlakten. In 2011 bedroeg de verhouding hemelwater/kanaalwater 7,2%. Uiteraard varieert deze verhouding in functie van de gevallen neerslag. MILIEUVERKLARING 2012 SADEPAN CHIMICA NV. 19

20 Oppervlaktewater en hemelwater dat aangewend wordt voor koeldoeleinden, dient een specifieke behandeling te ondergaan. Een dergelijke behandeling heeft tot doel om: afzetting van sediment in de koelinstallaties en in de waterkoelers in de productieplants te voorkomen. Daarom wordt dit water over een zandfilter geleid om bezinkbaar en zwevend materiaal te verwijderen; het ingenomen water te desinfecteren om de groei van micro-organismen (o.a. de Legionella-bacterie) tegen te gaan. Sadepan Chimica nv heeft er expliciet voor geopteerd om een chloorvrije desinfectie te installeren op basis van ultravioletstralen in combinatie met waterstofperoxide; corrosie van leidingen en installaties (zoals warmtewisselaars) die deel uitmaken van het koelsysteem, te voorkomen. Corrosie van leidingen en installaties is immers de oorzaak van de verhoogde zinkgehaltes in het koelwater. De toegepaste anti-corrosiebehandeling van het koelwater, wordt bepaald door het ontwerp en de materiaalkeuze van het koelwatercircuit en door de samenstelling van het ingenomen water. De zandfilters (2 in parallel geschakeld) dienen op regelmatige tijdstippen gespoeld te worden om verstopping van het filtermateriaal te voorkomen. Om de output aan zwevende stoffen en bezinkbaar materiaal bij het spoelen van de zandfilter onder controle te houden, wordt aan het spoelwater een coagulant toegevoegd. Door toevoeging van het coagulant is het mogelijk om het zwevend en bezinkbaar materiaal, dat weerhouden wordt op de zandfilter, voor lozing van het spoelwater te laten bezinken. Het uitgeklaarde water wordt geloosd in het Albertkanaal. Het slib wordt periodiek afgevoerd naar een erkende verwerker. Huishoudelijk afvalwater Het huishoudelijk afvalwater is afkomstig van de sanitaire ruimten en wordt geloosd op de openbare riolering langsheen de Henry Fordlaan. De openbare riolering is aangesloten op de RWZI van Genk. Koelwater Sadepan Chimica nv gebruikt koelwater hoofdzakelijk voor het koelen van haar eindproducten gezien de productieprocessen exothermische reacties inhouden. Het koelwater bestaat uit voorbehandeld kanaal- en hemelwater dat naar de productie-units wordt verpompt. Het opgewarmde water wordt voor koeling afgevoerd naar de koeltorens, waaruit in een bepaalde verhouding wordt gespuid. Het debiet van het geloosde koelwater wordt continu gemeten. Afvalwater bij incidentsituaties (oa Bluswaters) Het terrein van Sadepan Chimica nv is in grote mate verhard. De verhardingen zijn omgeven door boordstenen. Bluswater dat terecht komt op de verhardingen wordt via de interne riolering afgevoerd naar een grote inkuiping waarna het naar de waterbehandeling verpompt wordt. De verbinding tussen de waterbehandeling en het Albertkanaal kan afgesloten worden. In overleg met de brandweer werden de nodige voorzieningen getroffen om het bluswater van ongeveer 1 à 1,5 uur blussen op te vangen. Eventuele lekvloeistoffen en kuiswater die in de inkuipingen opgevangen worden, worden hergebruikt in het proces V O R M I N G V AN A F V A L S T O F F E N Alle vloeibare lijmafval en formaldehydeconcentraten buiten specificatie worden opnieuw in het productieproces aangewend. De belangrijkste geproduceerde afvalstoffen zijn verharde lijmen door de reiniging van reactoren en filters, verpakkingen uit kunststof of uit meer dan één materiaal van basismaterialen en gemengd klein chemisch afval (reinigingsdoeken, kleine recipiënten). Deze afvalstoffen ontstaan t.g.v. de uitvoering van onderhoudsactiviteiten, afzetting van materialen op toestellen, filters e.d. meer. Dergelijke afvalstoffen zijn inherent aan de werking van de installaties. De gegevens worden geregistreerd in een afvalstoffenregister dat permanent wordt bijgehouden. Tevens worden de geproduceerde hoeveelheden afvalstoffen jaarlijks gerapporteerd via het integraal milieujaarverslag. Naast bovenstaande afvalstoffen zijn er ook nog afvalstoffen die niet rechtstreeks gelieerd zijn aan de productie - of onderhoudsactiviteiten zoals, papier en karton, ambachtelijk afval. 20 MILIEUVERKLARING 2012 SADEPAN CHIMICA NV.