Deel 1 Schets van de verzorgingsstaat

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Deel 1 Schets van de verzorgingsstaat"

Regina ten Wolde
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Inhoud Inleiding Deel 1 Schets van de verzorgingsstaat 1 Tekortkomingen van het huidige stelsel 1.1 Eigentijdse sociale problemen Oude en nieuwe vraagstukken Secundaire problemen 1.2 Tekortkomingen van het stelsel: het perspectief van de burger (microniveau) Onderbenutting en misbruik Marginalisering en stigmatisering Desoriëntatie en passiviteit Onverschilligheid en crimineel gedrag 1.3 Tekortkomingen van het stelsel: het perspectief van de instellingen (mesoniveau) Beleid maken met onuitvoerbare regelgeving Bureaucratisering Overleven in tijden van bezuinigingen 1.4 Tekortkomingen van het stelsel: het perspectief van de frontliniewerker Omgaan met onuitvoerbare regels Discretionaire ruimte 1.5 Tekortkomingen van het stelsel: het perspectief van de overheid (macroniveau) De trias politica Drie politieke visies 1.6 De invalshoek van dit boek Secundaire problemen De focus op de instellingen Frontliniewerkers als sleutel voor verandering De rode draad 1.7 Samenvatting

3 Tekortkomingen van het stelsel: het perspectief van de instellingen (mesoniveau) 1.3.1 Beleid maken met onuitvoerbare regelgeving 1.3.2 Bureaucratisering 1.3.3 Overleven in tijden van bezuinigingen 1.

2 2 Van nachtwakersstaat naar participatiesamenleving 2.1 Inleiding 2.2 Vermaatschappelijking van barmhartigheid en rechtvaardigheid 2.3 Van Gemeinschaft naar Gesellschaft 2.4 Van minimale staat naar verzorgingsstaat Dynamiek tussen de staat als Leviathan en de staat als beschermer Dynamiek tussen particulier initiatief en overheidszorg 2.5 De staat als weldoener en de verzorgingsstaat Van Armenwet naar Bijstandswet: de staat als weldoener Opkomst en afbouw van collectieve sociale verzekeringen 2.6 Consequenties van het ontstaan van bureaucratieën Het bureaucratisch organisatiemodel Normgerechtigkeit en Einzelfallgerechtigkeit 2.7 De spanning tussen recht en hulp Recht en hulp groeien uit elkaar Verfijning van regelgeving: grote bezuinigingen Opkomst van de technologie en de informatiesamenleving Professionalisering: opkomst en tegenbeweging Juridisering van de samenleving 2.8 De terugtredende overheid Verschuivingen van overheid naar markt Decentralisatie: van Rijksoverheid naar Gemeentelijke overheid Verschuiving van overheid naar privésector 2.9 Mondialisering 2.10 Samenvatting 2.11 Hoe nu verder? Deel 2 Hulpverlening en recht: professionele praktijken 3 Hulp en recht: ontmoeting op vier domeinen 3.1 Inleiding Aansluiting bij het voorafgaande Het begrip recht Het begrip hulpverlening Verhouding tussen hulp en recht Het begrip discretionaire ruimte Vier domeinen

5 De staat als weldoener en de verzorgingsstaat 2.5.1 Van Armenwet naar Bijstandswet: de staat als weldoener 2.5.2 Opkomst en afbouw van collectieve sociale verzekeringen 2.

3 3.2 Het eerste domein: straf- en maatregelrecht Functies van het straf- en maatregelrecht Discretionaire ruimte in de uitvoering van het straf- en maatregelrecht 3.3 Het tweede domein: de sociale rechten Sociale grondrechten tegenover klassieke grondrechten Het recht op onderwijs en gezondheidszorg en de markt Sociale rechten en de markt Discretionaire ruimte in de uitvoering van de sociale rechten 3.4 Het derde domein: het familie- en jeugdrecht Burgerrechten, ouders, kinderen en de staat De ots: scherpere scheiding tussen hulp en recht Discretionaire ruimte in het familie- en jeugdrecht 3.5 Het vierde domein: het Vreemdelingenrecht Mensenrechten en burgerrechten Een versnipperd veld met vele onzekerheden Discretionaire ruimte in de uitvoering van het vreemdelingenrecht en de inburgering 3.6 Samenvatting 4 Het denken in termen van rechten: rechtenethiek 4.1 Inleiding 4.2 Achttiende-eeuwse denkers: Rousseau, Montesquieu, Kant Inleiding Gelijkheid voor de wet: Rousseau ( ) Vrijheidsrechten van de burger: Montesquieu ( ) Fatsoenlijke samenleving: Kant ( ) 4.3 Eigentijdse filosofen: Rawls, Habermas, Kohlberg Inleiding John Rawls Jürgen Habermas Laurence Kohlberg 4.4 Schaduwkant van de rechtenethiek Inleiding Verzakelijking van solidariteit Juridisering van de hulpverlening Onderschatting van de betekenis van de context voor de kwaliteit van het bestaan Machtsgevoeligheid van het recht Juridisch model is conflictmodel 4.5 Samenvatting

4 Het derde domein: het familie- en jeugdrecht 3.4.1 Burgerrechten, ouders, kinderen en de staat 3.4.2 De ots: scherpere scheiding tussen hulp en recht 3.4.3 Discretionaire ruimte in het familie- en jeugdrecht 3.

4 5 Het denken in termen van zorgethiek 5.1 Inleiding 5.2 Achttiende-eeuwse Schotse filosofen: Hutcheson, Hume en Smith Inleiding Grootste geluk voor het grootste aantal: Francis Hutcheson ( ) Het begrip benevolence : David Hume ( ) Het begrip sympathy : Adam Smith ( ) 5.3 De scheiding tussen private en publieke sfeer 5.4 Eigentijdse filosofen: Rorty, Tronto en Gilligan Inleiding Herwaardering van ervaringskennis: Richard Rorty Herwaardering van de zorgethiek: Joan Tronto Herwaardering van medeleven in morele ontwikkeling: Carol Gilligan 5.5 De schaduwkant van de zorgethiek Behoefte is grenzeloos Zorg maakt afhankelijk Erkennen van verschil leidt tot uitsluiting Verstikkende goede bedoelingen Onduidelijkheid en willekeur Zorg verhult machtsuitoefening Het Sjakiesyndroom Herkennen en vermijden 5.6 Samenvatting 6 Zorgethiek en rechtenethiek: op zoek naar de juiste balans 6.1 Inleiding 6.2 Kenmerken van rechtenethiek en zorgethiek 6.3 Synergie in raakvlakbegrippen Betrokkenheid, aansprakelijkheid: verantwoordelijkheid Contextgericht, Einzelfallgerechtigkeit: maatwerk Empathie/aandacht, procedure: zorgvuldigheid Emotioneel, rationeel: communicatie 6.4 Balans met behulp van raakvlakbegrippen in de vier rechtsdomeinen Balans in het eerste domein: het straf- en maatregelrecht Balans in het tweede domein: de sociale zekerheid Balans in het derde domein: het familie- en jeugdrecht Balans in het vierde domein: het vreemdelingenrecht 6.5 Samenvatting

4 Eigentijdse filosofen: Rorty, Tronto en Gilligan 5.4.1 Inleiding 5.4.2 Herwaardering van ervaringskennis: Richard Rorty 5.4.3 Herwaardering van de zorgethiek: Joan Tronto 5.4.4 Herwaardering van medeleven in morele ontwikkeling: Carol Gilligan 5.

5 Deel 3 De frontliniewerker 7 De werkprincipes van de frontliniewerker 7.1 Inleiding 7.2 Herkennen van dilemma s in de frontlinie Discretionaire ruimte en dilemma s Ruimte en dilemma s op het veld cliënt-wet- en regelgeving Ruimte en dilemma s op het veld cliënt-instelling Ruimte en dilemma s in de relatie werker-cliënt Samenvatting van de dilemma s in de frontlinie 7.3 Het legitimeren van beslissingen Mogelijkheden en beperkingen van een model De casus Het argumentatie- en beslissingsmodel 7.4 Contextgericht werken Wat wordt verstaan onder contextgericht werken? De houding van de werker Kijken naar de context, voorkomen van de tunnelblik Overbruggen van de verschillen tussen systeemwereld en leefwereld 7.5 Het oplossen van problemen tussen burgers onderling in een prejuridisch stadium Nadelen van een juridische benadering van conflicten Bemiddeling of mediation Schaduwkanten van mediation 7.6 Het vierde werkprincipe: de signaleringstaak in de praktijk Signalering: een begripsbepaling Signalering als feedback voor beleidskwesties Signalering van ontwikkelingen in de samenleving: preventie Signalering: actief burgerschap 7.7 Samenvatting 8 Instellingen: op zoek naar de menselijke maat 8.1 Inleiding 8.2 Kenmerken van publieke instellingen Maatschappelijke opdracht en verantwoording Financiering Structuur en cultuur De diensten en de burger

3.1 Mogelijkheden en beperkingen van een model 7.3.2 De casus 7.3.3 Het argumentatie- en beslissingsmodel 7.4 Contextgericht werken 7.4.1 Wat wordt verstaan onder contextgericht werken? 7.4.2 De houding van de werker 7.

6 8.3 Dilemma s van publieke organisaties Discretionaire ruimte Bureaucratie Controle en kwaliteitsbewaking Omgaan met fouten en catastrofes 8.4 Op zoek naar de menselijke maat Deregulering Systematische signalering Investeren in kritische tegenspelers Investeren in professionals Meerzijdige kwaliteitsbewaking Het vieren van succes De uitvoering centraal 8.5 Samenvatting Literatuur Register

4.3 Investeren in kritische tegenspelers 8.4.4 Investeren in professionals 8.4.5 Meerzijdige kwaliteitsbewaking 8.

Vergelijkbare documenten

Inhoud Deel I Wat is sociologie? Sociologie, een eerste omschrijving Sociologie als wetenschap Weerstanden tegen sociologie

Inhoud Deel I Wat is sociologie? Sociologie, een eerste omschrijving Sociologie als wetenschap Weerstanden tegen sociologie Inhoud I Deel I 1 Wat is sociologie?.... 3 1.1 Sociologie, een eerste omschrijving.... 4 1.2 Sociologie als wetenschap... 6 1.3 Weerstanden tegen sociologie.... 8 1.4 Sociologie en verpleegkunde... 9 1.5