Handleiding Flits 3 (C) NIB Software, november 2006

Transcriptie

1 Handleiding Flits 3 (C), november 2006

2 Flits 3 Uw beste hulp bij dyslexie.

3 Inhoud 1 Inhoudsopgave 0 1 Inleiding 1 Spraak Over woordidentificatietechnieken Hoe is Flits... 3 opgebouwd? 5 4 Hoe kunt u... Flits 3 in de klas gebruiken? 6 5 Wat is er nieuw... in Flits 3? 7 6 Over raders... en spellers 10 7 Achtergronden... klankondersteunende gebaren 11 2 Leerlingen 12 1 Leerlingen... en leerlinggroepen 12 2 Instellen... leerlingen 13 3 Instellen... flitswijze 18 3 Oefenen 20 1 Drie manieren... van werken: oplezen, natypen en snellezen 20 2 Oefenen... met de leerkracht: oplezen 21 3 Zelfstandig... oefenen: natypen 22 4 Oefenen... met de leerkracht: snellezen 24 5 De knoppen Oplezen Natypen Snellezen Woordenlijsten 31 1 Woordenlijstmappen Woordenlijsten De tekstverwerker 34 1 De tekstverwerker Resultaten 36 1 Typlijsten Tekstrapport Grafisch... verslag 37 4 Moeilijke... woordenlijst 41 5 Werkoverzicht... 42

4 2 Flits Instellingen 1 Lettergrepen Letters Invoeren... figuren 45 4 Werken met... één bepaalde groep 47 5 Instellingen... account 48 6 Spraakinstellingen Verder oefenen; thuis en in de groep 50 1 Werkbladen Huiswerk... usb-stick 51 3 Huiswerk... usb-stick bekijken En verder 1... gebruikersplein 55 2 Product ondersteuning Leestoetsen 1 Bepalen oefenniveau Index

5 3 1 Inleiding 1.1 Spraak Flits 3 maakt gebruik van met spraak. Alle woorden kunnen nu door de computer woorden uitgesproken. Bij het flitsen van woorden door de leerkracht kunt u gebruik maken van "directe auditieve feedback". Hierbij wordt het geflitste woord als het ware voorgezegd door de computer, zodat de leerling niet de tijd krijgt om te gaan spellen, maar een directe koppeling wordt getraind. Ook bij het Natypen kan Flits gebruiken van de spraak. Deze spraak wordt "synthetische spraak" genoemd. Om het woord uit te spreken laadt de computer niet "het spraakbestand van dat woord", maar de computer stelt de uitspraak zelf samen. De kwaliteit is dan ook anders dan de spraak die door een mens is ingesproken. Het grote voordeel is echter dat de computer alle woorden kan uitspreken en dat het ook niet zoveel geheugenruimte nodig heeft daarvoor. De zogenaamde "Tekst-Naar-Spraak"-machine die u in licentie gebruikt is "Fluency". Bij het natypen van woorden door leerlingen kunt u kiezen hoe u de woorden wilt aanbieden: Visueel: de woorden flitsen in een venster en de leerling typt het na. Auditief: de woorden worden auditief aangeboden en alleen bij fouten wordt het visueel ondersteund. Visueel en auditief: de woorden worden zowel auditief als visueel aangeboden. Includes Fluency TTS (light version) Copyright (C) Fluency/Van Dale Data, Utrecht 1.2 Over woordidentificatietechnieken Tijdens het lezen blijken geoefende lezers een aantal technieken na en naast elkaar te gebruiken om de betekenis van een tekst te achterhalen. Daarbij blijkt dat zij in sterke mate woord voor woord lezen. De verschillende manieren om de betekenis van een woord te achterhalen, noemen we woordidentificatietechnieken of leesstrategieën. Een geoefende lezer beheerst al deze technieken en hanteert ze flexibel en efficiënt. Door Mommers en Van Dongen (1986) worden de verschillende technieken besproken; we nemen deze bespreking in iets gewijzigde vorm over. We kunnen de volgende woordidentificatietechnieken onderscheiden: a. Identificatie aan de hand van de visuele configuratie van het woord; het is denkbaar dat we een bepaald woord herkennen, zonder dat we het schriftsysteem als zodanig beheersen; we spreken in dat geval van naïef of globaal lezen. b. Identificatie op grond van grafo-fonologische informatie; bij deze techniek wordt een woord geïdentificeerd door achtereenvolgens de gedrukte letters te verklanken, de klanken te

6 Flits 3 4 verbinden tot het hele woord en vervolgens de betekenis van het woord te zoeken. c. Het identificeren van een woord door gebruik te maken van de context waarin dat woord zich bevindt; bij deze techniek verwacht een lezer op grond van de context dat een bepaald woord zal volgen. Men spreekt ook wel van voorspellend lezen. De technieken onder a. en c. zijn zogenaamde "top-down-strategieën" de woordidentificatietechniek onder b. wordt een "bottom-up"-strategie genoemd. Binnen techniek b., het gebruik maken van grafo-fonologische informatie, kunnen we 3 verschillende niveaus onderscheiden. Deze zullen we nu bespreken. Identificatie m.b.v. grafo-fonologische informatie: 3 niveaus a. De elementaire leeshandeling (letterspellend lezen); deze leeshandeling bestaat uit 3 stappen: van links naar rechts koppelen van de klanken aan de letters; het samenvoegen van de losse klanken tot een woord (auditieve synthese); betekenis geven aan het gesproken woord. Binnen de eerste stap kan weer een aantal deelstappen worden onderscheiden: werken volgens de leesrichting; het losmaken van de letters uit het gehele woord (visuele analyse); het koppelen van de juiste klank aan de letters; het onthouden van de klanken in de juiste volgorde. In schema: De elementaire leeshandeling komt aan de orde in het beginstadium van het leren lezen; zij blijkt de basis te zijn voor de meeste andere woordidentificatietechnieken. b. Kinderen leren de elementaire leeshandeling aan de hand van klankzuivere woorden met een simpele structuur (km-, mk en mkm-woorden). Bij moeilijkere woorden, woorden met een meer complexe structuur (mmkm-, mkmm-woorden, enz.) zal het letterspellend lezen het geheugen van de leerling te sterk belasten; vandaar dat wordt overgestapt op een andere techniek, de techniek waarbij bepaalde lettercombinaties, lettergroepen in een keer herkend en gelezen worden; deze techniek, waarbij de elementaire leeshandeling dus wordt verkort, noemen we visuele synthese (lettergroepspellend lezen). De volgende lettergroepen kunnen worden onderscheiden (zie ook De Baar, 1986): de primaire of fundamentele lettergroep; km-combinaties zoals in t-ien, b-oom, t-ak, g-auw, enz. clusters; combinaties van medeklinkers zoals in pl-aat, str-oom, wer-kt, enz. spellingpatronen; daartoe behoren in elk geval de lettergrepen (open en gesloten): lo-pen, kop-pen, enz. morfemen; dit zijn de kleinste betekenis dragende elementen in een taal; een woord als verhuisd bestaat uit 3 morfemen:

7 5 huis: ver-: d: een gebouw waarin je kunt wonen; geeft aan dat je in een ander huis gaat wonen; geeft aan dat het verhuizen reeds heeft plaatsgevonden. Andere morfemen treffen we aan in: on-aardig, schoon-heid, groot-st, huis-deur, enz. Er zijn dus verschillende soorten morfemen: voorvoegsels, achtervoegsels, delen van samenstellingen, uitgangen van verbuigingen en vervoegingen. c. Wanneer de verkorting zover is doorgegaan dat een woord in één keer, in één handeling wordt geïdentificeerd, spreken we van onmiddellijke identificatie of directe woordherkenning; de elementaire leeshandeling is dan geautomatiseerd. Het programma Flits richt zich op niveau c en gedeeltelijk op niveau b. U heeft tijdens het oefenen met de leerling echter steeds de mogelijkheid om terug te grijpen op niveau a. en gedeeltelijk op niveau b. 1.3 Hoe is Flits 3 opgebouwd? Er wordt gebruik gemaakt van woordenlijsten van steeds ongeveer woorden. Deze woordenlijsten zijn weer verdeeld in 10 groepen. a. Woordenlijsten voor de onderbouw b. Woordenlijsten voor de middenbouw c. Woordenlijsten voor de bovenbouw d. Lijsten met letters e. Thematische woordenlijsten f. Woordenlijsten met clusterrijtjes (uit het computerprogramma "Clusteren Nieuw Net") g. Woordenlijsten met zinnen (uit de teksten van het computerprogramma "Raad een woord") h. Woordenlijsten met woorden uit het computerprogramma "Spellingswerk Nieuw Extra" i. Woordenlijsten met hoogfrequente woorden j. Teksten (uit de teksten van het computerprogramma "Raad een woord") k. Zinnentrapjes De leerling begint, afhankelijk van uw keuze, met de eerste woordenlijst van een bepaalde woordenlijstmap (voor het bepalen van de woordenlijsten waarmee u begint, kunt u gebruik maken van de leestoetsen van Flits). De leerling werkt daarbij samen met de leerkracht of bijvoorbeeld een ouder aan de computer. De leerkracht laat een woord van de woordenlijst op het scherm flitsen. De leerling leest het woord op. Als het woord goed gelezen is, dan laat de leerkracht het volgende woord op het scherm flitsen. De leerkracht probeert de woorden zo vlot mogelijk achter elkaar te flitsen. Als de leerling een bepaald aantal worden per minuut kan oplezen, dan wordt voor de volgende beurt automatisch de volgende woordenlijst gekozen, anders zal de leerling de woordenlijst in een volgende beurt nogmaals oefenen. Bij het flitsen van de woorden kunt u nu gebruik maken van directe auditieve feedback. Hierbij zegt Flits het woord voor als de leerling niet binnen een bepaalde tijd het woord zegt. Hiermee wordt een directe koppeling van de uitspraak en woordbeeld getraind. Flits voorkomt hiermee dat de leerling het woord gaat spellen. De leerling kan ook zelfstandig met Flits werken, de geflitste woorden moeten dan worden nagetypt. Dit is vooral bedoeld om de spelling te oefenen. Bij het flitsen van de woorden houdt Flits bij welke woorden door de leerkracht worden herhaald of vastgezet. Deze woorden worden vastgelegd in de zogenaamde 'moeilijke woordenlijst' van de

8 Flits 3 6 leerling. Deze moeilijke woordenlijst kan zich iedere beurt steeds verder uitbreiden. Met deze woordenlijst kunt u verschillende dingen doen: u kunt de woorden van deze lijst met de leerlingen flitsen en u kunt oefenbladen met deze woorden printen. Deze oefenbladen kan de leerling dan apart mee naar huis nemen om de moeilijke woorden nog eens apart te oefenen. Met de optie Lezen van teksten traint u de leerling in het vloeiend lezen van een tekst. De training betreft nu dus zinsdelen, zinnen en teksten. Met verschillende technieken wordt een kind geholpen om met een zekere vloeiendheid zinnen en teksten te lezen. U kunt u oefenbladen afdrukken met iedere woordenlijst. 1.4 Hoe kunt u Flits 3 in de klas gebruiken? Flits Oplezen Met behulp van een leestest, bijvoorbeeld de Brus (de één-minuut of drie-minuten versie) bepaalt u welke kinderen in uw groep in aanmerking komen voor extra leeshulp. Dit zijn de leerlingen die minstens vijf didactische maanden achter lopen (in plaats van vijf maanden mag u ook uitgaan van drie of zeven maanden, dit is afhankelijk van de verwachtingen die u van de leerling mag hebben). Leerlingen die volgens de Cito-toetsen in niveau D of E scoren komen ook in aanmerking voor extra leeshulp. U controleert nu of de leerlingen alle deelvaardigheden van het lezen (begrippen, visuele analyse, letterkennis, auditieve synthese en visuele synthese) beheersen. De deelvaardigheden moeten eerst voldoende beheerst worden voordat u de directe woordherkenning gaat stimuleren. De deelvaardigheden letterkennis en visuele synthese kunt u ook oefenen met Flits 3. Voor de deelvaardigheid auditieve synthese kunt u gebruik maken van het computerprogramma "Luister maar ". Met het programma "Clusteren Nieuw", kunt u systematisch en gericht de visuele synthese oefenen. Wat betreft de overige deelvaardigheden verwijzen wij u naar uw orthotheek. Als de deelvaardigheden voldoende zijn, dan kijkt u of de leerling moeite heeft met een bepaald type woorden. U kunt hiervoor de experimentele leestoets van Flits 3 gebruiken. U vindt deze in de lerarenmodule van Flits (zie lerarenmodule: Leestoetsen). Als de leerling moeite heeft met bepaalde woordtypen, dan oefent u dit woordtype. Als de leerling geen moeite heeft met een bepaalde woordtype, dan beoordeelt u de leesstrategie. Leest de leerling traag maar nauwkeurig dan kunt u met Flits de directe woordherkenning oefenen. Kinderen met leesproblemen zijn gebaat bij een hoge oefenfrequentie. Probeer met de leerling(en) minstens vijf keer per week te flitsen. Als dit niet haalbaar is, schakel dan een ouder in. Die kan misschien ook werken met leerlingen uit andere groepen. In de bijlage van deze handleiding vindt u een blad met aanwijzingen voor de ouder die met de kinderen aan de slag gaat. Belangrijk is vooral dat u niet probeert om zo veel mogelijk kinderen aan de computer te laten werken, maar een beperkt aantal. Hiermee kunt u de oefenfrequentie hoog houden. Als de oefenfrequentie te veel zakt gaat het effect van de oefening verloren. Flits Natypen Flits leent zich uitstekend om de bekende woordpakketten uit de verschillende spellingsmethodes mee te trainen. Door de speciale opbouw van de oefenbeurten worden de woorden krachtig ingeslepen. Met de tekstrapportage van Flits krijgt u snel een overzicht van de woorden waar de kinderen nog de meeste moeite mee hebben. Kinderen die op een woorden-dictee meestal zwak tot onvoldoende scoren zijn gebaat bij een training van de woordpakketten met Flits. Kinderen die zeer zwak scoren hebben behoefte aan een remediërende oplossing. Kijk hiervoor naar het programma Spellingswerk Nieuw Extra van.

9 7 Flits Snellezen Snellezen is een nieuwe optie in Flits. Hierbij gaat het erom een tekst op het scherm in een bepaald tempo te lezen. Van deze tekst wordt steeds een bepaald deel zichtbaar gemaakt. De leerling leest dit deel op. De leerkracht heeft verschillende mogelijkheden om de leestaak te varieren in moeilijkheid. De oefening is vooral bedoeld voor kinderen die woord voor woord lezen of onvoldoende snelheid hebben bij het lezen van teksten. De oefening kan vooral goed worden ingezet in combinatie met flitsoefeningen op woordniveau met Flits Oplezen. 1.5 Wat is er nieuw in Flits 3? In Flits 3 is veel verbeterd en uitgebreid. Wat er allemaal nieuw is leest u hieronder. Sommige vernieuwingen vindt u ook terug in versie 2. Deze zijn verder aangepast of verbeterd. Nieuwe lerarenmodule Alle functies van Flits zijn met één klik bereikbaar. U hoeft niet meer te zoeken naar de huiswerk usb-stick, de werkbladen of de resultaten. In het startscherm van de lerarenmodule ziet u alles in één handig overzicht. De meeste functies worden al uitgelegd op het scherm en als dat niet genoeg is, dan raadpleegt u de help-functie.

10 Flits 3 8 Centrale Leerlingendatabase Flits 3 maakt gebruik van een Centrale Leerlingendatabase. Dat betekent dat de gegevens van de groepen en de leerlingen op een centrale plek worden opgeslagen. Als u de Centrale Database heeft gevuld met de namen van de groepen en de leerlingen, dan hoeft u de leerlingen in Flits 3 alleen nog op het juiste niveau in te stellen. Later zullen ook de andere programma's van NIB Software gebruik gaan maken van deze database. Hiermee wordt het onderhoud van de leerlingen voor onze programma's een stuk eenvoudiger. De Centrale Database wordt automatisch voor u geïnstalleerd als u Hoofdwerk installeert. Op de clients hoeft u nog steeds niets te installeren. Buiten het gemak, merkt u niets van de Centrale Database. Meer zelfstandigheid voor de leerlingen Leerlingen kunnen nu meer activiteiten doen dan alleen oefenen. Ze kunnen ook zelf hun vooruitgang bekijken, een werkblad afdrukken of een huiswerk usbstick maken. U kunt deze activiteiten ook per activiteit en per leerling uitzetten. Kinderen worden zo actief betrokken bij hun oefeningen. Ze kunnen zelf veel extra doen aan het rekenen en hun eigen vooruitgang bekijken. Deze activiteiten kunnen de leerling extra stimuleren en motiveren, maar u kunt deze activiteiten ook uitzetten. Overigens worden al deze acties van de leerling vastgelegd in een logboek. U kunt dus altijd nakijken of de leerlingen het goed gebruiken.

11 9 Werkbladen eenvoudig opmaken met plaatjes In Flits 3 drukt u werkbladen af met plaatjes. Dat is helemaal visueel gemaakt. U sleept de plaatjes eenvoudig op het werkblad. Maak het plaatje groter of kleiner en klik op Afdrukken. U kunt zelf ook plaatjes toevoegen. Snellezen. Lezen van teksten Een speciale uitbreiding voor dyslectische kinderen. Nu kunt u met flits ook zinsdelen binnen een tekst flitsen. De leerling ziet op het scherm een tekst in een lichte achtergrondkleur. Door een druk op de knop kunt u zinsdeel voor zinsdeel accentueren. De leerling leest dit deel hardop. Bij het snellezen gaat het om het op tempo lezen van teksten. Dit gebeurt onder leiding van een leerkracht. De leerling ziet op het scherm een tekst in een lichte achtergrondkleur. Het eerste zinsdeel is in het zwart weergegeven. Oplezen: directe auditieve feedback Bij het oplezen kunt u nu gebruik maken van: "directe auditieve feed-back". Dit houdt in dat Flits het geflitste woord voorzegt als de leerling niet binnen een gestelde tijd het woord zegt. Met deze techniek wordt voorkomen dat een leerling de tijd krijgt om een woord te spellen. Door het voorzeggen van het woord wordt de koppeling tussen de uitspraak en het beeld doelgericht getraind. Deze training richt zich op het vloeiend lezen; één van de meest opvallende problemen bij kinderen met dyslexie. De woorden die voorgezegd zijn worden niet "fout" gerekend; uiteindelijk geldt alleen het gemiddeld aantal woorden per minuut. Importeren en exporteren van woordenlijsten Met Flits 3 kunt u woordenlijsten exporteren en importeren. Als u dus een aantal woordenlijsten heeft gemaakt die u wilt delen met anderen, dan wordt dat nu wel heel gemakkelijk. Een aantal gebruikers heeft hier gebruik van gemaakt en heeft woordenlijsten van woordpakketten bij bekend methodes geëxporteerd en beschikbaar gesteld voor andere gebruikers. Op het gebruikersplein van wordt naar deze pakketten verwezen (zie lerarenmodule: Gebruikersplein Flits). U kunt de pakketten daar ophalen en importeren in Flits.

12 Flits 3 10 Toverstafje voor hulp bij het natypen De leerling kan Flits om hulp vragen bij he natypen. Als de leerling op de toverknop klikt, dan verwijdert Flits eerst alle letters die fout zijn. Alleen het deel dat de leerling goed heeft, blijft staan. Daarna geeft Flits de leerling een extra letter. Als de leerling het woord op deze manier heeft gemaakt, dan telt deze natuurlijk niet mee in de typlijst. Leestoetsen Met de leestoetsen bepaalt u snel vanaf welk woordtype de leerling moeite heeft met lezen. Hiermee bepaalt u vlot het startniveau van de leerling. Nieuwe woordenlijsten De woordenlijsten zijn aagepast aan de laatste spellingsregels. Nieuwe woordenlijsten zijn de zinnentrapjes. Dit zijn zinnen dit woorden opgebouwd met steeds een woord erbij. De herhaling en vergroot het trainingseffect van de oefening. Huiswerkdiskette nu op usb-stick In vroegere versies werd de huiswerkdiskette altijd op een diskette geschreven. Veel computers hebben geen diskettestation meer. Hoofdwerk schrijft het huiswerk nu op een usb-stick schrijven. 1.6 Over raders en spellers Zowel A.J.C. Struiksma e.a. als Dr. Dirk J. Bakker houden zich onder andere bezig met het onderzoek naar spellers en raders. Bakker noemt de spellende lezer een P-lezer en de radende lezer een L-lezer. Struiksma noemt deze gewoon spellers en raders. Deze hersenhelft is goed in het de waarneming van complexe vormen. Voor een leerling in groep drie zijn de lettertekens complexe vormen. Na verloop van tijd vragen de lettertekens minder aandacht van de lezer en gaat deze meer "talig" lezen. Dit talige lezen doet vooral een beroep op de linker-hersenhelft. Volgens Bakker is een spellende lezer een leerling die veel moeite heeft met de overgang van het spellende (aanvankelijk lezen) naar het meer "talige" (voortgezette) lezen. Een radende lezer daarentegen gaat veel te vlug over op het meer talige lezen en verwaarloost de aandacht die de individuele letters in het aanvankelijk lezen nodig hebben. Er is echter nog een andere verklaring waarom kinderen spellen of raden. Als de deelvaardigheden van het lezen nog onvoldoende zijn dan kan een leerling "wegvluchten" in radend lezen. Een leerling die nog veel moeite heeft met de letterkennis en niet steeds opnieuw met moeite ieder woord wil spellen, kan vluchten in radend lezen. Zo wordt hij niet doorlopend geconfronteerd met zijn tekortkomingen. Een leerling die bijvoorbeeld nog problemen heeft met de visuele synthese zal blijven hangen aan het spellende lezen omdat de visuele synthese een eerste stap is op weg naar direct woordherkenning. Er zijn dus kinderen die raden omdat ze nog problemen hebben met de deelvaardigheden van het lezen, maar er zijn ook kinderen die raden ondanks dat ze geen problemen hebben met de deelvaardigheden. Dit geldt ook voor de spellende lezers. Kinderen die raden of spellen omdat ze nog problemen hebben met de deelvaardigheden, mogen we dan eigenlijk geen spellende of radende lezer noemen. Deze kinderen werken eerst aan de deelvaardigheden.

13 Achtergronden klankondersteunende gebaren Voor kinderen met ernstige leesproblemen is het lastig om alle letters vlot te leren benoemen. Deze kinderen hebben lang moeite om de juiste klank aan een willekeurig letter te koppelen. Sommige letters geven daarbij meer problemen dan andere. De tekeningen vereenvoudigen de klank-tekenkoppeling. Zo kan de leerling bij het zien van de letter ''h" denken aan de tekening die erbij hoort. De tekening van het hijgstoeltje helpt hem dan de klank te herinneren. De leerling kan ook aan het liedje ("Hoofd, schouders, knieën, teen") denken om zo de klank weer in herinnering te roepen. De letter kan dus verschillende associaties oproepen, die op hun beurt weer de goede klank oproepen. Het handelingspan letterkennis sterk gebaseerd op de klankondersteunende gebaren en tekeningen. Zo is er voor iedere letter (eigenlijk voor iedere klank) een combinatie van een tekening, een gebaar, een activiteit of een verhaaltje bedacht. Met Flits 3 kunt u de plaatjes van een klank-ondersteunende-klankgebaren methode. De plaatjes kunt u aanpassen aan de methode die u op school gebruikt. Bekijk de werkmaterialen op In het onderstaande worden een aantal uitgangspunten die ten grondslag liggen aan de Klankondersteunende gebaren en tekeningen uiteen gezet. Het doel van de methode is het vereenvoudigen van de klank-tekenkoppeling, een noodzakelijke voorwaarde voor het lezen en spellen. Klanken worden hiertoe geassocieerd met gebaren, tekeningen, auditieve geheugensteuntjes en aantrekkelijke activiteiten. Er is zoveel mogelijk getracht een logisch verband te leggen tussen de verschillende geheugensteuntjes die bij een klank horen. Dat is voor ruim 50% van de klanken gelukt. Voor de overige klanken geldt dat het gebaar niet logisch aansluit bij de auditieve en/of visuele geheugensteun. De ervaring heeft echter geleerd dat gebaren die door volwassenen als onlogisch worden ervaren toch vaak door de kinderen onverwacht snel worden overgenomen. Met de Klankondersteunende gebaren en tekeningen wordt getracht om kinderen op verschillende manieren te stimuleren om de in principe willekeurige klank-letterkoppeling te onthouden, namelijk: Motorisch. Door het maken van een gebaar bij het zien van een grafeem of het horen van het foneem wordt een beroep gedaan op het motorisch geheugen. Visueel. De tekeningen zijn vooral bedoeld als visuele geheugensteun. Auditief. De bijbehorende (rijm)zinnetjes, waarin de betreffende klank wordt benadrukt, doen een beroep op auditieve vaardigheden. Emotioneel. De verschillende klanken worden aangeleerd door middel van (klankgebaren-) spelen. De spelvorm heeft als doel de kinderen positieve ervaringen met het leren van klanken te geven. Het uiteindelijke doel is dat de motivatie om te leren lezen en schrijven wordt vergroot. Herhaling van hetgeen eenmaal geleerd werd is uiteraard van zeer groot belang. Per week kunnen bijvoorbeeld twee nieuwe klanken worden aangeleerd die in de rest van de week zeer frequent in allerlei oefeningen extra aandacht krijgen. Niet alleen de motorische, visuele en auditieve geheugensteuntjes moeten na het aanleren van de klanken veel aandacht krijgen. Ook het klankgebarenspel dat werd gebruikt om de klank aan te leren kan regelmatig in de herinnering worden geroepen. De grootste kans op succes wordt bereikt wanneer zo veel mogelijk volwassenen die het kind begeleiden bij het lees en schrijfproces consequent gebruik maken van de Klankondersteunende gebaren en tekeningen. Wanneer een leerling moeite heeft met de klanktekenkoppeling ervaart dat het voor leerkrachten, maar ook voor zijn klasgenoten, gewoon is om bij het zien en/of horen van grafemen respectievelijk fonemen een gebaar te maken zal hij/zij dit ook zelf eerder als vanzelfsprekend gaan toepassen. De klankondersteunende gebaren en tekeningen hebben uitsluitend tot doel het vereenvoudigen

14 Flits 3 12 van de klank-tekenkoppeling. Naast dit onderdeel van het aanvankelijk lees- en schrijfonderwijs dient oefenstof te worden aangeboden op het gebied van de auditieve en visuele leervoorwaarden. De methode is bedoeld als ondersteuning en niet als vervanging van lees- en spellingsmethoden. 2 Leerlingen 2.1 Leerlingen en leerlinggroepen Flits 3 maakt gebruik van een Centrale Leerlingendatabase. Als de groepen en leerlingen hier zijn ingevoerd, hoeft u de leerlingen alleen nog in te stellen op het juiste niveau. U vindt de Centrale Leerlingendatabase hier:

15 Instellen leerlingen Kies in de lerarenmodule Niveau leerling instellen Niveau. Het volgende venster verschijnt: Tabblad: Algemeen Woordenlijstmap en woordenlijst Kies een woordenlijstmap en een woordenlijst. Voor de naam van de woordenlijst vindt u het nummer van de lijst. Als u wilt werken met snellezen, dan kiest u als woordenlijstmap: "Teksten". U kunt ook nieuwe woordenlijsten importeren. Instellen voor meerdere leerlingen Klik op de knop om voor meerdere leerlingen in één keer een woordenlijst in te stellen. Flitswijze In dit veld geeft u aan op welke wijze de woorden getoond moeten worden. U ziet dat ook hier een zaklampje staat. Als u hierop klikt, krijgt u een meer uitgebreid dialoogvenster op het scherm om de flitswijze in te stellen. Lettertype Kies een lettertype. Hier kiest u het gewenste lettertype. Voor de jongere kinderen is een lettertype als "Arial" of "Helvetica" goed. Voor de oudere kinderen kunt u ook gebruik maken van andere lettertypen zoals "Times New Roman". Dit lettertype wordt gebruikt bij het oplezen, het natypen en het snellezen.

16 Flits 3 14 Willekeurige volgorde Hiermee geeft u aan dat u de woorden steeds in een andere volgorde wilt oefenen. Standaard staat dit aan. Tabblad: Oplezen Flitsduur In het veld Flitsduur vult u in hoeveel seconden een woord voor de leerling op het scherm zichtbaar moet blijven. Bij het flitsen van de woorden moet u streven naar een flitsduur tussen de 0.10 en 0.20 seconden. Soms moet u dit opbouwen. U oefent dan eerst een lijst met een flitsduur van bijvoorbeeld 0.50 seconden. Als dit goed gaat, dan kunt u de flitsduur verlagen en dezelfde lijst nog eens oefenen. Dit gaat natuurlijk niet allemaal in één beurt. Voor veel kinderen is één minuut geconcentreerd flitsen een hele opgave. U kunt direct daarna vaak nog wel een tweede beurt geven, om bijvoorbeeld de voorgaande beurt te verbeteren. Pauzeduur Hier geeft u de pauze aan na het tonen van een letter of lettergreep van een woord. Dit is vooral van belang als u de woorden in letters of lettergrepen laat flitsen. Als de Flitsduur kleiner is dan de Pauzeduur, dan wordt als laatste pauze de Pauzeduur aangenomen. Dit is om de voorkomen dat het woord na de laatste letter of na de laatste lettergreep te snel kan verdwijnen. De flits en pauzeduur kunt u ook instellen door op het zaklantaarntje te klikken. Norm U vult u in hoeveel woorden de leerling gemiddeld per minuut moet lezen om door te mogen naar

17 15 de volgende lijst. Als u hier bijvoorbeeld 40 invult, dan moet de leerling gemiddeld 40 woorden per minuut lezen om naar een volgende lijst te worden doorgezet. Normaal gesproken houdt u de norm tussen de Als u letters flitst, kan de norm wat verder omhoog. Hierbij kunt u tot 60 letters per minuut gaan. U moet deze norm aanpassen aan de leerling. Als de norm te hoog ligt dan gaat de uitdaging voor de leerling verloren en kan het frustrerend werken voor kinderen. Als u zinnen flitst moet u de norm heel voorzichtig hanteren (liever zelfs geen norm hanteren). Bij het flitsen van zinnen gaat het meer om de oefening op zich, dan om het aantal zinnen dat de leerling leest. De leerling zal de woordenlijst niet in één keer halen. Hij/zij zal er in het algemeen een aantal beurten over doen. Als het erg moeilijk is voor de leerling, dan kunt u het ook opbouwen. U zet de norm dan eerst bijvoorbeeld wat lager. Als de leerling de lijst gehaald heeft, probeert u die lijst de volgende beurt nog eens, maar dan op de oorspronkelijke norm. Als het erg moeilijk blijft voor de leerling, dan moet u misschien eenvoudiger woordenlijsten kiezen. U krijgt tips over de leerlinginstellingen als u, nadat de leerling een een aantal beurten heeft gewerkt (minstens 7), in de lerarenmodule kies en u ktips over de instellingen van de leerling krijgt u als u in de lerarenmodule kiest: Resultaten bekijken Tekstrapport. Werktijd Hier vult u in hoelang u met de leerling wilt werken. Eén minuut is een gebruikelijke tijd. U geeft de tijd op in seconden. Het kan voor een leerling uitdagend zijn om twee keer achter elkaar één minuut te flitsen. De tweede keer kan de leerling dan zijn score verbeteren. Dit is natuurlijk alleen uitdagend als het om dezelfde lijst gaat. Directe auditieve feedback Bij het oplezen van de woorden kunt u gebruik maken van directe auditieve feedback. Dit betekent dat Flits het woord dat geflitst is voorzegt als de leerling het woord niet binnen een bepaalde tijd noemt. Hiermee wordt voorkomen dat de leerling gaat spellen. Het versterkt de directe koppeling van het woord aan de uitspraak en oefent hiermee dus de vloeiendheid van het lezen. Animatie tonen Om de leerling te motiveren, verschijnt tijdens het flitsen een jongen in een zeepkist op het scherm. Als de leerling het goed doet dan gaat de zeepkist rijden. Hoe beter het gaat, hoe sneller de kist rijdt. Als de kist aan het einde komt, dan heeft de leerling de lijst gehaald. U kunt de kist ook uitschakelen. Dit kan ook tijdens het werken met de leerling. Duim tonen Iedere vijf seconden controleert Flits tijdens het oplezen van woorden of de leerling aan de ingestelde norm voldoet. Als dat zo is dan verschijnt een duim in beeld. Deze duim blijft in beeld, zolang de leerling op of boven de ingestelde norm leest. Komt het gemiddelde onder de norm dan verdwijnt de duim en zal pas weer verschijnen als het gemiddelde op of boven de norm komt. Deze optie is vooral als stimulans bedoeld voor de leerling en de leerling enige feedback te geven op zijn werken. Vindt u, of de leerling, de duim echter afleiden dan kunt u de optie uitschakelen door Duim tonen niet actief te maken. Dit kan ook tijdens het werken. Wees echter niet te vlug met het uitschakelen van de duim, de leerlingen moeten ook even de tijd hebben om er aan te wennen. Staafdiagram tonen Na het flitsen wordt in een histogram de vooruitgang van de leerling getoond. Dit is niet altijd gewenst. Als bijvoorbeeld zinnen flitst, dan gaat het meer om de oefening op zich dan om het aantal woorden dat de leerling uiteindelijk leest. In die gevallen kunt u het tonen van het histogram uitzetten. Tabblad: Natypen

18 Flits 3 16 Flitsduur Zie tabblad oplezen. Pauzeduur Zie tabblad oplezen. Afvinken na Als de leerling de woorden moet natypen, dan houdt Flits een zogenaamde typlijst bij. Hierin bewaart Flits welke woorden de leerling correct heeft nagetypt. Als de leerling een woord twee keer correct heeft nagetypt, dan wordt het betreffende woord afgevinkt. Dat betekent dat de leerling het woord niet meer aangeboden krijgt. Hier vult u in hoe vaak een leerling een woord correct moet natypen voordat het wordt afgevinkt. Als een bepaald percentage woorden zo is afgevinkt (zie: Norm), dan heeft de leerling de lijst gehaald. Als de leerling de lijst niet in één beurt haalt, wat heel gebruikelijk is, dan bewaart Flits de typlijst voor de volgende beurt. De leerling hoeft dus niet steeds opnieuw te beginnen. Norm Hier vult u in welk percentage woorden van de lijst afgevinkt moet zijn om naar de volgende lijst te kunnen. Werktijd Hier geeft u aan hoelang de leerling moet werken als deze de woorden moet natypen. Een gebruikelijke tijd is vijf minuten. Herkansingen Hier geeft u aan hoe vaak de leerling een woord opnieuw mag intypen voordat het wordt overgeslagen.

19 17 Flitswijze na een fout Als de leerling bij het natypen een fout maakt, dan wordt het woord herhaald (als Herkansingen op 1 of meer staat). Flits kan het woord dan op een andere manier tonen, dan de oorspronkelijke flitswijze. Hiermee geeft Flits een hint over de correcte schrijfwijze. Als de woorden auditief worden aangeboden, dan wordt het woord ook op deze manier geflitst. Hoofdletters negeren Hier geeft u aan of Flits het foutief gebruik van hoofdletters moet negeren. Tabblad: Snellezen Snelheid Hier geeft hoelang een deel van de tekst op het scherm zichtbaar moet blijven voordat het volgende deel wordt getoond. Het is min of meer vergelijkbaar met de flitsduur uit de vorige tabbladen. Aantal woorden Hier geeft u in aan hoe groot het zinsdeel is dat Flits laat zien. Dit wordt aangegeven in woorden. Dit aantal geldt overigens steeds per regel tekst. Als u dit bijvoorbeeld heeft ingesteld op 3 en het einde van de zin nog maar uit 2 woorden bestaat, dan laat Flits deze 2 woorden zien en niet de laatste 2 woorden plus het eerste woord van de volgende regel. Extra pauze leestekens Als het zinsdeel dat wordt getoond leestekens bevat, dan wordt een extra pauze ingelast. Hier geeft u aan hoeveel sec. extra pauze moet worden genomen.

20 Flits Instellen flitswijze U kunt de flitswijze instellen als u een leerling invoert maar u kunt de ingestelde flitswijze ook tijdens het oefenen nog wijzigen. Flitswijze Hier stelt u de flitswijze in. Het gehele woord/zin Ieder woord of de zin zal steeds in zijn geheel getoond worden. Dit is de standaard instelling. In lettergrepen De woorden worden per lettergreep geflitst. De pauze tussen twee lettergrepen kunt u bij de pauzeduur instellen. Flits verdeelt de woorden zelf in lettergrepen. De woorden die Flits verkeerd in lettergrepen zet, kunt u als uitzondering opnemen. De instelling "In lettergrepen" is heel goed bruikbaar bij het oefenen van een nieuwe lijst met meer-lettergrepige woorden. U oefent deze lijst eerst in lettergrepen en als de leerling de woorden redelijk kent, dan kunt u overgaan op "Het gehele woord". Letters (deelvaardigheid letterkennis) De woorden worden per letter geflitst. De pauze tussen twee letters kunt u bij de pauzeduur instellen. Flits verdeelt de woorden zelf in letters. U kunt een lijst (eigenlijk alleen bij éénlettergrepige woorden) eerst in letters oefenen en later, als dat goed gaat, het gehele woord. Als het woord in letters wordt getoond, dan houdt Flits zich aan de klinkers en medeklinkers zoals u deze in de lerarenmodule bij: Instellingen aanpassen Instellingen Letters kunt aangeven. Half (spellende lezers) Bij de flitswijze "Half" wordt alleen de bovenste helft van het woord getoond en moet de leerling op grond van deze beperkte visuele informatie het woord lezen. De spellende lezer kan het woord alleen goed lezen als het woord als één geheel (als een plaatje) wordt "bekeken". Deze oefenvorm stimuleert de leerling tot het meer globaal waarnemen van woorden. Alleen de medeklinkers (spellende lezers) Bij "Alleen de medeklinkers" worden alleen de medeklinkers getoond en staat op de plaats van

21 19 de klinkers een puntje. Net als bij de flitswijze "Half", wordt de leerling ook bij deze oefening uitgedaagd om het woord als één geheel (als een plaatje) te bekijken. De instellingen "Half" en "Alleen de medeklinkers" zijn goed bruikbaar voor leerlingen die globaler moeten leren lezen. Dat zijn die leerlingen die alle deelvaardigheden van het lezen (letterkennis, auditieve synthese, visuele synthese etc.) beheersen, maar desondanks moeizaam komen tot globaal lezen en teveel de aandacht blijven richten op de letters en lettergroepen van het woord. Deze kinderen moeten als het ware gedwongen worden om zich meer te richten op woorden als één geheel. U kunt een woordenlijst bijvoorbeeld eerst oefenen met de instelling Het gehele woord en als de leerling de woorden redelijk kent, dan kunt u de lijst met Alleen de medeklinkers of "Half" proberen. Zie ook: Over raders en spellers. In clusters (visuele synthese) Met de instelling "In clusters" wordt het cluster eerst geflitst en dan de rest van het woord. Het cluster is daarbij rood. Hier kunt u de visuele synthese (het snel herkennen van lettergroepen) extra mee oefenen. Klank gebaren methode (letterkennis) Met de instelling "Klank gebaren methode" flitst u geen letters, maar de plaatjes van de letters van de klank-gebaren-methode. Het doel van de klank gebaren methode is het vereenvoudigen van de klank-tekenkoppeling. Klanken (letters) worden hiertoe geassocieerd met gebaren, tekeningen, auditieve geheugensteuntjes en aantrekkelijke activiteiten. De tekeningen die bij deze methode horen zijn opgenomen in Flits. Zo zou u de letters eerst met de tekeningen kunnen flitsen en daarna alleen de letters. Links flitsen (radende lezers) Bij "Links flitsen" flitst het woord helemaal links in het flitskader. Rechts flitsen (spellende lezers) Bij "Rechts flitsen" flitst het woord helemaal rechts in het flitskader. Dit links- of rechts flitsen is gebaseerd op de theorie van dr. Bakker. Bij "links- of rechts flitsen"is het de bedoeling is dat de leerling met de muisknop het vierkantje raakt dit in het flitsvenster beweegt. Als de muis gedurende een aantal milleseconden boven het vierkantje "zweeft" wordt links (of rechts) een woord geflitst. Dit is de zogenaamde hemisfeerspecifieke stimulatie volgens dr. Bakker. Als u hier meer over wilt weten lees dan het boekje: "Zijdelings" van dr. Bakker. Cluster van rechts naar links (spellende lezers) Bij "Cluster van rechts naar links" wordt eerst het rechter deel van het woord geflitst en pas daarna volgt de eerste letter. Hierbij wordt bewust de leesrichting doorbroken. Letters in willekeurige volgorde (spellende lezers) Hierbij wordt het woord in letters opgebouwd. Dit gebeurt echter niet van links naar rechts, maar in een willekeurige volgorde. Lettergrepen in willekeurige volgorde (spellende lezers) Het woord wordt in lettergrepen opgebouwd. Ook nu worden de lettergrepen in willekeurige volgorde gekozen. Deze oefening werkt alleen goed als de woordenlijst uit meerlettergrepige woorden bestaat. Woorden in willekeurige volgorde (zinnen; spellende lezers) Hierbij worden de woorden van een zin in willekeurige volgorde opgebouwd. Deze oefening werkt alleen goed als u een woordenlijst (tekst) kiest uit de woordenlijstmap "Zinnen". Bij deze laatste drie flitswijzen wordt de leesrichting bewust doorbroken en wordt de leerling gestimuleerd om te reageren op een meer globaal (niet volledig) woordbeeld. De laatste drie

22 Flits 3 20 flitswijzen zijn dan ook vooral voor spellende lezers bedoeld. Wissen Hier kunt u aangeven of het woord na het flitsen moet verdwijnen of moet blijven staan: Het woord verdwijnt na het flitsen. Dit is de standaardinstelling; het woord verdwijnt na de ingestelde flitsduur. Het woord blijft staan tot het volgende woord opflitst. Hiermee negeert u eigenlijk de ingestelde flitsduur, want het woord blijft staan totdat u klikt voor het volgende woord. U kunt hiermee het tempo aanpassen aan de leerling; sneller waar het kan en wat langzamer waar het nodig is. Bij het flitsen in clusters blijft het cluster staan. Bij de flitswijze "Clusters", kunt u het cluster steeds laten staan bij het flitsen. Het cluster blijft dus staan en alleen de rest van het woord wijzigt steeds. Voorbeeld Hiermee ziet u een voorbeeld van de ingestelde flitswijze. 3 Oefenen 3.1 Drie manieren van werken: oplezen, natypen en snellezen Met Flits 3 kunt u op drie manieren werken: u kunt de leerling de woorden die op het scherm flitsen laten oplezen, u kunt de woorden laten natypen en u kunt snellezen. Bij het oplezen en bij het snellezen werkt de leerling met een leerkracht of remedial teacher. Oplezen Bij het oplezen van de woorden, moet de leerling samen met een leerkracht werken. De leerkracht laat de woorden op het scherm flitsen en de leerling leest de woorden hardop. Dit is speciaal bedoeld voor kinderen met ernstige leesproblemen (dyslexie). U kunt een groot aantal flitstechnieken gebruiken om de leesprestaties te verbeteren. Met het rapport krijgt u een uitgebreid overzicht van de vorderingen van de leerlingen. Hierbij krijgt u ook adviezen om de leerlinginstellingen aan te passen. Meer over het oplezen. Natypen U kunt Flits inzetten voor de spelling en dan met name voor het intrainen van woordpakketten. Hierbij moeten de kinderen de woorden natypen. U kunt de woorden auditief, visueel of op beide manier presenteren aan de leerling. Flits houdt in een "typlijst" bij welke woorden de leerling voldoende beheerst en welke woorden nog niet. Deze woorden zal Flits extra met de leerling trainen. Met het rapport kunt u op iedere moment kijken welke woorden van de lijst de leerling nog moeilijk vindt. Ook krijgt u nauwkeurig in beeld met welke woorden de hele groep nog veel moeite heeft. Met het natypen in Flits worden de woordpakketten efficiënt en krachtig getraind. Meer over natypen. Snellezen Snellezen is een nieuwe optie in Flits. Hierbij gaat het erom een tekst op het scherm in een bepaald tempo te lezen. Van deze tekst wordt steeds een bepaald deel zichtbaar gemaakt. De leerling leest dit deel op. De leerkracht heeft verschillende mogelijkheden om de leestaak te varieren in moeilijkheid. De oefening is vooral bedoeld voor kinderen die woord voor woord lezen of

23 21 onvoldoende snelheid hebben bij het lezen van teksten. De oefening kan vooral goed worden ingezet in combinatie met flitsoefeningen op woordniveau met Flits Oplezen. Bij het snellezen kan Flits niet zelf bepalen of de leerling voldoende heeft geoefend en door mag naar de volgende lijst (is tekst). U kunt dat na de oefenbeurt zelf aangeven door een selectievakje aan te vinken. 3.2 Oefenen met de leerkracht: oplezen Bij het oplezen van de geflitste woorden, werkt de leerling samen met de leerkracht. De leerkracht laat de woorden op het scherm flitsen en de leerling leest de geflitste woorden op. De leerkracht bepaalt hierbij het tempo. Probeer zo vlot mogelijk te flitsen, maar voorkom dat de leerling gefrustreerd wordt door de snelheid. Probeer er naar te streven om het volgende woord reeds te flitsen als de leerling het vorige woord nog uitspreekt. Wanneer zijn de resultaten voldoende? De resultaten worden als voldoende beschouwd als de leerling een bepaald aantal woorden per minuut leest (als een leerling in twee en een halve minuut bijvoorbeeld 25 woorden leest, dan leest de leerling dus gemiddeld 10 woorden per minuut). De woorden die voorgezegd zijn (directe auditieve feedback) worden niet "fout" gerekend; uiteindelijk geldt alleen het gemiddeld aantal woorden per minuut. Deze norm kunt u zelf aangeven bij het invoeren van de leerling Als de leerling de norm haalt dan zal Flits melden dat de leerling de volgende keer een nieuwe woordenlijst krijgt, anders meldt Flits dat de lijst nogmaals geoefend zal worden. Voor kinderen met ernstige leesproblemen is een norm

24 Flits 3 22 van 40 woorden redelijk. Als de problemen minder ernstig zijn, dan kunt u de norm op 50 zetten. Bij het oefenen van de letters is een norm van 60 normaal. Na het oplezen verschijnt een histogram op het scherm waarin de vooruitgang van de leerling zichtbaar wordt gemaakt. Ieder staafje in het histogram geeft steeds het gemiddeld aantal woorden dat de leerling per minuut gelezen heeft. Het histogram heeft alleen betrekking op de woordenlijst die de leerling aan het oefenen is. Bij het flitsen van de woorden houdt Flits bij welke woorden door de leerkracht worden herhaald of vastgezet. Deze woorden worden vastgelegd in de zogenaamde "moeilijke-woordenlijst" van de leerling. Deze moeilijke woordenlijst kan zich iedere beurt steeds verder uitbreiden. Met deze woordenlijst kunt u verschillende dingen doen: u kunt de woorden van deze lijst met de leerlingen flitsen en u kunt werkbladen met deze woorden printen. Deze werkbladen kan de leerling dan apart mee naar huis nemen om de moeilijke woorden nog eens apart te oefenen. 3.3 Zelfstandig oefenen: natypen Als de leerling zelfstandig moet werken (de woorden natypen), dan krijgt de leerling het volgende scherm: Bij de leerlinginstellingen kunt u zelf bepalen of de woorden visueel, auditief of op beide manieren moeten worden aangeboden. De woorden die de leerling goed kent ziet de leerling op het "blaadje" verschijnen. In het vakje rechtsonder ziet de leerling hoever hij/zij al is met de woordenlijst. Bij visueel aanbieden:

25 23 In het bovenste witte vlak verschijnt het eerste woord. Als het woord verdwenen is, verschijnt een knipperend potlood en kan de leerling het woord intypen. Als het woord fout is ingetypt, dan geeft Flits dit aan. Bij auditief aanbieden: De leerling hoort het woord, er wordt niets geflitst. Bij visueel en auditief aanbieden: De leerling hoort het woord en het wordt geflitst in het bovenste venster. Als de leerling een fout maakt. Dan toont Flits precies waar de fout zit: Flits controleert alle woorden op spellingsfouten. Wanneer de leerling een voor Flits herkenbare fout maakt, dan zal Flits melden welke fout de leerling precies maakt en krijgt de leerling de gelegenheid om het antwoord te herzien. De volgende fouten worden herkend: - één verkeerde letter - één letter vergeten - één letter te veel - twee omgedraaide letters Afhankelijk van het ingestelde aantal herkansingen, moet de leerling het woord nogmaals intypen. Bij visueel aanbieden: Het woord wordt opnieuw geflitst. Afhankelijk van de leerlinginstellingen wordt het nu op een andere manier geflitst. Bijvoorbeeld in lettergrepen, letters of alleen de medeklinkers. Bij auditief aanbieden:

26 Flits 3 24 Het woord wordt opnieuw uitgesproken, maar nu ziet de leerling het woord ook in het bovenste scherm geflitst. Afhankelijk van de leerlinginstellingen wordt het nu op een andere manier geflitst. Bijvoorbeeld in lettergrepen, letters of alleen de medeklinkers. Zo krijgt de leerling een hint over de juiste schrijfwijze. Bij visueel en auditief aanbieden: Zie boven. Wanneer zijn de resultaten voldoende? De resultaten worden als voldoende beschouwd als de leerling een bepaald percentage woorden twee maal achtereen goed heeft nagetypt. Als de leerling dus een woord één keer goed heeft nagetypt, maar ditzelfde woord een tweede keer fout, dan moet het woord opnieuw tweemaal achtereen correct worden nagetypt. Dit lukt de leerling in het algemeen niet in één beurt. Daarom houdt Flits een aparte lijst bij voor iedere leerling waarin bewaard wordt welke woorden nog correct nagetypt moeten worden. In deze lijst bewaart Flits ook het aantal keer dat de leerling het woord nog correct moet natypen. Dit is de zogenaamde typlijst.de leerling ziet deze typlijst in de vorm van de woorden op het "blaadje" met een krul erachter. Deze typlijst wordt op schijf bewaard en verwijderd als de leerling de woordenlijst voldoende beheerst. U kunt het percentage woorden dat de leerling tweemaal achtereen correct moet natypen zelf aangeven bij het invoeren van de leerling. Als een woord tweemaal achtereen correct is nagetypt, dan komt dit woord verder niet meer terug. 3.4 Oefenen met de leerkracht: snellezen Ook bij het snellezen werkt de leerling samen met de leerkracht. De leerkracht laat de zinsdelen op het scherm flitsen. De leerling leest de zinsdelen op. De leerkracht kan hierbij zelf het tempo bepalen en zo rekening houden met de leessnelheid van het kind. De leerkracht kan de zinsdelen ook automatisch laten flitsen. De leerling wordt hierbij gedwongen om met een bepaald tempo te lezen. De leerkracht kan ook het aantal woorden instellen dat getoond wordt.

27 25 In deze instelling heeft de leerling steun aan de tekst op de achtergrond. De leerling moet proberen het tempo aan te houden van de zwart aangegeven tekst. U past de snelheid zodanig aan dat u net aan de grens van de leessnelheid van de leerling zit. U kunt de tekst op de achtergrond ook weglaten. Klik dan op de knop

28 Flits 3 26.

29 27 U kunt ook de zinsdelen in het midden laten flitsen. De snelheid en het aantal woorden kunt u tijdens het oefenen aanpassen. Als u klaar bent met oefenen, moet u bepalen of de leerling voldoende heeft gewerkt. Flits kan dat niet zelf bepalen, want er is geen mogelijkheid om te controleren of de leerling de tekst goed leest. Als u vindt dat de leerling voldoende met de tekst heeft geoefend, dan vinkt u het veld "Voldoende" aan. Flits zal nu bij het afsluiten de volgende tekst voor de leerling klaar zetten. 3.5 De knoppen Oplezen Bij het oplezen werkt de leerling samen met de leerkracht. De leerkracht laat de woorden op het scherm flitsen en de leerling leest de woorden op. Probeer zo vlot mogelijk te flitsen, maar voorkom dat de leerling gefrustreerd wordt door de snelheid. Probeer er naar te streven om het volgende woord reeds te flitsen als de leerling het laatste woord nog uitspreekt. Sluit de oefening af. Als u voortijdig afsluit wordt de oefening toch beoordeeld. Als u dus na vijf seconden afsluit, dan rekent Flits toch het gemiddeld aantal woorden per minuut uit en als de leerling dan de norm haalt, mag deze naar een volgende lijst.

30 Flits 3 28 Flitst het volgende woord. Instellen van de flits- en pauzeduur. De nieuwe instellingen worden bewaard. Herhalen van het laatst geflitste woord. Flitst het vorige woord. Zet het laatst geflitste woord vast op het scherm. Klik op volgende woord om het woord weer te laten verdwijnen. Hiermee kunt u even pauzeren om bijvoorbeeld iets tegen deze of gene te zeggen. Flits stopt de tijd. Opnieuw instellen van de flitswijze. De nieuwe instellingen worden bewaard. De vrachtauto wel/niet tonen. De nieuwe instellingen worden bewaard. De duim wel/niet tonen. De nieuwe instellingen worden bewaard. Instellen lettertype. De nieuwe instellingen worden bewaard Natypen In het bovenste witte vlak verschijnt het eerste woord. Als het woord verdwenen is, verschijnt een knipperend potlood en kan de leerling het woord intypen. Sluit de oefening af. Herhaalt het laatst geflitste woord.

31 29 Hiermee kunt u even pauzeren om bijvoorbeeld iets met de leerling te bespreken. Flits stopt de tijd. Op het scherm verschijnen knoppen om de diakritische tekens mee te typen. Stel het volume en de spreeksnelheid in. De leerling kan Flits om hulp vragen bij he natypen. Als de leerling op de toverknop klikt, dan verwijdert Flits eerst alle letters die fout zijn. Alleen het deel dat de leerling goed heeft, blijft staan. Daarna geeft Flits de leerling een extra letter. Als de leerling het woord op deze manier heeft gemaakt, dan telt deze natuurlijk niet mee in de typlijst Snellezen Bij het snellezen maakt u gebruik van de volgende knoppen: Sluit de oefening af. Als u het veld "Voldoende" aanvinkt voor het afsluiten dan werkt de leerling de volgende beurt met een nieuwe woordenlijst. Start het automatisch snellezen. Stopt het automatisch snellezen. Naar het volgende zinsdeel (niet beschikbaar als u automatisch snellezen heeft gekozen). Naar het vorige zinsdeel (niet beschikbaar als u automatisch snellezen heeft gekozen). Stel het lettertype van de tekst in. Stelt de kleur van de achtergrondtekst in.

32 Flits 3 30 Stelt de achtergrondkleur in. Het zinsdeel wordt geprojecteerd op de volledige tekst. De kleur van de achtergrondtekst kunt u apart instellen. Het zinsdeel wordt wel op de juiste positie in de tekst getoond, maar de achtergrondtekst is niet zichtbaar. Het zinsdeel wordt in het midden geflitst.

33 31 4 Woordenlijsten 4.1 Woordenlijstmappen Kies in de lerarenmodule: Zelf woordenlijsten samenstellen Woordenlijsten. De woordenlijsten zijn onderverdeeld in mappen. U kunt er zelf mappen aan toevoegen en/of de woordenlijsten in de mappen aanpassen. Om de naam van een woordenlijstmap te wijzigen, moet u de map selecteren (klik op de regel met de naam) en vervolgens typt u de nieuwe naam. Als u een woordenlijstmap verwijdert dan worden ook alle woordenlijsten van die map verwijderd. Klik op Nieuw om een nieuwe woordenlijstmap in te voeren. De cursor verschijnt onderaan de lijst. Hier typt u de naam van de map. U hoeft uw invoer niet te bevestigen; Flits bewaart automatisch alles wat u invoert. Standaard kent Flits de volgende woordenlijstmappen: Clusteren Dit zijn de woordenlijsten die bij het computerprogramma "Clusteren Nieuw" gebruikt worden. Deze woordenlijsten zijn goed te gebruiken bij het trainen van de visuele synthese. Als u als flitswijze kiest: "In clusters", dan kunt u gebruik maken van de woordenlijsten in deze map.

34 Flits 3 32 Groep 3-4 Deze woordenlijsten zijn geselecteerd uit een frequentielijst voor het basisonderwijs en bedoeld voor de groepen 3 en 4. De lijsten klimmen op in moeilijkheid. Groep 5-6 Deze woordenlijsten zijn geselecteerd uit een frequentielijst voor het basisonderwijs en bedoeld voor de groepen 5 en 6. De lijsten klimmen op in moeilijkheid. Groep 7-8 Deze woordenlijsten zijn geselecteerd uit een frequentielijst voor het basisonderwijs en bedoeld voor de groepen 5 en 6. De lijsten klimmen op in moeilijkheid. Letters Deze woordenlijsten zijn samengesteld uit letters (eigenlijk fonemen). Ze zijn zorgvuldig samengesteld zodat herhaling en training elkaar afwisselen. Zinnen In deze woordenlijstmap vindt u de zinnen van de verhaaltjes bij het computerprogramma "Raad een woord". Deze zinnen zijn goed te gebruiken bij de flitswijze "Zinnen". Thema Hier vindt u woordenlijsten die betrekking hebben op een bepaald thema. Teksten Hier vindt u de verhaaltjes van Raad een woord in tekstvorm. Ze worden dus niet als losse zinnen, maar als tekst gepresenteerd. Deze teksten kunt u goed gebruiken bij de optie Snellezen. Frequentielijsten Hier vindt u 25 lijsten met ieder 25 woorden die oplopen in frequentie. In de eerste lijst vindt u de 25 meest frequente woorden en zo voort. U kunt deze lijsten goed gebruiken naast de woordenlijsten die op basis van leesmoeilijkheid (Groep 3-4 etc.) zijn samengesteld. De knoppen Nieuw Voer een nieuwe map in. Onderaan de lijst verschijnt de cursor en u kunt de naam van de nieuwe woordenlijstmap intypen. Verwijder Verwijdert de geselecteerde woordenlijstmap. Voordat Flits de map verwijdert wordt u eerst om bevestiging gevraagd. Afdrukken Drukt een overzicht af van een overzicht van de woordenlijsten in de geselecteerde map. Exporteren U kunt een woordenlijstmap in zijn geheel exporteren naar één bestand. Dit bestand kunt u delen met uw collega's, want anderen kunnen de woordenlijstmap weer importeren. Flits geeft het geëxporteerd bestand dezelfde naam als de map en zet het in het map "export". Importeren U kunt een woordenlijstmap die door Flits is geëxporteerd importeren. U hoeft daarbij niet eerst zelf een nieuwe woordenlijstmap aan te maken. Flits maakt zelf een nieuwe woordenlijstmap met de naam van het bestand dat u importeert. Als u een woordenlijstmap wilt delen met collega's exporteer dan de map en zet deze op het

35 33 internet. Stuur een naar met de link naar het bestand. Op het gebruikersplein van (zie lerarenmodule: Gebruikersplein Flits Gebruikersplein. Hier kunt u zien welke woordenlijstmappen beschikbaar zijn. 4.2 Woordenlijsten Kies in de lerarenmodule: Zelf woordenlijsten samenstellen Woordenlijsten Wijzig. Voeg hier eigen woordenlijsten toe of pas woordenlijsten aan. Om de naam van een woordenlijst te wijzigen, moet u deze selecteren en vervolgens begint u te typen. U hoeft uw invoer niet te bevestigen; Flits bewaart automatisch alles wat u invoert. Om de naam van een woordenlijst te wijzigen, moet u de lijst selecteren en vervolgens typt u de nieuwe naam. U ziet dat de woordenlijsten zijn onderverdeeld. U ziet vetgedrukte/onderstreepte kopjes. U kunt zelf deze onderverdeling maken door in de keuzelijst met de woordenlijsten "koppen" in te voegen. Als u met de muiscursor in de keuzelijst staat en u drukt op de rechtermuisknop dan verschijnt een keuzemenu: Als u nu kiest: Invoegen hoofdkop, dan wordt een wordt de tekst die u invult automatisch vet en onderstreept. Invoegen subkop geeft alleen vet. Invoegen woordenlijst geeft de mogelijkheid om een woordenlijst op een specifieke plek in te voegen. Normaal gesproken worden nieuwe lijsten onderaan geplaatst. Dit is wel handig als u een nieuwe woordenlijstmap aan het opbouwen bent, maar als u de woordenlijst eigenlijk in meer aan het begin wilt plaatsen (omdat het bijvoorbeeld een makkelijke lijst is), dan is het verplaatsten met de pijltjes tijdrovend en kunt u beter gebruik maken van invoegen woordenlijst. De lijst wordt ingevoegd op de plaats van de blauwe balk. Het nummer dat voor de naam van de lijst staat wordt automatisch door Flits aangemaakt. Als u een nieuwe lijst invoert, dan ziet u hier "0". Als u het venster sluit, worden de lijsten automatisch opnieuw genummerd. U kunt deze nummers niet zelf wijzigen. Wijzig Op het scherm verschijnt een meer uitgebreide tekstverwerker met de geselecteerde woordenlijst. U kunt nu alle nodige wijzigingen aanbrengen en daarna op OK klikken. De tekstverwerer geeft u een aantal extra mogelijkheden. Zo kunt u zelf de woordenlijsten intypen, maar u kunt ook woorden laten zoeken door Flits. Hierbij kunt u zelf aangeven aan welke criteria deze woorden moeten voldoen. Zo kunt u bijvoorbeeld twee-lettergrepige woorden laten zoeken of woorden die eindigen op een -f. Verder kunt ook laten zoeken naar bepaalde klinker-medeklinker combinaties. Nieuw Voegt een nieuwe woordenlijst toe. U ziet dat bij de woordenlijsten onderaan de lijst ruimte wordt gemaakt. U moet nu eerst een naam moet geven aan de woordenlijst. U typt een naam en dan drukt u op Enter. Nu kunt u Wijzig kiezen om de woordenlijst in te typen. Verwijder Verwijdert de geselecteerde woordenlijst. Voordat Flits de lijst verwijdert wordt u eerst om bevestiging gevraagd. Afdrukken Drukt de geselecteerde woordenlijst af.

36 Flits 3 34 Pijl omhoog en pijl omlaag Met de pijltjesknoppen kunt u de volgorde van de woordenlijsten bepalen. De lijsten staan namelijk niet alfabetisch, maar staan in een volgorde die u zelf bepaalt. In het voorbeeld zijn de gemakkelijke woordenlijsten bovenaan geplaatst. 5 De tekstverwerker 5.1 De tekstverwerker Bij het wijzigen of invoeren van woordenlijsten, kunt u gebruik maken van een tekstverwerker. Zie in de lerarenmodule: Zelf woordenlijsten samenstellen Woordenlijsten Wijzig Wijzig. Hier typt u de woorden van de woordenlijst in. U kunt de woorden onder elkaar of naast elkaar intypen. Als een woord een spatie bevat, dan moet u daar een liggend streepje (Shift+-). voor gebruiken. Zo leest Flits het woord als één geheel en weet Flits ook dat u een spatie bedoeld in plaats van het liggende streepje. Bijvoorbeeld: "Den_Haag". Ook zinnen moeten worden ingevoerd met liggende streepjes Bijvoorbeeld: "Jan_fietst_naar_school". U kunt ook woordenlijsten door Flits laten samenstellen. Dit betekent dat u Flits naar woorden laat zoeken die aan bepaalde criteria voldoen. Zo kunt u bijvoorbeeld alle tweelettergrepige woorden laten opzoeken. Of alle woorden die beginnen met "sch". U kunt ook woordenlijsten importeren die u op een andere station heeft staan. Kies Bestand Openen en selecteer de woordenlijst die u wilt inlezen. Alleen de menuopties die afwijken van de Windows-standaard worden besproken. Bestand Openen U wordt gevraagd om de naam van een tekst. Nadat de tekst gelezen is, kunt u deze gaan bewerken of u klikt op OK. U kunt deze mogelijkheid goed gebruiken om woordenlijsten te importeren. Flits maakt een kopie van het bestand en u kunt het originele bestand dus zelfs van de vaste schijf verwijderen. Lettergrepen In lettergrepen De tekst wordt verdeeld in lettergrepen. U heeft zo de mogelijkheid om te controleren of Flits de woorden goed in lettergrepen kan verdelen. Bij een aantal flitswijzen (oefeningen) verdeelt Flits de woorden in lettergrepen. Lettergrepen Opheffen lettergrepen De tekst wordt verdeeld in lettergrepen. U heeft zo de mogelijkheid om te controleren of Flits de woorden goed in lettergrepen kan verdelen. Bij een aantal flitswijzen (oefeningen) verdeelt Flits de woorden in lettergrepen. Lettergrepen Nieuwe lettergreepverdeling Woorden die Flits niet goed in lettergrepen kan verdelen moeten in een uitzonderingenbestand worden opgenomen. Dit doet u als volgt: u selecteert een woord in de woordenlijst en dan kiest u: Nieuwe lettergreepverdeling Nieuwe lettergreepverdeling. Woordenlijsten Hier kunt u zelf woordenlijsten samenstellen aan de hand van criteria die u opgeeft. In de tekstverwerker kunt u aan de hand van bepaalde criteria woordenlijsten laten samenstellen door Flits. Bij het samenstellen van woordenlijsten krijgt u het volgende venster. U kunt hiermee een woordenlijst samenstellen vanuit een andere woordenlijst.

37 35 Eerst kiest u de woordenlijst waaruit u woorden wilt selecteren. Flits kent vier woordenlijsten waaruit woorden kunnen worden geselecteerd. Alle vier de woordenlijsten bevatten woorden uit frequentielijsten: groep3-4.txt' heeft betrekking op woorden uit groep drie en vier, 'groep5-6.txt' op woorden van groep vijf en zes, 'groep7-8.txt' op woorden van groep zeven en acht. Als laatste vindt u in het bestand 'werkwrd.txt' werkwoorden van de zes hoogste groepen van het basisonderwijs. U mag natuurlijk ook eigen woordenlijsten selecteren. Nu vult u het spellingspatroon in. Met dit spellingspatroon geeft u aan welke woorden u wilt selecteren. Stel dat u alle woorden van drie klanken (=fonemen) wilt toevoegen aan uw woordenlijst, dan vult u hier in MKM. De hoofdletter M staat voor medeklinker en de hoofdletter K staat voor klinker. Bij het invullen van dit spellingspatroon kunt u verder gebruik maken van een ster (*) en een vraagteken (?). Met een ster geeft u aan dat de letters op de betreffende plaats niet ter zake doen. U kunt meerdere sterretjes in het spellingspatroon gebruiken, bijvoorbeeld: *kk*. Met een vraagteken geeft u aan dat het teken op de aangegeven plaats niet terzake doet. Het spellingspatroon:??? vindt dus alle woorden van drie letters (dus niet van drie klanken, maar van drie tekens). Verder kunt u ook nog gebruik maken van alle letters van het alfabet. Standaard ziet Flits de volgende klanken als medeklinker. b,c,d,f,g,h,j,k,l,m, n,p,q,r,s,t,v,w,x,z,ch,ng,nk,sch De volgende klanken worden als klinker beschouwd. a,aa,e,ee,o,oo,u,uu,ie,ei,eu,oe,ui,ij,au,ou,i,è,é,ê,ë U kunt deze klanken wijzigen onder de menukeuze Instellingen Extra Statistiek Welke letters.

38 Flits 3 36 Geeft informatie over de woorden (of tekst) die u heeft ingevuld. 6 Resultaten 6.1 Typlijsten Bij het natypen van de woorden, als de leerling dus zelfstandig moet werken, moet de leerling een bepaald percentage van een woordenlijst twee keer achtereen correct natypen. Als een woord twee keer achtereen correct is nagetypt, dan woord dit woord als het ware 'afgevinkt' en komt niet meer in de oefening terug. Als de leerling een woord al een keer correct heeft ingetypt en de leerling typt het de tweede keer fout in, dan begint Flits weer vanaf nul te tellen. Flits houdt dit bij en bewaart dit op de vast schijf. Dit noemen we de typlijst van een leerling. Kies in de lerarenmodule: Resultaten bekijken Typlijsten. Als een leerling de oefening voldoende maakt, dan wordt de typlijst weer verwijderd. 6.2 Tekstrapport Een tekstrapport geeft een verslag van de prestaties van de leerling in de vorm van een tekst. De prestaties van de leerling worden door Flits bekeken en beoordeeld. U krijgt adviezen en aanwijzingen. Kies in de lerarenmodule: Resultaten bekijken Tekstrapport.

39 37 Het tekstrapport is met name een belangrijke informatiebron bij het aanpassen van de leerlinginstellingen. Dit rapport heeft steeds betrekking op de resultaten in de huidige woordenlijstmap van de leerling. Het betreft steeds de laatste 8 beurten van de leerling. Als de leerling in de laatste beurt de woorden heeft nagetypt, dan geeft Flits een verslag van het verloop van de oefeningen met natypen, anders geeft Flits een verslag van de oefeningen met het oplezen van woorden. Als leerlingen woorden hebben nagetypt, dan eindigt het tekstrapport ook met een overzicht van de woorden die de leerlingen het moeilijkste vinden. Dit kunt u goed gebruiken voordat u een einddictee afneemt. 6.3 Grafisch verslag Kies in de lerarenmodule: Resultaten bekijken Staafdiagram Flits kan verschillende overzichten van de door de leerlingen behaalde resultaten presenteren. Eén daarvan is het grafische verslag. Deze kenmerkt zich doordat de prestaties zoveel mogelijk visueel gemaakt worden. Dit voorkomt dat u zich door eindeloze rijen van getallen moet worstelen om een indruk te krijgen van de prestaties van de leerlingen. Het tweede kenmerk van het grafische verslag is dat u stapsgewijs steeds gedetailleerder naar de prestaties van de verschillende leerlingen kunt kijken. Met het grafische verslag gaat u steeds uit van een globaal overzicht van de prestaties van de geopende leerlingengroep in de vorm van een horizontaal staafdiagram. Vanuit dit staafdiagram kunt u een lijndiagram bekijken en vanuit het lijndiagram bekijkt u het werkoverzicht.

40 Flits 3 38 U ziet verschillende staafjes met de namen van de kinderen en de woordenlijstmap waarin de leerling aan het werk is. De gele staaf geeft aan hoever de leerling in de woordenlijstmap gevorderd is. Een lang staafje geeft niet per definitie aan dat de betreffende leerling al veel gewerkt heeft. Het is heel goed mogelijk dat de leerling in een hogere oefening in de oefeninggroep is geplaatst, maar nog niet met Flits gewerkt heeft. Als u de cursor over een staafje beweegt, dan zult u zien dat deze verandert in een vergrootglas. Op dat moment kunt u op de linker-muisknop drukken. Nu verschijnt een lijndiagram van de betreffende leerling.

41 39 Dit lijndiagram geeft al een gedetailleerder overzicht van de prestaties van de leerling. In het lijndiagram kunt u zien hoe de leerling gewerkt heeft. De cijfers op de y-as geven het nummer van de woordenlijst aan. In het lijndiagram ziet u in één oogopslag of de leerling stagneert of juist snel vordert. Als u met de cursor over de vakjes gaat, dan ziet u dat deze weer verandert in een vergrootglas. Als u dan op de linker-muisknop drukt, dan verschijnt het werkoverzicht met het beurtenverslag van die beurt op het scherm. In dit verslag vindt u zeer gedetailleerd terug welke lijsten de leerling heeft gehad en wat de resultaten waren. De inhoud van het verslag is afhankelijk van de activiteit van de leerling: oplezen, natypen of snelllezen. De cijfers op de x-as van het staafdiagram en de y-as van het lijndiagram worden aangepast aan de hoogste score van de leerling(en). Deze cijfers kunnen dus variëren.

42 Flits 3 40 In plaats van de linker-muisknop, kunt u ook steeds de rechtermuisknop indrukken. Dan verschijnen de leerlinggegevens op het scherm. U kunt dan, naar aanleiding van de overzichten, de leerlinggegevens wijzigen. Zowel in het staaf- als lijndiagram kunt u gebruik maken van de rechtermuisknop. U zult zien dat het percentage correct bij het natypen soms verwarrend lijkt. Zo kan een leerling de eerste beurt misschien 21 woorden correct hebben getypt en dan toch nog 0% correct hebben. Dit komt omdat een woord tweemaal achtereen correct moet worden nagetypt om goed gerekend te worden. De linker- en rechtermuisnop hebben in de overzichten nog een extra functie: Linker-muisknop Klik met de linker-muisknop op een staaf om in een lijn diagram te zien hoe de leerling gewerkt heeft. Rechter-muisknop Als u met de rechter-muisknop op een staaf klikt, dan krijgt u het venster met de leerlinggegevens van de betreffende leerling.

43 Moeilijke woordenlijst Bij het flitsen van de woorden houdt Flits bij welke woorden door de leerkracht worden herhaald of vastgezet. Deze woorden worden vastgelegd in de zogenaamde 'moeilijke woordenlijst' van de leerling. Deze moeilijke woordenlijst kan zich iedere beurt steeds verder uitbreiden. Met deze woordenlijst kunt u verschillende dingen doen: u kunt de woorden van deze lijst met de leerlingen flitsen en u kunt werkbladen met deze woorden printen. Deze werkbladen kan de leerling dan apart mee naar huis nemen om de moeilijke woorden nog eens apart te oefenen. Als u met de moeilijke woordenlijst gaat flitsen, dan zal Flits tijdens het oefenen bijhouden hoe vaak een woord al correct gelezen is (dus zonder herhalen of vastzetten). Als een woord tweemaal achtereen correct wordt opgelezen, dan zal Flits dit woord weer van de lijst schrappen. In de derde kolom leest u dan ook hoe vaak het woord al verbeterd is (goed opgelezen) door de leerling. Als u met de leerlingen gaat oefenen, ziet u onderaan het scherm het aantal woorden van de moeilijke woordenlijst van die leerling.

44 Flits Werkoverzicht Kies in de lerarenmodule: Resultaten bekijken Staafdiagram. Klik op één van de staafjes om de resultaten nader te bekijken. U ziet nu een lijndiagram. Klik op één van de vakjes in het lijndiagram. U ziet hier de details van iedere beurt bekijken. Aan welke woordenlijst werkte de leerling? Welke fouten maakte de leerling bij het natypen? Datum De datum waarop de leerling gewerkt heeft. Woordenlijst/tekst De naam van de woordenlijst waaraan de leerling heeft gewerkt. Flitsduur De flitsduur op het moment dat de leerling deze oefening deed. Pauzeduur De pauzeduur op het moment dat de leerling deze oefening deed. Score De score. Als de leerling zelfstandig heeft gewerkt (natypen), dan ziet u hier een percentage. Dit is het percentage woorden dat de leerling tot dan toe tweemaal achtereen correct heeft nagetypt. Zie

45 43 verder: Zelfstandig oefenen: natypen. Als de leerling samen met een leerkracht heeft gewerkt, dan ziet u hier het aantal woorden dat de leerling gemiddeld per minuut las. Zie verder: Oefenen met de leerkracht: oplezen. Normering De normering op het moment van deze beurt. Als de leerling zelfstandig heeft gewerkt (natypen), dan ziet u hier een percentage, dat is het percentage dat de leerling tweemaal achtereen correct moet natypen voordat hij of zij naar de volgende lijst mag. Als de leerling samen met een leerkracht heeft gewerkt, dan ziet u hier het aantal woorden dat een leerling gemiddeld per minuut moet lezen om door te gaan naar de volgende lijst. Gelezen Het aantal woorden dat de leerling gelezen heeft. Werktijd De tijd dat het leerling feitelijk heeft gewerkt. Nagetypt "Ja", als de leerling zelfstandig heeft gewerkt en "Nee" als de leerling de woorden heeft opgelezen. Voldoende "Ja", als de resultaten voldoende zijn. Bij het natypen heeft de leerling meestal twee of drie beurten nodig om een voldoende aantal woorden tweemaal achtereen correct na te typen. Verwijder Verwijder dit verslag. Het verslag wordt opnieuw opgebouwd als de leerling weer aan het werk gaat. 7 Instellingen 7.1 Lettergrepen Een aantal oefeningen in Flits maakt gebruik van lettergrepen. Flits kan zelf de meeste woorden goed in lettergrepen verdelen, maar er zijn ook een groot aantal uitzonderingen. Kies in de lerarenmodule: Instellingen Lettergrepen Uitzonderingen. Steeds als Flits een woord in lettergrepen moet verdelen, dan wordt eerst gekeken of het woord een uitzondering is. U heeft dit alleen nodig als u zelf nieuwe woordenlijsten toevoegt, alle uitzonderingen van de standaard geleverde lijsten kent Flits al.

46 Flits 3 44 Woord Het geselecteerde woord. In lettergrepen De goede lettergreepverdeling. Nieuw Klik op Nieuw om een nieuwe uitzondering in te voeren. 7.2 Letters Bij het samenstellen van een nieuwe woordenlijst kunt u aangeven aan welk spellingspatroon een woord moet voldoen om in de lijst te worden opgenomen. Bij het invullen van spellingspatroon kunt u onder andere gebruik maken van de letter "K", "M" en "G" om aan te geven dat u respectievelijk een klinker, medeklinker of gebruikersteken verwacht wenst op een bepaalde positie Hier kunt u aangeven welke letters u als klinker, medeklinker en gebruikersteken ziet. U kunt letters toevoegen, wijzigen of verwijderen. U kunt zelf aangeven wat u onder de "K", "M" en "G" verstaat. Kies in de lerarenmodule Instellingen Letters. Op het hetscherm verschijnt het volgende venster.

47 45 Klinkers Hier vult u de letters in die Flits moet beschouwen als klinker. Medeklinkers De letters die Flits moet zien als medeklinkers. Gebruiker De letters die Flits als gebruikersteken moet zien. 7.3 Invoeren figuren Kies in de lerarenmodule Instellingen Figuren. U kunt hier de plaatjes invoeren die Flits laat zien bij de flitswijze: "Klank gebaren methode". Klik op Nieuw om een nieuw foneem in te voeren. De cursor verschijnt onderaan de lijst. Hier typt u het foneem. U hoeft uw invoer niet te bevestigen; Flits bewaart automatisch alles wat u invoert.

48 Flits 3 46 Kies figuur Hiermee selecteert u een nieuwe figuur bij het foneem. De grootte van de figuur wordt niet aangepast. Het figuur moet ongeveer in het bestaande kader passen. U kunt alleen zogenaamde.bmp-bestanden kiezen. Nieuw Voer een nieuw foneem in. Dit ligt niet echt voor de hand, want meer fonemen zijn er eigenlijk niet. Onderaan de lijst verschijnt de cursor en u kunt de naam van de nieuwe woordenlijstmap intypen. Verwijder Verwijdert het foneem. Voordat Flits het foneem verwijdert wordt u eerst om bevestiging gevraagd.

49 Werken met één bepaalde groep Als u gaat oefenen, ziet u de leerlingen uit alle groepen. U kunt echter ook een bepaalde groep selecteren. Klik op de knop Kies groep om een andere groep te kiezen. Als de leerling een andere groep kiest, dan bewaart Flits deze instelling op de betreffende computer.

50 Flits Instellingen account Kies in de lerarenmodule: Instellingen venster. account. Op het scherm verschijnt het volgende Om de rapportage per te versturen, moet u de gegevens van uw account invullen. De gegevens die u hier moet invullen kunt u verkrijgen bij uw systeembeheerder. Host De naam van de Host. Dat is de naam van de mailserver die voor u post verzendt. Bijvoorbeeld "smtp.kennisnet.nl". Poort Normaal gesproken vult u hier 25 in. Gebruikersnaam Uw gebruikersnaam waaraan de "host" u herkent. Meestal hoeft u dit niet in te vullen, omdat het netwerk u herkent. Wachtwoord Het wachtwoord waarmee u zich in combinatie met de gebruikersnaam bij de "Host" identificeert. Voor deze server in identificatie verplicht Uw systeembeheerder weet of u dit moet aanvinken, dat is afhankelijk van de eisen die de "host" stelt.

51 49 Deze computer als postkantoor gebruiken Als u het programma "Flits Leerling" afsluit (dus na het oefenen), zal de computer nakijken voor welke groepen een moet worden verstuurd. Het is echter onnodig om dit iedere keer door alle clientcomputers te laten controleren. Dit veroorzaakt onnodig netwerkverkeer. U kunt één computer aanwijzen als het "postkantoor". Alleen deze computer zal dan iedere keer kijken of er mail moet worden verstuurd. Dit moet dan natuurlijk wel een computer zijn waar zeer regelmatig aan wordt gewerkt. 7.6 Spraakinstellingen Kies in de lerarenmodule: Instellingen Spraak. Hier kunt de spraak instellen. Deze instellingen, behalve het volume en de snelheid, gelden voor alle leerlingen. De leerling kan bij het oefenen het volume en de snelheid aanpassen. Het nieuwe volumeniveau en de snelheid worden opgeslagen met de leerlinggegevens. U kunt het spreektempo aanpassen, kies een waarde tussen 0 en 10. Het standaard-spreektempo (5) is vooral geschikt om een niet te moeilijke, wat langere tekst te beluisteren. Voor losse woorden of korte zinnetjes is tempo 3 of 4 beter geschikt. Een hoger spreektempo is vooral geschikt om een globale indruk te krijgen van de inhoud van een langere tekst. Als de leerling één-lettergrepige woorden moet intypen, dan stelt u de snelheid lager in, bijvoorbeeld op 3. Volume Stel het volume in. Deze instellingen bepaalt samen met uw systeeminstellingen het volume van de spraak. Pitch Hiermee geeft u aan hoe dicht op elkaar de klanken van een woord moeten woorden uitgesproken. Snelheid Hiermee kunt u de snelheid van de spraak aanpassen. Als de leerling één-lettergrepige woorden moet intypen, dan stelt u de snelheid lager in, bijvoorbeeld op 4.

52 Flits 3 50 Stem Kies de stem die de woorden moet uitspreken. 8 Verder oefenen; thuis en in de groep 8.1 Werkbladen Flits kan aan de hand van een woordenlijst verschillende werkbladen afdrukken. De leerling kan het werkblad mee naar huis nemen om de woorden thuis nog eens te oefenen. De huiswerk usbstick en de werkbladen geven u veel mogelijkheden om de leerling met leesproblemen te helpen. Sommige werkbladen zijn alleen geschikt voor bepaalde type woorden. Niet alle woordenlijsten zijn geschikt voor iedere type werkblad. Zo verwacht het werkblad "Zinnentrapjes" zinnen en geen losse woorden. Het werkblad "Clusterrijtjes" verwacht woorden die zijn verdeeld in clusters. Een leerling kan ook werkbladen af drukken. Bij de leerling worden een aantal instellingen weggelaten. Kies in de lerarenmodule Werkbladen afdrukken Niveau van een leerling. Hier kiest u eerst een leerling. Flits drukt dan een werkblad af dat bij het huidige niveau van de leerling past. Kies Werkbladen afdrukken Niveau van uw keuze om een werkblad af te drukken bij een niveau dat u zelf kiest.

53 51 Op de meeste werkbladen kunt u een plaatje slepen. Daarna kunt u het plaatje vergroten en verkleinen. Voorbeeld Geeft een voorbeeld van het werkblad en de woordenlijst. Wijzigingen in de instellingen ziet u hier gelijk terug. Zwart/wit printer Als u Clusterrijtjes kiest als werkblad (dat kan alleen bij woordenlijsten die hier speciaal voor zijn geschreven), dan zal het cluster in het rood worden weergegeven. Als u geen kleurenprinter heeft dan blijft het cluster zwart. Bij weinig woorden lijst herhalen Soms is een woordenlijst heel klein en dan ziet het werkblad er wat sober uit. Klik hier om de woorden uit de lijst te herhalen om het werkblad te vullen. Willekeurige volgorde Normaal gesproken drukt Flits de woorden af in de volgorde zoals deze in de lijst staan, Klik hier om de woorden in een willekeurige volgorde af te drukken. Koptekst Vul hier de tekst in die bovenaan het werkblad moet verschijnen. 8.2 Huiswerk usb-stick Regelmatig vragen ouders om oefeningen die ze thuis met hun kind kunnen doen. De huiswerk usb-stick van Flits geeft de ouders deze mogelijkheid. U zult geen usb-stick in de doos vinden met de titel "Huiswerk usb-stick". Dit komt omdat Flits zelf een huiswerk usb-stick kan aanmaken. Flits kopieert daarbij het oefenprogramma naar een usb-stick en stelt de leerlinggegevens in. Hierbij neemt Flits de instellingen over die u heeft aangegeven. U hoeft dus niet bang te zijn dat de ouders de verkeerde oefening kiezen. In versie 3 kunnen de leerlingen nu ook thuis woordjes natypen. Dit gaat op dezelfde wijze als in de klas. De leerling moet de woorden een bepaald aantal keren achtereen correct hebben ingetypt vóór het woordje van de typlijst af wordt gehaald. Ook bij fouten geeft de huiswerk usb-stick precies aan waar de fout zit. Bij het aanmaken van de huiswerk usb-stick vraagt Flits hoeveel woordenlijsten moeten worden gekopieerd (maximaal 10, dat is de woordenlijst waar het kind op dat moment mee bezig is, plus de volgende 9 lijsten) en waarop de huiswerk usb-stick moet worden gemaakt. Kies in de lerarenmodule Huiswerk usb-stick maken Huiswerk usb-stick. U kiest nu eerst de leerling voor wie u de usb-stick wilt maken.

54 Flits 3 52 Na uw keuze verschijnt het volgende scherm. Als de leerling woorden moet natypen, dan kunt u het beste één lijst meegeven. Thuis doen de ouders de huiswerk usb-stick in de computer en starten via de verkenner het bestand "hflits.exe". Dit bevindt zich in de map "flits". In de helpbestanden bij de huiswerk usb-stick staat uitgebreid uitgelegd hoe de ouders moeten werken met hun kind. Vooral de opvoedkundige benadering van kinderen met lees- en spellingsproblemen komt hierbij aan de orde.

55 53 Als de leerlingen klaar zijn met oefenen en dat zal meestal meerdere dagen duren, dan nemen ze hun huiswerk usb-stick weer mee naar school. U kunt nu de resultaten bekijken en eventueel overnemen. De leerling wordt daarbij vooruitgezet. Hierbij kijkt Flits natuurlijk wel of de leerling in de groep misschien al verder is dan op de huiswerk usb-stick en dan wordt u gewaarschuwd. Alleen de woordenlijst wordt hierbij aangepast, een eventueel gewijzigde flitsinstelling wordt niet overgenomen. De leerling kan ook zelf een huiswerk usb-stick maken in de leerlingen module. De huiswerk usb-stick vormt samen met de werkbladen een doeltreffend middel om de leerling met leesproblemen adequaat te helpen.

56 Flits Huiswerk usb-stick bekijken Om de resultaten van de huiswerk usb-stick te bekijken kiest u in de lerarenmodule: Huiswerk usb-stick maken Bekijk de resultaten. Naam Naam van de leerling waarvoor de huiswerk usb-stick gemaakt is. Huiswerk usb-stick aangemaakt De datum waarop de huiswerk usb-stick gemaakt is. Aantal lijsten Het aantal lijsten dat op de huiswerk usb-stick is gezet waarmee de leerling kan oefenen. Flitsduur oplezen De ingestelde flitsduur bij het oplezen. Pauzeduur oplezen De ingestelde pauzeduur bij het oplezen. Deze pauzeduur wordt als pauze gehanteerd o.a. bij het flitsen in lettergrepen. Flitsduur natypen De ingestelde flitsduur bij het natypen. Pauzeduur natypen De ingestelde pauzeduur bij het natypen. Deze pauzeduur wordt als pauze gehanteerd o.a. bij het flitsen in lettergrepen. Aantal oefenbeurten Het aantal beurten dat de leerling heeft gewerkt met de huiswerk usb-stick. Vooruitgang

57 55 Het aantal lijsten dat de leerling heeft afgewerkt (de norm heeft gehaald). Resultaten Hiermee bekijkt u de resultaten van de leerling in de vorm van een staafdiagram. U kunt de verschillende scores bekijken, maar u kunt niet zien bij welke woordenlijst een staaf hoort. Als u met de muiscursor over een staaf beweegt, ziet u de score beneden verschijnen. Overnemen Als de leerling één of meer lijsten is vooruit gegaan, dan kunt u deze vooruitgang overnemen. Flits kijkt daarbij of de leerling op de huiswerk usb-stick verder is dan de huidige instellingen, anders worden de instellingen niet overgenomen. 9 En verder 9.1 gebruikersplein Op het gebruikersplein vindt u onder andere woordenlijsten die door andere gebruikers zijn opgestuurd om met collega's te delen. Als u zelf een woordenlijstmap heeft gemaakt, dan kunt u deze exporteren en opsturen naar om op het gebruikersplein te zetten zodat andere gebruikers er hun voordeel mee kunnen doen. 9.2 Product ondersteuning U kunt op verschillende manieren ondersteuning krijgen. Bezoek de homepage van Flits en bekijk de veel gestelde vragen. Kijk op Controleer op onze site of u de laatste update heeft. Stuur een met uw vraag naar helpdesk@nib.nl. Stuur een fax naar faxnummer: Neem contact op met de telefonische helpdesk tel: Als u telefonisch contact opneemt dan dient u de volgende informatie klaar te hebben: a. Het versienummer van Flits. U vindt dit versienummer in de lerarenmodule onder Informatie. b. Het operating systeem: Window 95, Windows 98, Windows 2000 of Windows XP. 10 Leestoetsen 10.1 Bepalen oefenniveau Om nauwkeuriger het niveau te bepalen waarop u met de leerling kunt gaan oefenen, kunt u gebruik maken van de experimentele leestoetsen bij Flits. Kies in de lerarenmodule: Leestoetsen Leestoetsen. Er zijn twee leestoetsen beschikbaar: een toets voor groep 3-4 en een toets voor groep 5-6.

58 Flits 3 56 Iedere toets bestaat uit een aantal woorden met verschillende woordtypen (leesmoeilijkheid). Deze zijn gegroepeerd en opklimmend in moeilijkheid. U vindt woorden van het niveau medeklinkerklinker (MK), maar u vindt ook meerlettergrepige woorden die beginnen met een voorvoegsel. Afhankelijk van het leesniveau van het kind, maakt u gebruik van de leestoets voor groep 3-4 of de leestoets voor groep 5-6. Voor de leerling is er een toetskaart en voor de toetsleider is er een apart scoreformulier. Laat de leerling de kaart in tempo lezen. Observeer vanaf welk rijtje (woordtype) de leerling moeite heeft om het leestempo vast te houden. Noteer het nummer dat u rechtsboven het betreffende rijtje ziet staan. Dit is het nummer van de woordenlijst waarmee u kunt beginnen met oefenen in Flits Extra. De toetsen en de scoreformulieren zijn als pdf-bestand beschikbaar. U kunt de toetsen zelf afdrukken. U heeft hiervoor het hulpprogramma Acrobat Reader nodig. U kunt dit programma op internet vinden.