Privacyregulering in theorie en praktijk

Transcriptie

1 Privacyregulering in theorie en praktijk Derde druk Onder redactie van Prof. mr. J.E.J. Prins en prof. mr. J.M.A. Berkvens Met bijdragen van A.A.L. Beers J.M.A. Berkvens P.H. Blök P.E. Bolle G.P. van Duijvenvoorde B.M.A. van Eck R.E. van Esch B.M. Garnier J. Holvast RJ.M. van der Horst J.J.C. Kabel F.A.M. van der Klaauw-Koops P.J.M. Kolkman R.W. van Kralingen F. Kuitenbrouwer L.L.F.M. Mutsaers J. Nouwt J.E J. Prins A.E. Schilder E. Schreuders A.JJ.T. Singewald J.H.J. Terstegge A.H. Vedder A.E.B.M. van der Ven D.W.F. Verkade G.J. Zwerme 2002 Kluwer Deventer

2 Inhoud Lijst van gebruikte afkortingen XIX 1. INLEIDING 1 Prof. mr. J.E.J. Prins en prof. mr. J.M.A. Berkvens Regelgeving Informatietechnologie Maatschappelijke discussies Tweede drük Derde druk PRIVACY IN ONTWIKKELING 5 Mr. PH. Blök en dr. A.H. Vedder 2.1. Inleiding De conceptuele kern van privacy De conventionele invulling van het begrip 'persoonlijke levenssfeer' Ontwikkelingen in de theorie De uitbreiding van de persoonlijke levenssfeer De relativering van de bescherming van de persoonlijke levenssfeer Conclusie: twee uitwegen Bibliografie PRIVACY: EEN HISTORISCH-VERGELIJKEND OVERZICHT 33 Mr. F. Kuitenbrouwer 3.1. Inleiding De Staatscommissie-Koopmans Lijdensweg De ontwikkeling van privacywetgeving in Europa 37

3 Internationale afspraken De privacywet van 1988 Fraude en koppeling WPR en Wbp Van Registratiekamer naar CBP Nieuwe uitdagingen DE ONTWIKKELING VAN BESCHERMING VAN PERSOONS- GEGEVENS IN DE RECHTSPRAAK 57 Prof. mr. D.W.F. Verkade 4.1. Inleiding Gerechtvaardigd doel van de verwerking van persoonsgegevens (art. 7 Wbp; art. 4 WPR) Opneming slechts van rechtmatig verkregen persoonsgegevens (art. 7 Wbp; art. 4 WPR) Gebruik van de gegevens moet met het doel van de registratie verenigbaar zijn (art. 7 en 9 Wbp; art. 6 lid 1 WPR) Beperkingen op verstrekking aan derden (art. 8 Wbp; art en 18 WPR) Ad (1) Doelverband Ad (2) Aanwezigheid wettelijk voorschrift Ad (3) (Ondubbelzinnige) Toestemming van de geregistreerde Inzage- en correctierecht (art. 35 e.v. Wbp; art WPR) Besluit DE WET BESCHERMING PERSOONSGEGEVENS 75 Prof. mr. J.E.J. Prins en prof. mr. J.M.A. Berkvens 5.1. Inleiding Van WPR naar Wbp Overzicht van de belangrijkste overeenkomsten en wijzigingen Reikwijdte Wbp en definities Reikwijdte De verantwoordelijke Materiele normen en verwerkingsgronden Algemeen Bijzondere gegevens Toestemmingsvereiste 90 VI

4 Rechten van betrokkenen Algemeen Limitering rechten Kennisgeving Kennisneming Correctie Verzet Geautomatiseerde beslissingen Zelfregulering Handhaving De internationale dimensie Export naar derde landen Toepasselijk recht Conclusie DE WET BESCHERMING PERSOONSGEGEVENS, GEVOLGEN VOOR DE ORGANISATIE EN DE AUTOMATISERING 103 R.J.M. van der Horst RA Inleiding Begrippen uit de WBP Onderwerpen uit de WBP van belang voor automatiseringsprojecten Organisatie en beveiliging Ethiekcommissie Tot slot Praktisch stappenplan uitvoering Wet bescherming persoonsgegevens Stappen PRIVACYREGULERING EN DE AWB 117 Mr. A.E. Schilder 7.1. Inleiding Privacy en rechtsbescherming Privacy en handhaving De positie van het College Bescherming Persoonsgegevens Toezichthoudende bevoegdheden van het College Sanctie-instrumenten van het College 128 VII

5 De functionaris voor de gegevensbescherming Slot OVERZICHT WET POLITIEREGISTERS 135 Mr. drs. A.E.B.M. van der Ven Inleiding Reikwijdte Persoonsgegevens en persoonsregistraties Politieregister: gegevensverzameling voor de politietaak Meldpunt ongebruikelijke transacties Bijzondere opsporingsdiensten Overzicht van de wet Aanleg van registers Inhoud van een register Reglementsplicht Bijzondere politieregisters Tijdelijke registers Register zware criminaliteit Voorlopig register Gesloten verstrekkingenregime Beveiliging Rechten van de geregistreerde College Bescherming Persoonsgegevens Betekenis van de Wbp voor de Wpolr WBP en de Wpolr Wbp naast de Wpolr Informatische relaties tussen politie en andere instanties Wbp en Wpolr binnen de politie Epiloog: de Wbp voor de politietaak? DE GEMEENTELIJKE BASISADMINISTRATIE PERSOONSGEGEVENS 159 Mr. drs. L.L.F.M. Mutsaers VIII Inleiding Geschiedenis Hoe zit het GBA-systeem in elkaar? De spelers De burger

6 De gemeente Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties De gebruikers en het gebruikersoverleg Het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) Toepasselijk recht De financiering Het vestigingsregister De inhoud van de GBA Welke gegevens worden opgenomen? Van wie worden de gegevens opgenomen? Hoe gescheidt de in- en uitschrijving? Wat zijn de brennen van de persoonsgegevens? Het gebruik van de GBA Afnemers Derden Verplichte derden Bijzondere derden Vrije derden De basisadministraties in de Nederlandse Antillen en Aruba De ingeschrevene zelf Verplicht gebruik Grenzen aan het gebruik Toezicht, handhaving en rechtsbescherming Toezicht Periodieke audit Rechtsbescherming Andere registers Ontwikkelingen De kwaliteit Een loket voor vreemdelingen Modernisering GBA Advies van de Adviescommissie Modernisering GBA Kabinetsreactie Slotbeschouwing PRIVACY EN WET OPENBAARHEID VAN BESTUUR 197 Mr. A.A.L. Beers Inleiding Privacybescherming als geheimhoudingsgrond Reikwijdte van persoonlijke levenssfeer 201 IX

7 Procedurele waarborgen Toegestane inbreuken op privacy Niet-toegestane inbreuken op privacy Verhouding tot andere informatieverstrekkingsregels Wet bescherming persoonsgegevens Art. 8, onderc, Wbp Art. 8, onder e, Wbp Art. 35 Wbp Art. 67AWR Wet politieregisters Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten Conclusies PRIVACYREGULERING RIJKSBELASTINGEN: 221 Mr. G.J. Zwenne Rijksbelastingen De taken van de Belastingdienst Het verzamelen van informatie door de Belastingdienst Welke informatie mag de belastingdienst opvragen? Over wie mag de belastingdienst informatie opvragen? De verstrekking uit eigener beweging Informatieplichten op te leggen aan overheden Beoordeling van de informatieplicht Verschoningsrechten van informatieplichtigen De informatieverstrekking door de Belastingdienst Sofinummer Ter afsluiting PRIVACYREGULERING IN THEORIE EN PRAKTIJK: SOCIALE ZEKERHEID 235 Mr. B.M.A. van Eck De sector sociale zekerheid Gemeenschappelijke privacybeginselen Rechtmatige gegevensverwerking Doelbinding Transparantie Rechten van de betrokkene 239 X

8 12.3. Specifieke wetgeving Algemene bijstandswet Organisatiewet sociale verzekeringen Suwi Wet Suwi en invoeringswet Suwi Het CWI De reintegratiebedrijven Suwinet Inlichtingenbureau Wet verbetering poortwachter PRIVACY EN MEDISCHE INFORMATIE 255 Mr. dr. J. Nouwt Inleiding Het medisch beroepsgeheim Verwerken van medische persoonsgegevens volgens de Wbp Medische privacy in het BW Reikwijdte (art. 7:446 BW) Het medisch dossier (art. 7:454 BW) Recht op vernietiging van gegevens (art. 7:455 BW) Recht op inzage en afschrift (art. 7:456 BW) Verstrekking van gegevens aan derden (art. 7:457 BW) Verstrekking van gegevens ten behoeve van wetenschappelijk onderzoek (art. 7:458 BW) Eenzijdig dwingend recht (art. 7:468 BW) Wbp of BW? Overledenen Minderjarigen Medisch-wetenschappelijk onderzoek Bewaartermijnen Correctierecht Informatieplicht Duidelijkheid, eenvoud, rechtszekerheid Samenvatting 279 XI

9 14. PRIVACY EN WERKPLEK 281 Drs. J.H.J. Terstegge Inleiding Verhouding tussen privacyrecht en arbeidsrecht De privacy-paradox Effectuering van het recht op privacy Grenzen aan de gezagsbevoegdheid Het recht op prive-leven Grensgebied prive en werk: controle aan huis Privacy op het werk Regeis voor privacybescherming Interne zelfregulering Externe (zelf)regulering Collectieve arbeidsovereenkomsten Wettelijke regelingen Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) Ambtenarenwet (Aw) en ARAR Wet op de ondernemingsraden (WOR) Aanstellingskeuringen en ziekteverzuimbeleid Aanstellingskeuringen Ziekteverzuim Videocamera's Digitale telefooncentrales, call monitoring en Internet Digitale telefooncentrales en call monitoring en internet Slot en aanbevelingen PRIVACY EN DIRECT MARKETING 309 Mr. A.J.J.T. Singewald Inleiding Bedrijfssectoren Gedragscode Privacy-gedragscode DMSA, Nederlandse associatie voor directmarketing, distance selling en sales promotion Mail & telephone preference Service Commissie van toezicht, bestandstoezichthouder De Wet bescherming persoonsgegevens Verenigbaar gebruik en graad van verwantschap 315 XII

10 Informatieplicht jegens de betrokkene Recht van verzet Recht van verzet en het inserten van folders Recht van verzet en listbroking Bijzondere gegevens Grensoverschrijdendgegevensverkeer Direct marketing van bedrijven gevestigd buiten de Europese Unie Europese ontwikkelingen Raad van Europa Europese Unie Ter afsluiting INFORMATIEBUREAUS EN BESCHERMING PERSOONSGEGEVENS 325 Prof. mr. JJ.C. Kabel Inleiding Situatie vöör de Wet persoonsregistraties Wetshistorie en andere (rechts)bronnen Ratio voor een afzonderlijke regeling Typische kenmerken van informatiebureaus Uitgezonderde verwerkingen Verwerking van losse gegevens Verwerking van gegevens over rechtspersonen Verwerking van objectgegevens Verwerking buiten medeweten van betrokkenen Toetsing van de doeleinden van de gegevensverwerking bij informatiebureaus Het regime van art. 13 WPR en de Wbp Verwatering van de onderzoeksplicht met betrekking tot de juistheid van de op te nemen gegevens Verval van de plicht alleen op verzoek te verstrekken Strengere controle op verenigbaarheid doeleinden van verstrekker en afnemer Plicht tot belangenafweging behouden, Protocolplicht vervallen Informatieplichten afgezwakt, maar ogenschijnlijk minder uitzonderingen Verwerking van bijzondere gegevens Toezich op informatiebureaus Zwarte lijsten 346 XIII

11 Onderzoek door kamer en College Gedragscode Incassobureaus en gemeentelijke basisadministratie WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK EN PRIVACY 351 Dr. J. Holvast 17.1 Inleiding Spanningsveld Het informatieverwerkend proces Het verzamelen van gegevens Gegevens afkomstig van het individu Gegevens niet-rechtstreeks afkomstig van het individu Opslag van gegevens Gebruik van gegevens Wettelijke en andere regelingen: algemeen Internationale aanbevelingen Wet bescherming persoonsgegevens Andere wettelijke regelingen Zelfregulering Wetgeving en het informatieverwerkend proces Het verzamelen van gegevens Persoonsgegevens afkomstig van de persoon zelf Gegevens afkomstig uit administratieve bestanden Gegevens afkomstig uit geanonimiseerde bestanden Opslag van gegevens Opslag van persoongegevens Opname van geanonimiseerde gegevens Opname in versleutelde bestanden Samenvatting en conclusies Samenvatting Conclusies ELECTRONIC COMMERCE 371 Prof. mr. R.E. van Esch Inleiding Persoonsgegeven: algemeen Persoonsgegevens: anonimiteit/pseudoniem 375 xrv

12 Het begrip 'verwerking' Rechtmatigheid verwerking Toestemming Gerechtvaardigd belang verantwoordelijke Verwerking onverenigbaar met doeleinden Bijzondere gegevens Verantwoordelijke Informatieverstrekking aan de betrokkene Rechten van betrokkene Gegevensverkeer met landen buiten de Europese Unie Buitenwettelijke privacyinitiatieven e-commerce Conclusie Literatuur PRIVACY EN NIEUWE TECHNOLOGIE 395 Drs. P.J.M. Kolkman en dr. mr. R. W. van Kralingen Inleiding Drie voorbeelden De klantenkaart: een voorbeeld van een loyalty toepassing Het gebruik van technieken voor identificatie op netwerken De asielzoekerskaart Privacybedreigende technieken? Datamining Data-warehousing Datamining Interpretatie Electronic monitoring op internet Biometrie Privacy enhancing technologies Tot slot TELECOMMUNICATIE EN PRIVACY 413 Mr. G.P. van Duijvenvoorde Inleiding Implementatie bijzondere privacyrichtlijn in Telecommunicatiewet Privacybescherming in de EG Implementatie in de Nederlandse wetgeving 416 XV

13 Geen geintegreerde implementatie Reikwijdte van de Wbp Reikwijdte van hoofdstuk 11 Tw Algemene verplichtingen van aanbieders van openbare netwerken of openbare diensten Een algemene zorgplicht Beveiliging Verwerking van gegevens over often behoeve van de communicatie Verkeersgegevens Telefoongidsen en informatiediensten Faciliteiten voor abonnees Gespecificeerde nota's Verhindering van doorschakeling Automatische oproepsystemen Nummeridentificatie Toezicht Vooruitblik Enkele afsluitende opmerkingen PRIVACYREGELS EN DE WBP OP HET INTERNET 437 Mr. E. Schreuders en mr. drs. PH. Blök Inleiding De virtuele samenleving van en op het internet Kenmerken van het internet Kenbaarheid en automatisering Deterritorialisering De partijen op het internet Wat off line geldt, moet ook on line gelden Het recht op privacy als grondrecht De internationale normen voor gegevensbescherming De Wet bescherming persoonsgegevens Doel en karakter van de Wbp Definities en toepasselijkheid Persoonsgegevens Verwerken, verantwoordelijke en doorvoer De reikwijdte Conclusie over definities en toepasselijkheid Materiele normen Conclusies ten aanzien van de Wbp op het internet Slot 458 XVI

14 22. PRIVACY EN MEDEDINGING 461 Mr. G.P. van Duijvenvoorde Inleiding Gebrek aan harmonisatie belemmert de mededinging Internationale richtsnoeren Harmonisatie door EG-regelgeving Toepassing van privacywetgeving beperkt de mededinging Mededingingsregels en privacy De mededingingsregels - algemeen Afspraken inzake de uitwisseling van persoonsgegevens Algemeen toetsingskader Toetsing door de NMa Misbruik van machtspositie Algemeen toetsingskader Toetsing door de NMa Het mededingingsrecht als vangnet Privacy van rechtspersonen Een informationeel zelfbestemmingsrecht voor rechtspersonen? Herleidbaarheid van gegevens over rechtspersonen De toepassing van de mededingingsregels Afsluiting INTERNATIONALE PRIVACYREGULERING: BELANGEN, PROBLEMEN EN MOGELIJKHEDEN 485 Mr. F.A.M. van der Klaauw-Koops en prof. mr. J.E.J. Prins Inleiding Internationale aandacht voor privacy De OESO De Raad van Europa Het verdrag van Straatsburg Inhoud en belangrijkste kenmerken van het Verdrag van Straatsburg De minimumgrondbeginselen Grensoverschrijdend verkeer van gegevens De aanbevelingen De raad van Europa en internet De Nederlandse siruatie in relatie tot het verdrag De Europese Unie 497 XVII

15 23.6. De situatie in de Verenigde Staten De Amerikaanse visie op privacybescherming De positie van de VS ten opzichte van de Europese Unie De overeenkomst als Instrument Techniek als instrument De toekomst van internationale privacybescherming ON LINE INFORMATIE OVER PRIVACY 511 Mr. B.M. Garnier Bijlagen Wet bescherming persoonsgegevens Richtlijn 97/46/EG 539 Trefwoordenregister 561 XVIII