Basisboek Duurzame Ontwikkeling, 2e editie overzicht van wijzigingen
|
|
- Gerda Desmet
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Basisboek Duurzame Ontwikkeling, 2e editie overzicht van wijzigingen Niko Roorda, maart Van twee boeken naar één De eerste editie van het Basisboek Duurzame Ontwikkeling (BBDO, verschenen in 2006) bestond uit vijf hoofdstukken, en bevatte eigenlijk maar een deel van het verhaal. De rest was weergegeven in het vervolgboek Werken aan duurzame ontwikkeling (WADO, verschenen in 2007), dat uit zes hoofdstukken bestond. De tweede editie van het Basisboek vervangt beide eerdere boeken. Het omvat alle stof van het oude BBDO, met daaraan toegevoegd de belangrijkste delen van het vervolgboek WADO. 2 Indeling van het boek De stof van de vijf hoofdstukken van het oude BBDO is nu verdeeld over zes hoofdstukken, omdat het oude hoofdstuk 2 in twee delen opgeknipt is. De reden is dat delen van WADO aan de hoofdstukken van BBDO zijn toegevoegd, en het meeste daarvan is in het voormalige hoofdstuk 2 terechtgekomen. Daarnaast zijn twee hoofdstukken van WADO vrijwel in hun geheel toegevoegd aan het Basisboek, als hoofdstuk 7 en 8. De tweede editie bestaat dus uit acht hoofdstukken in één boek, verdeeld over twee gedeelten: Deel 1: SWOT-analyse 1 Kennismaking met duurzame ontwikkeling 2 Weeffouten: mens en natuur 3 Weeffouten: mens en samenleving 4 Krachtbronnen Deel 2: Oplossingsrichtingen 5 Hier en Daar 6 Nu en Later 7 Klimaat en energie 8 Duurzaam ondernemen 3 Twee delen: probleemanalyse en oplossingsroutes In het eerste deel ligt de nadruk op de analyse van de problematiek. Na een eerste oriëntatie op duurzame ontwikkeling in hoofdstuk 1, waarbij begrippen zoals de Triple P en de dimensies plaats en tijd worden Basisboek Duurzame Ontwikkeling, 2e editie overzicht van wijzigingen 1
2 geïntroduceerd, volgt een onderzoek naar de voornaamste weeffouten, dat wil zeggen de zwakten en bedreigingen, in hoofdstuk 2 en 3. Complementerend daaraan worden in hoofdstuk 4 de krachtbronnen besproken, dat wil zeggen de sterkten en de kansen, waarover we beschikken ten behoeve van duurzame ontwikkeling. Samen vormen de eerste vier hoofdstukken een SWOT-analyse. In het tweede deel worden oplossingen verkend. Hoofdstuk 5 bespreekt, net als in de eerste editie (waar het toen nog hoofdstuk 4 was) vier regio s van de wereld: China, India, de Europese Unie en de ECOWAS, een groep landen in Afrika. Elk van deze regio s heeft gekozen voor bepaalde oplossingsrichtingen van de daar aanwezige onduurzaamheidsproblematiek; de voor- en nadelen ervan worden besproken. Vervolgens wordt het belang van gedeelde verantwoordelijkheid belicht. Waar hoofdstuk 5 de plaats -dimensie behandelt, doet hoofdstuk 6 dat met de tijd -dimensie, aan de hand van lessen uit het verleden en de bespreking van toekomstmodellen en - scenario s, waaronder dat van de Club van Rome en het Millennium Ecosystem Assessment. Hoofdstuk 7, toegevoegd vanuit WADO, gaat in op het klimaatprobleem en onderzoekt niet alleen de (mogelijke) gevolgen maar ook de diverse oplossingsrichtingen. Hoofdstuk 8 gaat in op de bijdragen die het bedrijfsleven kan geven aan duurzame ontwikkeling. 4 Informatie up-to-date Vanzelfsprekend is in het gehele boek de informatie geüpdatet. Voor tabellen, landkaarten en grafieken is de meest recente informatie gezocht, wat in de meeste gevallen leidde tot circa vijf jaren nieuwere gegevens. Teksten zijn overeenkomstig aangepast. Waar nieuwe wetenschappelijke, economische of maatschappelijke inzichten zijn ontstaan leidde dat tot ingrijpender aanpassingen. Voorbeelden zijn: de bespreking van de beursinstabiliteit, waarover sinds 2007 veel nieuws te melden is, de uitkomsten van Kopenhagen, en de mate van succes van de EU emissierechten van CO2, een systeem dat momenteel meer veelbelovend is dan 5 jaar geleden het geval leek. 5 Wijzigingen per hoofdstuk Hoofdstuk 1 (voorheen: BBDO hoofdstuk 1) - Kennismaking met duurzame ontwikkeling Het gedeelte over GM-gewassen is wat uitgebreid, onder meer met informatie over het Germplasm Enhancement for Maize (GEM) Project en een case over Bollgard (Bt-katoen), waarvan de effectiviteit in India afneemt. Basisboek Duurzame Ontwikkeling, 2e editie overzicht van wijzigingen 2
3 Hoofdstuk 2 (voorheen: BBDO hoofdstuk 2, 1e deel) - Weeffouten: mens en natuur De bespreking van de instabiliteit van het beurssysteem is vanzelfsprekend aangepast naar aanleiding van de recente huizen-, financiële en economische crisis. Een paragraaf over het gebruik en de schaarste van schoon water is ingevoegd, Aan het eind is een paragraaf toegevoegd over de gevolgen voor de natuur, eveneens Hoofdstuk 3 (voorheen: BBDO hoofdstuk 2, 2e deel) - Weeffouten: mens en samenleving De paragraaf over ongelijke verdeling van welvaart is uitgebreid met een gedeelte, ontleend aan WADO, over de armoedeval en de (nog altijd groeiende) kloof tussen arm en rijk. Een gedeelte over afwenteling is toegevoegd, overgebracht vanuit hoofdstuk 4 van BBDO, 1e editie. Een paragraaf over ontmenselijking en sociale uitsluiting is ingevoegd, Dat geldt ook voor een paragraaf over onveiligheid, terreur, oorlog en dictatuur. Het hoofdstuk eindigt met een nieuwe paragraaf, waarin de relaties tussen de onduurzaamheidsproblemen worden getoond, leidend tot een totaalbeeld van alles in hoofdstuk 2 en 3. De sleutelrol van duurzame ontwikkeling wordt belicht. Hoofdstuk 4 (voorheen: BBDO hoofdstuk 3) - Krachtbronnen Een paragraaf is ingevoegd over denkbeelden en inspiratiebronnen. Delen daarvan (over participerende democratie, mensenrechten, emancipatie) zijn De paragraaf over mensen is uitgebreid met een stuk over diversiteit, Een paragraaf is toegevoegd, ontleend aan WADO, over studenten als krachtbron voor duurzame ontwikkeling. Daarin worden als illustratie drie afstudeerprojecten van studenten getoond (waarvan de volledige rapporten op de website beschikbaar zijn). De SWOT-analyse wordt voltooid door een paragraaf over samenwerking van diverse aard, waaronder interdisciplinaire samenwerking, publiekprivate partnerschappen en de driehoek overheden, bedrijfsleven en civil society. Deze paragraaf eindigt met een overzicht van de via duurzame ontwikkeling te realiseren doelen. Hoofdstuk 5 (voorheen: BBDO hoofdstuk 4) - Hier en Daar De inleidende paragraaf, over afwenteling, is verplaatst naar hoofdstuk 3. Vier paragrafen gaan, net als voorheen, over vier regio s. Maar in het slotdeel van elk, over het vooruitzicht, is meer dan voorheen een beschouwing geplaatst over de mogelijke effectiviteit van de in de betreffende regio gekozen oplossingsrichting. In de laatste paragraaf wordt na het prisoner s dilemma ook de tragedy of the commons besproken, Vervolgens wordt, na het Basisboek Duurzame Ontwikkeling, 2e editie overzicht van wijzigingen 3
4 consequentiebereik, ook de consequentieperiode besproken, eveneens Hoofdstuk 6 (voorheen: BBDO hoofdstuk 5) - Nu en Later In hoofdstuk 6 zijn afgezien van het up-to-date brengen van de actuele feiten geen grote wijzigingen aangebracht. Wel is, als illustratie van het na-ijleffect, een grafiek toegevoegd waarin de daling van het gebruik van Cfk s (naar aanleiding van het Montreal Protocol) wordt vergeleken met de omvang van het gat in de ozonlaag boven de Zuidpool. Hoofdstuk 7 (voorheen: WADO hoofdstuk 1) - Klimaat en energie Toegevoegd is een gedeelte over de carbon footprint. Het gedeelte over het voorzorgbeginsel is wat uitgebreid. In de paragraaf over technische oplossingen is het gedeelte over de vooren nadelen van biobrandstoffen uitgebreid, en er wordt ingegaan op tweede en derde generatie biomassa. Een gedeelte over de plannen van TREC (Trans-Mediterranean Renewable Energy Cooperation) over de energievoorziening van Europa, Midden-Oosten en Afrika inclusief irrigatie van de Sahara is ingevoegd. De meest recente politieke en economische ontwikkelingen rond broeikasgassen zijn toegevoegd. Hoofdstuk 8 (voorheen: WADO hoofdstuk 6) - Duurzaam ondernemen Een paragraaf over duurzaam productontwerp is ingevoegd, ontleend aan een eerder hoofdstuk van WADO. Aan deze paragraaf, die nu als titel en thema heeft duurzame producten en diensten, is een gedeelte toegevoegd over integrale dienstverlening, met als voorbeeld integrale gezondheidszorg. Net als voorheen is de laatste paragraaf gewijd aan beroepscompetenties. Daarin is het VESTIA+D-model vereenvoudigd van 6x4 naar 6x3 deelcompetenties, waardoor het model helderder en meer eenduidig is geworden. 6 Extra stof Voor ieder hoofdstuk is een bestand te downloaden met daarin extra stof. Daarin wordt een onderwerp uit het betreffende hoofdstuk verder uitgediept. Aan iedere extra stof is minimaal één opdracht gekoppeld. 7 Overige wijzigingen De naam van de uitgever is gewijzigd van Wolters-Noordhoff in Noordhoff Uitgevers. Het boek wordt in zijn tweede editie in full color gedrukt, dankzij het feit dat de verkoop van de eerste editie de uitgever daarvoor voldoende vertrouwen bood. Het aantal foto s is uitgebreid. Basisboek Duurzame Ontwikkeling, 2e editie overzicht van wijzigingen 4
5 De literatuurbronnen stonden in de eerste editie gegroepeerd aan het eind van ieder hoofdstuk. Ze zijn in de tweede editie direct geplaatst waar ze gebruikt worden, dus bij elke grafiek, tabel enzovoort. Ieder hoofdstuk bevat aan het eind alleen nog maar een summiere samenvatting. De uitgebreidere samenvattingen, die in de eerste editie aan het eind van elk hoofdstuk stonden, zijn verplaatst naar de website, die nu heet. Ook alle opdrachten zijn vanuit het boek verplaatst naar de website. Dat geldt ook voor de begrippenlijst: alle kernbegrippen zijn, net als bij de eerste editie, van een formele definitie voorzien. Die staan alleen niet meer in het boek aan het eind van de hoofdstukken, maar voor alle hoofdstukken samengevoegd op de website. Op de website zijn de leerdoelen per hoofdstuk verplaatst van het afgeschermde docentengedeelte naar het studentendeel. Basisboek Duurzame Ontwikkeling, 2e editie overzicht van wijzigingen 5
Duurzame ontwikkeling: allemaal spaghetti
Duurzame ontwikkeling: allemaal spaghetti Sociale uitsluiting van mensen en mondiale uitsluiting van landen en volken lijken op elkaar. Ze hebben vergelijkbare oorzaken, en ook de gevolgen zijn vergelijkbaar.
Nadere informatieBeleggen in de toekomst. de kansen van beleggen in klimaat en milieu
Beleggen in de toekomst de kansen van beleggen in klimaat en milieu Angst voor de gevolgen? Stijging van de zeespiegel Hollandse Delta, 6 miljoen Randstedelingen op de vlucht. Bedreiging van het Eco-systeem
Nadere informatieWerkvel opdracht 16 (Wat hebben politieke partijen met Europa en het klimaat?)
Werkvel opdracht 16 (Wat hebben politieke partijen met Europa en het klimaat?) Toelichting op de opdracht In deze opdracht gaan jullie onderzoeken hoe de Nederlandse politieke partijen over de Europese
Nadere informatieIntroductie. 1. Uw persoonlijke situatie. Voorbeeldvragenlijst COB-kwartaalenquête 2011
Introductie Dit onderzoek vindt plaats in opdracht van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Met de resultaten wil het bureau het kabinet en de politiek in het algemeen informeren over zorgen en wensen
Nadere informatieNaam leerlingen. Groep BBL1 Mens & Maatschappij. Verdiepend arrangement. Basisarrange ment
Groep BBL1 Mens & Maatschappij Leertijd; 3 keer per week 45 minuten werken aan de basisdoelen. - 3 keer per week 45 minuten basisdoelen toepassen in verdiepende contexten. Verdieping op de basisdoelen
Nadere informatieHoe hieraan exact wordt vormgegeven binnen onze school, wordt duidelijk in dit document.
SOCIALE COHESIE EN BURGERSCHAP Inleiding Een school maakt deel uit van de maatschappij en bouwt mee aan de vorming van jonge burgers. Een groot deel van de dag, brengen jongeren door op school. Zij krijgen
Nadere informatieVoorwoord 9. Inleiding 11
inhoud Voorwoord 9 Inleiding 11 deel 1 theorie en geschiedenis 15 1. Een omstreden begrip 1.1 Inleiding 17 1.2 Het probleem van de definitie 18 1.3 Kenmerken van de representatieve democratie 20 1.4 Dilemma
Nadere informatieGETAL& RUIMTE. Verbeteringen havo A 10e editie (2011) t.o.v. editie 2007
Verbeteringen havo A 10e editie (2011) t.o.v. editie 2007 Havo A deel 1 begint met het niet-examenonderwerp Statistiek (was hoofdstuk 4). Al snel wordt de grafische rekenmachine ingezet en ook bij de andere
Nadere informatieSamenvatting Aardrijkskunde hoofdstuk 1 paragraaf 2,3,4,7,8
Samenvatting Aardrijkskunde hoofdstuk 1 paragraaf 2,3,4,7,8 Samenvatting door V. 1226 woorden 30 oktober 2016 7,1 21 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Par. 1.2 Er zijn 2 manieren om
Nadere informatieDocentenhandleiding De Europese Unie en de Syrische vluchtelingencrisis
Docentenhandleiding De Europese Unie en de Syrische vluchtelingencrisis Inleiding Het simulatiespel De Europese Unie en de Syrische vluchtelingencrisis draait om een van de grote uitdagingen waar de Europese
Nadere informatieBlok P2 Managen. Overeenkomstenrecht en ondernemingsrecht
Blok P2 Managen Overeenkomstenrecht en ondernemingsrecht - Nederlands recht begrepen, 3 e druk, mr Lydia Janssen - Recht voor organisaties, 1e druk, mr R. Westra (gepubliceerd op blackboard) - Wettenbundel
Nadere informatieProgramma van Toetsing en Afsluiting
Leerweg: BB Klas: 3 Vak: Maatschappijleer Methode: Thema s Maatschappijleer Periodenr Rapportnr Toetsnr 3.1.1 Wat moet je voor de toetsing doen? H1 Wat is maatschappijleer? kunt beschrijven wat je bij
Nadere informatieEnergie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 2030
IP/3/661 Brussel, 12 mei 23 Energie, technologie en milieuproblemen: Europees onderzoek schetst somber wereldbeeld in 23 In 23 zal het wereldenergieverbruik verdubbeld zijn; fossiele brandstoffen, voornamelijk
Nadere informatieDNB voor de klas. VWO-HAVO-MBO Lessen over actuele thema s. VWO-HAVO-MBO-VMBO De wereld van DNB
DNB voor de klas DNB voor de klas Kennis overdragen, daar gaat het om in uw werk als docent. De Nederlandsche Bank (DNB) helpt u graag hierbij. Wij bieden lesmateralen voor verschillende schooltypen en
Nadere informatieUtrecht Monitor
Bestuurs en Concerndienst Utrecht Monitor 2008 www.onderzoek.utrecht.nl Utrecht Monitor 2008 2 Utrecht Monitor 2008 Inhoud Samenvatting 9 Samenvatting 11 Puntsgewijze samenvatting 14 A. Bevolking, bestuur,
Nadere informatieobs Jaarfke Torum 15 9679 CL Scheemda Postbus 60 9679 ZH Scheemda 0597 592524 jaarfke@planet.nl
obs Jaarfke Torum 15 9679 CL Scheemda Postbus 60 9679 ZH Scheemda 0597 592524 jaarfke@planet.nl 1 Actief burgerschap en sociale integratie: Door de toenemende individualisering in onze samenleving is goed
Nadere informatie2016D05361 INBRENG VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG
2016D05361 INBRENG VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG Binnen de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken bestond bij enkele fracties de behoefte de Minister van Buitenlandse Zaken enkele vragen en opmerkingen
Nadere informatieKeurmerk: Duurzame school
Keurmerk: Duurzame school Doorlopende leerlijn voor duurzame ontwikkeling van basisonderwijs (PO) t/m voortgezet onderwijs (VO) PO-1 Kennis en inzicht (weten) Vaardigheden (kunnen) Houding (willen) Begrippen
Nadere informatieNIVE masterclass Kansen van duurzaam ondernemen
NIVE masterclass Kansen van duurzaam ondernemen Felix Gruijters Nuon Amsterdam ArenA 12 oktober 2011 1 A convenient truth 44 triljard dollar staat op het spel Die waarde biedt kansen A convenient truth
Nadere informatieHoeveel manieren worden er gebruikt bij aardrijkskunde om de welvaart in een land te meten?
Samenvatting door L. 815 woorden 10 december 2013 4,7 74 keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Hoeveel manieren worden er gebruikt bij aardrijkskunde om de welvaart in een land te meten?
Nadere informatiegemeente Eindhoven Hierin wil GroenLinks in ieder geval de volgende vragen beantwoord hebben.
gemeente Eindhoven Inboeknummer 15bst00959 Beslisdatum B&W 14 juli 2015 Dossiernummer 15.29.103 (2.3.1) Raadsvragen Van het raadslid dhr. R. Thijs (GroenLinks) over klimaatambities Eindhoven na gerechtelijke
Nadere informatieMajesteit, Koninklijke Hoogheid, excellenties, dames en heren,
Toespraak van de minister-president, mr. dr. Jan Peter Balkenende, bijeenkomst ter ere van de 50 ste verjaardag van de Verdragen van Rome, Ridderzaal, Den Haag, 22 maart 2007 Majesteit, Koninklijke Hoogheid,
Nadere informatieRAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 15 januari 2002 (OR. en) 14759/01 JEUN 67 SOC 510
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 15 januari 2002 (OR. en) 14759/01 JEUN 67 SOC 510 WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE INSTRUMENTEN Betreft: Resolutie van de Raad en de vertegenwoordigers van de regeringen
Nadere informatieA. LEER EN TOETSPLAN. Vak: Geschiedenis Leerjaar: 3 Onderwerp: De Eerste en Tweede Wereldoorlog (H1 en 2) Kerndoel(en):
A. LEER EN TOETSPLAN Vak: Geschiedenis Leerjaar: Onderwerp: De Eerste en Tweede Wereldoorlog (H1 en ) Kerndoel(en): 7. De leerling leert een kader van tien tijdvakken te gebruiken om gebeurtenissen, ontwikkelingen
Nadere informatieDe Europeanisering van ruimtelijk beleid in Nederland
De Europeanisering van ruimtelijk beleid in Nederland Bas Waterhout 5-10-2010 Onderzoeksinstituut OTB Technische Universiteit Delft b.waterhout@tudelft.nl +31 (0)15 2787950 Delft University of Technology
Nadere informatieDCTF Jaarcongres, 23 juni 2010, Amrâth Hotel Lapershoek te Hilversum Rapport over deelsessie II: Risico management in klinisch onderzoek
DCTF Jaarcongres, 23 juni 2010, Amrâth Hotel Lapershoek te Hilversum Rapport over deelsessie II: Risico management in klinisch onderzoek Nellie Kraaijeveld, Rikard Juttmann, Henk Kamsteeg, Willem Verweij,
Nadere informatieVoor wie? Omschrijving
Minor MOES Voor wie? Een opleidingsgebonden minor voor studenten Geschiedenis en tevens toegankelijk voor andere BA-studenten (bijvoorbeeld van de opleiding Internationale Betrekkingen en Internationale
Nadere informatieEen instrument om onze samenleving echt te veranderen, zo noemt hij het vurig gewenste lidmaatschap.
Speech voor de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, Ingrid van Engelshoven, bij onthulling Erfgoedlabel Verdrag van Maastricht, op 9 mei 2018 Beste mensen, Pak je hier vanmiddag in Maastricht
Nadere informatieSETIS VOOR EEN KOOLSTOFARME TOEKOMST
E u r o p e s e Commissie INFORMATIESYSTEEM VOOR STRATEGISCHE ENERGIETECHNOLOGIEËN SETIS VOOR EEN KOOLSTOFARME TOEKOMST http://setis.ec.europa.eu Europese Commissie Informatiesysteem voor strategische
Nadere informatie2. Wat zijn per sector/doelgroep de algemene inzichten ten aanzien van de inhoud van de continuïteitsplannen?
Samenvatting Aanleiding en onderzoeksvragen ICT en elektriciteit spelen een steeds grotere rol bij het dagelijks functioneren van de maatschappij. Het Ministerie van Veiligheid en Justitie (hierna: Ministerie
Nadere informatieOp weg naar een duurzame energievoorziening in Mark Dierikx Directeur Generaal Energie, Telecom en Mededinging
Op weg naar een duurzame energievoorziening in 2050 Mark Dierikx Directeur Generaal Energie, Telecom en Mededinging Inhoudsopgave I. Mondiale ontwikkelingen II. Europese kaders III. Nationale inzet 2 I.
Nadere informatieWijzigingen Nevid, Psychiatrie, een inleiding, 9e editie ten opzichte van de vorige (8 e ) editie
Wijzigingen Nevid, Psychiatrie, een inleiding, 9e editie ten opzichte van de vorige (8 e ) editie Algemeen Door de gewijzigde classificatie van psychische stoornissen in de DSM-5 heeft ook de volgorde
Nadere informatieBasisboek Duurzame ontwikkeling Dr. Niko Roorda
Basisboek Duurzame ontwikkeling Dr. Niko Roorda Derde druk Noordhoff Uitgevers bv Basisboek Duurzame ontwikkeling Dr. N. Roorda Wetenschappelijke adviesraad: Prof. dr. Th.A.M. Beckers Prof. dr. J. Grin
Nadere informatieExamen VWO. Nederlands. tijdvak 1 woensdag 16 mei 9.00-12.00 uur. Bij dit examen hoort een bijlage.
Examen VWO 2007 tijdvak 1 woensdag 16 mei 9.00-12.00 uur Nederlands Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 20 vragen en een samenvattingsopdracht. Voor dit examen zijn maximaal 50 punten
Nadere informatieDatum 09 september 2014 Betreft Aanbieding OESO-rapport Education at a Glance 2014 Onze referentie 659029
>Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag.. Kennis IPC 5200 Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag
Nadere informatieMigratieachtergrond van werknemers in Nederland naar beroep en regio, pilot Barometer culturele diversiteit
Migratieachtergrond van werknemers in Nederland naar beroep en regio, 2015-2017 pilot Barometer culturele diversiteit CBS Januari 2019 Vragen over deze publicatie kunnen gestuurd worden aan het CBS onder
Nadere informatieScherminstructie. Studielink Management Informatie App
Scherminstructie Studielink Management Informatie App Eigenaar: Contactpersoon: Stichting Studielink managementinformatie@studielink.nl Versie: 2.0 Datum: 01-04-2013 Inhoud 1 INLEIDING... 3 2 GENERIEKE
Nadere informatieSteeds meer niet-westerse allochtonen in het voltijd hoger onderwijs
Steeds meer niet-westerse allochtonen in het voltijd hoger onderwijs Esther van Kralingen Tussen studiejaar 1995/ 96 en 21/ 2 is het aandeel van de niet-westerse allochtonen dat in het hoger onderwijs
Nadere informatieNL In verscheidenheid verenigd NL. Amendement. Julia Reid namens de EFDD-Fractie
13.6.2017 A8-0208/50 50 Overweging 1 (1) Wat de reductie van de in de EU uitgestoten broeikasgassen betreft, schaarde de Europese Raad zich in zijn conclusies van 23-24 oktober 2014 over het kader voor
Nadere informatieLEOZ Generiek competentieprofiel leraar Passend Onderwijs: de ontwikkelscan
LEOZ Generiek competentieprofiel leraar Passend Onderwijs: de ontwikkelscan Juni 2013 Erica de Bruïne (Hogeschool Windesheim) Hans van Huijgevoort (Fontys OSO) Hettie Siemons (Hogeschool Utrecht, Seminarium
Nadere informatieaardrijkskunde voor vmbo bovenbouw vmbo-kgt zakboek samenvattingen begrippen
aardrijkskunde voor vmbo bovenbouw 3 + 4 vmbo-kgt zakboek samenvattingen begrippen Inhoud 3 vmbo-kgt MODULE 1 Arm en rijk Hoofdstuk 1 Arme en rijke Nederlanders 5 Hoofdstuk 2 Arm en rijk in Nederland en
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2013 2014 33 750 VIII Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (VIII) voor het jaar 2014 Nr. 120 BRIEF
Nadere informatieDocentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa)
Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa) Lees ter voorbereiding onderstaande teksten. Het milieu De Europese Unie werkt aan de bescherming en verbetering van
Nadere informatieMens en maatschappij (aardrijkskunde, economie, geschiedenis, godsdienst)
Mens en maatschappij (aardrijkskunde, economie, geschiedenis, godsdienst) Kerndoelen 36. De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een
Nadere informatieToelichting bij _Arbeidsmarktaanbod_studierichting_onderwijssoort_regio.csv
Migratieachtergrond van uitgestroomde studenten naar regio, onderwijssoort en studierichting Uitstroom na studiejaar 2016/ 17 pilot Barometer culturele diversiteit CBS Januari 2019 Vragen over deze publicatie
Nadere informatieLoopbaan & Burgerschap VERANTWOORDINGSDOCUMENT
Loopbaan & Burgerschap VERANTWOORDINGSDOCUMENT Methode Schokland 3.0 van Deviant. De methode is ontwikkeld conform het vernieuwde brondocument 'Loopbaan en burgerschap in het mbo'. 2013-2014 team Horeca
Nadere informatieDOCENTENDAG MAATSCHAPPIJLEER
DOCENTENDAG MAATSCHAPPIJLEER 2018 The Spirit Level Een authentieke toetstaak in de praktijk Niels Hoendervanger Stedelijk Gymnasium Nijmegen The Spirit Level Wat gaan we doen? Korte introductie op de taak
Nadere informatieDe groei van de wereldbevolking: Demografische vloek of zegen?
De groei van de wereldbevolking: Demografische vloek of zegen? Leo van Wissen Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut NIDI, Den Haag Rijksuniversiteit Groningen Bijdrage aan De Rode Hoed, 8
Nadere informatieVOETAFDRUKKEN VAN NEDERLANDSE CONSUMPTIE
VOETAFDRUKKEN VAN NEDERLANDSE CONSUMPTIE De ecologische effecten van Nederlandse consumptie in het buitenland PBL-Notitie Trudy Rood, Harry Wilting en Aldert Hanemaaijer 22 januari 2016 Colofon Voetafdrukken
Nadere informatieBijlage cursusomschrijvingen. Management in Zorg deeltijd
Bijlage cursusomschrijvingen Management in Zorg deeltijd 2016-2017 Titel Startopdracht 1 Opleidingsvariant Deeltijd Collegejaar 2016-2017 1 Organisatorische gegevens 1.1 Cursuscode GZO-1.D-STRT1-14 1.2
Nadere informatie1 Achtergronden van problematische schulden 15
Inhoud Studiewijzer 11 1 Achtergronden van problematische schulden 15 1.1 Schulden en de huidige samenleving 16 1.2 Trends en tendensen in de samenleving 22 1.3 Disfunctionerende (overheids)instanties
Nadere informatieMaak uw leerlingen enthousiast voor het nieuwe vmbo examenprogramma door: Martin de Wolf, eindredacteur Wereldwijs
Maak uw leerlingen enthousiast voor het nieuwe vmbo examenprogramma door: Martin de Wolf, eindredacteur Wereldwijs Opzet workshop Het nieuwe examenprogramma in vogelvlucht Didactische uitgangspunten van
Nadere informatieDe beheersing van klimaatrisico s in de praktijk 6 maart 2018
De beheersing van klimaatrisico s in de praktijk 6 maart 2018 Ridzert van der Zee Aan welke CO 2 gerelateerde financiële risico s is uw beleggingsportefeuille blootgesteld? Impact van energietransitie
Nadere informatieHoofdstuk 2. Profiel Leidenaar
Hoofdstuk 2. Profiel Leidenaar Samenvatting Leiden heeft op 1 januari 2010 117.145 inwoners. Hoofdstuk 2 geeft een profiel van de inwoners van Leiden en is gebaseerd op kerncijfers uit de Gemeentelijke
Nadere informatieAlgemene beschouwing
Algemene beschouwing Arbeidsmigratiebeleid begint bij Nederlands arbeidsmarktbeleid Voor de Nederlandse economie en dus voor bedrijven en werknemers is het van belang om de juiste mensen op de juiste arbeidsplek
Nadere informatieNaam : Klas : Datum :
Duurzame ontwikkeling Over duurzame ontwikkeling circuleren inmiddels honderden definities. Vaak wordt de internationaal aanvaarde definitie uit het rapport "Our Common Future" (Brundtland-rapport, 1987)
Nadere informatieToets_Hfdst10_BronnenVanEnergie
Toets_Hfdst10_BronnenVanEnergie Vragen Samengesteld door: visign@hetnet.nl Datum: 31-1-2017 Tijd: 11:10 Samenstelling: Geowijzer Vraag: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19,
Nadere informatieONDERZOEK VOOR DE COMMISSIE CULT - MINDERHEIDSTALEN EN ONDERWIJS: BESTE PRAKTIJKEN EN VALKUILEN
DIRECTORAAT-GENERAAL INTERN BELEID BELEIDSONDERSTEUNENDE AFDELING B: STRUCTUUR- EN COHESIEBELEID CULTUUR EN ONDERWIJS ONDERZOEK VOOR DE COMMISSIE CULT - MINDERHEIDSTALEN EN ONDERWIJS: BESTE PRAKTIJKEN
Nadere informatieMAATSCHAPPIJ ONDERSCHAT ERNST EN TAAIHEID KLIMAATPROBLEEM
MAATSCHAPPIJ ONDERSCHAT ERNST EN TAAIHEID KLIMAATPROBLEEM De maatschappelijke discussie over klimaatverandering wordt onvoldoende scherp gevoerd. Er wordt nauwelijks nagedacht over de ernst van de problematiek
Nadere informatieSustainable development goals
Sustainable development goals The road to dignity by 2030 Ending Poverty, Transforming all Lives and Protecting the Planet = De weg naar waardigheid, Armoede beëindigen, alle levens veranderen en de aarde
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2016 (Som)
Milieubarometerrapport 2016 (Som) Totaal NBB Groep Milieubarometer - 2016 (Som) Totaal NBB Groep Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik en afvalproductie naar grafieken
Nadere informatieBasisboek Duurzame ontwikkeling
Basisboek Duurzame ontwikkeling Dr. N. Roorda Wetenschappelijke adviesraad: Prof. dr. Th.A.M. Beckers Prof. dr. J. Grin Prof. dr. ir. J.L.A. Jansen Prof. dr. P. Martens Prof. dr. ir. R. Rabbinge Dr. ir.
Nadere informatieSOCIALE EN BURGERSCHAPSCOMPETENTIE
Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel SOCIALE EN BURGERSCHAPSCOMPETENTIE Algemene vorming op het einde van de derde graad secundair onderwijs Voor de sociale
Nadere informatieKoopkrachtpariteit en Gini-coëfficiënt in China: hoe je tegelijkertijd arm én rijk kunt zijn.
Koopkrachtpariteit en Gini-coëfficiënt in China: hoe je tegelijkertijd arm én rijk kunt zijn. 1. De Wereldbank berichtte onlangs dat de Chinese economie binnen afzienbare tijd de grootste economie van
Nadere informatieCollege van Gedeputeerde Staten Statenvoorstel. Ontwerp-besluit pag. 4. Toelichting: pag. 5
2017MME151 College van Gedeputeerde Staten Statenvoorstel DATUM 26 september 2017 NUMMER PS AFDELING Managementondersteuning COMMISSIE Alle STELLER Alex van der Weij DOORKIESNUMMER 3992 DOCUMENTUMNUMMER
Nadere informatieProgramma van Toetsing en Afsluiting vmbo aardrijkskunde
aardrijkskunde voor het vmbo aardrijkskunde voor het vmbo aardrijkskunde voor het vmbo arm en rijk bronnen van energie grenzen en identiteit 3 vmbo-kgt handboek water bevolking en ruimte weer en klimaat
Nadere informatieVeranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken
Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken De Nederlandse bancaire vorderingen 1 op het buitenland zijn onder invloed van de economische crisis en het uiteenvallen van ABN AMRO tussen
Nadere informatieCommon ground, het doel
Common ground, het doel Op zoek naar een strategie voor aanleg, beheer en onderhoud van kabels en leidingen Kunnen we gezamenlijk kansen pakken? Hoe zorgen we voor minder hinder en lagere kosten bij aanleg,
Nadere informatiesamen sterker Samenvatting verkiezingsprogramma Samen sterker - kansen voor iedereen
samen sterker Samenvatting verkiezingsprogramma Samen sterker - kansen voor iedereen Voorwoord Alexander Pechtold 1 Het gaat goed met Nederland. In ons land wonen de gelukkigste, gezondste en best opgeleide
Nadere informatiePraktijkgericht Lezen 2
Praktijkgericht Lezen 2 Muiswerk Praktijkgericht Lezen 2 is gericht op het aanleren van de vaardigheden die nodig zijn informatie van alledag te begrijpen. Doelgroep Praktijkgericht Lezen 2 Het programma
Nadere informatieMoeilijke besluiten voor de Europese Raad
Moeilijke besluiten voor de Europese Raad Korte omschrijving: Leerlingen gaan aan de slag met actuele Europese dilemma s. Er zijn vijf dilemma s. U kunt zelf kiezen welke dilemma s u aan de orde stelt.
Nadere informatieNederland hoort bij de wereldtop
Globalistische politiek vereist draagvlak in de provincie Sibolt.Mulder@tns-nipo.com Duurzaamheidsdialoog 19/01/2012 Nederland hoort bij de wereldtop 1 Macro-economisch doen we het prima! Werkeloosheid
Nadere informatieOnderwijssociologie & Diversiteit
Onderwijssociologie & Diversiteit Hoorcollege 1: inleiding sociologie en burgerschap IVL Leike van der Leun Om deze presentatie te kunnen volgen op je mobiele telefoon, tablet of laptom, ga je naar: www.presentain.com
Nadere informatieProgramma van toetsing en afsluiting Schooljaar 2015-2016 B HAVO 5. Solyvius College, locatie Haarlemmermeer Lyceum BdC
Schooljaar - 16 B HAVO 5 Solyvius College, locatie Haarlemmermeer Lyceum BdC Vak:Nederlands en tm SE 1 min Mondeling 40 11 boeken + gedichtenbundel + literatuurtheorie tm SE 2 5 havo 1 lesuur Mondeling
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2018
Milieubarometerrapport 2018 Aannemingsbedrijf Dubbink Vriezenveen B.V. Samengesteld op 16 november 2018 Milieubarometer - 2018 Aannemingsbedrijf Dubbink Vriezenveen B.V. Inhoud De Milieubarometer vertaalt
Nadere informatieLES 1: De wereld in verandering
LES 1: De wereld in verandering 1 Les 1: De wereld in verandering Vakken Zedenleer/godsdienst, economie, geschiedenis, aardrijkskunde, PAV Eindtermen Sociale vaardigheden, burgerzin, ICT, vakoverschrijdend,
Nadere informatieStudiehadleiding. Opleiding: hbo-masteropleiding Islamitische Geestelijke Verzorging
Studiehadleiding Opleiding: hbo-masteropleiding Islamitische Geestelijke Verzorging Naam onderwijseenheid: Methoden en vaardigheden voor praktijkonderzoek Code onderwijseenheid: HBOMIGV015MV Jaar: Onderwijsperiode:
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2017
Milieubarometerrapport 2017 Barometer VanderHelm Milieubarometer - 2017 Barometer VanderHelm Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik en afvalproductie naar grafieken en
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2016
Milieubarometerrapport Verheij Infra b.v Milieubarometer - Verheij Infra b.v Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik en afvalproductie naar grafieken en tabellen die de
Nadere informatieDe Onderwijsraad heeft in deze zes kerndoelen geformuleerd waar het primair onderwijs aan moet voldoen inzake Actief Burgerschap:
Actief Burgerschap Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Actief Burgerschap: een nadere kennismaking 3 3. Actief Burgerschap: een doel en een middel 4 4. Actief Burgerschap: Hoe leren we dit aan? 5 5. Actief
Nadere informatieAnalyse NVM openhuizendag
Analyse NVM openhuizendag Gemaakt door: NVM Data & Research Datum: 1 juli 2011 Resultaten analyse Openhuizenbestand 26 maart 2011 Er doen steeds meer woningen mee aan de NVM-openhuizendag. Op 26 maart
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2014
Milieubarometerrapport 2014 Staro Natuur en Buitengebied Milieubarometer - 2014 Staro Natuur en Buitengebied Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik en afvalproductie naar
Nadere informatieOperationaliseren van variabelen (abstracte begrippen)
Operationaliseren van variabelen (abstracte begrippen) Tabel 1, schematisch overzicht van abstracte begrippen, variabelen, dimensies, indicatoren en items. (Voorbeeld is ontleend aan de masterscriptie
Nadere informatieFORMELE GESPREKKEN, REGELDRUK EN REGELRUIMTE. Analyse op basis van het Personeels- en Mobiliteitsonderzoek mei 2016
ARBEIDSMARKTPLATFORM PO. Van en voor werkgevers en werknemers FORMELE GESPREKKEN, REGELDRUK EN REGELRUIMTE Analyse op basis van het Personeels- en Mobiliteitsonderzoek 2014 mei 2016 1 Arbeidsmarktplatform
Nadere informatiestofomschrijving 2 021 po geografisch onderzoek in de eigen regio 1 3 n 4 013 tt 50 Katern Katern Systeem Aarde hoofdstuk 1 en 2 1 3 n
Vak: aardrijkskunde in min 0 tt 50 Katern Overleven in Europa Domein B3 en C SLU 50 3 j 2 02 po geografisch onderzoek in de eigen regio 3 n 3 02 tt 00 Katern Arm en Rijk Domein B en B2 SLU 70 3 j 4 03
Nadere informatieAantal huisartsen en aantal FTE van huisartsen vanaf 2007 tot en met 2016
Aantal huisartsen en aantal FTE van huisartsen vanaf 2007 tot en met 2016 Werken er nu meer of minder huisartsen dan 10 jaar geleden en werken zij nu meer of minder FTE? LF.J. van der Velden & R.S. Batenburg,
Nadere informatieDe verklaring van Bratislava
Bratislava, 16 september 2016 De verklaring van Bratislava Wij komen vandaag in Bratislava bijeen op een kritiek moment voor ons Europese project. De top van Bratislava van 27 lidstaten was gewijd aan
Nadere informatieOnderzoek. Diversiteit in de Tweede Kamer 2012
Onderzoek Diversiteit in de Tweede Kamer 2012 Nederland heeft een stelsel met evenredige vertegenwoordiging. Op 12 september 2012 waren er vervroegde verkiezingen voor de Tweede Kamer der Staten-Generaal:
Nadere informatieLeidenincijfers Particuliere huishoudens en -inkomens in de Leidse regio
Leidenincijfers Beleidsonderzoek draagt bij aan de kwaliteit van beleid en besluitvorming 2015 Particuliere huishoudens en -inkomens in de Leidse regio BELEIDSONDERZOEK 071-516 5122 I info@leidenincijfers.nl
Nadere informatieAnnick de Vries Rathenau Instituut
1 Vul hier de titel in Annick de Vries Annick de Vries Rathenau Instituut Den Haag,13 november 2013 2 Vul hier titel in Annick de Vries Agenda Samen Winnen: aanbevelingen Besluitvormingsstrategieën Lessen
Nadere informatieEigen omgeving en actualiteit Van bacterie soep naar plastic soep. Cultuur Water Globalisering & Arm en rijk
INHOUD Q-SERIES AARDRIJKSKUNDE ONDERBOUW (HV) JAAR 1 BLOK 1 BLOK 2 BLOK 3 BLOK 4 BLOK 5 BLOK 6 Systeem aarde duurzaamheid Cultuur Water Globalisering & Arm rijk Natuurramp doge Eig actualiteit Van bacterie
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/20358 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20358 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Witsenburg, Tijn Title: Hybrid similarities : a method to insert relational information
Nadere informatieVERSLAG N.A.V. DE DERDE CONSULTATIEFASE (16 OKT 14 NOV 2018) Ontwikkelteam Mens & Maatschappij
VERSLAG N.A.V. DE DERDE CONSULTATIEFASE (16 OKT 14 NOV 2018) Ontwikkelteam Mens & Maatschappij 1. Achtergrond In maart 2018 zijn negen ontwikkelteams met daarin leraren en schoolleiders uit het primair
Nadere informatieVilnius resolutie: betere scholen door gezondheid (better schools through health) 17 juni 2009
Vilnius resolutie: betere scholen door gezondheid (better schools through health) 17 juni 2009 Vilnius resolutie: betere scholen door gezondheid 17 juni 2009 Inleiding Onderwijs en gezondheid hebben een
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2016
Milieubarometerrapport 2016 Verkuil & Moree BV Milieubarometer - 2016 Verkuil & Moree BV Inhoud De Milieubarometer vertaalt gegevens zoals elektriciteitsverbruik en afvalproductie naar grafieken en tabellen
Nadere informatiePersbericht. Werkloosheid daalt
Persbericht PB14-041 19 juni 09.30 uur Werkloosheid daalt - Werkloosheid is in mei gedaald - Beroepsbevolking krimpt minder snel - Aantal WW-uitkeringen in mei opnieuw afgenomen - Toename WW-uitkeringen
Nadere informatieNederland. EUROBAROMETER 74 De publieke opinie in de Europese Unie. Najaar 2010. Nationaal Rapport
Standard Eurobarometer EUROBAROMETER 74 De publieke opinie in de Europese Unie Najaar 2010 Nationaal Rapport Nederland Representation of the European Commission to Netherlands Inhoud Inleiding Context
Nadere informatiePROCESDOEL 3 HUMANISEREN VAN HET SAMENLEVEN MET ANDEREN
PROCESDOEL 3 HUMANISEREN VAN HET SAMENLEVEN MET ANDEREN 3.1 Exploreren, verkennen en integreren van de mogelijkheden van de mens 3.2 Exploreren, verkennen en integreren van de grenzen van de mens 3.3 Ontdekken
Nadere informatieMilieubarometerrapport 2017
Milieubarometerrapport 2017 Aannemingsbedrijf Dubbink Vriezenveen B.V. Samengesteld op 16 november 2018 Milieubarometer - 2017 Aannemingsbedrijf Dubbink Vriezenveen B.V. Inhoud De Milieubarometer vertaalt
Nadere informatieKlimaatakkoord Rijk en UvW
Klimaatakkoord Rijk en UvW Politieke en beleidsmatige context (klimaatbeleid) Rafaël Lazaroms 25 mei 2010 1 Inhoud presentatie Voorstellen Internationaal en nationaal klimaatbeleid Positie waterschappen
Nadere informatie