VERKENNING VERVANGINSOPGAVE VAN DE NATTE KUNSTWERKEN

Transcriptie

1 MULTIWATERWERK VERKENNING VERVANGINSOPGAVE VAN DE NATTE KUNSTWERKEN Nu is het moment na te denken over een efficiënte vervangingsopgave. Dit besef is ontstaan vanuit de Strategische Verkenning Vervanging Natte Kunstwerken. Uit deze verkenning volgde een onderzoek naar vervangingsscenario s voor de Maas. Voor één van de scenario s, de Marktmaas is gesproken over de mogelijkheden van innovatie binnen de vervangingsopgave. Dit werd één van de onderwerpen van de CIP (Corporate Innovatie Programma)-sessie in april In 2011 heeft de topsector Water binnen Proeftuinen.nl het nut van dit idee met de naam MultiWaterWerk onderschreven. Het MultiWaterWerk idee heeft vorm gekregen in overleggen tussen Rijkswaterstaat, Van Hattum en Blankevoort, Deltares en IPV Delft en in deze zogenaamde gouden driehoek is een project geformuleerd binnen de kaders van CIP. Foto: beeldbank.rws.nl Luchtfoto van het sluis en stuwcomplex te Lith

2 MultiWaterWerk VERKENNING VERVANGINGSOPGAVE VAN DE NATTE KUNSTWERKEN in opdracht van RWS door: Deltares, Van Hattum en Blankevoort en ipv Delft datum: juli 2012

3

4

5 < KAART GEPRESENTEERD BIJ DE INNOVATIE-ESTAFETTE 2011 OVERZICHT KUNSTWERKEN IN BEHEER VAN RWS

6 INHOUDSOPGAVE INLEIDING ANALYSE ZUID-WILLEMSVAART I DELTARES PROCES VAN AANBESTEDEN I VAN HATTUM EN BLANKEVOORT BV VERKENNING PROGRAMMA VAN EISEN I IPV DELFT SAMENVATTING EN CONCLUSIES BIJLAGE SAMENVATTING STORM-SESSIE DEELNEMERSLIJST

7 INLEIDING Vanaf 2020 voorziet Rijkswaterstaat een grote vervangingsopgave van waterbouwkundige kunstwerken, waaronder een groot aantal schutsluizen. Nu is dan ook het moment om na te denken over mogelijkheden om de vervangingsslag zo efficiënt mogelijk uit te voeren. Dat is voor alles een kwestie van organisatie: door nu te investeren in een creatieve, innovatieve aanpak kan geld en tijd in de toekomst bespaard worden. MULTIWATERWERK, HET CONCEPT Met de vervangingsopgave van natte kunstwerken zal zeer veel geld gemoeid zijn. Daarbij worden hoge eisen gesteld op het gebied van betrouwbaarheid, duurzaamheid en onderhoudsvriendelijkheid. Om aan alle eisen te kunnen voldoen en toch grip te hebben op zowel de investeringskosten als de toekomstige beheer- en onderhoudskosten zijn drie aspecten van belang: standaardisatie, innovatie en marktwerking. De praktijk leert echter dat deze drie aspecten zich moeilijk laten verenigen. Dat heeft alles te maken met de manier waarop dergelijke civiele werken worden ontworpen en aanbesteed. Om toch op alle drie de aspecten winst te behalen moet goed worden nagedacht over het ontwerp- en aanbestedingstraject. Het concept Multiwaterwerk voorziet op de eerste plaats in een splitsing tussen het ontwerp en de realisatie van het kunstwerk. Door eerst voldoende tijd en energie te steken in een goed doordacht basisontwerp, kan vervolgens een groot aantal werken hierop worden gebaseerd, waardoor winst te behalen is in o.a. de ontwerpkosten, de standaardisatie van onderdelen en bouwwijze. FOTO: BEELDBANK.RWS.NL > PHILIPSDAM

8 INLEIDING Het apart uitwerken van het basisontwerp geeft ook de mogelijkheid om aan vernieuwingen te werken; iets waarvoor binnen gewone projecten vaak onvoldoende ruimte is. Vaak resulteren discussies over verantwoordelijkheid en risico s ertoe dat voorgestelde innovaties niet binnen een lopend project gerealiseerd kunnen worden. INNOVATIEF ONTWERP EN UITVRAAG Een efficiënte uitvoering van de vervangingsopgave vraagt dus om de ontwikkeling van een vernieuwend basisontwerp voor een groep van kunstwerken. Dit zal Rijkswaterstaat niet zelf doen; voor het maken van het basisontwerp zal de markt worden betrokken. De mogelijkheden hiervoor zijn in de afgelopen maanden verkend en de resultaten zijn in dit rapport weergegeven. De focus ligt hierbij in eerste instantie op de schutsluizen. In dit rapport wordt het concept van Multiwaterwerk verder uitgewerkt en scherper in beeld gebracht. Dit beeld kan dienen als uitgangspunt voor discussies over het nut en de waarde van een dergelijke efficiencyslag en als basis voor verdere uitwerking ervan naar een breed gedragen concept voor Multiwaterwerk. AANPAK VERKENNING Voor de verkenning van het concept Multiwaterwerk is allereerst de huidige praktijk voor de vervanging van schutsluizen beschreven. De gesignaleerde knelpunten en wensen vanuit dit praktijkvoorbeeld voeden het concept Multiwaterwerk. Het praktijkvoorbeeld is hier de Zuid Willemsvaart. De analyse van de Zuid Willemsvaart is beschreven in het volgende hoofdstuk. Een vernieuwend basisontwerp kan alleen tot stand komen in een proces waar innovatie gestimuleerd wordt. Daarvoor moeten alle partijen, RWS, ingenieursbureau s en bouwbedrijven, gestimuleerd worden hun kennis in te brengen in het vernieuwde basisontwerp. Vervolgens dient het basisontwerp uitgangspunt te zijn voor toekomstige projecten. Dit stelt eisen aan het aanbestedingsproces. Een mogelijk proces voor de ontwerpuitvraag wordt in het hoofdstuk proces van aanbesteden beschreven. Vervolgens is er een beeld nodig van het beoogde doel: een vernieuwend basisontwerp als resultaat van de ontwerpuitvraag. In het hoofdstuk verkenning programma van eisen is een eerste technische inventarisatie gemaakt, zijn mogelijkheden voor standaardisatie en innovatie geïdentificeerd en is een aanzet tot het programma van eisen gemaakt. Aansluitend aan de verkenning van de vervangingsopgave, beschreven in dit boekwerk, is een Stormsessie gehouden. Deze sessie had tot doel de innovatie door te lichten en de waarde van MultiWaterWerk te bepalen. Een samenvatting van deze analyse is in de bijlage opgenomen. 9

9 KAART: RECENTE EN LOPENDE VERVANGINGEN VAN SCHUTSLUIZEN IN DE ZUID WILLEMSVAART

10 ANALYSE ZUID WILLEMSVAART VERKENNING VAN DE ACTUELE SITUATIE: ZUID WILLEMSVAART Voor nieuwe ontwikkelingen in de nabije toekomst is het goed de lessen te trekken uit het verleden. Hiervoor is gekeken naar de recente en lopende vervangingen van schutsluizen in de Zuid Willemsvaart. De ervaringen van dit project geven inzicht in de ontwikkelingen van de afgelopen jaar en geven inzicht in de actuele situatie. (Zie kaart linker pagina) ANALYSE PROCES In het aanbestedingsproces van de Zuid Willemsvaart zie je de ontwikkelingen op dit gebied binnen Nederland terug (zie tabel-1). In grote lijnen verandert het aanbestedingsbeleid van een beleid waarbij kennis en risico s bij Rijkswaterstaat liggen naar een beleid waar kennis en risico s meer en meer bij de markt komen te liggen. Daarnaast worden de onderhoudskosten steeds vaker als onderdeel van de aangeboden prijs in het aanbestedingsproces meegenomen. De Zuid Willemsvaart is een kanaal van ca. 120 km en vormt een vaarwegverbinding tussen de Maas bij Maastricht en de Maas bij Den Bosch. Het hoogteverschil dat wordt overbrugd is ca. 40 meter. Het kanaal is aangelegd in het begin van de 19e eeuw. In de 80-er jaren van de 20e eeuw is begonnen met de vervanging van de kunstwerken in dit kanaal. De grootte van het totale project heeft doen besluiten 5 deelprojecten binnen dit kanaal te definiëren. TABEL-1 Marktbenadering beleid: 80 er en 90 er jaren: RAW contracten Corporate inkoopstrategie 2004: D&C contracten Huidige regel: Markt, tenzij.. - Sinds 2008; DBFM tenzij voor grote projecten - Public Private Comparator boven 60 miljoen (DBFM versus D&C) 11

11 WAT ZIEN WE? Voor de Zuid Willemsvaart is geprobeerd zo efficiënt mogelijk met voorbereidingskosten, ontwerpkosten en onderhoudskosten om te gaan binnen de vigerende beleidsregels. Het ontwerp van sluis 11 en 13 is gebruikt voor sluis 10 en 12. Voor sluis 4, 5 en 6 is in de uitvraag meegegeven dat drie paar dezelfde deuren moesten worden toegepast. Hierdoor is bespaard op onderhoudskosten (1 set reservedeuren). Vervolgens is geprobeerd het ontwerp van sluis 4, 5 en 6 te gebruiken voor de sluis bij Berlicum, maar dit is niet gelukt. Het opleggen van een deurtype bij de uitvraag door RWS legt risico s terug bij RWS en dat past niet binnen het beleid van risicoverlegging richting markt. In de laatste fase van de vervangingsopgave voor de Zuid Willemsvaart is door Rijkswaterstaat het aanbestedingsproces zo vormgegeven dat de ontwerpinspanning beperkt is. Gekozen is voor een proces in twee rondes; volgens de Concurrentie Gerichte Dialoog procedure. In beide rondes is geen uitgewerkt ontwerp gevraagd. In de eerste ronde werd een plan van aanpak van maximaal 40 pagina s gevraagd, zonder prijsindicatie. In de tweede ronde werd een inschrijving met 20% onzekerheid gevraagd. De onderhoudskosten maakten geen deel uit van de aanbesteding in deze laatste fase, omdat het een D&C contract is en geen DBFM-contract. FOTO: BEELDBANK.RWS.NL > ZUID-WILLEMSVAART

12 ANALYSE ZUID WILLEMSVAART Voor de Zuid Willemsvaart is geprobeerd standaardisatie door te voeren in het ontwerp van de schutsluizen. In de verschillende ontwerpen voor de Zuid Willemsvaart is geen innovatie ingebracht. In de periode dat RWS nog keuze had in de methode van aanbesteden lukte het deurtypes en nivelleersystemen voor te schrijven (sluis 11 en 13 vs. sluis 10 en 12). RWS zag de voordelen van standaardisatie in bediening, onderhoud en vervanging, maar ook in ontwerpkosten en legde dit daarom op. Bij de vervanging van sluis 4,5, en 6 kon RWS niet meer voor deze methode van aanbesteden kiezen en moest de aanbieder de vrijheid geboden worden om zelf een deur te ontwerpen. Het gevolg is dat er voor de sluisdeuren van Berlicum gekozen is voor stalen deuren en voor sluis 4, 5 en 6 voor houten sluisdeuren (Zie tabel-2). Door de nadruk op kostenbesparing, (zowel ontwerpkosten, transactiekosten als bouwkosten) is er in het technisch ontwerp geen ruimte voor innovaties. In de EMVI-criteria zitten bovendien geen prikkels om creativiteit, innovatie, kennis vanuit markt of kennisinstellingen in te brengen (Zie tabel-3). TABEL-3 CONCLUSIE TABEL-2 De analyse van de vervangingen van schutsluizen in de Zuid Willemsvaart laat zien dat er in de praktijk vanuit markt en overheid aandacht is voor sturing op kosten. Er wordt ingezet op een efficiënt voorbereidings- en ontwerptraject en daarbij speelt standaardisatie in het ontwerp van schutsluizen een belangrijke rol. Uit de analyse wordt ook duidelijk dat er in het proces geen ruimte voor innovatie is. De gedachte van een goed doordacht standaard Multiwaterwerk ontwerp sluit aan op de wens die vanuit de praktijk wordt gesignaleerd om standaardisatie, innovatie en marktwerking samen te brengen. Binnen de vigerende beleidsregels voor de aanbesteding van (kunst)werken is het echter niet mogelijk een standaard ontwerp in de uitvraag mee te geven. Multiwaterwerk vraagt dan ook om een ander type aanbestedingsproces. 13

13 FOTO: BEELDBANK.RWS.NL > SCHUTSLUIZEN ZUID-WILLEMSVAART

14 PROCES VAN AANBESTEDEN INLEIDINGINLEIDING PROCES VAN Multiwaterwerk vereist een nieuw type aanbestedingsproces. In dit hoofdstuk wordt hiervoor een proces uitgewerkt. De gedachte is ontwerpallianties te vormen (met RWS, ingenieursbureau s en bouwbedrijven) die in concurrentie werken aan een optimaal basisontwerp voor het Multiwaterwerk. DOEL ONTWERPALLIANTIE Het doel van de ontwerpalliantie is standaardisatie en efficiëncy te bereiken in de realisatie van natte kunstwerken door, in concurrentie, een doelmatige samenwerking tussen de publieke en private partijen te organiseren voor het ontwerp- / voorbereidingstraject. INHOUDELIJK/ORGANISATORISCH Resultaat van de ontwerpalliantie is het ontwerp voor een schutsluis dat meerdere keren (op een corridor) kan worden toegepast. Het ontwerp moet duurzaam, onderhoudsvriendelijk, inpasbaar in de omgeving, betrouwbaar, modulair en goedkoop te realiseren zijn. Het ontwerp wordt gerealiseerd door een combinatie van drie partijen die kennis inbrengen zoals weergegeven in figuur-1. INBRENG RWS RWS brengt kennis in over de kritische onderdelen in het onderhoud en brengt expertise in over het gebruik en het beheer van natte kunstwerken. Bij de te maken ontwerpkeuzes werken zij vooral de aspecten uit die raken aan onderhoud, bediening en beheer. Daarnaast vertegenwoordigt RWS de belangen van de gebruikers die al dan niet in het voortraject zijn geïnventariseerd. INBRENG ONTWERPEND AANNEMER Het bouwbedrijf brengt expertise in op het gebied van maakbaarheid en kosten en draagt haalbare varianten aan. Bij de te maken ontwerpkeuzes werken zij vooral de kosten en risico s uit voor de verschillende varianten (Het betreft dus niet alleen detailkennis over de realisatie). INBRENG INGENIEURSBUREAU Het ingenieursbureau verzorgt vooral de constructieve uitwerking van het ontwerp en de hiervoor af te wegen varianten. Om tot een optimum te komen in het ontwerp (optimum tussen duurzaam, onderhoudsvriendelijk, goedkoop, eenvoudig te bedienen, etc.) is de inbreng en de samenwerking tussen deze partijen cruciaal. FIGUUR-1: SAMENWERKING RWS, INGENIEURSBUREAU EN AANNEMER VOOR BASISONTWERP 15

15 Drie ontwerp allianties gaan aan het werk en concurreren, in het aanbestedingstraject, om het beste ontwerp te realiseren. Het eindproduct is een ontwerp waarvan de realisatie via een apart aanbestedingstraject op de markt wordt gezet. Dit kan in verschillende contractvormen zoals E&C, RAW, DBFM, etc. CONTRACTUEEL VERDIENMODEL In ons geval is er geen sprake van een risicopot maar van een kansenpot. De kansenpot wordt gezamenlijk beheerd en gevuld met de besparende innovaties. De besparing ten opzichte van het traditionele kunstwerk wordt verdeeld. De besparing t.o.v. het traditionele kunstwerk wordt als volgt verdeeld: - Bouwbedrijf; royalties als vast bedrag en/of vervolgopdracht voor realisatie, - Ingenieursbureau; royalties en/of vervolg opdracht voor uitwerking van inpassing, - Regionale directie en waterschap; de echte besparing, - Centrale organisatie RWS; een spaarbedrag voor een volgende ronde. Om het verdienmodel te laten werken dient het traject na de ontwerpalliantie voortvarend doorgezet te worden. De besparing wordt berekend door de kostenramingen te vergelijken met een vooraf onderbouwd plafondbedrag. Om de kostenramingen hard te maken is het mogelijk noodzakelijk om de selectieprocedure van het ontwerp te koppelen aan een realisatiecontract. Hier is vooralsnog niet van uitgegaan, omdat dit ook nadelen met zich meebrengt, zie hoofdstuk SWOT. Zijstap: Het doel van een alliantie zoals we die kennen van de waardse Alliantie, A2 Hooggelegen en OV-SAAL is de risico s zo goed mogelijk te verdelen tussen opdrachtgever en opdrachtnemer met een risicopot. De risicopot wordt samen beheerd met het doel de risico s zodanig te beheersen dat er iets overblijft. Het geld dat overblijft wordt volgens een vooraf bepaalde sleutel verdeeld. Bij de ontwerpalliantie is er een kansenpot. SELECTIEPROCEDURE ONTWERP ALLIANTIE Het aanbestedingstraject van de ontwerpalliantie kan er als volgt uit zien: Stap 0: Aanmelding van combinaties. Doel; de juiste combinaties van partijen dienen zich aan. Stap 1: Prekwalificatie van ca. 5 potentiële ontwerpallianties (5 combinaties selecteren uit de aanmeldingen). Doel beperken van te maken kosten door marktpartijen. Stap 2: Beperken tot 3 beste ontwerp allianties (3 combinaties selecteren uit 5) Doel 3 slagvaardige teams creeëren en instap van de 3 RWS-teams. Stap 3: Genereren en Selectie van het winnende Multiwaterwerkontwerp. Doel is het beste Multiwaterwerk-ontwerp vast te stellen. Stap 4: De winnende ontwerpalliantie is vastgesteld. Het Multiwaterwerk-ontwerp wordt vervolgens ingepast, geconditioneerd en afgestemd met stakeholders, door RWS of IB (of tesamen met de realisatie via DBFM- contract). Met het ontwerp worden meerdere (E&C) uitvragen gedaan voor individuele of combinaties van sluizen.

16 PROCES VAN AANBESTEDEN In bijlage 1 zijn de individuele stappen van de aanbestedingsprocedure wat verder uitgewerkt. Bijlage 1 geeft een concrete aanpak voor het aanbestedingstraject met discrete stappen (waarbij impliciet een flink aantal keuzes zijn gemaakt). Dit is gedaan om te illustreren dat de ontwerpalliantie een haalbaar idee is dat ook is aan te besteden. De in de bijlage gepresenteerde aanpak is maar een voorbeeld, met andere keuzes kan het aanbestedingstraject er aanzienlijk anders uit zien. SWOT, MET IN HET ACHTERHOOFD DB(F)M Sterktes Je realiseert standaardisatie in ontwerp en beheer en onderhoud zonder naar een hele grote projectschaal te moeten. In het ontwerp kan je focussen op de kritische onderdelen. Je voorkomt versnippering in ontwerpen, in beheer en onderhoud, waardoor risico s in het beheer van waterwegen en primaire waterkeringen afnemen. Je verhoogt de efficiëncy in het ontwerp maar ook in de realisatie doordat een standaard gebouwd wordt die meerdere keren wordt herhaald. De ontwerpalliantie kan volledig focussen op techniek. Het ontwerp proces wordt niet verstoord door conditionering en inpassing. Als je kijkt naar de huidige grote integrale projecten (VHB: A2 hooggelegen, Zuid Willemsvaart) zie je dat inpassing en afstemming met stakeholders, met name de verstoringen veroorzaken waardoor het ontwerpproces vertraagd. Begrijp ons niet verkeerd; allianties zijn een krachtig instrument om de inpassing en afstemming met stakeholders daadkrachtig op te lossen. Maar hier wordt ontwerp en inpassing enigzins los geknipt. Met het Multiwaterwerkontwerp in de hand wordt de afstemming met de stakeholders over de inpassing veel gemakkelijker. Je stimuleert innovatie. Er wordt functioneel gespecificeerd en innovaties worden direct gedragen door alle betrokken partijen. In de ontwerpallianties werken publieke en private partijen daadwerkelijk samen. In de ontwerpalliantie wordt kennis en ervaring van OG, IB en AN optimaal benut in een vroeg stadium van een project. Met het multiwaterwerk basisontwerp in de hand kan de inpassing en noodzakelijke afstemming met locale overheden sneller worden gerealiseerd. Zwaktes Is het verdienmodel voldoende interessant voor de drie verschillende betrokken partijen? Onderschatting in kostenramingen doordat het ontwerp niet direct gerealiseerd hoeft te worden. Kansen Vertrouwen in samenwerking tussen markt en publieke partij wordt vergroot. Innovaties worden gerealiseerd. RWS kan de kennis en de regie in het beheer van waterwegen & beheer van primaire waterkeringen versterken. Als de winnende ontwerpalliantie doorgaat in een contract voor de inpassing en de realisatie bouw je in de tenderfase al aan de samenwerking tussen OG en ON voordat je het project daadwerkelijk start. 17

17 FOTO: BEELDBANK.RWS.NL > SCHUTSLUIZEN ZUID-WILLEMSVAART

18 PROCES VAN AANBESTEDEN Bedreigingen RWS ziet het als een stapje terug van de markt tenzij / DBFMO. RWS heeft onvoldoende capaciteit voor de inbreng van 3 teams op het gebied van beheer en onderhoud van waterwegen en natte kunstwerken. De 3 teams zijn niet gelijkwaardig en er ontstaat discussie over level playing field. Het bouwbedrijf van het winnende ontwerp wordt mogelijk uitgesloten om een E&C aanbieding te maken. Bezwaren van midden- en kleinbedrijf: veel te complex (vanwege de klein te houden projectschaal is dit voor MKB juist een kans). Bezwaren van IB- s: onze markt verdwijnt. Royalties worden nooit betaald want het traject wordt niet door gezet. Uniek lijkt een betere keus, (zeker als je vergelijkt voor 1 individueel kunstwerk). Het Multiwaterwerk is beperkt houdbaar en wordt niet verbeterd. TOT BESLUIT In dit hoofdstuk is geschetst hoe de aanbesteding van het ontwerp van het Multiwaterwerk middels ontwerpallianties er uit kan zien. Het idee van ontwerpallianties gaat er van uit dat er winst te behalen is in de standaardisatie van realistie en beheer en onderhoud, door de ontwerpen van natte kunstwerken te standaardiseren. Om te komen tot dit Multiwaterwerk-ontwerp is een effectieve samenwerking tussen RWS, bouwbedrijf en ingenieursbureau noodzakelijk. Er is een aanbestedingstraject geschetst waarmee deze samenwerking tot stand kan worden gebracht. Het aanbestedingstraject is gebaseerd op de stapsgewijze aanbesteding die RWS gebruikelijk hanteert. In bijlage 1 is het aanbestedingstraject verder uitgewerkt. De samenwerking tussen publieke en private partijen en de wijze waarop het aanbestedingstraject zijn ingericht zorgt ervoor dat innovaties breed gedragen worden en ook daadwerkelijk gerealiseerd worden. Door het Multiwaterwerkontwerp meerdere keren toe te passen wordt efficiency bereikt in het ontwerp, de realisatie en het beheer en onderhoud van natte kunstwerken. Een rekenvoorbeeld voor besparing en fee: Nieuwe schutsluis raming RWS: 100 Plafondbedrag geschetst in fase 0: 100 Calculatie beste multiaterwerk: 90 Besparing: 10 * x sluizen op corridoor Fee (50%): 5 E&C-contract: Plafondbedrag is 90 Royalty bedrag voor het Multiwaterwerk 19

19 FOTO: JAN DIRK VAN DUIJVENBODE > TEKENINGEN SCHUTSLUIS ANDEL

20 VERKENNING VERKENNING PROGRAMMA VAN EISEN INLEIDING VERKENNING PVE De komende vervangingsopgave van de schutsluizen in Nederland wordt door RWS gedegen voorbereid en met een lange tijdshorizon ingepland. De gefaseerde vervanging biedt interessante kansen: Kansen tot verbeterde innovatie en duurzame sluizen. Kansen om het sluisontwerp te standaardiseren en zo economische voordelen te behalen bij voorbereiding, ontwerp, bouw, beheer en onderhoud van de schutsluizen. Hoofdvraag Hoe te komen tot een betrouwbare, gebruiksvriendelijke, economische, onderhoudsvriendelijke duurzame schutsluis? Waar kan de schutsluis sterk verbeterd worden? Wat zijn mogelijkheden en kansen voor standaardisatie, innovatie en duurzaamheid? Gaat de nieuwe generatie schutsluizen modulair gebouwd worden?! In dit hoofdstuk worden de kansen voor standaardisatie en innovatie verkend. STANDAARDISATIE MULTIWATERWERK In Nederland beheert RWS 121 schutsluizen. Deze sluizen zijn op dit moment allemaal verschillend! Als we in Nederland binnenkort een groot aantal schutsluizen gaan vervangen wat is dan een betrouwbare en economische aanpak? Blijven we schutsluizen locatiespecifiek ontwerpen of willen we meer uniformiteit tussen de verschillende sluizen? Standaardisatie Standaardisatie is het opleggen van een standaard. Standaardisatie kan een aantal voordelen bieden: Tijd- en kostenbesparing van voorbereiding en ontwerp, bouw, beheer en onderhoud. Onderdelen zijn uitwisselbaar; dit kan de betrouwbaarheid verhogen. Het inventariseren van ervaringen met standaard productonderdelen kan bijdragen aan productoptimalisatie. Vereenvoudiging van de afstemming van de inpassing op locatie. Nadelen van standaardisatie kunnen zijn: Minder flexibiliteit. Geringe keuzemogelijkheden. Een minder optimale oplossing voor een specifieke situatie. 21

21 Op basis van onze ervaring schatten we in dat het standaardiseren van schutsluizen de volgende besparing kan opleveren: Realisatie schutsluis Allen verschillend Serie van 5 Serie van 20 Kosten voorbereiding 100% 70% 60% Kosten bouw 100% 85% 80% Kosten onderhoud 100% 80% 75% aantrekkenlijk een standaard bouwsysteem te ontwikkelen? Bewezen technieken De keuze voor een standaard product dient gemaakt te worden op basis van een analyse van een reeds toegepaste techniek/product of een testfase van een nieuw ontwikkeld product. Hoe groter het aantal gestandaardiseerde producten hoe groter het voordeel dat te behalen is. Een flink aantal kritische onderdelen van de schutsluis dienen te worden gestandaardiseerd. Welke onderdelen komen in aanmerking voor standaardisatie? De onderdelen die de inpassing van de sluis verzorgen, zoals voorhaven, remmingswerken, wachtplaatsen, etc. lijken minder geschikt voor standaardisatie. Bij de kritische onderdelen die het meeste onderhoud behoeven, zoals sluisdeuren, bewegingswerken, etc. kan het meeste voordeel worden behaald door standaardisatie. Mogelijkheden voor standaardisatie: Beperk het aantal afmetingen van sluizen Kies een beperkt aantal typen sluisdeuren Kies één type bewegingswerken per type sluisdeur Kies één type besturingssysteem Kies één type toezichtsysteem Kies één type verlichting en meubilair Is het mogelijk schutsluizen op te bouwen uit een flink aantal standaard onderdelen? Is dit tijd- en kostenbesparend? Is het mogelijk een beperkt aantal typen schutsluizen te ontwerpen die alle functies vervullen? Is dit tijd- en kostenbesparend? Is het naast het standaardiseren van sluisonderdelen mogelijk en economisch Flexibiliteit Een product dat bestaat uit een groot aantal kleine standaard onderdelen (Legostenen) biedt meer flexibiliteit dan een product dat bestaat uit een beperkt aantal grote standaard onderdelen (Playmobil, Swatch, Casco huis). Willen we flexibiliteit in een gestandaardiseerde schutsluis dan moet er gekozen worden voor een schutsluis opgebouwd uit een groot aantal kleine standaard onderdelen. Is dit haalbaar en economisch aantrekkelijk? Welke onderdelen van de schutsluis lenen zich voor standaardisatie? Casco of Legodoos? Idee 1: Ontwikkel een schutsluis waarbij de sluiskolk ontworpen wordt voor een specifieke locatie. Aan deze basis (casco) kunnen gestandaardiseerde onderdelen en extra functies worden toegevoegd. Bijvoorbeeld: waterbesparende maatregel, zoet-zout maatregel, vistrap. Idee 2: Ontwikkel een gestandaardiseerd bouwsysteem en standaard bouwstenen (prefab sluiswand elementen) waarmee diverse maten schutsluizen kunnen worden gebouwd. De schutsluis kan na de bouw op een economisch aantrekkelijke wijze worden verlengd, verbreed, verdiept. Ook hier kunnen standaard onderdelen en extra functies worden toegevoegd.

22 VERKENNING PROGRAMMA VAN EISEN INNOVATIE EN DUURZAAMHEID HAND-IN-HAND Bij dit project gaat het om innovatie en verbetering van de schutslsuizen maar ook om verbeteringen van het aanbestedingsproces. Bij de technische innovatie van de schutsluizen gaat het om technische optimalisatie, kostenbesparing en duurzaamheid. Gewenste verbeteringen van de schutsluis zijn: hogere betrouwbaarheid en veiligheid lagere bouwkosten minder onderhoud sneller en comfortabeler schutproces betere informatie voorziening aan (vaar)verkeer minder waterverlies waterkwaliteit beheersing grotere duurzaamheid, langere levensduur van onderdelen, minder onderhoud lager energieverbruik VERBETERPUNTEN SCHUTSLUIZEN Voor het project Multiwaterwerk heeft ipv Delft een inventarisatie van bestaande schutsluizen in beheer van RWS gemaakt. Het doel hiervan is het verkennen van mogelijkheden voor standaardisatie en innovatie. Waterwegsysteem Nederland Een belangrijke vraag is hoe het waterwegsysteem in Nederland er in de toekomst uit gaat zien. Wat zijn de ontwikkelingen op het gebied van scheepvaart en het klimaat en wat wil Nederland? Hoe ontwikkelt de binnenvaart zich in de toekomst? Wat zijn de wensen van de binnenvaartsector/de verladers? Kiest Nederland voor het onderhouden van het waterwegsysteem of voor een verbetering hiervan? Om op deze vragen antwoord te kunnen geven dient een dialoog tussen overheid, RWS, markt en politiek te worden gevoerd. Naast de fysieke verschijningvorm van de schutsluis moeten de afmetingen en de configuratie (enkel, serieel, parallel) van het schutsluissysteem bepaald worden. INNOVATIE: GLIJDEUR UITGEVOERD IN HOGESTERKTE BETON (IJBURG) FOTO: BOUWMATERIEEL.NL HAITSMA BETON Afmeting schutsluizen De afmetingen van schutsluizen zijn in de afgelopen 100 jaar grofweg verdubbeld. Men zou kunnen denken dat deze groei zich voortzet. Aannemelijk is dat er een maximale optimale maat is voor binnenvaartschepen (zoals bij zeecontainerschepen). Deze maximale maat is afhankelijk van de afmetingen en het verloop van rivieren en kanalen, economisch interessante tonnages en ook de menselijke maat. Geïnventariseerd zijn de afmetingen van schutsluizen (zie pagina 24, 25). 23

23 INVENTARISATIE: HUIDIGE SITUATIE HUIDIGE SITUATIE

24 MOGELIJKE BEPERKING AANTAL AFMETINGEN INVENTARISATIE: MOGELIJKE KEUZE BEPERKT AANTAL AFMETINGEN SCHUTSLUIZEN 25

25 LAY-OUT: SCHUTSLUIS: ENKELE SCHUTSLUIS MET DEELKOLK LAY-OUT: SCHUTSLUIS: PARALLELLE SCHUTSLUIS

26 VERKENNING PROGRAMMA VAN EISEN In Nederland zijn acht klassen waterwegen. Voor zes van de acht klassen waterwegen bestaan sluizen. Het aantal sluizen van klasse I, III en IV is zeer klein in aantal. Op basis van de inventarisatie van bestaande schutsluizen (in beheer van RWS) denken wij dat de keuze voor een beperkt aantal afmetingen schutsluizen reëel is. De keuze voor een beperkt aantal hoofdafmetingen is voordelig voor standaardisatie. Een keuze om het aantal afmetingen te beperken kan zijn: Klasse I en II vormen samen de kleine klasse Klasse III, IV, Va en Vb vormen samen de midden klasse Klasse VIb is de grote klasse Klasse VIIb is de grootste klasse Lay-out schutsluis Met de lay-out van een schutsluis wordt hier bedoeld het aantal, de afmetingen en ligging van een sluis of sluizen van een schutsluizencomplex. Bij sluiscomplexen zijn sluizen van diverse formaten parallel naast elkaar geplaatst. Dit biedt betrouwbaarheid en flexibiliteit. Sluiscomplexen liggen veelal op locaties waar veel ruimte is. Bij de vernieuwing van sluizen kan worden nagedacht over verschillende lay-outmogelijkheden: enkel, serieel, parallel en combinaties hiervan. De twee belangrijkste zijn een grote enkele sluis (eventueel met deelkolk) en een parallelle sluis. Een parallelle sluis heeft een grotere betrouwbaarheid en is flexibel in gebruik. Een parallelle sluis brengt echter wel extra kosten met zich mee. Een andere interessant aspect is de mogelijkheid om een schutsluis te ontwikkelen die relatief gemakkelijk uit te breiden is. Typen sluisdeuren In Nederland worden meerdere typen sluisdeuren toegepast; puntdeuren, enkele draaideur, waaierdeuren, segmentdeur, roldeur, hefdeur. De vraag is in hoeverrre de sluisdeuren te standaardiseren zijn. Op basis van de inventarisatie kunnen we grofweg zeggen dat nederland verdeeld is in twee gebieden. In het zuidoosten van nederland (boven NAP) zijn er voornamelijk enkelkerende sluisdeuren. In het noordwesten van Nederland (onder NAP) zijn voornamelijk dubbelkerende deuren toegepast. Daarnaast bestaat een verschil tussen kleine sluisdeuren en grote sluisdeuren. Voor het grootste deel van de sluizen kan volstaan worden met een van de volgende typen sluisdeuren: een kleine enkelkerende sluisdeur een kleine dubbelkerende sluisdeur een grote dubbelkerende sluisdeur Passeertijden De belangrijkste functie van een sluis is een schip veilig en snel te laten passeren. Bij de passeertijd gaat het om de extra tijd die een schip nodig heeft om van de ene naar de andere zijde van de sluis te komen. De passeertijd dienen we over het volledige transportproces te beschouwen. De tijd benodigd om het schip te schutten is slechts een deel van het totale logistieke proces. Het passeren bestaat uit invaren, eventuele wachttijd, afmeren, het schutten van de sluiskolk, uitvaren. Het is wenselijk de passeertijd te minimaliseren. Naast het optimaliseren van de logistiek van het passeertraject 27

27 MAATREGEL WATERVERLIES: WATER DUURZAAM VERPLAATSEN (POMPEN), BIJVOORBEELD MET BEHULP VAN WINDENERGIE MAATREGEL WATERVERLIES: WATERBESPAREND BASSINS- / SPAARBEKKENSYSTEEM

28 VERKENNING PROGRAMMA VAN EISEN kan forse tijdwinst geboekt worden door de ontwikkeling van goede informatievoorziening voor de scheepvaart. Een goed nationaal systeem bestaat op dit moment niet. Voor de ontwikkeling van een goed infomatiesysteem is samenwerking tussen de scheepvaart, overheid en ingenieursbureaus gewenst. Milieu en duurzaamheid Duurzaamheid anno 2012 staat maatschappelijk hoog op de agenda. Waterverlies, waterkwaliteit en duurzame energie zijn aandachtspunten en kansen voor de nieuwe generatie schutsluizen. Waterverlies Met water dient zorgvuldig te worden om gegaan. Zelfs in Nederland, waterland, zijn er in delen van het land periodiek watertekorten. Maatregelen om waterverlies te minimaliseren bij het schutproces worden steeds belangrijker. Daar waar een waterbesparende maatregel een substantiele bijdrage aan de problematiek van watertekorten kan leveren dient deze te worden toegepast. Diverse innovatieve oplossingen zijn ontwikkeld; spaarbekkensysteem, blaasbalgsluis, etc. Onderzocht moet worden in hoeverre waterbesparende maatregelen kunnen worden gestandaardiseerd. Energieverbruik Het energieverbruik van de nieuwe generatie schutsluizen kan met behulp van de hedendaagse techniek sterk afnemen ten opzichte van de bestaande sluizen. Het ontwerpen van energiezuinige oplossingen is een vereiste. Ook het toepassen van duurzame energie willen we stimuleren. Vispassage Zorg voor ecologie is gewenst. Een verbetering van de vrije doorgang voor trekvissen is gewenst. De verwachting is dat de komende jaren veel vispassages zullen worden geplaatst. Bij een blokkade in de waterweg door een kunstwerk dient een oplossing voor de passeerende trekvissen te worden gerealiseerd. Onderzocht moet worden of een standaard vispassage voordelen biedt. Waterkwaliteit Een goede waterkwaliteit is van levensbelang voor Nederland. Het binnendringen van zout en verontreinigd water dient beperkt te worden. Hier ligt een kans voor innovatie, omdat de maatregelen om zout en verontreinigd water te scheiden tot op heden kostbaar zijn. 29

29 PROGRAMMA VAN EISEN In deze oriënterende fase geven we een eerste aanzet voor richtinggevende topeisen. De topeisen zijn ingedeeld in drie niveaus; systeemniveau, functieniveau, productniveau. Het systeemniveau beschouwt het gehele waterwegsysteem, de corridor. Het functie- en productniveau richten zich op de nieuwe generatie schutsluis. Voor elke eis geldt dat een afweging gemaakt dient te worden tussen kosten en opbrengsten. Systeemniveau gebruik De afstemming tussen de capaciteit en flexibiliteit van een corridor en de afmetingen en intensiteit van de scheepvaart dient te worden geoptimaliseerd. De passeertijd van een corridor dient te worden geminimaliseerd. Een informatiesysteem gericht op het verstrekken van informatie aan de scheepvaart dient te worden ontwikkeld. Het gebruik dient eenvoudig en comfortabel te zijn voor schipper en bedieningspersoneel. veiligheid De veiligheid van waterkerende schutsluizen dient te worden behouden. betrouwbaarheid De betrouwbaarheid (van een corridor) dient te worden verbeterd. Bij uitval van standaard technische onderdelen dient een schutsluis een zo kort mogelijke tijd buiten gebruik te zijn (streven niet langer dan een dag). onderhoud en beheer Uit oogpunt van onderhoud en beheer dient het aantal verschillende onderdelen te worden geminimaliseerd. uitbreiding Daar waar de groei van de capaciteit van een corridor te verwachten is, dient de schutsluiskolk op een economisch aantrekkelijke wijze te kunnen worden uitgebreid met behulp van een gestandaardiseerd bouwsysteem. bouw Gedurende de bouw van een nieuwe schutsluis dient de hinder voor de scheepvaart geminimaliseerd te worden. standaardisatie De kritieke onderdelen zoals sluisdeuren en bewegingswerken dienen zo gestandaardiseerd te worden dat de opbrengst positief opweegt tegen extra te maken kosten. Om standaardisatie mogelijk te maken dient het aantal afmetingen van schutsluizen beperkt te worden. watermanagement Daar waar de schutsluis substantieel kan bijdrage aan het watermanagement dienen watermanagementmaatregelen te worden toegepast. Functieniveau spuien Het spuien dient geen nadelige invloed op het schutten en het comfort van passeren schepen te hebben. waterverlies Waterverlies door schutten dient te worden geminimaliseerd daar waar deze substantieel bijdraagt aan het oplossen van watertekorten. waterkwaliteit De nieuwe generatie schutsluizen dient een bijdrage te leveren aan het aanzienlijk verbeteren van de waterkwaliteit.

30 PROGRAMMA VAN EISEN Zoet-zout maatregelen (maatregelen tegen verzilting, zoet water in van oorsprong brakke gebieden) dienen locatiespecifiek te worden bepaald. energieverbruik Het energieverbruik van de nieuwe schutsluis dient substantieel af te nemen ten opzichte van de huidige schutsluis. vispassage Daar waar een vispassage noodzakelijk is dient deze te worden toegepast. Productniveau betrouwbaarheid De betrouwbaarheid van kritieke onderdelen dient te worden geoptimaliseerd. Het falen van één technisch onderdeel mag geen schade veroorzaken aan andere onderdelen van de schutsluis. sluisdeur Het aantal typen en afmeting sluisdeuren dient te worden beperkt. Een mogelijke keuze is: één ontwerp voor een niet primair waterkerende sluisdeur van een kleine enkelkerende schutsluis één ontwerp voor een primair waterkerende sluisdeur van een kleine enkelkerende schutsluis. één ontwerp voor een niet primair waterkerende sluisdeur van een kleine dubbel kerende schutsluis. één ontwerp voor een primair waterkerende sluisdeur van een kleine dubbel kerende schutsluis. één ontwerp voor een niet primair waterkerende sluisdeur van een grote enkelen dubbelkerende (24 meter breed en groter) schutsluis. één ontwerp voor een primair waterkerende sluisdeur van een grote enkel- en dubbelkerende (24 meter breed en groter) schutsluis. bewegingswerk Per type sluisdeur dient een standaard bewegingswerk te worden toegepast. besturingssysteem Er dient één type besturingssysteem te worden toegepast. toezichtsysteem Er dient één type toezichtsysteem te worden toegepast. openbare inrichting Er dient één type verlichting en meubilair te worden toegepast. De gewenste voorzieningen voor de schipper dienen in samenwerking met de scheepvaart te worden ontwikkeld. 31

31 MULTIWATERWERK, HET CONCEPT Met de vervangingsopgave van natte kunstwerken zal zeer veel geld gemoeid zijn. Daarbij worden hoge eisen gesteld op het gebied van betrouwbaarheid, duurzaamheid en onderhoudsvriendelijkheid. Om aan alle eisen te kunnen voldoen en toch grip te hebben op zowel de investeringskosten als de toekomstige beheer- en onderhoudskosten zijn drie aspecten van belang: standaardisatie, innovatie en marktwerking. Het concept Multiwaterwerk voorziet op de eerste plaats in een splitsing tussen het ontwerp en de realisatie van het kunstwerk. Door eerst voldoende tijd en energie te steken in een goed doordacht basisontwerp, kan vervolgens een groot aantal werken hierop worden gebaseerd, waardoor winst te behalen is in o.a. de ontwerpkosten, de bouw en het onderhoud. Het vooraf uitwerken van het basisontwerp geeft ook de mogelijkheid om aandacht te schenken aan innovatie; iets waarvoor binnen gewone projecten vaak onvoldoende ruimte is. ANALYSE ZUID WILLEMSVAART Deltares heeft de bestaande situatie geanalyseerd op basis van de actuele vervangingsopgave in de Zuid Willemsvaart. De analyse van de vervangingsopgave van schutsluizen laat zien dat er vanuit de praktijk behoefte is en aandacht voor standaardisatie en besparing van kosten. Daarnaast laat de praktijk zien dat het vigerende beleid van Rijkswaterstaat met betrekking tot aanbesteding geen ruimte laat voor innovaties. Het beleid van Rijkswaterstaat is gericht op het minimaliseren van risico s voor Rijkswaterstaat. Het concept van Multiwaterwerk geeft de markt bij de aanbesteding van kunstwerken minder vrijheid in ontwerpkeuzes, waardoor risico s bij Rijkswaterstaat komen te liggen. Dit vraagt om een beleid op maat voor Multiwaterwerk. PROCES VAN AANBESTEDING Van Hattum en Blankevoort heeft een mogelijk aanbestedingsproces voor Multiwaterwerk uitgewerkt. Het voorstel is gebaseerd op drie uitgangspunten: Splitsing van het ontwerp en de realisatie van de serie sluizen. Het beste Multiwaterwerk komt tot stand in concurrentie. Het beste Multiwaterwerk komt tot stand door samenwerking. In de samenwerking is de inbreng van opdrachtgever, bouwend aannemer en ingenieursbureau cruciaal, aangezien al deze partijen een unieke kennisinbreng hebben. De samenwerking in dit aanbestedingstraject kan efficiënt vormgegeven worden met ontwerpallianties. Deze drie aspecten hebben een plaats in het voorstel met ontwerpallianties. Een aanbestedingstraject met ontwerpallianties is nieuw maar haalbaar. Door het Multiwaterwerkontwerp meerdere keren toe te passen wordt efficiëncy bereikt in het ontwerp, de realisatie en het beheer en onderhoud van natte kunstwerken. Pre-commercial procurement is een ontwikkeling in het aanbestedingsproces, die raakvlakken heeft met de ideeën die geschetst zijn in het hoofdstuk proces. De ervaringen met pre-commercial procurement zouden kunnen worden geïnventariseerd en meegenomen in de ideeën voor het aanbestedingstraject voor een Multiwaterwerkontwerp.

32 SAMENVATTING EN CONCLUSIES VERKENNING PROGRAMMA VAN EISEN Om de kansen voor standaardisatie en innovatie voor een Multiwaterwerk te verkennen heeft ipv Delft een inventarisatie gemaakt. Deze inventarisatie toont een aantal kansen voor standaardisatie en innovatie van schutsluizen. standaardisatie De kansen voor standaardisatie in het product schutsluis zitten in: Het beperken van het aantal afmetingen. Het beperken van het aantal typen sluisdeuren. Het standaardiseren van de kritieke onderdelen die het meest onderhoudsgevoelig zijn. modulair bouwsysteem Het idee om een modulair bouwsysteem te ontwikkelen waarmee uitbreidbare sluizen te bouwen zijn, is interessant. De onderdelen die sterk afhankelijk zijn van de specifieke locatie en de inpassing in de omgeving maken geen onderdeel uit van de mogelijke standaardisaties. Bij het ontwikkelen van het MulitiWaterWerk moet een evenwicht gevonden worden tussen standaardisatie en flexibiliteit. Mogelijkheden voor innovatie zijn: De verbetering van de duurzaamheid, de gebruikseigenschappen en de onderhoudseigenschappen van de nieuwe generatie schutsluizen. Het optimaliseren van passeertijden door het ontwikkelen van een ondersteunend informatiesysteem. Technische innovatie is gericht op technische verbetering, kostenbesparing en duurzaamheid. De keuze voor standaardisatie heeft ook innovatieve elementen in zich. TOT SLOT Multiwaterwerk biedt een oplossing voor problemen die in de dagelijkse praktijk worden gesignaleerd, biedt de kans om innovatie te stimuleren en biedt kansen voor standaardisatie. Standaardisatie in Multiwaterwerk biedt: een kans voor een efficiënt ontwerptraject; - lage ontwerpinspanning - lagere voorbereidingskosten - sneller traject een kans voor een efficiënt onderhoudstraject; - lagere onderhoudskosten - snellere vervanging van onderdelen Multiwaterwerk vraagt een nieuw, maar haalbaar aanbestedingsproces: Multiwaterwerk legt risico s bij RWS Multiwaterwerk vraagt technische kennis bij RWS Multiwaterwerk vraagt meer vrijheid in ontwerprichtlijnen. Multiwaterwerk is gewenst om de vervangingsopgave inhoudelijk goed voor te bereiden, innovaties in te voeren en tegelijk de voordelen van standaardisatie te realiseren. 33

33 FOTO: RONALD ROZEMEIJER > SCHUTSLUIS ANDEL

34 BIJLAGE 1 VOORBEELD NADERE UITWERKING AANBESTEDINGSPROCEDURE Stap 0 Aanmelding Vanwege de bijzondere aspecten van het aanbestedingsproces wordt voorafgaande aan de aanmelding een marktconsultatie gehouden waarin de markt wordt uitgelegd hoe het aanbestedingstraject er uit ziet. Op basis van de markconsultatie wordt het aanbestedingstraject zonodig aangepast. De aanbestedingsprocedure is bekend. De prekwalificatie criteria en de selectie criteria zijn bekend. Voor de markt is het helder wat de business case is. Combinaties van ingenieursbureaus en ontwerpende aannemers melden zich aan. Stap 1 Prekwalificatie (beperken van xx tot 5 gegadigden) Uitgangspunt is dat te veel partijen zich aanmelden en dat er geselecteerd moet worden. Selectie criteria kunnen zijn: D&C ervaring met multidiciplinaire realisatie-opdrachten van xxx mln. Ervaring met multidisciplinaire ontwerp-opdrachten van sluizen van xxx mln. Ervaring met samenwerkingsverbanden allianties / bouwteams Expertise van bijvoorbeeld inpassing, ramingen SKK-systematiek, ontwerp, publicaties, CV- s. Gegadigden moeten zich zonder veel extra inspanning kunnen prekwalificeren maar op basis van deze fase moet wel de groep tot 5 beperkt kunnen worden. Dat kan bijvoorbeeld door de ervaring te ranken. Parallel stelt RWS 3 gelijkwaardige teams samen met kennis op het gebied van beheer en onderhoud van natte kunstwerken. Stap 2 Eerste dialoogronde (beperken van 5 tot de 3 beste gegadigden) In het aanbestedingsdossier zit: Informatie over de corridor. EMVI beoordeling voor de uiteindelijke selectie van het beste ontwerp voor het Multiwaterwerk. Zijstap: Wat zijn de KSF-en om te komen tot het optimale Multiwaterwerk ontwerp? Dat zijn oa.: Ontwerpmanagement en Integrale keuzes maken. - B&O meenemen in het ontwerp. - Bouwkosten en Risico s mee laten wegen in ontwerp Samenwerking tussen organisaties en de mensen in het team. Snapt men de corridoor en de uitdaging. Met voortschrijdende projecten moeten nieuwe criteria vastgelegd om onderscheidend te kunnen zijn en onderscheidt te kunnen maken. Aan de 5 gegadigden wordt gevraagd om Een PvA te schrijven voor de organisatie en de samenwerking Een PvA te schrijven voor het ontwerpproces /ontwerpmanagement - Visie op Project- en organisatiemanagement (Visie op hoe de samenwerking te organiseren) - Visie op Ontwerpmanagement - Visie op RAMS/LCC - Visie op probabilistisch ramen 35

35 Visie op de corridor formuleren - stroomlijning in conditionering en inpassing Risicodossier Architectonische schets van Multiwaterwerk concept RWS BIO organiseert een onafhankelijke beoordeling met hulp van kennisinstituten, zij hebben de expertise om de visie op de corridoor te toetsen. Stap 3 Selectie van het beste Multiwaterwerk ontwerp In het aanbestedingsdossier zit: Een fictieve sluis in de echte corridoor. Up to date PVE, zie bouwsteen techniek. Plafond bedrag, voor de realisatie. (moet onderbouwd en transparant zijn) Wat zijn de in te dienen dialoogproducten? Het architectonisch aanbiedingsontwerp Probabilistische raming voor de bouwkosten van dit ontwerp B&O-plan - Beheer - Gebruikers (Schuttijden, Mobiliteitsplan? en wat nog meer?) - Energie - Onderhoud Raming voor B&O-kosten Risicodossier / kansendossier Plan kanaliseren/stroomlijnen van de inpassing. Besturing en werking gedemonstreerd in Android App Zijstap: wat wordt bedoeld met stroomlijnen van de inpassing? De intentie is om inpassing en ontwerp los te koppelen. Het ontwerp moet wel inpasbaar zijn. Dit doe je door varianten / voorbeelden uit te werken voor inpassingsaspecten: Bijvoorbeeld een viaduct ervoor of erna. Bijvoorbeeld landelijk en stedelijk Bijvoorbeeld bereikbaarheid van de hulpdiensten Bijvoorbeeld vervangen van een sluisdeur. Wat zijn de beoordelingscriteria voor de aanbiedingen? Betrouwbaarheid van het ontwerp Raming - Bouwkosten - Kosten B & O - Risicoprofiel Wachttijden schepen (uit te drukken in kosten) Energie verbruik/productie in B&O-fase Hoeveelheid schutwater Kwaliteit van stroomlijning in conditionering en inpassing. RWS BIO organiseert een onafhankelijke beoordeling met hulp van kennisinstituten zij hebben de expertise om de kwaliteit van de stroomlijning in de conditionering en inpassing te toetsen.

36 BIJLAGE 1 RWS toets de bouwkosten, kosten voor B&O, en kosten van energie productien en verbruik aan het door hen vooraf vastgestelde plafondbedrag. Hiedoor wordt het verschil inzichtelijk, dat nodig is voor het kwantificeren van de besparing die RWS realiseert. Onder andere op basis van de besparing wordt een beloning voor de winnende combinatie berekend. Stap 4 De winnende ontwerpalliantie is vastgesteld. RWS kwantificeert de besparing door het nieuwe plafondbedrag vast te leggen voor de individuele natte kunstwerken. RWS zet de realisatie van het ontwerp direct in de markt (bijvoorbeeld met een E&C-contract), zodat sluizen worden gerealiseerd in de corridor. Dit is het moment waarop de besparing hard wordt. Dit is het moment waarop aan de winnende combinatie royalties worden betaald. RWS krijgt alle eigendomsrechten. Goede ideeën van de nummers 2 en 3 kunnen eventueel worden afgekocht en worden geintegreerd in het beste Multiwaterwerk ontwerp. De waarde van deze goede ideeën kan bepaald worden door de gespecificeerde ramingen van de nummers 2 en 3 te vergelijken met het gespecificeerde plafondbedrag. 37

37 FIGUREN PROCESVORMING PROCES VAN AANBESTEDING Tijdens het vormen van een mogelijk proces van aanbesteding zijn een aantal gedachten gevisualiseerd in figuren en schema s. Hier twee figuren. Figuur-2 toont de te behalen winst door een goede organisatie van samenwerking. Figuur-3 toont het schema van uitvraag aan drie allianties en de aanbesteding aan drie aannemers. Stap-1: Een alliantie bestaat uit een marktpartij of een combinatie van marktpartijen en een afgevaardigde van RWS. Elke alliantie maakt een basisontwerp. De winnende alliantie krijgt een bonus voor het winnende basisontwerp. Een idee is om ook de beste ontwerpen van kritische onderdelen te belonen met een bonus. Na deze eerste stap wordt het winnende basisontwerp geoptimaliseerd. Eventueel door de beste ontwerpen van kritische onderdelen van het niet winnende ontwerp op te nemen in het winnende ontwerp. Stap-2: Het beste basisontwerp of een combinatie van de beste onderdelen dat leidt tot het geoptimaliseerde basisontwerp wordt nu aanbesteed. Ook aannemers in de aanbestedingsfase kunnen het basisontwerp optimaliseren. FIGUUR 2

38 BIJLAGE 2 FIGUUR 3 39

39 Samenvatting Vanaf 2020 voorziet Rijkswaterstaat een grote vervangingsopgave van waterbouwkundige kunstwerken, waaronder een groot aantal schutsluizen. Hiermee zal zeer veel geld gemoeid zijn. Daarbij worden hoge eisen gesteld op het gebied van betrouwbaarheid, duurzaamheid en onderhoudsvriendelijkheid. Om aan alle eisen te kunnen voldoen en toch grip te hebben op zowel de investeringskosten als de toekomstige beheer- en onderhoudskosten zijn drie aspecten van belang: standaardisatie, innovatie en marktwerking. De praktijk leert echter dat deze drie aspecten zich in het algemeen moeilijk laten verenigen. Dat heeft alles te maken met de manier waarop dergelijke civiele werken worden ontworpen en aanbesteed. Om toch vanuit alle drie de aspecten winst te behalen moet goed worden nagedacht over het ontwerp- en aanbestedingstraject. Het concept MultiWaterWerk voorziet op de eerste plaats in een splitsing tussen het ontwerp en de realisatie van het kunstwerk. Door eerst voldoende tijd en energie te steken in een goed doordacht basisontwerp, kan vervolgens een groot aantal werken hierop worden gebaseerd, waardoor winst te behalen is in o.a. de ontwerpkosten en de standaardisatie van onderdelen en bouwwijze. Het apart uitwerken van het basisontwerp geeft ook de mogelijkheid om aan vernieuwingen te werken; iets waarvoor binnen gewone projecten vaak onvoldoende ruimte is. In de rapportage en het analysemodel vindt u terug hoe de waarde van Multiwaterwerk is opgebouwd. De basis vormt de verwachte effecten van standaardisatie van ontwerpen en componenten. Daarbovenop is gekeken wat het meenemen van innovaties in het ontwerp doet, en het opnemen van uitbreidingsopties in het ontwerp. Er is een periode van 100 jaar in beschouwing genomen, en waardes worden uitgedrukt in Netto Contante Waarde. De verwachte waarde van standaardisatie op zichzelf vindt u terug op pagina 1. De waarde ligt tussen 10 en 130 miljoen, afhankelijk van welke maatregelen genomen worden om MWW toe te passen. Hierin zijn nog niet de effecten van innovaties en uitbreidingsopties meegenomen. In het vervolg van de rapportage blijkt dat de waarde van toegenomen functionaliteit (watermanagement en doorstroming scheepvaart) als gevolg van innovaties marginaal is. Dit kan in de toekomst veranderen, en Multiwaterwerk biedt dan de mogelijkheid om innovaties integraal onderdeel te laten uitmaken van de standaard-ontwerpen. In de beginperiode lijken echter de meerkosten van innovaties niet op te wegen tegen de baten. Het meenemen van uitbreidingsopties kan een extra waarde opleveren van 70 miljoen vanwege toekomstige besparingen indien bij sommige sluizen besloten wordt tot uitbreiding. De totale maximale waarde van Multiwaterwerk komt dan uit op ongeveer 200 miljoen. Deze waarde is nog van twee belangrijke factoren afhankelijk, namelijk de reele vervangingsopgave (nu zijn we uitgegaan van 5 te vervangen sluizen per jaar vanaf 2020) en de gehanteerde discontovoet (nu gesteld op 5,5%). Verandering van deze (externe) factoren hebben grote invloed op de uitkomsten. Een eenvoudige gevoeligheidsanalyse is aan het eind van de rapportage toegevoegd, waarbij met name blijkt dat de huidige toegepaste risico-opslag in de discontovoet leidt tot significant lagere resultaten. Dit is te verklaren uit het feit dat de voordelen van Multiwaterwerk met name na 2030 verzilverd kunnen worden (zie ook pagina 2).