rond Taxis INFO Doe-het-zelf wandeling Noordwijk Wijkwandeling halte Ribaucourt UiTinBrussel is een initiatief van muntpunt.be

Transcriptie

1 Noordwijk Toeren rond Taxis INFO thema Wijk duur Wijkwandeling Noordwijk 1u Startpunt Metrohalte Ribaucourt Eindpunt Metrohalte Ribaucourt Bereikbaarheid Metrolijn 2 of 6 halte Ribaucourt UiTinBrussel is een initiatief van muntpunt.be

2 2 AAN CE ERRIE IN CH. DE JETTE JETSE STWG. BELGICA PLAN ENGELENBERG MONT AUX ANGES CH. PLACE VAN EGAERDE PLEIN LEOPOLDIILAAN OULEVARD LEOPOLD II. LEIESTRAAT DE JETTE R20 N289c HOUZEAU DELEHAIE ST.-JULIEN R. DE LA MEUSE MAAS VLISSINGEN R. DE FLESSINGUE HAECK IMP. DES COMBATTANTS STRIJDERSGANG ST.-JULIAAN 1 = R. D.L. VERMICELLERIE VERMICELLEFABRIEK R. VANDERNOOT TR. ILLE E40 GENT OOSTENDE Koekelberg St.-Agatha Berchem St.-Jans Molenbeek Anderlecht AV. J. DUBRUCQ Ganshoren St.-Gillis DEL'INTENDANT DUJARDINIER R. DESCHAMPHELEER CH. DE MERC Vorst Jette PIERSSTRAAT ROTTERDAM J. DUBRUCQLAAN AV. H. HOLLEVOET LAAN SQUARE JUBELFEESTLAAN DE L' OURTHE A12 ANTWERPEN Brussel-Stad E19 PARIJS BLD. BELGICA LAAN EDM. VAN CAUWENBERGH De Rouck Geocart BOULEVARD LEOPOLDII RIBAUCOURT R. JENNART HOVENIERSSTRAAT E Ukkel AV. J. HANSSENS LAAN M. ZWAAB MAERTSSTRAAT PICARD R. FR. MUS OPZICH- TERSTRAAT MOMMAERTS R. DOYEN DE RIBAUCOURT PETIT P. GASSEE BOULEVARD DU JUBILE LAEKENVELD- SQ. DES LIBERATEURS BEVRIJDERS- St.-Joostten-Node JACOBS P. V. Evere Schaarbeek Elsene ST.-REMY ST.-REMIUS DU LAEKENVELD LEOPOLDII-LAAN PIERS DEMEXICO HOOPSTRAAT N289 ULENS STRAAT ADOLPHE LAVALLEE STRAAT R. DU CHŒUR BEEKSTRAA STRAAT R.DE L'ESPERANCE DE SERVICES DES PRETS ET ALLOCATIONS D'ETUDES KOORSTRAAT SAMBER R. D.L. SAMBRE DEROTTERDAM DE L'ESCAUT PICARD VANDER- STICHELEN VANDENBOOGAERDE STRAAT 1 E19 ANTWERPEN DE RIBAUCOURTSTRAAT RIBEAUCOURT HAVENWIJK ar QUARTIER MARITIME bl BRUSSEL NATIONALE LUCHTHAVEN E411 NAMEN 2 aq E40 LEUVEN St.-Lambrechts Woluwe St.-Pieters Woluwe Etterbeek Oudergem Watermaal-Bosvoorde as at LEOPOLD II-LAAN KORTE COURTO PET. R. COURTOIS STRAAT intro Deze wandeling leidt je ten dele door een buurt waarvan beweerd wordt dat ze minder vriendelijk is. Overdag merk je daar echter niets van, en kan je genieten van de rijke havengeschiedenis, waardoor je kan zien hoe verbonden de omliggende wijken zijn met de (vroegere) industrie. Nu de haven verplaatst is buiten Brussel, blijft er van de vroegere functies van de vele pakhuizen niets meer over. De belangrijkste, Tour & Taxis, is nu een van de belangrijkste sites waar grote expo s en filmfestivals neerstrijken. Je vindt hier nog enkele overblijfselen van de vroegere industrie, zoals Bacardi-Martini, of het sigarettenmerkt St.-Michel. De wijken worden hier langzaamaan opgewaardeerd via wijkcontracten, waardoor de pakhuizen vaak worden omgebouwd tot hoogwaardige appartementen. TOUR ET TAXIS ap RIBEAUCOURTSTRAAT DE L'INTENDANT BOULEVARD LEOPOLD PICARDSTRAAT bu MOLENBEEK DES ATELIERS C.E.S.O.A. ENSTRAAT LE LORRAIN STRAAT II BRUXELLES BRUSSEL TOUR ET TAXIS ao VAN MEYEL ULENSSTRAAT 110 au SAINCTELETTE KAARTTHEATER PL. SAINCTELETTE PL. PLACE DE L'YSER IJZERPLEIN IJNENKAAI an BLD. D'YP IEPERLA BOUVIER MATERIALENKAAI AVENUE DU PORT 3 THURN EN TAXIS al BECODOK-BASSIN BECO QUAI DES PENICHES am QUAID.L.VOIRIE RUIMINGSKAAI YSER IJZER HAVENLAAN AKENKAAI WILLEBROEKKAAI QUAI DE WILLEBROECK THURN EN T QUAI DU BATELAGE SCHIPPERIJKAAI N260 PLACE D REDE QUAI DES MATERIAUX R. D.L. D DIJLE CANAL BRUXELLES - CHARLE G AL VE BOUDEWIJNLAA AVENUE DE BLD. BAUD

3 3 Deze wandeling begint aan het metrostation Ribaucourt I 1. Neem de uitgang Ribaucourtstraat. Je komt boven aan het kruispunt van de Ribaucourtstraat met de Leopold II-laan. De Ribaucourtstraat verbindt het historische centrum van Sint-Jans-Molenbeek, rechts, met de site van Tour & Taxis, verderop aan de overkant links. Straat en gemeente werden in 1890 doormidden gesneden door de aanleg van de brede Leopold II-laan. Deze verbond het centrum van Brussel met het plateau van Koekelberg waar later de basiliek werd gebouwd, die je in de verte kan zien. De breuk was ooit nog veel groter. In 1957 werd er een viaduct over de laan aangelegd om het autoverkeer vlot naar Expo 58 op de Heizel te loodsen. In 1984 raasden er al wagens per dag voor de slaapkamers van de belleépoquewoningen. Een tunnel kwam in de plaats van het viaduct. Sindsdien leeft de laan langzaam weer op: huizen worden gerenoveerd en de migrantenhandel van Molenbeek komt om de hoek van de Ribaucourtstraat piepen. Steek de Leopold II-laan over en volg ze naar rechts. Aan de overkant zie je vanaf nummer 48 een kantoorcomplex I 2 waar de Franse Gemeenschap huist. Het complex loopt door tot het einde van de straat en er werden façades van originele huizen in verwerkt. 2 I Kantorencomplex op de Leopold II-laan Steek op het einde van het trottoir het zebrapad over en ga tot aan de ijzeren leuning van het kanaal. Hier, links van de Sainctelettebrug I 3, begint het Zeekanaal Brussel-Schelde. Het werd in de zestiende eeuw aangelegd om Brussel via Rupel en Schelde met de Noordzee te verbinden en zo van Brussel een zeehaven te maken. De haveninfrastructuur lag eerst in het centrum van de stad maar verschoof begin twintigste eeuw naar de site op en rond Tour & Taxis, waarover later meer. Rechts-achter zie je op een verkeerseiland van de Leopold II-laan een standbeeld I 4 uit 1912 dat een ode brengt aan de ontwerpers van de zeehaveninrichting. Wandel linksop langs het kanaal. 3 I Zicht vanaf de Sainctelettebrug De charme van water wordt de laatste jaren duidelijk weer ontdekt. De verwaarloosde kanaalzone werd heraangelegd met het oog op recreatieve functies. Er is een instapsteiger voor plezierboten. Misschien ligt er een boot van Brussels by Water of van La Fonderie aangemeerd. Brussels by Water biedt in de zomer boottochten aan naar bijvoorbeeld Antwerpen of, in de andere richting, naar het hellend vlak van Ronquières. La Fonderie organiseert tochten die inzoomen op het industriële verleden van Brussel. Nog iets verder plant het Brussels Gewest een openluchtzwembad. De bedrijven die er nog aanwezig zijn worden verderop gehuisvest. De recreatieve functie van het kanaal duwt dus de overgebleven industriële functie verder weg van het centrum. Het is echter niet de bedoeling de industrie weg te jagen. De handelsfunctie van het kanaal wint immers ook weer aan belang. De Haven van Brussel zorgt voor zowat jobs, ook voor laaggeschoolden, wat in het tertiaire Brussel met zijn leger laaggeschoolde werklozen uiterst welkom is. Bovendien haalt een klassiek binnenschip van ton al gauw zo n 60 à 70 vrachtwagens van de weg. Een heroriëntatie van verkeer over water is dus ook goed voor het milieu en om het verkeersinfarct in te dijken. Het gebouw dat op een modern houten pakhuis lijkt, is K-nal I 5, een zelfbedieningszaak waar je s middags een belegd broodje of een slaatje kunt eten. De zaak leeft duidelijk van de kantoorbediendes aan de overkant van de Havenlaan, want het is enkel s middags open. s Avonds worden er soms party s georganiseerd. 6 I KBC-hoofdzetel Neem vlak voorbij K-nal de trappen omhoog naar de Havenlaan en kijk naar de kantoorgebouwen aan de overkant.

4 4 De overkant wordt volledig ingenomen door de gebouwen van de KBC-hoofdzetel I 6. Het grootschalige kantoorgebouw probeert zich morfologisch in de buurt te integreren door de rooilijn en de bouwhoogte van de buurt te respecteren, althans voor de buitenkanten van het complex. Het centrale blok is hoger, maar dat zie je pas als je verderaf staat. Bedrijven in de kanaalzone zoals KBC financierden mee de heraanleg van de kaaien langs het water. Ook zij hebben er tenslotte belang bij dat hun voordeur er attractief uitziet. Steek de Havenlaan voorzichtig over (er is geen zebrapad) en neem rechts van KBC de Van Meyelstraat. Aangezien bouwpromotoren meer belangstelling hebben voor lucratieve kantoren dan voor minder rendabele woonprojecten, probeert de overheid met andere middelen woningbouw te realiseren. Een van die middelen is het koppelen van de bouwvergunning voor kantoren aan de verplichting ook compensatiewoningen te bouwen. De nieuwe appartementen op het nummer 22 zijn zo n compensatiewoningen voor kantoorbouw langs de Havenlaan. Iets verder, nummers 28-30, ligt een mooie getuige van het industriële verleden van de wijk: Société des entrepots de Bruxelles I 7, verbouwd tot appartementen. De overdekte binnenkoer doet nu dienst als privéparking van de bewoners. Neem rechts de Bouvierstraat. De hele rechterkant wordt gedomineerd door KBC. De nieuwe appartementen op nummers zijn compensatiewoningen. In het nummer 18 huist een broodjeszaak, Bruuke Snack Bouvier I 8. 7 I Société des entrepots de Bruxelles Neem links de Le Lorrainstraat, tot aan de moderne nieuwbouw links. De vroegere site van het failliete schrootbedrijf Brumetal I 9 werd bebouwd met middelen van het wijkcontract Maritiem. Een wijkcontract is een beleidsinstrument van het Brussels Gewest waarbij gemeenten financiële hulp krijgen om een achtergestelde buurt weer op te knappen. Ook hier liggen sociale woningen. Aan de achterkant van de bouwkavel kocht de gemeente grond om die goedkoper door te verkopen aan particulieren. Deze zijn verplicht om er binnen de drie jaar een middenklassenwoning op te bouwen. al I Tour&Taxis, koninklijk pakhuis Tour&Taxis Keer op je stappen terug en neem links verder de Bouvierstraat. Loop de straat uit en neem de Picardstraat naar rechts. Steek aan de lichten de Picardstraat over en vervolg langs de Havenlaan I au tot je ter hoogte van het bushokje links door een hekje naar de site van Tour & Taxis kunt. (Is het hekje gesloten, volg dan verder de Havenlaan tot de grote toegang aan de volgende verkeerslichten, en loop op de site terug tussen het grote pakhuis en het hek.) De naam van de site verwijst naar de vroegere eigenaar van de gronden: de familie von Thurn und Tassis. Zij bezaten lang het monopolie op de internationale postbedeling. De paarden van de postkoetsen werden hier te grazen gezet. Meer uitleg over deze familie en hun huis in het centrum van Brussel vind je in de wandeling Grand Chic?. Begin twintigste eeuw werden hier grootschalige inrichtingen gebouwd voor de Brusselse haven. Het ging vooral over opslagplaatsen voor goederen die per boot of per spoor België binnenkwamen en waarvan de douaneformaliteiten, controle en taxatie, hier afgehandeld werden. In het gebouw links van de bomendreef met parking waren de loketten van de douane gehuisvest. Rechts van de dreef, het grootste gebouw, was het zogenaamde koninklijk pakhuis I al. Neem de bomendreef tussen de twee gebouwen tot aan de drie deurbogen rechts, en wandel het koninklijk pakhuis binnen. In de grote centrale gang is een sleuf met glas en hout overdekt: hierin liep een treinspoor waarop goederentreinen het gebouw binnenreden. De goederen werden gelost en konden over vijf verdiepingen in allerlei ruimtes opgeslagen worden. Hier werden vooral producten opgeslagen zoals suiker, tabak, graan, Na het wegvallen van de Europese binnengrenzen, het toenemende transport met vrachtwagens en het just-in-time deliveryprincipe verloor de site haar be-

5 5 staansreden. Dit gebouw heeft een herbestemming gekregen met winkels en horeca beneden en kantoren boven. Wil je meer geschiedenis? Loop dan tot het midden van de centrale gang, waar je naar de kelder kunt voor een tentoonstelling. Wie de innerlijke mens wil versterken kan dat hier in verschillende gelegenheden: restaurant Tasso biedt menu s rond de 30 euro, in een overwegend zwart decor, een soort hippe versie van een klassiek chique stijlrestaurant. Het meest populaire is La Boutique Alimentaire, een zelfbedieningszaak waar je een slaa tje kan samenstellen aan de slabar. Je kan er ook terecht voor belegde broodjes. Bijna daartegenover is er l Axess, een restaurant in een koel zwart-wit interieur dat de originele structuur van het gebouw geenszins verbergt. Hoofdschotels kosten 15 à 25 euro. Rokers hebben er een groot eigen rookaquarium. En tenslotte heb je nog La Fabbrica dat ook een goede keuken biedt. Volg de hele middengang en ga buiten aan de tegenoverliggende kant. Je krijgt een overzicht over de rest van de gigantische site. Het grote, grotendeels witte complex in de verte voor je is de TIR I am (Transports International Routier), een overslagplaats voor vrachtwagens. Links daarvan zie je een gebouw met een afgebrand dak, dat was een gebouw voor het spoorwegpersoneel. Daar-bovenuit piept de watertoren en de elektriciteitscentrale. n de verte ontwaar je de glimmende bollen van het Atomium op de Heizel, waar je meer over te weten komt in onze wandeling De Heizel, nagalm van de expo. ao I Tour&Taxis, goederenstation ao I Tour&Taxis, goederenstation ap I Tour&Taxis, Boulevard du Cirque Ga links om de hoek en loop tussen het koninklijk entrepot en het gebouw met het sheddak, een dak in zaagtandstructuur, rechts. Ook dat was een stapelhuis I an. Het dak maakt het gebouw tot het technisch knapste gebouw. Het overspant een 230 meter lange en 60 meter brede ruimte, een oppervlakte tweemaal zo groot als de Grote Markt, en dit zonder steunpunten tussen de buitenmuren! Bovendien heeft het dak een zekere elasticiteit om zich aan te passen aan veranderende weersomstandigheden of grondstabiliteit. Dit pakhuis heeft een herbestemming gekregen voor tijdelijke tentoonstellingen. Op het einde kom je weer aan het parkeerdreefje. Volg het naar rechts tot je links het grote hek ziet om de site te verlaten. (Tijdens het weekend loop je terug naar de toegang langs de Havenlaan, die je dan naar rechts volgt tot je op de Picardstraat komt.) Je staat weer in de Picardstraat. Volg deze rechts. Je passeert nu langs het vroegere goederenstation I ao van de Brusselse haven. Indien een van de poorten opstaan, kan je binnen even een kijkje nemen. Vijf enorme ijzeren hallen overspannen de perrons. In de gebouwen links heeft de circusschool haar intrek genomen. De rest van het goederenstation wacht op een herbestemming. Ga weer buiten en sla rechtsaf. Na enkele meters kan je door de grote poort de hal binnenlopen tot je de Boulevard du Cirque I ap van de circusschool ziet. Hier staat de tent waar er soms ook publieke voorstellingen zijn. In het bakstenen gebouw links, de vroegere kantine van het spoorwegpersoneel, zit nu Blue Lemon, het organisatiebureau dat onder andere de publieke voorstellingen van de Circusschool organiseert. Op de braakliggende gronden sloegen de laatste jaren ook andere evenementen hun tenten op, zoals het Cirque du Soleil of het wereldmuziekfestival Couleur Café. Dat laatste festival begon ooit in de vervallen Hallen van Schaarbeek om de publieke opinie attent te maken op een dringende renovatie, waarna men hier hetzelfde deed. Het festival zal Tour & Taxis waarschijnlijk moeten verlaten. Er bestaan namelijk plannen om een nieuwe stadswijk te bouwen met kantoren, woningen en een park. Daarmee verlaat men definitief de geschiedenis van goederenoverslag en de mogelijkheden die de plek daarvoor nog steeds biedt.

6 6 Keer terug naar de Picardstraat. De Havenwijk aan de overkant van de straat is historisch sterk verweven met de activiteiten op Tour & Taxis. Toen de overslagactiviteiten stilvielen, viel ook de wijk in een diepe recessie. Nu de twee grote stapelhuizen een herbestemming hebben, merk je dat de handel in de Picardstraat weer op dreef komt. Er zijn enkele horecazaken alsook een opvallende concentratie van bedrijven die transitnummerplaten aanbieden met bijhorende verzekering, om voertuigen te exporteren. ap I Picardstraat Saint-Michel Goesting in meer Brussel? Op vind je naast een pak gratis downloadbare doe-het-zelf wandelingen ook de volledige cultuur- en vrijetijdsagenda van Brussel en een pak tips om de stad te ontdekken. UiTinBrussel is een initiatief van Muntpunt. UiTinBrussel I info@uitinbrussel.be I Voor deze wandellussen deed UiTinBrussel een beroep op de gidsenvereniging Brukselbinnenstebuiten. De gidsen van Brukselbinnenstebuiten tonen je de stad te voet, per bus of met de tram. Daarbij vertrekken ze steeds van de stedelijke realiteit, de vele tegenstellingen, uitersten en mogelijkheden van de stad. Bruksel keert de hoofdstad binnenstenbuiten en heeft aandacht voor kleine gevoeligheden. Brukselgidsen praten dus niet vrijblijvend, ze houden van hun stad en die liefde geven ze je graag mee. Andere wandelingen in deze reeks: Maak kennis met volksbuurten zoals de Marollen of Oud- Molenbeek, de Europese instellingen in de Leopoldwijk of de TGV aan t Zuid. Luister naar boeiende verhalen over 19de-eeuwse grandeur onder Leopold II, de streling van de art nouveau bij de squares, of de charme van stedelijke parken. Maar hoor ook confronterende verhalen over sociale, politieke en economische achtergronden en mechanismen. INFO Brukselbinnenstebuiten I bruksel@skynet.be Een initiatief van Muntpunt met de steun van de Vlaamse overheid en Vlaamse Gemeenschapscommissie Steek de Picardstraat over en ga iets naar rechts tot de Vandenbogaerdenstraat. Op de tegenoverliggende hoek staat een groot rood gebouw I ap. Het was een depot van het sigarettenmerk St. Michel, de gruune Michel, nog een voorbeeld van de verwevenheid van de wijk met Tour & Taxis. Hier waren diverse bedrijven gevestigd die handelden in producten die getaxeerd moesten worden. Nog een voorbeeld? Amper enkele huizen verder in de Vandenbogaerdenstraat ligt Bacardi-Martini I aq. Daartegenover is er een buurtagentschap van Actiris I as, dat is de nieuwe naam voor de vroegere BGDA, de Brusselse VDAB. In dit gebouw is ook een bedrijvencentrum gehuisvest. Een bedrijvencentrum biedt goedkoop onderdak aan jonge bedrijfjes uit de buurt, maar ook boekhoudkundige, juridische en andere bijstand. Op die manier probeert het Gewest de locale economie van achtergestelde buurten weer uit het slop te trekken. Een van de sponsoren van dergelijke bedrijvencentra is de Europese Unie. Neem voorbij Actiris links de Ulensstraat. Achter het hek links is aan de achterkant van het Actirisgebouw, met middelen van het wijkcontract, een gemeenschaps-centrum voor buurtbewoners ingericht. Op het nr. 87 huist achter de garagepoorten een wijkmoskee I at. Dit valt echter pas op als je mensen massaal daarheen ziet trekken voor het gebed. Loop verder tot het volgende kruispunt. Aan de tegenoverliggende hoek zie je een groot bakstenen gebouw met grote vensters: het is een voormalige kachelfabriek van Nestor Martin I bu. De fabriek werd in 1929 een opslagplaats van de douane voor aangeslagen goederen. Na de bouw van de KBC-kantoren aan de Havenlaan werd de site in het kader van stedenbouwkundige compensaties omgevormd tot De tuin van de Gieterijen, een complex met middenklassenappartementen. De uitvoering gebeurde door de GOMB, de Gewestelijke Ontwikkelingsmaatschappij voor Brussel. Deze instelling bouwt in samenwerking met privémaatschappijen middenklassenwoningen in of aan de rand van achtergestelde buurten. Neem de Ribaucourtstraat rechts. Aan het volgende kruispunt waar verscheidene straten samenkomen neem je de Mexicostraat, tussen Western Union en het café dat beneden rood geverfd is, tot je weer op de Leopold II-laan bent. Op de hoek met de Leopold II-laan kan je muntthee of koffie drinken in café Averroes I bl, genoemd naar een befaamd Arabisch filosoof uit het 12deeeuwse Cordoba. Averroes beïnvloedde ook het christelijke en joodse denken, onder andere met kritieken op werken van Aristoteles. Ook het café richt zich tot een gemengd publiek. Aan de overkant van de Leopold II-laan kan je links weer naar het metrostation Ribaucourt lopen. Alle foto s vallen onder het copyright van Muntpunt, tenzij anders vermeld onder de foto. Eerste publicatiedatum: 16/05/2009 Herwerkte versie 31/07/2012