Statenvoorstel nr. PS/2004/842

Transcriptie

1 Statenvoorstel nr. PS/2004/842 Evaluatie aanpak wachtlijsten Jeugdzorg Het Presidium stelt voor Statenvoorstel nr. PS/2004/842 te behandelen in: de Statencommissie Zorg en cultuur op: 15 september 2004 om uur de vergadering van Provinciale Staten op: 13 oktober 2004 Jaargang Datum Ons kenmerk Inlichtingen bij augustus 2004 PS/2004/842 de heer J.J. Wezenberg, telefoon mevrouw R. Wiggers, telefoon Aan Provinciale Staten Onderwerp Eindrapportage Evaluatie aanpak wachtlijsten in de jeugdzorg. Bijlagen I. Ontwerpbesluit nr. PS/2004/842 (bijgevoegd) II. Reactie College van Gedeputeerde Staten op het rapport Evaluatie aanpak wachtlijsten in de jeugdzorg (bijgevoegd) III. Rapport Evaluatie aanpak wachtlijsten in de jeugdzorg (te raadplegen via onder het bovengenoemde PS-kenmerk en ligt ter inzage in de bibliotheek) (Niet bijgevoegde bijlagen zijn voor Statenleden op te vragen via ) 1 Samenvatting Per 1 januari 2005 maakt de Wet op de Jeugdhulpverlening plaats voor de nieuwe Wet op de Jeugdzorg. Provincies krijgen meer grip en meer verantwoordelijkheden op het terrein van de jeugdzorg. De Commissie Beleidsevaluatie heeft van februari-juni 2004 onderzoek laten verrichten naar het bestrijden van de wachtlijsten in de jeugdzorg zoals dat in het Beleidskader jeugdzorg staat verwoord. Doelstelling van dit beleid is de wachtlijsten bij Bureau jeugdzorg Overijssel, het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling en de geïndiceerde zorg weg te werken. Het onderzoeksbureau Research voor Beleid uit Leiden heeft het onderzoek in opdracht van de commissie uitgevoerd. De commissie is positief over de manier waarop het resultaat tot stand is gekomen en onderschrijft de conclusies en aanbevelingen in de eindrapportage. Het onderzoek concentreerde zich op de maatregelen die de provincie Overijssel en andere partijen willen nemen ten aanzien van het terugdringen van de wachtlijsten. Daarvoor zijn de mechanismen onderzocht die van invloed zijn op de wachtlijsten in de jeugdzorg en is per mechanisme bekeken hoe groot het effect is op de wachtlijsten. Research voor Beleid heeft de te verwachten effecten van de voorgenomen maatregelen ter bestrijding van de wachtlijsten beschreven en hier vervolgens aanbevelingen voor geformuleerd. De belangrijkste conclusie uit het onderzoek is dat het College van Gedeputeerde Staten de problematiek rond de wachtlijsten zeer serieus neemt en met grote ambitie de aanzet tot een beleid heeft gegeven dat deze wachtlijsten moet terugdringen. Uit het onderzoek blijkt tevens dat de maatregelen die het College van Gedeputeerde Staten inzetten niet voldoende zullen zijn om de wachtlijsten in de jeugdzorg geheel weg te werken. Uit het onderzoek komt eveneens naar voren dat er met een sterk preventiebeleid op de wat langere termijn ook winst kan worden bereikt.

2 Naar aanleiding van deze conclusies doet de Commissie Beleidsevaluatie een aantal aanbevelingen. Op het rapport is een reactie ontvangen van het College van Gedeputeerde Staten. Het College van Gedeputeerde Staten is per saldo positief over de opzet en uitwerking van het onderzoek en ervaren het rapport en de aanbevelingen als een ondersteuning en stimulans van het ingezette beleid. 2 Inleiding en probleemstelling Provinciale Staten van Overijssel hebben in december 1999 de Commissie Beleidsevaluatie Overijssel ingesteld. De commissie kreeg als opdracht mee om zorg te dragen voor de totstandkoming van (een programma van) evaluaties van provinciaal beleid. In het derde onderzoeksprogramma (vastgesteld door Provinciale Staten op 10 december 2003) is onder andere besloten om de aanpak van de wachtlijsten in de jeugdzorg voor 2004 te onderzoeken. De provincie Overijssel beoogt met extra middelen en een onorthodoxe aanpak de wachtlijsten in de jeugdzorg weg te werken. Het onderzoek was gericht op de te verwachten effecten in 2004 van deze nieuwe aanpak op de wachtlijsten in de jeugdzorg. Het doel van het onderzoek was een toetsing op effectiviteit en doelmatigheid van de maatregelen die door de provincie Overijssel ontwikkeld zijn ter bestrijding van de wachtlijsten. Het onderzoek resulteert in enerzijds een doorlichting van de voorgenomen maatregelen op effectiviteit en doelmatigheid, anderzijds in aanbevelingen voor aanvullende of andere maatregelen. In dit statenvoorstel worden de hoofdconclusies evenals de aanbevelingen uit het rapport en de aanbevelingen van de Commissie Beleidsevaluatie beschreven (hoofdstuk 3 tot en met hoofdstuk 5). De reactie van het College van Gedeputeerde Staten is in bijlage II integraal opgenomen. Een nawoord van de commissie is tot slot in hoofdstuk 7 opgenomen. 3 Hoofdconclusies Op 10 december 2003 hebben Provinciale Staten van Overijssel het Beleidskader Jeugdzorg Overijssel vastgesteld. Het Beleidskader Jeugdzorg Overijssel zet de hoofdlijnen uiteen van de wijze waarop het College van Gedeputeerde Staten de wachtlijsten in de jeugdzorg wil bestrijden. Doel van de maatregelen die in het Beleidskader Jeugdzorg staan, zijn gericht op: 1. het verminderen van de vraag naar de jeugdzorg; 2. de uitbreiding van de bestaande capaciteit; 3. het verkorten van de doorlooptijd zorgvoorzieningen; 4. het verminderen van het gebruik van zware zorg; 5. een efficiëntere werking van de zorgketen. Bureau Jeugdzorg De onderzoekers concluderen dat het niet waarschijnlijk is dat de wachtlijsten bij Bureau Jeugdzorg per 1 januari 2005 zijn teruggedrongen naar nul. Een verdere stijging van de wachtlijsten is ook niet te verwachten, ten eerste omdat het niet waarschijnlijk is dat het aantal aanmeldingen zo sterk toeneemt als vorig jaar en ook omdat de productie binnen Bureau Jeugdzorg nog zal toenemen. Op grond van het onderzoek blijkt dat mechanismen van invloed op de wachtlijstaanpak voor Bureau Jeugdzorg onder te verdelen zijn naar mechanismen van invloed op de instroom, en mechanismen van invloed op de snelheid waarmee een afspraak met een cliënt wordt gemaakt. Het onderzoek wijst uit dat de wachtlijstaanpak zich op het eerste gezicht richt op de juiste mechanismen: het convenanttraject, efficiëntere uitvoering van het toegangstraject, het (incidenteel) beschikbaar stellen van financiële middelen. Het onderzoek concludeert dat er echter ook witte vlekken in de wachtlijst aanpak bij Bureau Jeugdzorg aanwezig zijn. Allereerst zal de toenemende stroom van aanmeldingen niet of nauwelijks worden aangepakt door de wachtlijstaanpak. In het huidige beleid zal de toenemende bekendheid van Bureau Jeugdzorg en de toenemende instroom van nieuwe doelgroepen een voorlopige stijging van aanmeldingen tot gevolg hebben. In de tweede plaats zal van het convenanttraject pas op lange termijn te verwachten zijn dat de aanmeldingen zullen afnemen. In de derde plaats wordt geconstateerd dat het actief stimuleren van projecten gericht op preventie op dit moment geen onderdeel vormen van de wachtlijstaanpak. 2 Statenvoorstel nr. PS/2004/842

3 Afsluitend blijkt uit het onderzoek dat een voorwaarde is voor het voorkomen van een verdere stijging van de wachtlijsten om de structureel toegenomen instroom op te vangen met structureel toegenomen middelen. Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) Uit het onderzoek komt naar voren dat de aanpak van de wachtlijst bij het AMK een succes is. Met de tot nu toe toegekende extra middelen heeft het AMK gerealiseerd dat alle crisismeldingen direct worden onderzocht. De aanzuigende werking van de toenemende bekendheid van het AMK zal naar verwachting leiden tot een toename van de wachtlijst. Het onderzoek heeft vastgesteld dat de wachtlijstmechanismen AMK onder te verdelen zijn in mechanismen van invloed op de instroom, en mechanismen van invloed op de snelheid waarmee een onderzoek van start kan gaan. Zo zijn vooral de toenemende bekendheid, en ook de mate waarin wordt ingezet op preventie, verantwoordelijk voor de instroom bij het AMK. Met name de beschikbaarheid van voldoende middelen en voldoende personeel is verantwoordelijk voor de snelheid waarmee een onderzoek van start kan gaan. De wachtlijstaanpak bij het AMK zet zich evenwel in op een belangrijk mechanisme, namelijk het beschikbaar stellen van financiële middelen om de capaciteit uit te breiden. Het gaat echter ook hier om een incidentele subsidie. De provincie zet geen maatregelen in die de toenemende instroom kunnen beperken. De enige manier om de instroom op een wenselijke manier tegen te gaan is meer in te zetten op preventie. Evenals bij BJzO kan ook bij het AMK een efficiëntiewinst geboekt worden, en dit is een goed aandachtspunt van de wachtlijstaanpak. Er is vooral winst te verwachten van meer samenwerking met BJzO op het gebied van personele bezetting en preventiebeleid. Indien de provincie alles op alles wil zetten om de wachtlijst terug naar nul te brengen, dient het toenemende aantal aanmeldingen wel te worden opgevangen met een structurele verhoging van de subsidie. Het AMK is zelf van mening dat een kleine wachtlijst, voor niet-urgente gevallen, acceptabel is en noodzakelijk voor een doelmatige inzet van het AMK. Geïndiceerde zorg Uit het onderzoek komt naar voren dat de wachtlijsten in de geïndiceerde zorg in de komende periode veel aandacht zullen krijgen. De verwachting is dan ook dat de doelstellingen ten aanzien van de bestrijding van de wachtlijsten in de geïndiceerde zorg inderdaad gehaald zullen worden. Met de aanpak van de wachtlijsten geïndiceerde zorg zet de provincie met meerdere maatregelen in op vrijwel alle belangrijke wachtlijstmechanismen. Ook de twee meest zwaarwegende mechanismen worden aangepakt: de uitbreiding van de capaciteit van pleegzorg en ambulante zorg door het ter beschikking stellen van financiële middelen, en verder het bevorderen van mogelijkheden voor uitstroom. De provincie legt met de wachtlijstaanpak de nadruk op de wachtlijsten voor 24-uurs zorg. Een wezenlijk onderdeel van deze aanpak is het streven naar het helpen van meer cliënten met hetzelfde geld. Vanwege de brede en intensieve inzet op de aanpak van wachtlijsten 24-uurs zorg is hier zeker winst van te verwachten. Een kanttekening is dat de provincie ook zou moeten streven naar voldoende beschikbaarheid van residentiële plaatsen, wat nu geen onderdeel van de wachtlijstaanpak is. Er zal een aanzienlijk percentage cliënten blijven dat zware zorg, en een uithuisplaatsing nodig heeft, ondanks het streven naar lichte zorg en korte doorlooptijden. Te verwachten is wel dat inzet van intensief ambulante zorg en Eigen kracht-conferenties uithuisplaatsingen kunnen voorkomen bij een bepaalde doelgroep cliënten, mits de zorg tijdig wordt ingezet. Een belangrijk aandachtspunt van de wachtlijstaanpak is verder het investeren in mogelijkheden voor uitstroom, zoals long stay-voorziening of begeleid wonen. Voor de financiering van deze voorzieningen ligt ook een verantwoordelijkheid bij het zorgkantoor. Met het voorgestelde pakket aan maatregelen worden de wachtlijsten voor 24-uurs zorg de komende tijd flink aangepakt. De verwachting is dan ook, indien alle maatregelen daadwerkelijk uitgevoerd worden (dus ook de 1 miljoen voor hulp aan huis, het financieren van long stayvoorzieningen en de projecten begeleid wonen), dat de wachtlijsten residentiële zorg flink teruggedrongen zullen worden. Een vermindering van de wachtlijsten residentiele zorg met 75% per medio 2006 lijkt daarom haalbaar, bij adequate uitvoering van alle maatregelen in combinatie met elkaar. Ook is een afname van wachtlijsten voor pleegzorg te verwachten als gevolg van de voorgenomen uitbreiding van capaciteit. Nog niet te voorspellen is echter hoe substantieel en op welke termijn deze afname zal zijn. Verder is het te vroeg om te voorspellen hoe de wachtlijst voor ambulante zorg zich in de nabije toekomst zal ontwikkelen, hoewel een afname in de verwachting Statenvoorstel nr. PS/2004/842 3

4 ligt vanwege de geplande uitbreiding van hulp aan huis. Tot slot is er geen reden om aan te nemen dat de wachtlijst voor dagbehandeling zal afnemen, omdat hier geen specifiek beleid op is gericht. De Commissie Beleidsevaluatie onderschrijft de conclusies gedaan door de onderzoekers. Voor de overige conclusies verwijzen wij u naar de rapportage Evaluatie aanpak wachtlijsten in de jeugdzorg op het SIS (kenmerk PS/2004/842). 4 Aanbevelingen uit het rapport Het onderzoek heeft de volgende aanbevelingen opgeleverd over een aantal knelpunten in de bestrijding van de wachtlijsten in de jeugdzorg. De Commissie Beleidsevaluatie onderschrijft deze aanbevelingen en meent dat deze aanbevelingen een effectieve en doelmatige aanpak van de bestrijding van de wachtlijsten kan versterken. Aanbevelingen voor de aanpak van de wachtlijst bij BjzO 1. Om het structureel toegenomen aantal aanmeldingen op te vangen, is een structurele verhoging van de subsidie noodzakelijk. 2. Met preventieve maatregelen kan de toenemende instroom op langere termijn enigszins worden teruggedrongen. Meer nadruk op preventie bij de wachtlijstaanpak is daarom aan te bevelen. De provincie kan er voor kiezen een meer actieve rol te spelen bij het mogelijk maken en stimuleren van projecten ter preventie (bijvoorbeeld vroegtijdige signalering op plaatsen waar kinderen zijn zoals scholen en kinderdagverblijven) in samenwerking met BJzO, zorgaanbieders, gemeenten en voorliggende voorzieningen. Omdat dergelijke projecten een positief effect kunnen hebben op zowel de wachtlijst bij BJzO als de wachtlijsten geïndiceerde zorg, is het niet wenselijk de verantwoordelijkheid voor preventieve taken los te laten en deze alleen als een gemeentelijke verantwoordelijkheid te zien. 3. Streef niet naar het terugbrengen van wachtlijsten naar nul, maar naar het behalen van een streefpercentage: bijvoorbeeld dat 80% van de cliënten binnen de norm van vijf werkdagen een vervolgafspraak krijgt. 4. Monitor de ontwikkeling van wachttijden: blijven ze stabiel, maar te hoog, dan dient de wachtlijstaanpak zich vooral te richten op flexibele inzet van personeel, waardoor in drukke tijden tijdelijk meer cliënten geholpen kunnen worden. Aanbevelingen voor de aanpak van de wachtlijst bij het AMK 1. Zet zoveel mogelijk in op preventie van kindermishandeling. 2. Blijf in overleg met het AMK inzetten op efficiëntie en samenwerking met BJzO. Te lange wachttijden door fluctuaties in instroom zijn wellicht op te vangen door een flexibele inzet van personeel vanuit BJzO. 3. Toenemende wachtlijsten zijn het gevolg van het toenemend aantal aanmeldingen. De tot nu toe incidenteel toegekende budgetten dienen daarom in ieder geval structureel te worden. 4. Streef niet naar het terugbrengen van wachtlijsten naar nul, maar naar het behalen van een streefpercentage: bijvoorbeeld dat bij 80% van de (niet-urgente) meldingen, die nader onderzocht dienen te worden, binnen vijf dagen het onderzoek van start gaat. Aanbevelingen voor de aanpak van de wachtlijsten geïndiceerde zorg 1. Ontwikkelingen van wachttijden geven aanknopingspunten voor de wachtlijstaanpak: monitoring van wachttijden per (sub)zorgvorm, bijvoorbeeld per voorziening, is daarom belangrijk. Nemen wachttijden toe: dan is uitbreiding van de capaciteit van die specifieke zorgvorm of voorziening nodig. Blijven ze over een langere tijd stabiel, maar te hoog: dan is een flexibel aanbod en flexibele inzet van personeel belangrijk. Aanbieders moeten dan de vrijheid hebben om in drukkere perioden tijdelijk de capaciteit te verhogen, om hiermee in te springen op fluctuaties in de vraag. Voor de provincie ligt een taak om te zorgen dat deze flexibiliteit financieel haalbaar en aantrekkelijk is. 2. Verlies bij de aanpak wachtlijsten 24-uurs zorg niet uit het oog dat er een aanzienlijke doelgroep zal blijven die toch 24-uurs zorg nodig heeft. De voorgenomen screening van cliënten 24 uurs-zorg kan hier inzicht in verschaffen. 4 Statenvoorstel nr. PS/2004/842

5 3. Zorg dat alleen cliënten die daadwerkelijk geholpen zijn met een bepaalde zorgvorm hier gebruik van maken. Het voorgenomen onderzoek naar de effectiviteit van de zorg is daarom een goed initiatief. 4. Een belangrijk punt van aandacht bij een doelmatige wachtlijstaanpak zijn de uitstroommogelijkheden naar long stay-voorzieningen of begeleid wonen. 5. Maak concrete afspraken met het zorgkantoor over een bijdrage vanuit de AWBZ aan zorg voor doelgroepen die onder de verantwoordelijkheid van de AWBZ vallen. 6. Praat met instellingen over de mogelijkheden om ongewenste en ondoelmatige vormen van bureaucratie tegen te gaan. Het bieden van meer vrijheid en eigen verantwoordelijkheid bij besteding van middelen in tegenstelling tot gedetailleerde verantwoording is hierbij een aandachtspunt. 7. De provincie moet zich niet blindstaren op wachtlijsten 24 uurs-zorg, de aanpak van wachtlijsten voor lichtere zorgvormen (pleegzorg, dagbehandeling en ambulante zorg) is net zo belangrijk, aangezien die zorg, indien tijdig beschikbaar, kan voorkomen dat de situatie verergert en een uithuisplaatsing nodig is. 8. Streef niet naar het terugbrengen van wachtlijsten naar nul, maar naar het behalen van een streefpercentage: bijvoorbeeld dat bij 80% van de cliënten de zorg binnen de norm van 45 werkdagen verzilverd is. Een discussie met de aanbieders over welke norm bij welke zorgvormen en doelgroepen wenselijk is, is aan te bevelen. 5 Aanbevelingen van de Commissie Beleidsevaluatie Naar aanleiding van de conclusies en aanbevelingen uit het rapport doet de Commissie Beleidsevaluatie Overijssel een aantal aanvullende aanbevelingen, welke hieronder staan aangegeven. Preventie De commissie erkent dat preventie geen primaire taak van de provincie is, immers gemeenten bezitten op dit punt autonomie. Echter als ketenregisseur heeft de provincie een bovenlokale functie in het organiseren en faciliteren van preventiebeleid op lokaal niveau. De commissie beveelt Provinciale Staten aan om beleid gericht op preventie op lokaal niveau samen met de betrokken gemeenten sterker uit te werken en in deze ook te bevorderen dat ook andere partners (GGD s, scholen, sportverenigingen, politie) hun bijdrage hierin kunnen leveren. De commissie meent dat Provinciale Staten via het (inmiddels in uitvoering zijnde) convenanttraject (ter afstemming van het gemeentelijke jeugdbeleid en de provinciale jeugdzorg) aandacht voor deze problematiek moet vragen en hiermee aanvullende toetsbare afspraken met de gemeenten moet vastleggen. De commissie verzoekt Provinciale Staten een nadere uitwerking te geven aan preventie in het Beleidskader Jeugdzorg Bureaucratie De commissie meent dat de bureaucratie in de jeugdzorg nadere en specifieke aandacht verdient bij het wegwerken van de wachtlijsten. Uit het onderzoek blijkt dat alle aanbieders van zorg het erover eens zijn dat zij graag de bureaucratie (vanuit de provincie) verminderd willen zien. De commissie onderkent deze problematiek. De commissie beveelt Provinciale Staten aan om te onderzoeken welke anti-bureaucratische maatregelen (zowel bij gesubsidieerde instellingen als bij het provinciaal apparaat) genomen kunnen worden en deze ook snel te implementeren. Met name dient dit zich te richten op format, timing en mate van detail van begrotingen, projectvoorstellen, rapportages en verantwoordingen. Hiermee samenhangend kan de snelheid van afwikkeling over en weer verhoogd worden. Efficiencyverbetering Het college heeft via een brief aan de Staten een beleidsbijstelling inzake de aanpak wachtlijsten toegezonden. Afgezien van het feit dat de commissie een brief erg mager vindt voor de Staten om op te sturen, getuigt deze brief wel van de ambitie om het beleid te richten op de werkelijke omvang van de wachtlijsten. De Commissie Beleidsevaluatie constateert evenwel dat de brief van het college onvoldoende inzicht biedt in de wijze waarop zij de efficiencyverbetering in de toekomst vorm zal geven. De commissie beveelt de Staten dan ook aan om via de behandeling van het Beleidskader Jeugdzorg aandacht te besteden aan de efficiencyverbetering in de jeugdzorg. Daarbij Statenvoorstel nr. PS/2004/842 5

6 moet Provinciale Staten zich realiseren dat de structurele toename van aanmeldingen niet alleen kan worden opgevangen door efficiencywinst noch dat het een haalbaar streven is om de wachtlijsten naar nul terug te brengen vanwege onder meer de fluctuaties in de instroom. Tot slot dienen de Staten aan te geven welke omvang van wachtlijsten en duur van wachttijden zij acceptabel en reëel vinden. Bovendien zullen de Staten moeten aangeven welke financiële middelen zij voor het terugdringen van de wachtlijsten in de toekomst beschikbaar wensen te stellen. Middelen Afsluitend merkt de commissie op dat de afgelopen jaren veel incidentele middelen door Provinciale Staten richting de jeugdzorg zijn bestemd. De commissie meent dat het bij de bestrijding van de wachtlijsten in de jeugdzorg van groot belang is om te zorgen voor voldoende structurele middelen. De commissie is van mening dat recht op zorg ook veronderstelt dat er voldoende middelen beschikbaar zijn om deze zorg te garanderen. Dit punt verdient bij de evaluatie van de nieuwe Wet op de Jeugdzorg nadrukkelijk de aandacht. Flexibiliteit Ter bevordering van de flexibiliteit van werken bij de zorgverleners (die daardoor vraaggerichter kunnen werken) is een flexibeler (meer outputgerichte) financieringssystematiek wenselijk. Een flexibele financieringssystematiek maakt flexibel werken mogelijk en draagt daardoor ook bij aan de verkorting van wachttijden en wachtlijsten. Dit geldt voor alle financieringsbronnen van de jeugdzorg. Ook dit punt verdient bij de evaluatie van de nieuwe Wet op de Jeugdzorg expliciet aandacht. 6 Reactie College van Gedeputeerde Staten De Commissie Beleidsevaluatie heeft op 9 juli 2004 het rapport Evaluatie aanpak wachtlijsten jeugdzorg Overijssel voor een reactie voorgelegd aan het College van Gedeputeerde Staten. Deze reactie (24 augustus 2004, kenmerk ZC/2004/1456) treft u integraal aan als bijlage bij dit statenvoorstel (bijlage II). 7 Nawoord van de Commissie Beleidsevaluatie De Commissie Beleidsevaluatie wil niet in detail ingaan op de reactie van het College van Gedeputeerde Staten. Zowel het onderzoeksrapport als de reactie van het College van Gedeputeerde Staten spreken voor zich. De Commissie Beleidsevaluatie beperkt haar nawoord tot een zevental punten. 1. De commissie neemt kennis van de positieve reactie van het College van Gedeputeerde Staten over de opzet en uitvoering van het onderzoek. 2. Het College van Gedeputeerde Staten stelt in haar reactie de landelijk gehanteerde normen voor de mate waarin een wachttijd acceptabel is. De commissie blijft bij haar pleit dat een discussie met zorgaanbieders over voor welke hulpvragen en doelgroepen welke wachttijden acceptabel is kan helpen bij het kiezen van prioriteiten bij de wachtlijstaanpak. Bij sommige hulpvragen en doelgroepen is de noodzaak van een korte wachttijd veel urgenter, om escalatie te voorkomen, dan bij andere. Indien keuzes gemaakt moeten worden in de wachtlijstaanpak, zou men daarom vooral moeten streven naar het verkorten van de wachttijden voor die gevallen. 3. De reactie van het College van Gedeputeerde Staten over de maatregelen op het gebied van preventie verschaft de commissie niet geheel duidelijkheid over hoe het college haar verantwoordelijkheid op dit punt ziet. Uit de beantwoording op de punten 2 en 3 maken wij op dat het College van Gedeputeerde Staten het belang van preventie, ook ten behoeve van de wachtlijstaanpak, onderschrijft. Wij zijn echter niet gerustgesteld dat de voorgenomen acties voldoende zullen zijn, gelet op de verwijzing naar de verantwoordelijkheid van de gemeenten. In dat verband willen wij u wijzen op projecten in andere provincies die door gemeenten en provincies gezamenlijk worden georganiseerd (bijvoorbeeld het Jeugd Preventieteam Zuid- Holland). De commissie is van mening dat een actieve, initiërende en coördinerende rol van de provincie op het gebied van preventie gewenst is. 6 Statenvoorstel nr. PS/2004/842

7 4. De commissie waardeert de reactie van het College van Gedeputeerde Staten op de aanbeveling inzake de bureaucratie in de jeugdzorg. Wij adviseren u de aanbevelingen eveneens te betrekken in het traject De andere provincie. 5. Het is verheugend om te constateren dat het college zich zal richten op winst in de efficiency en effectiviteit bij Bureau Jeugdzorg Overijssel. De commissie wacht met belangstelling de resultaten af van de activiteiten van het college op het punt van de flexibilisering van de financieringssystematiek. De commissie vraagt alsnog aandacht voor de mogelijkheden van flexibilisering van de inzet van menskracht bij Bureau Jeugdzorg Overijssel. 6. De commissie benadrukt nogmaals dat ten aanzien van de geïndiceerde zorg het belangrijk is om te monitoren en focussen op wachttijden in plaats van wachtlijsten. De ervaring leert dat wachtlijsten kunnen toenemen terwijl gemiddelde wachttijden stabiel blijven of zelfs afnemen. 7. Tot slot stelt de commissie met genoegen vast dat het college op het merendeel van de door de commissie gedane aanbevelingen positief reageert danwel op één of andere wijze acties in het vooruitzicht stelt. Het lijkt ons van belang dat Provinciale Staten deze reactie betrekken bij de discussie over het Beleidskader Jeugdzorg 2005 en verder. De commissie adviseert Provinciale Staten nadere afspraken te maken over de wijze en de momenten waarop aan de Staten over de feitelijke effecten van het beleid wordt gerapporteerd. 8 Statendiscussie Conform artikel 6, lid 3 van de Verordening op de Commissie Beleidsevaluatie Overijssel 2003 bieden wij u de resultaten van het onderzoek Evaluatie aanpak wachtlijsten jeugdzorg Overijssel aan. De Commissie Beleidsevaluatie Overijssel is van mening dat dit statenvoorstel goede aanknopingspunten biedt voor een inhoudsvolle discussie in de Staten, al dan niet voorafgegaan door behandeling in de Statencommissie. Wij hopen u hiermee voldoende geïnformeerd te hebben. Commissie Beleidsevaluatie Overijssel, voorzitter, mr. dr. A.J.E. Havermans Statenvoorstel nr. PS/2004/842 7

8 8 Statenvoorstel nr. PS/2004/842

9 Bijlage I Ontwerpbesluit nr. PS/2004/842 Provinciale Staten van Overijssel, gelezen het voorstel van de Commissie Beleidsevaluatie Overijssel d.d. 30 augustus 2004, kenmerk PS/2004/842; besluiten: 1. in te stemmen met de conclusies en aanbevelingen uit het rapport Evaluatie aanpak wachtlijsten jeugdzorg Overijssel en de aanbevelingen gedaan door de Commissie Beleidsevaluatie; 2. uit te spreken dat het College van Gedeputeerde Staten de aanbevelingen gedaan in het onderzoek Evaluatie aanpak wachtlijsten jeugdzorg Overijssel en de aanbevelingen van de Commissie Beleidsevaluatie ten uitvoer zal brengen en dit zichtbaar zal maken in het Beleidskader Jeugdzorg Zwolle, Provinciale Staten voornoemd, voorzitter, griffier, Statenvoorstel nr. PS/2004/842 9

10 Bijlage II De Commissie Beleidsevaluatie Overijssel Postadres Provincie Overijssel Postbus GB Zwolle Telefoon Telefax VERTROUWELIJK Uw kenmerk Uw brief Ons kenmerk Datum ZC/2004/ Bijlagen Doorkiesnummer Inlichtingen bij hr. H. Rijkhoek Onderwerp Reactie op aanbieding ex-ante onderzoek wachtlijsten in de jeugdzorg Commissie Beleidsevaluatie. Hierbij bieden wij onze reactie aan op uw brief van 9 juli 2004 (kenmerk PS/2004/760) waarmee u ons de rapportage ex-ante onderzoek evaluatie aanpak wachtlijsten jeugdzorg Overijssel en uw conclusies en aanbevelingen toezendt. Wij zijn per saldo positief over de opzet en uitwerking van het onderzoek en ervaren het rapport en uw aanbevelingen als een ondersteuning en stimulans van het door ons ingezette beleid De hoofdvraag in het onderzoek is of de geplande maatregelen tot het verdwijnen van de wachtlijsten zullen leiden. Deze vraag wordt per saldo door de onderzoekers negatief beantwoord. Deze conclusie relativeert u met uw positieve uitspraken over het gegeven dat de huidige beleidsmaatregelen zich al richten op een groot aantal oorzaken van het ontstaan van de wachtlijsten en met de verklaring dat daarbij een rol speelt dat er zich externe factoren voordoen waar wij geen vat op hebben, zoals de toename van het aantal aanmeldingen en de invoering van het recht op jeugdzorg. In het inspraakconcept van het Beleidskader Jeugdzorg Overijssel hebben wij hierop sterker dan voorheen de nadruk gelegd. U geeft aan dat wij ons richten op een groot aantal oorzaken, maar niet op allemaal en niet altijd met de juiste intensiteit. Wij hechten eraan daarbij op te merken dat wij gezien de voortdurende spanning en het beschikbare budget nu al voortdurend prioriteiten moeten stellen en dus ook niet alle (gewenste) maatregelen kunnen financieren. Uw aanbevelingen zijn voor een deel al verwerkt in het eerdergenoemde inspraakconcept Beleidskader. In het navolgende reageren wij puntsgewijs op uw conclusies en aanbevelingen. 1. In de aanbiedingsbrief constateert u dat wij voortvarend zijn gestart met het wegwerken van de wachtlijsten in de jeugdzorg. U onderschrijft het standpunt van Provinciale Staten dat wachtlijsten en wachttijden in de jeugdzorg onacceptabel zijn. ATTENTIE: GEWIJZIGD RABO Zwolle Het provinciehuis is vanaf het NS-station bereikbaar: met stadsbus lijn 1 richting Berkum, halte provinciehuis Bezoekadres Luttenbergstraat 2 Zwolle

11 2 Reactie: wij waarderen de positieve conclusie over ons beleid. De cursivering van wachttijden is ons niet ontgaan. Inderdaad is een zekere frictiewachtlijst niet te vermijden. Vanuit het perspectief van de cliënt gaat het om de tijd die deze moet wachten. Wij nemen de landelijk gehanteerde normen als uitgangspunt voor de mate waarin een wachttijd acceptabel is of niet. 2. U bent van mening dat de onderzoekers er in zijn geslaagd de vraag te beantwoorden of de geplande maatregelen tot het verdwijnen van de wachtlijsten zullen leiden. Per saldo wordt deze vraag door de onderzoekers negatief beantwoord en zullen de ambities van Provinciale en Gedeputeerde Staten niet worden waargemaakt. Ook voor wat betreft de overige punten onderschrijft u de conclusies en aanbevelingen van de onderzoekers. Als u de set van oorzaken van het ontstaan van de wachtlijsten vergelijk t met de set van maatregelen wij hebben genomen dan concludeert u dat de maatregelen zich richten op een groot aantal van de oorzaken, (waarvoor een compliment aan het college), maar niet op allemaal en niet altijd met de juiste intensiteit. Dit en zaken als: toenemende vraag naar Jeugdzorg; wel toenemende, maar nog onvoldoende doelmatigheid van werken; bureaucratie (binnen en buiten de instellingen) veroorzaken dat de ambities niet gerealiseerd zullen worden. Reactie: In ons beleid hebben wij een volgende stap gemaakt naar een nog omvattender aanpak, ook mogelijk gemaakt door het Actiefondsproject Weg met de Wachtlijsten. Dit biedt ons de mogelijkheid om sneller de beoogde efficiency- en effectiviteitslag te maken. Wij onderschrijven daarbij dat er externe factoren zijn waar wij geen of nauwelijks invloed op hebben. Denk daarbij bijvoorbeeld aan allerlei maatschappelijke ontwikkelingen die leiden tot een toenemende vraag naar jeugdzorg. 3. U constateert dat er bij de wachtlijstaanpak weinig aandacht is besteed aan preventie. U kunt zich vinden in de conclusie van de onderzoekers dat met een sterk preventiebeleid veel winst valt te behalen, niet zozeer op de korte termijn als wel op de lange termijn. U erkent dat preventie geen primaire taak van de provincie is, immers gemeenten bezitten op dit punt autonomie. Echter als regisseur van de hele jeugdzorgketen heeft de provincie een bovenlokale functie in de organisatie en facilitering van preventiebeleid op lokaal niveau. U beveelt daarom Provinciale Staten aan om beleid gericht op preventie op lokaal niveau samen met de betrokken gemeenten sterker uit te werken en in dezen ook te bevorderen dat ook andere partners (GGD s, scholen, sportverenigingen, politie) hierin hun bijdrage kunnen leveren. U meent dat Provinciale Staten via het (inmiddels in uitvoering zijnde) convenanttraject (ter afstemming van het gemeentelijke jeugdbeleid en de provinciale jeugdzorg) aandacht voor deze problematiek moet vragen en hiermee aanvullende toetsbare afspraken met de gemeenten moet vastleggen. U verzoekt Provinciale Staten een nadere uitwerking te geven aan preventie in het Beleidskader Jeugdzorg Reactie: wij onderschrijven dat met preventie veel winst te behalen is. Wij onderscheiden twee soorten van preventie: preventie van aanmeldingen en preventie van indicaties. De provinciale inzet betreft in de eerste plaats de inzet van Eigen Kracht Conferenties. Deze biedt mogelijkheden voor beide vormen van preventie. Daarin investeren wij al fors en het rapport ondersteunt ons hierin. Wij zien daarom op dit punt geen aanleiding tot wijz igingen van ons beleid. Preventie van aanmeldingen staat in feite gelijk met de preventie van (onterechte en terechte) verwijzingen. Complicerend hierbij is de toegenomen verantwoordelijkheid van gemeenten (en daarmee afgenomen provinciale verantwoordelijk heid) op grond van de Wet op de jeugdzorg versus de problemen van gemeenten om deze verantwoordelijkheid op korte termijn in afdoende mate in te vullen. Wij zijn hierover in het convenanttraject in gesprek met de gemeenten en in paragraaf van het inspraakconcept van het Beleidskader Jeugdzorg Overijssel hebben wij uitgebreid aandacht besteed aan dit vraagstuk.

12 3 Bij een mogelijke intensivering van de provinciale rol moeten wij ervoor waken niet te treden in de primaire verantwoordelijkheid van de gemeenten en tegelijkertijd ervoor zorgen dat onze ondersteunende inspanningen een structurele inbedding krijgen in het reguliere beleid. Wij zien uitdrukkelijk het belang te kijken naar alle mogelijkheden. In het convenanttraject hebben wij, samen met de gemeenten, een innovatieagenda in voorbereiding waar wat ons betreft preventie van onterechte verwijzingen als concrete doelstelling wordt opgenomen. Wij hebben hiervoor eenmalig ,-- beschikbaar. Structureel zijn hiervoor geen middelen beschikbaar. Ingeval van de preventie van indicaties, d.w.z. het voorkomen dat aangemelde cliënten een indicatie nodig hebben, draait het vooral om de vrijtoegankelijke zorg bij BJzO. Ook hier beperkt de Wet op de jeugdzorg (WJZ) onze mogelijkheden uit oogpunt van de zwaardere preventieve verantwoordelijkheid van gemeenten. Deze vorm van zorg is toegestaan wanneer het klantonvriendelijk zou zijn een cliënt terug te verwijzen naar de voorliggende voorzieningen. Wanneer BJzO meer doet dan de WJZ toestaat is ook in deze fase sprake van een uitvoering van een taak die eigenlijk tot het gemeentelijk domein behoort. Overigens biedt het Rijk in haar (concept-)landelijk Beleidskader Jeugdzorg de mogelijkheid twee jaar de tijd te nemen om de taken die op grond van de Wet op de jeugdzorg per1 januari 2005 oneigenlijk zijn om provinciaal te financieren, af te bouwen. Dat betreft echter continuering van het bestaande, niet intensivering daarvan. Wel gaat dat dan uiteraard ten koste van de wachtlijstbestrijding die direct onder de wettelijke provinciale verantwoordelijkheid valt. Wij zien de preventie in het aansluitingsterrein als een gezamenlijk probleem van provincie en gemeenten en hopen met de gemeenten afspraken te kunnen maken om gezamenlijk in te zetten op doelmatigheidswinst in de aansluiting. Eventuele problemen willen wij samen met de gemeenten aankaarten bij het Rijk. Kortom: preventie heeft zeker onze aandacht. In het Onderhandelingsakkoord is opgenomen en in overeenstemming met de wens van Provinciale Staten hebben wij niettemin financieel prioriteit gegeven aan het bestrijden van de wachtlijsten bij BJzO en het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK). Met inachtneming van de doelstelling uit het Onderhandelingsakkoord om de wachtlijsten terug te dringen, is er geen financiële ruimte binnen de huidige budgetten om tot een forse structurele intensivering op het terrein van preventie te komen, niet anders dan dat dit ten koste gaat van de wachtlijstaanpak. Daarbij komt dat de doeluitkering van het Rijk voorwaarden oplegt aan de besteding, en gemeentelijke taken, zoals preventie, in principe hieruit niet worden gefinancierd. 4. U meent dat de bureaucratie in de jeugdzorg nadere en specifieke aandacht verdient bij het wegwerken van de wachtlijsten. Uit het onderzoek blijkt dat alle aanbieders van zorg het erover eens zijn dat zij graag de bureaucratie verminderd willen zien. U beveelt Provinciale Staten aan om te onderzoeken welke anti-bureaucratische maatregelen (zowel bij gesubsidieerde instellingen als bij het provinciaal apparaat) genomen kunnen worden en deze ook snel te implementeren. Met name dient dit zich te richten op format, timing en mate van detail van begrotingen, projectvoorstellen, rapportages en verantwoordingen. Reactie: de bestrijding en voorkoming van bureaucratie en een grotere efficiency heeft onze prioriteit, zowel tussen voorliggende voorzieningen en BJzO, als in de jeugdzorg en in het verkeer tussen provincie en instellingen. Wij vinden het in de eerste plaats van belang dat de cliënt niet te maken krijgt met onnodige bureaucratie. Deze vorm van ontbureaucratisering is onderwerp van het traject Verbeter de keten (zie inleiding hoofdstuk 4 Beleidskader) als een van de verbetermogelijkheden. Ook landelijk is aandacht voor dit onderwerp. Een jeugdzorgbrigade onder leiding van Frank de Grave is in de zomer 2004 aan de slag gegaan met het opsporen van onnodige bureaucratie en goede voorbeelden van aanpak daarvan. De brigade rapporteert elk half jaar; het eindrapport verschijnt over twee jaar. Het ligt voor de hand zo spoedig mogelijk gebruik te maken van de bevindingen van de jeugdzorgbrigade. Wij begrijpen dat ook bedoeld is minder bureaucratie in het verkeer tussen provincie en instellingen en dan met name in de verantwoordingssfeer. Wij zien niet direct een relatie tussen de omvang van het verantwoordingsverkeer tussen instelling en provincie en de omvang van de wachtlijsten, veeleer moet de winst worden gevonden in de (interne) werkwijzen binnen en tussen de instellingen.

13 4 Wij willen sterker sturen op resultaat en rendement. Meer dan voorheen maken wij met BJzO en de zorgaanbieders heldere prestatieafspraken. Hierover zal door de instellingen een transparante verantwoording moeten worden afgelegd, niet in de laatste plaats om een adequate verantwoording aan Provinciale Staten te kunnen afleggen. Het provinciale traject Stroomlijning en Sturing Financiële relaties zal ook worden toegepast op de door ons gesubsidieerde jeugdzorginstellingen. Uiteraard zijn wij van mening dat deze verantwoording zo beperkt mogelijk moet zijn. Ook is overbodige regelgeving en bureaucratie onderwerp van het traject de Andere Provincie. 5. Wij hebben Provinciale Staten op 10 juni 2004 informatie gezonden over de wachtlijsten in de jeug dzorg. Afgezien van het feit dat u deze brief erg mager vindt voor de Staten om op te sturen, getuigt deze brief wel van de ambitie om het beleid te richten op de werkelijke omvang van de wachtlijsten. U constateert evenwel dat deze onvoldoende inzicht biedt in de wijze waarop zij de efficiencyverbetering in de toekomst vorm zal geven. U beveelt Provinciale Staten dan ook aan om via de behandeling van het Beleidskader Jeugdzorg Overijssel aandacht te besteden aan de efficiencyverbetering in de jeugdzorg. Daarbij moet Provinciale Staten zich realiseren dat de structurele toename van aanmeldingen niet alleen kan worden opgevangen door efficiencywinst, noch dat het een haalbaar streven is om de wachtlijsten naar nul terug te brengen vanwege onder meer de fluctuaties in de instroom. Tot slot dienen de Staten aan te geven welke omvang van wachtlijsten en duur van wachttijden zij acceptabel en reëel vinden. Bovendien zullen de Staten moeten aangeven welk budget zij voor het terugdringen van de wachtlijsten in de toekomst beschikbaar wensen te stellen. Afsluitend merkt u op dat de afgelopen jaren veel incidenteel budget door Provinciale Staten voor de jeugdzorg zijn bestemd. U meent dat het bij de bestrijding van de wachtlijsten in de jeugdzorg van groot belang is om te zorgen voor voldoende structurele middelen. U bent van mening dat recht op zorg ook veronderstelt dat er voldoende geld beschikbaar is om deze zorg te garanderen. Dit punt verdient bij de evaluatie van de nieuwe Wet op de jeugdzorg nadrukkelijk de aandacht. Reactie: onze brief van 10 juni 2004 is een vervolg op een door gedeputeerde, de heer G.J.H. Ranter, gedane toezegging in de Adviescommissie Zorg en Cultuur om wachtlijstinformatie te leveren. En niet zozeer om te rapporteren over de ontwikkelingen rond de efficiency. Wij betrekken Provinciale Staten bij onze beleidsontwikkeling met name via de behandeling van het Beleidskader Jeugdzorg Overijssel en uiteraard ook bij de Perspectiefnota en de Begroting. Hierin besteden wij intensief aandacht aan de ontwikkelingen en stand van zaken rond efficiency- en effectiviteitverbeteringen in de jeugdzorg. Wij maken hierover afspraken met de betrokken instellingen. De plannen om te komen tot de in het vorige beleidskader afgesproken efficiencyverbetering van 5% worden nu al concreet uitgevoerd. Dit is onder regie en initiatief van de provincie tot stand gekomen. Een zekere frictiewachtlijst is niet te vermijden. Vanuit het perspectief van de cliënt gaat het om de tijd die deze moet wachten. Wij nemen de landelijk gehanteerde normen als uitgangspunt voor de mate waarin een wachttijd acceptabel is of niet. Wij delen uw mening dat het voor een goede bestrijding van wachtlijsten noodzakelijk is te zorgen voor voldoende structurele middelen. Tot op heden hebben de Staten hiervoor incidenteel aanvullend budget beschikbaar gesteld. Wij merken daarbij op dat ook de meeste andere provincies, incidenteel of structureel, autonoom geld hebben ingezet voor de bestrijding van de wachtlijsten. Overijssel is daarbij zeker geen uitzondering. Het is geen automatisme, en ook financieel niet mogelijk, dat de extra incidentele middelen structureel worden gemaakt. Hiervoor is het nodig dat de Staten keuzes maken. Het belang van voldoende budget is onderwerp van het bestuurlijk overleg tussen Rijk en provincies en zal bilateraal onderwerp zijn van het jaarlijkse reguliere overleg tussen Rijk en provincies. Wij merken overigens op dat het belang voor de wachtlijsten van intersectorale afstemming tussen de verschillende jeugdzorgsectoren Jeugdhulpverlening, Geestelijke gezondheidszorg voor jeugdigen, zorg voor Licht Verstandelijk gehandicapte jeugdigen en Justitiële Jeugdinrichtingen niet in haar analyses en aanbevelingen heeft betrokken. Dit is overigens wel onderdeel van ons beleid.

14 5 6. Ter bevordering van de flexibiliteit van werken bij de zorgverleners (die daardoor vraaggerichter kunnen werken) is een flexibeler, meer outputgerichte financieringssystematiek wenselijk. Een flexibeler financieringssystematiek maakt flexibel werken mogelijk en draagt daardoor bij aan de verkorting van wachttijden en wachtlijsten. Dit geldt voor alle financieringsbronnen van de jeugdzorg. Ook dit punt verdient bij de evaluatie van de nieuwe Wet op de jeugdzorg expliciet aandacht. Reactie: wij onderschrijven dat de financieringssystematiek een beïnvloedingsmechanisme is met groot gewicht (om in termen van de onderzoekers te spreken). Wij hebben de modernisering van de financiële systematiek al eerder in gang gezet, aanknopingspunten hiervoor zijn te vinden in vorige beleidskaders jeugdzorg. In paragraaf 4.3 van het inspraakconcept van het Beleidskader hebben wij als concrete nieuwe voornemens genoemd de introductie van een bonus-/malussysteem en flexibilisering van budgetten. Uitwerking hiervan past in het voornemen ons beleid mede te willen baseren op wetenschappelijke inzichten door het betrekken van de heer T. van Yperen, hoogleraar effectiviteit in de Jeugdzorg. Op dit moment zijn wij bezig met bij elkaar brengen van wetenschappelijk en landelijke expertise vanuit praktijk en financieel beheer. Het provinciale traject Stroomlijning en Sturing Financiële relaties zal ook worden toegepast op de door ons gesubsidieerde jeugdzorginstellingen. Bureau Jeugdzorg Overijssel 7. Meer structurele middelen voor BJzO voor het opvangen van het structureel toegenomen aantal aanmeldingen. Reactie: wij onderschrijven de gedachte dat bij stabiele te hoge wachtlijsten/wachttijden in de eerste plaats gekeken moet worden naar een oplossing in flexibiliteit van inzet en bij een structurele toename van wachtlijsten de oplossing moet liggen in uitbreiding van de capaciteit. In eerste instantie willen wij kijken naar winst in efficiency en effectiviteit. Pas nadat duidelijk is dat de winst die daarmee te behalen is geen oplossing zal bieden willen wij kijken naar structureel meer middelen. Zoals hiervoren al is opgemerkt is het geen automatisme dat de ruimte hiervoor zonder meer gevonden kan worden binnen de huidige doeluitkering. Daarvoor zullen keuzes moeten worden gemaakt. 8. Pas de ambitie aan: niet wachtlijsten naar nul, maar een streefpercentage bijvoorbeeld dat 80% van de cliënten binnen de norm van vijf dagen een vervolgafspraak krijgt. Reactie: deze benadering stemt overeen met onze benadering in ons Inspraakconcept Beleidskader Jeugdzorg Overijssel Overigens is de aanbevolen ambitie niet accuraat. Ongewis is immers hoe groot de omvang en wachttijd van de overige 20% wachtenden is. Wij hechten er bovendien aan dat de ambitie realistisch is. Wij hanteren een streefpercentage van minimaal 75% t.o.v. de wachtlijststand 31 december 2003, d.z.w. 30 of minder wachtenden (langer dan 5 dagen) op een vervolggesprek. 9. Monitor de ontwikkeling van de wachtlijsten. Richt de aanpak bij stabiele te hoge wachtlijsten op flexibele inzet van personeel. Reactie: wij onderschrijven deze benadering en zullen deze betrekken bij ons bestuurlijk overleg met de instellingen over de prestatieafspraken. Advies- en Meldpunt Kindermishandeling 10. Het AMK moet zo veel mogelijk inzetten op preventie van kindermishandeling. Reactie: Provinciale Staten leggen prioriteit bij de bestrijding van de kindermishandeling. Op het vlak van preventie van kindermishandeling is de verantwoordelijkheid van de gemeenten van belang. Daar waar mogelijk betrekken wij dit in onze gesprekken met de gemeenten over het convenant.

15 6 11. Meer efficiency en flexibiliteit door samenwerking met BJzO. Maak het incidentele budget van AMK structureel voor het opvangen van het toenemend aantal aanmeldingen. Reactie: Als concrete prestatieafspraak voor 2004 is afgesproken dat er geen wachtlijst bij het AMK bestaat per 1 januari Wij hebben voor 2004 beperkt aanvullende middelen gereserveerd om dit te kunnen realiseren. Ook hebben wij BJzO opgedragen in het najaar 2004 te komen met voorstellen voor nauwgezettere samenwerking tussen haar organisatieonderdelen AMK en BJzO in de komende jaren waarvan onderdeel kan zijn flexibele inzet van personeel en budgetten BJzO/AMK. 12. Pas de ambitie aan: niet wachtlijsten naar nul, maar een streefpercentage bijvoorbeeld dat 80% van de (niet-urgente) meldingen, die nader onderzocht moeten worden, binnen vijf dagen het onderzoek van start gaat. Reactie: Wij vinden kindermishandeling volstrekt ontoelaatbaar. Bij urgente meldingen, maar ook ten aanzien van meldingen, die in eerste instantie als niet-urgent moeten worden beschouwd, bestaat een risico van kindermishandeling. Wij wensen hieraan hoge prioriteit te geven en zullen onze ambitie niet naar beneden bijstellen. Geïndiceerde zorg 13. Monitor de wachtlijstontwikkeling per instelling. Bij te hoge maar stabiele wachtlijsten is flexibiliteit de oplossing. De provincie heeft de taak flexibiliteit financieel haalbaar en aantrekkelijk te maken. Bij toenemende wachtlijsten is uitbreiding van de capaciteit nodig. Reactie: Wij hebben afspraken met de instellingen over de monitoring van de wachtlijsten bij deze instellingen. Hiermee krijgen wij zicht op de omvang van de wachtlijsten bij de individuele instellingen en met name ook op daarbij horende doelgroepen. Hiermee is echter niet gezegd dat wij per definitie de omvang van de wachtlijsten bepalend willen laten zijn voor inzet van middelen ten behoeve van uitbreiding van bestaande zorgcapaciteit. Meer bepalend hierin zijn aansprekende innovatieprojecten vanuit de instellingen die onderbouwd bijdragen aan gerichte aanpak van wachtlijsten. Overigens richten wij ons in ons beleid wachtlijstbestrijding op vergroting van de capaciteit van de jeugdzorg d.w.z. meer kinderen geholpen binnen hetzelfde budget. 14. Houdt een basiscapaciteit geïndiceerde zorg in stand. Reactie: in het nieuwe vraaggestuurde stelsel wordt de omvang van het aanbod in principe bepaald door de vraag. Uit efficiencyoverwegingen kan het gewenst zijn een bepaald minimumniveau in stand te houden. 15. Zorg dat alleen cliënten die daadwerkelijk geholpen zijn met een bepaalde zorg hier gebruik van maken. Reactie: deze doelstelling is al onderdeel van ons lopende beleid, waarin een essentieel onderdeel is het screenen van cliënten op de vraag in hoeverre de geboden zorg nog het gewenste maatwerk biedt voor de cliënt en of een alternatieve vorm van hulp in aanmerking komt. 16. Besteedt aandacht aan uitstroom naar long-stay voorzieningen of begeleid wonen. Reactie: wij hebben in 2004 subsidies verleend aan uitstroombevorderende projecten. 17. Praat met instellingen over bureaucratie met de nadruk op meer vrijheid en eigen verantwoordelijkheid in tegenstelling tot gedetailleerde verantwoording. Reactie: zie onder Staar u niet blind op wachtlijsten 24-uurszorg, want lichtere vormen van geïndiceerde hulp kunnen 24-uurszorg voorkomen. Reactie: bij onze aanpak van de wachtlijsten 24-uurszorg is leidend dat wij hiermee, als onderdeel van een bredere strategische aanpak, het meeste rendement, zowel op korte als op lange termijn, denken te halen in combinatie met onze inzet op andere onderdelen van de keten.

16 7 19. Pas de ambitie aan: niet wachtlijsten naar nul, maar een streefpercentage bijvoorbeeld dat bij 80% van de cliënten de zorg binnen de norm van 45 werkdagen verzilverd is. Reactie: zie onder 8. Rapport en aanbevelingen en de behandeling van het rapport in de Staten op 13 oktober 2004 zullen uiteraard hun vertaling vinden in het Ontwerp Beleidskader Jeugdzorg Overijssel voor behandeling in Provinciale Staten in december Daarbij zullen wij dan ook betrekken de inspraakreacties op het Concept-Beleidskader Jeugdzorg Overijssel dat tot 6 september 2004 voor inspraak voorligt, alsmede de resultaten van de Statenbehandeling van de Nota Sociale Actie op 19 september Wij willen de jeugdzorg in Overijssel zo spoedig mogelijk verbeteren en zien in uw rapport hiervoor goede aanknopingspunten. Wij willen uw rapport dan ook graag betrekken bij een Invitational conference Effectiviteit van de jeugdzorg in Overijssel op 23 september van uur. Wij nodigen Provinciale Staten van harte uit deze conferentie bij te wonen. U ontvangt hierover nog nadere informatie. Gedeputeerde Staten van Overijssel, voorzitter, secretaris,

17 Ex-ante evaluatie aanpak wachtlijsten jeugdzorg Overijssel Eindrapport Een onderzoek in opdracht van de Commissie Beleidsevaluatie Overijssel Marieke Hollander Remco Hoogerwerf Marianne Kloosterman B2877 Leiden, 7 juli 2004

18

19 Voorwoord Het voorliggende rapport beschrijft de resultaten van een onderzoek naar de effectiviteit en doelmatigheid van het beleid dat de provincie Overijssel heeft ontwikkeld om de wachtlijsten in de jeugdzorg terug te dringen. Research voor Beleid voerde dit onderzoek uit in opdracht van de Commissie Beleidsevaluatie Overijssel, een commissie ingesteld door de Provinciale Staten, die het beleid van de provincie evalueert. Het onderzoek betreft een ex-ante evaluatie: een beoordeling van het beleid voorafgaand aan de daadwerkelijke uitvoering hiervan. De maatregelen die de provincie zich voorneemt om de wachtlijsten voor jeugdzorg terug te dringen zijn uiteengezet in het Beleidskader Jeugdzorg Overijssel Om conclusies te kunnen trekken over de effecten die deze voorgenomen wachtlijstaanpak naar verwachting zal hebben op de jeugdzorgwachtlijsten, heeft Research voor Beleid gekozen voor een onderzoeksopzet die resulteert in een vergelijking tussen theorie en praktijk. In de eerste fase van het onderzoek is een model opgesteld waarin de verschillende factoren die van invloed zijn op de wachtlijsten voor jeugdzorg in Overijssel zijn weergegeven: de wachtlijstmechanismen jeugdzorg Overijssel. In de tweede fase van het onderzoek zijn de concrete maatregelen in kaart gebracht die de provincie en de betrokken ketenpartners willen nemen om de wachtlijsten aan te pakken, en de beoogde effecten. Tenslotte zijn het model en de voorgenomen maatregelen met elkaar vergeleken: een confrontatie tussen wat idealiter ondernomen zou moeten worden in de huidige context van jeugdzorg Overijssel, en wat de provincie en de ketenpartners zich aan maatregelen hebben voorgenomen. Het onderzoeksteam heeft getracht de complexe mechanismen die van invloed zijn op wachtlijsten en de verschillende aspecten van de wachtlijstaanpak inzichtelijk te maken door ze weer te geven in schema s en figuren. Dit heeft het uiteindelijk mogelijk gemaakt om conclusies te trekken over de te verwachten effecten van de maatregelen op de ontwikkeling van de wachtlijsten. Het rapport is geschreven door Marieke Hollander, onderzoeker bij Research voor Beleid, onder begeleiding van ondergetekende. Marianne Kloosterman Projectleider jeugdzorg 3

20 4