INTERREG PROJECT Samen Terug de boer Op

Transcriptie

1 INTERREG PROJECT Samen Terug de boer Op Syntheserapport Vormingsbehoeften Zorgboerderijen

2 1. Inleiding Binnen het STRO-project stond Steunpunt Groene Zorg mee in voor de realisatie van Activiteit 2A Aanmaken van diverse matchingtools om het groene zorgaanbod voor gebruikers, aanbieders en doorverwijzers uit de brede welzijnssector transparant en continu te ontsluiten. Als onderdeel van de tool waarmee het profiel van de zorgboerderij wordt omschreven, werd een beschrijving van de persoonlijke competenties van de zorgboer(in) opgenomen. Met ondersteuning van een kenniscentrum, Thomas More Hogeschool, definieerde Steunpunt Groene Zorg 8 competenties die van belang zijn bij de uitoefening van de opdracht als zorgboer(in). Deze 8 geselecteerde competenties zijn: Luisteren/inlevingsvermogen Flexibiliteit/gerichtheid op de zorggast Coachen en ontwikkelen/stimuleren Plannen en organiseren Betrouwbaarheid Zelfinzicht Assertiviteit Mensgerichtheid Zie bijlage voor een beschrijving van de wegingsschaal per competentie Gedurende een testfase werd voor 142 zorgboer(inn)en het persoonlijk competentieprofiel aan de hand van deze 8 competenties ingevuld. De resultatenanalyse van de inschaling van competenties bij deze eerste groep van zorgboerderijen, laat ons toe een inschatting te maken van het globale competentieprofiel van de zorgboer(inn)en. In dit rapport brengt Steunpunt Groene Zorg hierover verslag uit. 1

3 2. Testgegevens De inschaling gebeurde voor 124 zorgboerderijen. Voor elke begeleider op de zorgboerderij wordt een afzonderlijk competentieprofiel opgemaakt. Er werden 142 zorgboer(inn)en gescreend op één of meer competenties. De inschaling van competenties gebeurt door de consulent Steunpunt Groene Zorg van het werkgebied waar de zorgboerderij zijn activiteiten ontwikkelt. Het is deze consulent die het screeningsbezoek doet en met de zorgboerderij contacten onderhoudt naar aanleiding van nieuwe zorgboerderijovereenkomsten, evaluatiemomenten, vormingsactiviteiten, Om de gelijkvormigheid (in de methodiek van interview, in de interpretatie van begrippen en schaalniveaus, edm.) te stimuleren, volgden de consulenten een opleiding, begeleid door docenten van het Thomas More Instituut, op 10 september Ook de vrijwilligers die betrokken zijn bij de inschaling volgden deze opleiding. Bij elke competentie staan 3 niveaus van competentieontwikkeling beschreven. Bij de inschaling duidt de consulent aan welk niveau een bepaalde zorgboer heeft ontwikkeld voor een specifieke competentie. Indien alle competenties ingeschaald worden heeft een persoon minimum 8 en maximum 24 punten. Voor 72 zorgboer(inn)en werden alle 8 de competenties ingevuld. Voor de 70 overige werden één of meerdere competenties niet ingeschaald omdat de consulent oordeelde daarvoor onvoldoende kennis van de persoon te hebben. Binnen de groep van 72 volledig ingeschaalde competentieprofielen zien we een variatie in de globale competentie van 24 (maximale ) tot 9 (minimale + 1). Geen enkele zorgboer(in) haalde over de ganse lijn de minimum. 9 zorgboer(inn)en kregen in de beoordeling de maximum van 24 punten. 3 zorgboer(inn)en kregen een van 9 punten. 2

4 Welke competenties laten zich het makkelijkst n? Hiervoor bekijken we welke competenties het meest beoordeeld werden. Dat blijken assertiviteit en plannen en organiseren te zijn. Zelfinzicht blijkt de te zijn die het moeilijkst te beoordelen valt. In 86 competentiefiches werd deze competentie ingeschaald. Dat is nog steeds meer dan de helft. Tabel 1 Alle begeleiders N s Luisteren/inlevingsvermogen , , ,29 Flexibiliteit/gerichtheid op zorggast , , ,00 Coachen en ontwikkelen/stimuleren , , ,22 Assertiviteit , , ,60 Plannen en organiseren , , ,80 Betrouwbaarheid , , ,95 Zelfinzicht , , ,77 Mensgerichtheid , , ,02 iddelde s De diverse competenties halen gemiddelde s die relatief dicht bij elkaar liggen. Assertiviteit haalt de hoogste gemiddelde (2.29). Coachen en ontwikkelen/stimuleren heeft de laagste gemiddelde (2.09). Het verschil is niet noemenswaardig. Voor de meeste competenties haalt ongeveer de helft van de zorgboeren de middelste. De beoordeling van de competentie assertiviteit wijkt daarvan af. De beoordeling van deze competentie is meer uitgesproken. In 50 van de fiches waarin deze competentie beoordeeld werd, haalt de zorgboer(in) de maximum. Ook de competentie plannen en organiseren wijkt af van de norm. Voor deze competentie kreeg 2 op 3 zorgboer(inn)en de midden. De meeste zorgboer(inn)en n op deze competentie middelmatig. 3

5 3. Onderzoek naar bepalende factoren In dit gedeelte onderzoeken we of competenties meer of minder aanwezig zijn bij specifieke deelgroepen binnen de populatie van zorgboer(inn)en. De resultaten worden onderzocht op drie variabelen: geslacht, leeftijd, al dan niet een professionele agrarische activiteit uitoefenen op de zorgboerderij. Mannelijke en vrouwelijke begeleiders Als we de resultaten opsplitsen tussen mannelijke en vrouwelijke begeleiders merken we meer uitgesproken verschillen ten opzichte van de algemene resultaten. 66 competentieprofielen hebben betrekking op een mannelijke begeleider, 75 op een vrouwelijke. Er is dus een behoorlijk evenwichtige verdeling. Vrouwelijke begeleiders blijken voor onze consulenten iets gemakkelijker te n. Van de 72 volledig ingevulde competentieprofielen hebben er 31 (43) betrekking op een mannelijke begeleider. In de totale groep nemen de mannen een aandeel van 47 in. Vrouwelijke begeleiders halen op elke competentie een hogere gemiddelde dan hun mannelijke collega s. Over alle competenties heen halen vrouwen een gemiddelde van 2,41 terwijl mannen slechts 1,91 als gemiddelde halen. De verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke begeleiders zijn het meest uitgesproken op het gebied van de competenties zelfinzicht en mensgerichtheid. Het onderscheid tussen mannen en vrouwen valt het minst op bij plannen en organiseren. Dat is meteen ook de competentie waarop de mannelijke begeleiders de hoogste gemiddelde halen. Bij vrouwelijke begeleiders daarentegen, komt deze competentie pas op de laatste plaats. Niettemin ligt de gemiddelde van de zorgboerinnen ook voor deze competentie hoger dan bij de zorgboeren. Mannelijke begeleiders N s Luisteren/inlevingsvermogen 47 1, , , ,15 Flexibiliteit/gerichtheid op zorggast 46 1, , , ,26 Coachen en ontwikkelen/stimuleren 55 1, , , ,91 Assertiviteit , , ,33 Plannen en organiseren 57 2, , , ,04 Betrouwbaarheid 41 1, , , ,71 Zelfinzicht 37 1,76 3 8, , ,43 Mensgerichtheid 47 1, , , ,28 1,91 4

6 Vrouwelijke begeleiders N s Luisteren/inlevingsvermogen 57 2, , , ,53 Flexibiliteit/gerichtheid op zorggast 53 2, , , ,32 Coachen en ontwikkelen/stimuleren 61 2, , , ,75 Assertiviteit 70 2, , , ,86 Plannen en organiseren 67 2, , ,67 3 4,48 Betrouwbaarheid 53 2, , ,94 5 9,43 Zelfinzicht 48 2, , , ,42 Mensgerichtheid 54 2, , ,89 5 9,26 2,41 Vrouwelijke begeleiders n het best op gebied van assertiviteit, mensgerichtheid en luisterbekwaamheid. Na plannen en organiseren n mannen het best op assertiviteit en luisterbekwaamheid. Zelfinzicht is de competentie waarop mannelijke begeleiders gemiddeld het zwakst n. Het aantal mannelijke begeleiders dat op deze competentie de maximale behaalt ligt bijzonder laag. Ook voor de competenties luisteren/inlevingsvermogen en mensgerichtheid behaalt slechts een kleine groep van mannelijke begeleiders de hoogste. Van de mannelijke zorgboeren scoort 1 op 3 laag op het vlak van assertiviteit. Hoewel deze competentie globaal goed scoort is er bij deze niche sprake van een resultaat dat opvallend lager ligt dan het gemiddelde. Jongere en oudere begeleiders Van 92 gescreende zorgboer(inn)en kennen we de leeftijd. Ze zijn in te delen in volgende leeftijdscategorieën: 60 jaar of ouder tot 60 jaar 52 Jonger dan 45 jaar 24 De zorgboer(inn)en van middelbare leeftijd halen gemiddeld een iets hogere dan de twee andere groepen. De oudste zorgboer(inn)en halen gemiddeld de zwakste. Bij de oudste leeftijdsgroep haalt coachen en stimuleren de hoogste. Op deze competentie n ze zelfs lichtjes beter dan de twee andere leeftijdscategorieën. Dat is ook zo voor de competentie assertiviteit. Zelfinzicht ligt bijzonder laag binnen deze groep. Geen enkele van de zorgboeren ouder dan 60 jaar haalt op deze competentie de maximum. Ook voor de 5

7 competentie flexibiliteit/gerichtheid op de zorggast halen de oudere zorgboeren opvallend veel minimum s. Zorgboeren van middenleeftijd onderscheiden zich het meest op het gebied van mensgerichtheid. Ze n iets minder op plannen en organiseren en op coachen en stimuleren. Maar globaal liggen de gemiddelde s per competentie dicht bij elkaar. De groep van jongere zorgboer(inn)en doet het relatief goed op het gebied van luisteren en inlevingsvermogen. Een relatief grote groep, bijna 1 op 3, krijgt de laagste inzake coachen en stimuleren. Maar van een heel uiteenlopende tussen de leeftijdsgroepen kunnen we in geen enkel geval spreken. De resultaten moeten deels gelinkt worden met de verschillen in geslacht. Het dient vermeld dat in de oudste leeftijdscategorie de mannelijke begeleiders het sterkst vertegenwoordigd zijn. In de middenleeftijd is dat net omgekeerd. Bij de jongste leeftijdscategorie zijn er net zoveel mannelijke als vrouwelijke begeleiders. 60j of ouder N s Luisteren/inlevingsvermogen 12 2, , , ,00 Flexibiliteit/gerichtheid op zorggast 11 2, , , ,36 Coachen en ontwikkelen/stimuleren 12 2, , ,67 1 8,33 Assertiviteit 15 2, , , ,67 Plannen en organiseren 14 2, , ,57 1 7,14 Betrouwbaarheid , , ,18 Zelfinzicht 11 1,64 0 0, , ,36 Mensgerichtheid 13 2, , ,92 1 7,69 2,05 45 tot 60j N s Luisteren/inlevingsvermogen 39 2, , , ,51 Flexibiliteit/gerichtheid op zorggast 34 2, , , ,71 Coachen en ontwikkelen/stimuleren 42 2, , , ,05 Assertiviteit 42 2, , , ,43 Plannen en organiseren 45 2, , ,89 4 8,89 Betrouwbaarheid 33 2, , , ,21 Zelfinzicht 29 2, , , ,24 Mensgerichtheid 34 2, , , ,76 2,20 6

8 jonger dan 45 N s Luisteren/inlevingsvermogen 17 2, , ,82 1 5,88 Flexibiliteit/gerichtheid op zorggast 19 2, , , ,53 Coachen en ontwikkelen/stimuleren , , ,82 Assertiviteit 21 2, , , ,29 Plannen en organiseren 21 2, , , ,29 Betrouwbaarheid , , ,53 Zelfinzicht 15 2, , , ,00 Mensgerichtheid 18 2, , , ,67 2,15 Professionele land- en tuinbouwers tov andere zorgboeren Van 138 gescreende zorgboer(inn)en weten we of ze al dan niet een professioneel agrarisch bedrijf uitbaten. Op dit criterium is de gescreende groep als volgt verdeeld Professioneel land of tuinbouwer 102 Geen professioneel agrarische uitbating 36 De gescreende groep is representatief voor de totale populatie van zorgboerderijen. Eind 2013 was 76 van de actieve zorgboerderijen in Vlaanderen actief als professioneel agrarisch bedrijf. In de onderzochte populatie is dat 74. De gemiddelde s op de diverse competenties liggen voor beide deelgroepen in dezelfde buurt. Op de competentie luisteren/inlevingsvermogen is er de grootste onderlinge afwijking. Maar het verschil bedraagt slechts 0,29 punten. Op zowat alle competenties haalt de groep buiten de land- en tuinbouw een iets hogere gemiddelde. Enkel inzake plannen en organiseren n de land- en tuinbouwers lichtjes beter. Assertiviteit is voor beide groepen de meest ontwikkelde competentie. Van de niet-landbouwers haalt bij 2 op de 3 de maximum voor assertiviteit. 7

9 Prof. landbouwer N s Luisteren/inlevingsvermogen 76 2, , , ,11 Flexibiliteit/gerichtheid op zorggast 72 2, , , ,44 Coachen en ontwikkelen/stimuleren 82 2, , , ,95 Assertiviteit 87 2, , , ,99 Plannen en organiseren 88 2, , ,32 6 6,82 Betrouwbaarheid 69 2, , , ,74 Zelfinzicht 61 2, , , ,31 Mensgerichtheid 73 2, , , ,70 2,12 Niet-landbouwer N s Luisteren/inlevingsvermogen 26 2, , ,31 2 7,69 Flexibiliteit/gerichtheid op zorggast 26 2, , , ,23 Coachen en ontwikkelen/stimuleren 31 2, , , ,58 Assertiviteit 34 2, , , ,65 Plannen en organiseren 33 2, , , ,12 Betrouwbaarheid 23 2,3 9 39, ,17 2 8,70 Zelfinzicht 23 2, , , ,39 Mensgerichtheid 27 2, , , ,52 2,28 Besluit Bij opsplitsing van de groep zorgboerderijen in deelgroepen springt het onderscheid in competenties tussen mannelijke en vrouwelijke begeleiders op de zorgboerderij het meest in het oog. Ook bij verdeling in leeftijdsgroepen vallen enkele afwijkingen op maar die zijn minder uitgesproken. 8

10 4. Conclusies Coachen en ontwikkelen/stimuleren is de competentie die het minst ontwikkeld is. Meer dan 1 op 5 zorgboeren haalt voor deze competentie slechts de laagste. Voor de oudere zorgboeren, die globaal zwak n, is dit nochtans de best ontwikkelde competentie. Zelfinzicht scoort nauwelijks beter dan coachen. Mannelijke begeleiders n hierop gemiddeld het zwakst. Dat is nog meer uitgesproken bij de groep van oudere zorgboeren, die ook in hoofdzaak bestaat uit mannelijke begeleiders. Betrouwbaarheid is de volgende competentie die eerder zwakt scoort. Deze competentie scoort over alle deelgroepen heen matig. Diezelfde matigheid is er ook voor de competentie flexibiliteit/gerichtheid op de zorggast. Voor geen enkele deelgroep scoort deze competentie opvallend hoog of laag. Enkel bij de groep van oudere begeleiders haalt een opvallend hoog aantal slechts de minimum. Het vermogen tot plannen en organiseren is over het algemeen iets sterker aanwezig. Het is de meest middelmatige competentie: niet uitgesproken goed en evenmin uitgesproken slecht ontwikkeld. Bij vrouwelijke begeleiders is dit gemiddeld de zwakst ontwikkelde competentie, terwijl dit voor mannelijke begeleiders net de hoogste haalt. De competentie tot luisteren en inlevingsvermogen behoort tot een van de betere. Zowel bij mannen als bij vrouwen komt deze competentie op de derde plaats. Maar bij de mannelijke begeleiders is er slechts een beperkte groep die voor deze competentie de hoogste haalt. Jongere zorgboer(inn)en doen het op dit vlak net iets beter dan hun oudere collega s. Ook niet-landbouwers n voor deze competentie iets beter dan landbouwers. Op het vlak van mensgerichtheid n de zorgboer(inn)en gemiddeld goed. Mannelijke begeleiders doen het hier opvallend minder goed dan hun vrouwelijke collega s. Slechts een kleine groep van zorgboeren haalt voor deze competentie de hoogste. Assertiviteit is de competentie die gemiddeld de hoogste haalt. Dit neemt niet weg dat bij 1 op de 5 zorgboer(inn)en deze competentie de laagste krijgt. 9

11 5. Aanbevelingen De bovenstaande conclusies kunnen we omzetten in aanbevelingen met betrekking tot vormingsinitiatieven die de zorgboer(inn)en ondersteunen in de verdere ontwikkeling van hun competenties. a) Vormingsinitiatieven die zich richten op de ontwikkeling van elk van de 8 competenties voor zorgboerderijen zijn wenselijk. Zelfs de competentie assertiviteit, die het best scoort bij zorgboer(inn)en, blijkt toch nog bij een aanzienlijke groep zwak te n. Naar schatting 150 zorgboer(inn)en in Vlaanderen halen op deze competentie de laagste. b) De groep van oudere, mannelijke begeleiders op de zorgboerderij vormt een specifieke doelgroep voor vormingsinitiatieven. c) Mannelijke begeleiders in het algemeen hebben nood aan bijkomende ondersteuning in hun competenties. Die nood ligt het hoogst op het gebied van zelfinzicht. d) Het verschil tussen mannelijke en vrouwelijke begeleiders op de zorgboerderij is van die aard dat een afzonderlijke benadering van beide doelgroepen in de competentieontwikkeling dient overwogen te worden. 10

12 BIJLAGE Schaal voor weging van het competentieprofiel van de zorgboer(in) Luisteren/inlevingsvermogen De zorgboer geeft weinig blijk van inlevingsvermogen, neemt weinig tijd voor een gesprek, is goedgelovig of oordeelt te sterk vanuit eigen referentiekader. De zorgboer kan zich onbevangen inleven in de zorggast maar ziet niet alle kansen of noden van de zorggast en/of laat zich nog te makkelijk meeslepen (niet kritisch genoeg). De zorgboer is voldoende kritisch, ziet de diepere betekenis van (non-)verbale boodschappen, stimuleert de zorggast om zich uit te spreken en problemen of klachten te uiten. Flexibiliteit/gerichtheid op zorggast De zorgboer houdt vast aan zijn gewoontes en past zijn aanpak of gedrag weinig tot niet aan als een concrete situatie met de zorggast dat vereist. De zorgboer voelt de mogelijkheden en interesses aan van de zorggast en stemt het takenpakket hierop af. De zorgboer leeft zich in in de gevoelswereld van de zorggast en stemt zijn handelen hier op af. Coachen en ontwikkelen/stimuleren De zorgboer biedt hulp aan de zorggast om taken te volbrengen. De zorgboer stimuleert en biedt hulp en steun bij de taken en het ontwikkelen van de gewenste gedragsvaardigheden. De zorgboer motiveert en coacht het groeien binnen taken en als persoon. Assertiviteit De zorgboer heeft het moeilijk om grenzen te stellen naar de zorggast toe of naar hulpverleners, groene zorg of ouders/familie toe. De zorgboer geeft duidelijke grenzen aan t.o.v. de zorggast, maar vindt het moeilijk dit ook te doen naar andere partijen. De zorgboer durft op een respectvolle en constructieve wijze grenzen aan te geven en dit naar alle partijen. Plannen en organiseren De zorgboer laat de dingen op zich afkomen. Begint zonder plan aan iets, is impulsief. Vertoont chaotisch gedrag. Slaagt er niet in structuur te scheppen voor de zorggast. De zorgboer plant en organiseert dagelijks het eigen werk en het werk van de zorggast effectief. De zorgboer plant en organiseert het eigen werk en het werk van de zorggast niet enkel in een adequate dag- en weekplanning, maar ook in de ruimte. 11

13 Betrouwbaarheid De zorgboer handelt eerder onbewust. De zorgboer respecteert en houdt zich aan de afgesproken normen en waarden. De zorgboer handelt integer en consequent in een veelheid aan situaties, ook in die waar geen eenduidige regelgeving voor bestaat. Zelfinzicht De zorgboer beschikt over een beperkt zelfinzicht. De zorgboer beschikt over zelfinzicht en beseft het impact van zijn persoon op de zorggast. De zorgboer scherpt zijn zelfinzicht aan door te leren uit ervaringen, feedback van anderen en stuurt zijn gedrag bij op basis hiervan. Mensgerichtheid De zorgboer werkt graag met mensen, maar mag nog een breder perspectief innemen inzake het benaderen van de zorggast als mens en in het omgaan met zijn beperkingen. De zorgboer getuigt van een positieve ingesteldheid en mensbeeld. De zorgboer denkt en handelt volgens een brede mensgerichte visie. Deze schaal werd ontwikkeld in samenwerking met Ellen Florin, Cathérine Schepers en Yoko Theunis van Thomas More Hogeschool, Antwerpen. 12