Voorstel nieuwe inzamelstructuur grofvuil. DB Avalex. MT Avalex (Æ. Ruiter/S. d Hondt) Datum 23 juli Inleiding

Transcriptie

1 Voorstel nieuwe inzamelstructuur grofvuil Aan DB Avalex Van Datum 23 juli 2013 Inleiding MT Avalex (Æ. Ruiter/S. d Hondt) Voor u ligt een voorstel om de inzamelstructuur van grof huishoudelijk afval (grofvuil) 1 te verbeteren. Het doel van deze verbetering is het behalen van milieuwinst en het realiseren van een kostenbesparing. In dit document wordt de nieuwe inzamelstructuur uitgewerkt en zijn de effecten hiervan in kaart gebracht. Op de laatste pagina van dit voorstel treft u een samenvatting van deze effecten aan. AVALEX Regionaal Reinigingsbedrijf Postbus BK Den Haag Laan van s-gravenmade BD Den Haag T F info@avalex.nl Aanleiding De inwoners van de Avalex gemeenten kunnen hun grofvuil gratis kwijt op één van de afvalbrengstations, of ze kunnen een afspraak maken om het grofvuil voor de deur op te laten halen door Avalex. In de gemeenten Pijnacker-Nootdorp en Wassenaar dient de burger rechtstreeks voor deze haalservice aan de gemeente te betalen. In de overige gemeenten betaalt de burger hier indirect voor via de afvalstoffenheffing. Bij de huis-aan-huis inzameling van grofvuil wordt 10% van het grofvuil gescheiden aangeboden en ingezameld (metalen, wit- en bruingoed en grof tuinafval), 90% wordt echter ongesorteerd aangeboden en ingezameld. Er vindt geen nasortering op het ongesorteerde grofvuil plaats. Het grofvuil wordt dus met een laag milieurendement en tegen hoge kosten verwerkt (verbranding met energieterugwinning). Dit in tegenstelling tot het grofvuil dat bij het afvalbrengstation wordt aangeleverd. De hier gesorteerde stromen kunnen met een hoger milieurendement en tegen lagere kosten, soms zelfs met opbrengst, worden verwerkt (recycling). Onderzoek toont aan dat er uit ongesorteerd grofvuil nog 50-80% aan herbruikbare materialen gehaald kan worden. Tevens zijn de inzamelkosten van huis-aan-huis inzameling significant hoger dan de exploitatiekosten van een afvalbrengstation. Landelijk onderzoek laat zien dat de totale kosten per ton voor het brengscenario gemiddeld lager liggen dan de totale kosten per ton voor het haalscenario. Met het oog op de landelijke scheidingsdoelstelling van 65%, de minimum standaard voor grofvuil in het LAP 2 2 (sorteren of anderszins bewerken) en een kostenbesparing, wil Avalex bereiken dat er meer grofvuil gebracht, en minder grofvuil gehaald wordt. 1 Grofvuil is al het huishoudelijk afval dat te groot of te zwaar is om op dezelfde wijze als de andere huishoudelijke afvalstromen aan de inzameldienst te worden aangeboden. 2 Landelijk Afvalbeheerplan 2: landelijk beleid voor het beheer van alle afvalstoffen waarop de Wet Milieubeheer van toepassing is. 1

2 Afwegingskader Bij de inrichting van de inzamelstructuur is het volgende afwegingskader (afvaldriehoek) van belang. kosten milieu service Figuur 1: afvaldriehoek Op dit moment is de inzamelstructuur voor grofvuil gebaseerd op het gemak voor de burger en niet zozeer op een hoge milieuwinst of lage kosten (blauwe stip). Als we de, in de aanleiding beschreven, kansen op het gebied van milieu en kosten willen benutten (groene vierkant), moet er een accentverschuiving plaatsvinden van halen naar brengen. Er kunnen verschillende instrumenten ingezet worden om deze verschuiving te bewerkstelligen. In onderstaande tabel staat per instrument weergegeven wat het verwachte effect zal zijn op het aantal afspraken voor het ophalen van grofvuil (grofvuilmeldingen). Instrument Verwachte daling grofvuilmeldingen 1 Promotie brengstation 10% 2 Tarief inzameling verhogen 85% 3 Opbrengst op brengstation geven 20% 4 Service inzameling verlagen 40% 5 Service brengstation verhogen 20% (alleen i.c.m. nr. 1) Tabel 1: instrumenten om een accentverschuiving van halen naar brengen te bewerkstelligen Het verhogen van het tarief voor inzameling heeft verreweg het grootste effect op het aantal grofvuilmeldingen. De verwachting is dat deze af zullen nemen met 85%. De effecten van dit instrument op de afvaldriehoek zullen in een business case worden uitgewerkt. Daarbij kunnen één of meerdere andere instrumenten aanvullend worden ingezet om het effect van tariefsverhoging te kunnen realiseren of te versterken. Business case 1. Tarief In de huidige situatie wordt het grofvuil, na het maken van een afspraak, huis-aan-huis ingezameld. In de gemeenten Delft, Leidschendam-Voorburg, Rijswijk en Midden Delfland betaalt de burger hiervoor via de afvalstoffenheffing. Inwoners van de gemeenten Pijnacker-Nootdorp en Wassenaar betalen daarentegen rechtstreeks respectievelijk 25,00 per 2m³ en 16,75 per 1m³ aan de gemeente. Het tarievenbeleid binnen het verzorgingsgebied van Avalex is dus niet uniform. 2

3 Om het aanbieden van grofvuil voor inzameling te ontmoedigen en de tarieven te harmoniseren, is een model opgesteld waarbij een kostendekkend haaltarief van 30 (incl. BTW) per grofvuilmelding (maximaal 2m³) bij de burger in rekening wordt gebracht. Grofvuil aanleveren op het afvalbrengstation blijft gratis. Het principe: de vervuiler betaalt. Voor de gemeenten Pijnacker-Nootdorp en Wassenaar betekent deze 30 een verhoging van het haaltarief. Het effect van deze verhoging op het aantal grofvuilmeldingen is naar verwachting nihil. In deze business case gaan we ervan uit dat er voor deze 2 gemeenten geen verandering optreedt. Alleen de kosten die deze gemeenten nu maken voor het innen van het haaltarief komen te vervallen. Het standaard haaltarief zal jaarlijks door het Bestuur van Avalex vastgesteld worden. Het haaltarief is als volgt opgebouwd. kosten per grofvuilmelding Direct personeel 12,37 Inzamelvoertuig (incl. brandstof) 8,59 Administratieve/financiële verwerking 3,50 Totaal (excl. BTW) 24,46 BTW (21%) 5,14 Totaal (incl. BTW) 29,60 Totaal (incl. BTW) afgerond 30,00 Tabel 2: berekening haaltarief grofvuil Naast het feit dat het haaltarief kostendekkend is, is het bedrag hoog genoeg om inwoners te ontmoedigen hun grofvuil aan te bieden voor inzameling, en ligt het in lijn met bedragen die andere gemeenten vragen voor grofvuil inzameling. Er is gekozen voor een maximale hoeveelheid van 2m³ per aanbieding (halve parkeerplaats). Dit is de maximale hoeveelheid die op dit moment in de meeste deelnemende gemeenten gangbaar is. Het incasseren van het haaltarief zal via ideal plaatsvinden. ideal is de meest geschikte betalingsmethode: het is gebruiksvriendelijk en veilig, brengt een minimale administratieve last met zich mee, en garandeert de betaling voordat de dienst wordt uitgevoerd. Een gegarandeerde betaling vooraf voorkomt incassokosten en oninbare bedragen later in het proces. Flankerend beleid gemeenten De gemeenten kunnen er individueel voor kiezen om flankerende maatregelen voor minima, ouderen en mensen met een beperking in te voeren. Mensen met een laag besteedbaar inkomen komen bijvoorbeeld in aanmerking voor kwijtschelding van hun afvalstoffenheffing. Ondanks het feit dat de stromen die onder de noemer grofvuil vallen gratis naar het afvalbrengstation gebracht kunnen worden, kan een deelnemende gemeente besluiten om de haalservice voor grofvuil in aanmerking te laten komen voor kwijtschelding. Dit dient zij zelf met haar inwoners te regelen. Door het gebruik van ideal betreft het geen kwijtschelding, maar een teruggave. 3

4 2. Aannames Door het invoeren van het haaltarief zal een accentverschuiving plaatsvinden van halen naar brengen. Op basis van ervaringscijfers van andere gemeenten 3 wordt verwacht dat het aantal grofvuilmeldingen in de gemeenten waar de grofvuilinzameling in de afvalstoffenheffing verwerkt is, zal dalen met 85-90%. Het ingezameld tonnage daalt in deze gemeenten niet rechtevenredig. Naar verwachting zal het gemiddelde gewicht per melding stijgen. De berekeningen in deze business case zijn gebaseerd op deze aannames. 3. Effect op de afvaldriehoek Hieronder worden de effecten van de nieuwe inzamelstructuur op de afvaldriehoek (milieu, service en kosten) in kaart gebracht. Milieu Afvalscheiding Bij de huis-aan-huis inzameling van grofvuil worden er door Avalex 4 verschillende stromen ingezameld: grof tuinafval, metalen, wit- en bruingoed en gemengd grofvuil. De gescheiden stromen zijn goed voor 10% van het door Avalex ingezamelde grofvuil. De reststroom (gemengd grofvuil) is goed voor 90%. Er vindt geen nasortering op het gemengd grofvuil plaats. Het grootste deel van het grofvuil wordt dus tegen een laag milieurendement (verbranding met energieterugwinning) verwerkt. Dit in tegenstelling tot het grofvuil dat bij het afvalbrengstation wordt aangeleverd. Hier wordt het grofvuil uitgesorteerd in diverse herbruikbare monostromen als hout, kunststof en metaal. Het grofvuil dat op het afvalbrengstation wordt aangeleverd, wordt dus tegen een hoger milieurendement (recycling) verwerkt. In het belang van de bescherming van het milieu wordt door de overheid de Ladder van Lansink als voorkeursvolgorde voor de aanpak van afvalstoffen gehanteerd (figuur 2). Figuur 2: Ladder van Lansink De meest voorkomende stromen die uit het grofvuil gescheiden kunnen worden, staan in tabel 3 genoemd. Op basis van het huidige scheidingsgedrag op de afvalbrengstations van Avalex is het aandeel van iedere stroom binnen de stroom gemengd grofvuil bepaald. 3 Informatie uit onderzoek van de Nederlandse Vereniging van Reinigingsdiensten en persoonlijke vraaggesprekken met de gemeenten Westland, Alphen aan den Rijn, Assen, Tilburg, Pijnacker- Nootdorp en Wassenaar. 4

5 Aandeel Grofvuil brandbaar 45% Grof tuinafval 5% Metalen 7% Wit- en bruingoed 10% Hout B 30% Harde kunststoffen 2% Overige stromen 1% Tabel 3:afvalstromen binnen de stroom gemengd grofvuil Door het invoeren van een haaltarief zal er een accentverschuiving plaatsvinden van halen naar brengen. Hierdoor zal ongeveer de helft van de circa kg. gemengd grofvuil die nu verbrand wordt, gerecycled worden. Hiermee stijgt het bronscheidingspercentage van de herbruikbare stromen die zich in het grofvuil bevinden van 39% naar 49%. Het algehele bronscheidingspercentage neemt toe met 1%. Om een toename als deze te realiseren, moet normaliter een aanzienlijke inspanning worden geleverd. Dit voorstel biedt dus een kans om relatief eenvoudig een stap dichter bij de landelijke scheidingsdoelstelling van 65% te komen. De kringloopbedrijven in de deelnemende gemeenten spelen op dit moment in meer of mindere mate een rol in de inzameling van herbruikbare goederen. Wanneer Avalex overstapt op een betaalde haalservice voor grofvuil, zal naar verwachting een klein deel van het aanbod verschuiven naar het kringloopbedrijf. Wanneer bewoners zich willen ontdoen van bruikbare goederen, zullen ze straks eerder het kringloopbedrijf bellen. De haalservice van het kringloopbedrijf is immers gratis. Dit is een positief neveneffect, aangezien hergebruik (kringloop) een hoger milieurendement heeft dan recycling (Avalex). Straatbeeld Met de huidige inzamelstructuur wordt er circa keer per jaar grofvuil op straat aangeboden voor inzameling. Afval op straat zorgt niet alleen voor een rommelig straatbeeld, het leidt ook tot zwerfafval. In de nieuwe inzamelstructuur neemt het aantal aanbiedingen af tot circa keer per jaar. De nieuwe inzamelstructuur zal dus zorgen voor een opgeruimder straatbeeld met minder zwerfafval. Illegale dumping en bijplaatsing Onderzoeken van Rijkswaterstaat en provincies wijzen uit dat er een zeker verband bestaat tussen het heffen van tarieven en ontwijkgedrag. De Nederlandse Vereniging van Reinigingsdiensten constateert dat er bij beleidswijzigingen (bijvoorbeeld verhogen poorttarief afvalbrengstation of verhogen haaltarief) tijdelijk meer illegale stortingen en bijplaatsingen aangetroffen worden. Na een periode van circa 2 maanden neemt dit weer af, hetgeen inhoudt dat acceptatie heeft plaatsgevonden. Navraag bij gemeenten (stedelijkheidsklassen 1, 2, 3 en 4) die in de afgelopen jaren overgestapt zijn van gratis naar betaalde grofvuil inzameling, leert dat er geen significante structurele toename van illegale dumping of bijplaatsing is waargenomen. 5

6 In het licht van illegale dumping en bijplaatsing zijn er een aantal gemeentespecifieke situaties die één op één met de desbetreffende gemeenten besproken zullen worden. Om dit voorstel te laten slagen, is het belangrijk dat de volgende maatregelen in relatie tot illegale dumping en bijplaatsing worden genomen: Communicatie en voorlichting. Bij invoering van het haaltarief dienen de inwoners geïnformeerd te worden over het nut van de maatregel, de mogelijkheden op de afvalbrengstations, de aanbiedregels en de consequenties van het illegaal dumpen of bijplaatsen van grofvuil. Serviceniveau. Het serviceniveau op de afvalbrengstations moet goed zijn. Op dit moment dragen de hoge densiteit van afvalbrengstations en het feit dat alle grofvuil stromen gratis gebracht kunnen worden, bij aan een hoog serviceniveau. Een aantal andere aspecten zijn in dit kader echter voor verbetering vatbaar. Zo zullen de openingstijden van een aantal afvalbrengstations verruimd moeten worden. Handhaving. De gemeente moet in samenwerking met Avalex strikt handhaven op illegale dumping en bijplaatsing van grofvuil. Dit geldt zeker voor de eerste 2 maanden na invoering. Het moet voor de inwoners duidelijk en zichtbaar zijn dat illegale dumping of bijplaatsing niet getolereerd wordt. Opruimen. Afval trekt afval aan. Op het moment dat er illegaal gedumpt of bijgeplaatst grofvuil wordt gesignaleerd, en handhaving hierop actie heeft ondernomen, moet Avalex er zorg voor dragen dat het grofvuil op werkdagen binnen 24 uur verwijderd wordt. Op voorwaarde dat Avalex en de gemeenten deze maatregelen treffen, houden we bij de invoering van betaalde grofvuil inzameling in alle gratis gemeenten rekening met een tijdelijke toename van 20% illegale dumping en bijplaatsing in de eerste 2 maanden. Service In de nieuwe inzamelstructuur zal het serviceniveau van de grofvuilinzameling gelijk blijven en op een aantal vlakken zelfs toenemen. De huidige intensieve haalservice betekent veel gemak voor de burger. Deze intensieve haalservice blijft bestaan, alleen moet de burger ervoor gaan betalen. Ondanks het feit dat het serviceniveau en dus het gemak onveranderd blijven, zal de burger dit hoe dan ook ervaren als een verlaging van het serviceniveau. Om deze perceptie enigszins bij te stellen is een goede voorlichting en communicatie onmisbaar. Hiervoor wordt door Avalex, in overleg met de gemeenten, een communicatieplan opgesteld. Inwoners kunnen 7 dagen per week, 24 uur per dag gemakkelijk en snel met hun Avalexpas grofvuil voor inzameling aanmelden. Met ideal kunnen ze direct in hun vertrouwde en veilige bankomgeving betalen. Het nadeel van ideal is echter dat mensen zonder internetbankieren geen afspraak kunnen maken voor de inzameling van hun grofvuil. Wanneer zij hun grofvuil niet naar een afvalbrengstation willen of kunnen brengen, zullen zij een beroep moeten doen op hun naaste omgeving (buren, familie, verzorgers, etc.). 6

7 Op de afvalbrengstations in Rijswijk en Voorburg zal, door een verruiming van de openingstijden en extra personele bezetting, de service worden verhoogd. Door het toenemend aantal bezoekers, is er op alle afvalbrengstations een risico op een langere wachttijd. Avalex zal de bezoekersstroom proberen te sturen door middel van communicatie naar de burger over dal- en piekuren. Desalniettemin dienen de wachttijden na implementatie kritisch gemonitord te worden. Daar waar nodig moeten er passende maatregelen genomen worden. Kosten Inversterings- en exploitatiekosten afvalbrengstations Door het invoeren van een haaltarief van 30 zal het aantal bezoekers van de afvalbrengstations naar verwachting jaarlijks met ruim toenemen Het gewicht dat op de afvalbrengstations binnenkomt als grofvuil zal naar verwachting met circa ton toenemen. Deze toename heeft een significante impact op de afvalbrengstations, maar kan binnen de huidige faciliteiten worden opgevangen. Er hoeven dan ook geen investeringen gedaan te worden. De exploitatiekosten zullen door toedoen van dit voorstel echter wel toenemen. Het aantal transporten om het afval vanaf de afvalbrengstations af te voeren zal toenemen met circa 500 ritten per jaar. Dit komt neer op circa per jaar. Het extra aanbod op de afvalbrengstations zal met name op zaterdag goed merkbaar zijn. Om op zaterdag het serviceniveau op peil te houden, zullen de openingstijden op de afvalbrengstations in Rijswijk en Voorburg verruimd worden. Daarnaast wordt er rekening gehouden met een uitbreiding in de personele bezetting op zaterdag. In totaal komt dit neer op een stijging in de exploitatiekosten van circa per jaar. Indien na implementatie blijkt dat een verdere verruiming van de openingstijden gewenst is, ligt openingsstelling in de avond voor de hand, en zal daartoe een separaat voorstel volgen. Inzamelkosten Door de afname van het aantal grofvuilmeldingen, zal de inzet van voertuigen en uitvoerend personeel afnemen. Wanneer we rekening houden met een serviceniveau van 1 x per week, kan Avalex haar reguliere grofvuil inzameling terugbrengen van 33 volle routedagen per week (incl. Pijnacker- Nootdorp en Wassenaar) naar 7 volle routedagen per week (incl. Pijnacker- Nootdorp en Wassenaar). De logistieke inzet die na invoering van de nieuwe inzamelstructuur resteert wordt bovendien gedekt door het haaltarief (zie tabel 2). Dit alles leidt tot een jaarlijkse logistieke besparing van circa (incl. brandstofkosten). De eerste 2 maanden na implementatie zal er tijdelijk een extra inzet van 0,5 wagen (incl. 2 man personeel) per week nodig zijn om de tijdelijke toename 7

8 van illegaal gedumpt of bijgeplaatst grofvuil op te vangen. Deze kosten van circa worden meegenomen in de implementatiekosten. Verwerkingskosten Het grootste deel van het ingezamelde grofvuil (90%) wordt nu tegen hoge verwerkingskosten verwerkt (verbranding met energieterugwinning). Wanneer er meer grofvuil over het afvalbrengstation gaat, zal dit grofvuil gescheiden worden in een aantal monostromen, welke tegen lagere kosten verwerkt kunnen worden (recycling). Op basis van de verdeling in tabel 3 is berekend dat de verwerkingskosten zullen dalen met circa op jaarbasis. Overige effecten Harmonisering Het huidige tarievenbeleid voor grofvuil binnen het verzorgingsgebied van Avalex is niet uniform. De invoering van de nieuwe inzamelstructuur in alle deelnemende gemeenten zorgt voor harmonisering. Harmonisering leidt voor Avalex tot een efficiencyverhoging van het hele grofvuil proces. Arbeidsomstandigheden Doordat er aanzienlijk minder grofvuil geladen hoeft te worden bij de huisaan-huis inzameling van grofvuil, zal de fysieke belasting van de chauffeur en de belader afnemen. 4. Financiële consequenties In tabel 4 staat een indicatie van de financiële consequenties van dit voorstel (best case scenario). Omschrijving Financiële consequentie Exploitatie Exploitatie brengstation ,00 Inzameling grofvuil ,00 Verwerking afval ,00 Kosten ideal 4.000,00 Subtotaal jaarlijkse exploitatie ,00 Subtotaal jaarlijkse opbrengst inzameling ( 24,79 excl. BTW) ,00 Implementatiekosten Communicatie inwoners 6.000,00 Aanpassingen SAP en website ,00 Opstellen privacyreglement 1.300,00 Extra inzet illegaal grofvuil ,00 Projectleider ,00 Subtotaal eenmalige implementatiekosten ,00 Tabel 4: financiële consequenties Zowel de kosten als de baten die voortvloeien uit de invoering van betaalde grofvuilinzameling, komen ten laste respectievelijk ten bate van de gemeenten. Om de administratieve last te beperken worden de logistieke kosten die Avalex maakt voor de reguliere grofvuilinzameling en de kosten voor ideal gedekt door de opbrengst van 24,79 (excl. BTW) per melding, die zij rechtstreeks int bij de burger (zie tabel 2). De DVO-bijdrage voor de 8

9 reguliere grofvuilinzameling zal dan 0 bedragen. De DVO-bijdrage voor de exploitatie van de brengstations en de verwerking van het grofvuil wordt verlaagd met de in tabel 4 genoemde bedragen. De financiële consequenties per gemeente zien er dan als volgt uit (indicatief, best case scenario). DFT LV RW PN WS MD Totaal Exploitatie brengstation 10k 68k 46k nihil nihil 3k 127k Inzameling grofvuil -232k -263k -124k -17k -15k -72k -723k 4 Verwerking afval -56k -57k -33k nihil nihil -10k -156k Subtotaal exploitatie jaarlijkse -278k -252k -111k -17k 5-15k 5-79k -752k Subtotaal eenmalige 26k 30k 14k 11k 10k 8k 99k implementatiekosten Tabel 5:indicatie financiële consequenties per gemeente Door de verlaging van de DVO-bijdrage stijgt de extra bijdrage aan het inverdienmodel per gemeente. De jaarlijkse bijdrage van de gemeenten aan het inverdienmodel in relatie tot dit voorstel wordt naar rato van de totale DVO-bijdrage 6 verdeeld. De consequenties hiervan per gemeente zijn weergegeven in tabel 6. DFT LV RW PN WS MD Totaal Bijdrage 208k 192k 120k 99k 98k 35k 752k Tabel 6:indicatie bijdrage per gemeente Indien een gemeente het voorstel niet per 1 januari 2014 invoert, zal de DVO-bijdrage niet aangepast worden met de in tabel 5 genoemde bedragen. Daarentegen houdt de in tabel 6 genoemde extra bijdrage stand om de gederfde besparing te dekken. 4 Dit bedrag verschilt van het bedrag van 575k dat voor inzameling grofvuil genoemd is in tabel 4. Dit komt door het feit dat in tabel 5 de resterende kosten voor inzameling zijn weggestreept tegen de opbrengst van 152k die deze kosten dekt (zie uitleg boven tabel 5). 5 Voor de gemeenten Pijnacker-Nootdorp en Wassenaar vervallen tevens de huidige kosten voor het innen van het haaltarief. 6 DVO-bijdrage gewijzigde begroting

10 Samenvatting Door de vervuiler 30 per grofvuilmelding te laten betalen zal er minder grofvuil aangeboden worden voor huis-aan-huis inzameling en meer grofvuil naar de afvalbrengstations gebracht worden. Dit heeft de volgende structurele effecten: Meer producten en materialen worden hergebruikt: bronscheidingspercentage stijgt met circa 1% Opgeruimde straat met minder zwerfafval Service blijft ± gelijk: intensieve haalservice, ruimere openingstijden afvalbrengstations, mensen zonder internetbankieren zijn afhankelijk Kostenbesparing van maximaal per jaar Geharmoniseerd grofvuilbeleid binnen het Avalex verzorgingsgebied Kortom, zowel goed voor het milieu als de portemonnee! 10